بررسی جایگاه و تاثیر ارزش‌های بومی در طراحی معماری (نمونه موردی: درس طرح معماری 3 مقطع کارشناسی دانشگاه تبریز)

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

فرهاد ولیاری خیاوی ¹ , اسلام کرمی ² , لیلا رحیمی ³ , علی جوان فروزنده ⁴

1 - دانشجوی دکترای معماری، گروه معماری، واحد اردبیل ، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل ، ایران. [e-mail]
2 - استادیار، گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران[e-mail] (نویسنده مسئول)
3 - استادیار، گروه معماری، دانشکده عمران، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.
4 - استادیار، گروه معماری، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران

تاریخ دریافت : 1402/01/12 تاریخ پذیرش : 1402/03/16 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: ارزش‌های بومی, طراحی معماری, ارزش‌های فرهنگی ـ اجتماعی,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: چالش های موجود در حرفه معماری و طراحی های صورت گرفته، خبر از نقصان و ناکارآمدی طراحی معماری در هماهنگی و همسویه گی با جامعه را می دهد. طراحی معماری از طرفی باید منطبق بر نیازهای روز و هماهنگ با تکنولوژی نوین معماری بوده و از طرفی دیگر با بهره گیری از ویژگی ها و ارزش‌های بومی در جهت رفع نیازهای انسانی در محیط گام بردارد لذا هدف اصلی در این پ‍ژوهش شناخت و باززنده سازی ارزش‌های بومی و زیرمولفه های آنها در طراحی های معماری با توجه به نیازهای امروز می باشد. روش پژوهش: روش تحقیق در این پ‍ژوهش تجربی با رویکرد تحلیلی ـ توصیفی و تحلیل محتوای کیفی بوده که برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و اسنادی و روش میدانی استفاده شده است و جامعه آماری 80 نفر از دانشجویان طرح 3 معماری دانشگاه تبریز است که از روش کوکران برای تعیین حجم نمونه استقاده شده که حجم نمونه در حدود 62 نفر می باشد یافته‌ها: یافته های تحقیق نشانگر آن است که ارزش‌های بومی تاثیر گذار بر طرح معماری به ترتیب: ارزش‌های فرهنگی ـ اجتماعی، ارزش‌های زیست محیطی، ارزش‌های کالبدی ـ عملکردی و ارزش‌های اقتصادی هستند و زیرمولفه های رعایت همجواری و همسایگی و زیرمولفه توجه به آداب و رسوم تاثیرگذارترین زیرمولفه هستند. نتیجه گیری: با توجه به راهکارهای ارائه شده، در صورت ارج نهادن به ارزش‌های بومی و زیرمولفه های آنها در طرح های معماری، شاهد خلق فضاهای معماری سازگار با ارزش‌های حاکم جامعه و احیای هویت ملی و منطقه ای خواهیم بود.

چکیده انگلیسی:

Introduction and purpose: The Challenges in the architectural profession and the designs made indicate the shortcomings and inefficiencies of architectural designing in coordination and alignment with society. Architectural designing, on the one hand, must be in accordance with modern needs and in harmony with modern architectural technology, and on the other hand, by taking advantage of vernacular features and values, must take steps to meet human needs in the environment. Therefore, the main purpose of this research is to identify and Resuscitation the vernacular values ​​and their sub-components in architectural designing according to today's needs. Method: The research method in this research is experimental with analytical-descriptive approach and qualitative content analysis that has been used to collect information from library and field method. Society is 80 students of architecture design 3 of Tabriz University, which is from the Cochran method to determine the size of the sample, which is about 62 sample size. Findings: The research findings indicate that vernacular values ​​affect architectural design, respectively, socio-cultural values, environmental values, physical values ​​- functional and economic values ​​are and the sub-components of observing neighborhood, as well as paying attention to customs are the most effective sub-components that. Conclusion: According to the presented solutions, if vernacular values ​​and their sub-components are respected in architectural designs, we will witness the creation of architectural spaces compatible with the ruling values ​​of the society and the revival of national and regional identity.    

منابع و مأخذ:

آتشین بار، محمد. 1388 . تدوام هویت در منظر شهری. باغ نظر. شماره دوازه، سال ششم، 46ـ 56.

اکرمی، غلامرضا. دامیار، سجاد. 1396 . رویکردی نو به معماری بومی در رابطه ساختاری آن با معماری پایدار. هنرهای زیبا. دوره 22، شماره 1، 29ـ40.

بازرگان، عباس. (1380). ارزش یابی آموزش. تهران: انتشارات سمت.

بیرانوند، مسلم. 1390 . بازشناسی معماری پایدار و جایگاه آن در دست‌یابی به اهداف توسعه پایدار. ماهنامه دانش‌نما. شماره۱۹۶ـ۱۹۷، ۷۲ـ79.

توسلی، غلام عباس (1369) نظریه های جامعه شناسی. تهران: انتشارات سمت.

حبیبی، افشار. طهماسبی، ارسلان. 1396 . بررسی رویکرد های معماری بومی و عوامل موثر بر شکل گیری آن. اولین کنفرانس ـ ملی رویکردهای نو در مهندسی عمران،معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی. واحد خرم آباد.

حجت، عیسی. 1382. آموزش معماری و بی ارزشی ارزش‌ها. مجله هنرهای زیبا. شماره 14، 63ـ70.

حجت، عیسی. 1393 . سنت و بدعت در آموزش معماری. تهران:  انتشارات دانشگاه تهران.

خادم، فرحناز. ثقفی اصل، آرش. 1396 . روشهای نوین آموزش معماری و شهرسازی. پنجمین کنفرانس بین المللی در مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری. تهران.

خوش اندام، زهره. وزیری، وحید. و حاتمی خانقاهی، توحید. 1397 . راهکارهای حفظ ارزش‌های معماری بومی در طراحی بناها و محلات معاصر شهر اردبیل. دوفصلنامه علمی پژوهشی اندیشه معماری. سال دوم، شماره چهارم، 45ـ.52

رحیمی، لیلا. قاسم زاده، بهنام. 1395 . تبیین و ارزیابی مؤلفه­های مؤثر بر کیفیت فضای دانشکده­های معماری از دیدگاه دانشجویان مطالعه­ای در دانشکده­های معماری دانشگاه­های تبریز، هنر اسلامی و آزاد تبریز­. مرمت و معماری ایران. شماره یازده، 77ـ89..

رحیمی، محمد علی. کریمی، باقر. 1400 . تحلیلی در تبیین مفاهیم معماری بومی مبتنی بر فهم ساکنان محیطی با تکیه بر اندیشه­های گادامرـمطالعه موردی: بافت قدیم بوشهر. نشریه علمی مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی. دوره شانزدهم، شماره 2، 217ـ235.

روشه، گی. (1374). کنش اجتماعی. ترجمه هما زنجانی زاده.مشهد:  انتشارات دانشگاه فردوسی.

رهایی، امید. قائم مقامی، پروین. 1392 . محیط زیست و تدابیر پایدار در طراحی ساختمانهای آینده. علوم و تکنولوژی محیط زیست. دوره پانزده، شماره دو، 135ـ146.

ریخته گران، محمدرضا. 1387 . هایدگر و تلقی هندویی از مکان مقدس. نشریه رواق. شماره 3، 9ـ15.

دانشپور، عبدالهادی. شیری، الهام. 1394 . عناصر کالبدی، کارکردی شکل دهنده به هویت بافتهای تاریخی شهر ایرانی. فصلنامه نقش جهان. شماره 1ـ5، 17ـ25.

شاران، مهندسان مشاور. )1384). راهنمایی شناسایی و مداخله درطراحی بافت فرسوده. تهران: انتشارات ایده پردازان فن و هنر.

صانعی، پرویز. (1377). جامعه شناسی ارزش‌ها. تهران:  انتشارات گنج دانش.

ضیابخش، ندا. 1388 . میزان تاثیرگذاری ارزش های فرهنگی در طراحی معماری. اولین همایش معماری پایدار. همدان.

غریب پور، افرا. توتونچی مقدم، مارال. 1393 . ارزیابی تاثیر بستر فرهنگی بر آموزش معماری. پنجمین همایش آموزش معماری. تهران: دانشگاه تهران.

فلامکی، محمد منصور. (1384). معماری بومی فضایی ناشناخته. تهران: نشر فضا.

کاوه بوکانی، پرنگ. قاسمی، کوروش. 1394 . معماری بومی، ارزش‌ها و کاربردهای آن. کنفرانس سالانه پژوهش های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری. یزد.

گلکار، کوروش. 1388 . طراحی شهریـ تحلیل گونه شناختی تئوری ها. نشریه صفه. شماره 29، 16ـ33.

گیدنز، آنتونی. 1382 . جامعه شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران:  انتشارات نشر نی.

مرادی، آرزو. باقری، حسین. و ملایری، هومن. 1398 . بازشناسی ارزش‌های معماری ایرانی مؤثر بر طراحی هتلهای تجاری از منظر گردشگران خارجی. معماری و شهرسازی آرمان شهر. شماره 29، 185ـ197.

مددپور، محمد. (1377). حکمت معنوی و ساحت هنر. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.

محمودی، امیر سعید. 1381 . چالش های آموزش طراحی معماری در ایرانـبررسی دیدگاه اساتید و دانشجویان. نشریه هنرهای زیبا. شماره 12، 70ـ79.

معماریان، غلامحسین. (1392). سیری در مبانی نظری معماری. تهران:  انتشارات سروش مهرگان.

ـــ. (1377) مشخصات کلی، برنامه و سرفصل دروس دوره کارشناسی مهندسی معماری. تهران: وزارت علوم و آموزش عالی. شورای عالی برنامه ریزی آموزشی.

نژادابراهیمی، احد. و [دیگران].  1392 . ارزش و ارتباط آن با رویکرد مداخله در آثار فرهنگیـ تاریخی. دو فصلنامه علمیـ پژوهشی مرمت و معماری ایران. شماره6، 79ـ98.

نصیری، حسین. 1377 . توسعه پایدار ـ چشم انداز جهان سوم. پورتال جامع علوم انسانی، اطلاعات سیاسی اقتصادی. شماره 127ـ128، 190ـ204.

نقوی، پویان. کیانی، مصطفی. 1398 . تبیین رابطه معماری بومی و زمینه گرایی. مرمت و معماری ایران. سال 9، شماره 18، 71ـ90.

نقی زاده، محمد. 1381 . تاثیر معماری و شهر بر ارزش‌های فرهنگی. نشریه هنرهای زیبا. شماره 11، 62ـ72.

نمازیان، علی. 1379 . نیازهای روانی در رابطه با محیط مصنوع. نشریه صفه. دوره 10، شماره 30، 74ـ81.

نیک فطرت، مرتضی. بیطرف، احسان. 1395 . بررسی تاثیرات فرهنگی در معماری بومی ایران از منظر پایداری. مطالعات هنر و معماری. سال دوم، شماره 4و5، 126ـ134.

ون دث، ژان. اسکار بروگ، الینور. 1378 . چیستی ارزش. ترجمه اصغر افتخاری. فصلنامه قبسات. شماره 13، دوره 4، 110ـ125.

ـــ. 1397 . واکاوی بسته سیاست‌های نه‌گانه وزارت راه و شهرسازی درباره مسکن. پایگاه اطلاع رسانی دولت. مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی. (https://dolat.ir/detail/310838). یکشنبه 7 مرداد 1397.

 

 

Asif, N. and [Others].  (2018). Reflection of cultural practices on syntactical values: An introduction to the application of space syntax to vernacular Malay architecture. Frontiers of Architectural Research. Vol 7, 521ـ529.

Bianco, L. (2018). Architecture, values and perception: Between rhetoric and reality. Frontiers of Architectural Research. Volume 7, Issue 1, 92ـ99.

Dabaieh, M., Lashin, M., Elbably, A. (2017). Going green in architectural education: An urban living lab experiment for a graduation green design studio in Saint Catherine. Solar Energy. Volume 144, 356ـ366.

Eilouti, B. (2018). Scenarioـbased design: New applications in metamorphic architecture. Frontiers of Architectural Research. No. 7, 530ـ543.

Folsom, J.K. (1973). Changing Values in Sex and Family Relations'. American Socilogical Review. 717ـ262.

Gielen, P. and [Others]. (2014). De Waarde Van Cultuur. Onderzoekscentrum Arts in Society. Rijksuniversiteit Groningen: Brussels. Belgium.

Ketizmen Önal, G., Turgut, H.  (2017). Cultural schema and design activity in an architectural design studio. Frontiers of Architectural Research. No. 6, 183ـ203.

Martynenko, A. (2017). Vernacular Values in Architectural Heritage: The Case of Vale de Poldros. Architecture and Urban Planning. Vol. 13, 15ـ23.

Mcluughlin, B. (1965). Value in Behavioral Science. Journal of Religion and Health. 258ـ794

Mohammadi, A., Abam, K. (2016). Iranian Vernacular Architectural Values in Relation to Sustainable Development. Specialty Journal of Architecture and Construction. vol. 2, issue 1, 18ـ29.

Obafemi, A.P.O. (2021). Framing the Values of Vernacular Architecture for ValueـBased Conservation: A Conceptual Framework. Sustainability. No.13, 4974.

Philokyprou, M.; Michael, A.; Malaktou, E.; Savvides, A. (2017).  Environmentally responsive design in Eastern Mediterranean. The case of vernacular architecture in the coastal, lowland and mountainous regions of Cyprus. Building and Environment. Volume 111, 91ـ109.

Ragheb, A.; Aly, R. and Ahmed, G. (2022). Toward sustainable urban development of historical cities: Case study of Fouh City, Egypt. Ain Shams Engineering Journal. No.13, 101520ـ101530.

Rashad, M. and [Others]. (2021). The utilisation of useful ambient energy in residential dwellings to improve thermal comfort and reduce energy consumption. International Journal of Thermofluids, vol. 9.

Samuel, D.G.Leo. and [Others]. (2017). Thermal comfort in traditional buildings composed of local and modern construction materials. International Journal of Sustainable Built Environment. Volume 6, Issue 2, 463ـ475.

Schall ـ Shaaf, M. (1975). Wertconcepts in der Sozialp ـ Sychology. Bonn: Bouvier.

Soliman, A.M. (2017). Appropriate teaching and learning strategies for the architectural design process in pedagogic design studios. Frontiers of Architectural Research. No. 6, 204ـ217.

Ukabi, E. (2015). Conserving the Architects’ Jewel in the 21st century. Archit. Res., 5 (1) (2015),  10ـ15.

Williams, R. (1961). The Long Revelation. London: Chatto and Windus.

Yung, E.H., Chan, E.H. (2012). Implementation challenges to the adaptive reuse of heritage buildings: Towards the goals of sustainable, low carbon cities. Habitat International. vol.36, issue 3, 352ـ361.