تحلیل مولفه‌های کالبدی تاثیرگذار بر شکل‌گیری احساس تعلق به مکان در مجتمع‌های مسکونی شهر رشت (نمونه موردی: مجتمع الغدیر، مجتمع ابریشم، مجتمع تک ماسوله)

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

نیلوفر جنت پور ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت، ایران[e-mail])
امیررضا کریمی‌آذری ² (استادیار ، دانشکده معماری و هنر ، دانشگاه گیلان ، ایران[e-mail])

تاریخ دریافت : 1397/10/07 تاریخ پذیرش : 1397/11/07 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: حس تعلق, مولفه‌های کالبدی, مکان, مجتمع مسکونی, شهر رشت,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش:احساس تعلق به مکان، سبب شکل‌گیری پایگاه وجودی در افراد می‌گردد و دارای درجات متفاوتی در ابعاد اجتماعی و کالبدی است. هدف پژوهش حاضر دسته بندی عوامل کالبدی موثر بر شکل‌گیری این احساس، در مجتمع مسکونی است. روش پژوهش: رویکرد این پژوهش، تحلیلی توصیفی بوده و از ابزار مصاحبه در پیشبرد اهداف استفاده شده است. برای پاسخ به این مهم، سه مجموعه مسکونی الغدیر، ابریشم وتک ماسوله در شهر رشت انتخاب و با روش بررسی‌های اسنادی و میدانی، دیدگاه متفاوت ساکنین این مجتمع‌ها طی پرسشنامه هایی در حیطه عناصر کالبدی حس تعلق به مکان جمع آوری گردید و در نهایت با نرم افزار spss مورد تحلیل قرار گرفت. با توجه به نامحدود بودن جامعه، تعداد حجم نمونه براساس فرمول حجم بهینه کوکران، برابر با 384 نفر به دست آمد. سپس، پرسشنامه اصلی با 35 سؤال بین 390 نمونه اجرائی شد. یافته‌ها: نتایج حاصل از یافته‌ها حاکی از این امر است که راهبرد‌های کالبدی در طراحی محیطی مانند: وضوح کالبدی، تنوع عملکردی، فضا‌های خاطره انگیز جمعی، مبلمان شهری و فضای سبز به ترتیب با ضرایب 084/0، 119/0، 193/0، 084/0 و 087/0. نتیجه گیری: سطح معنا داری کمتر از 05/0همبستگی مستقیم با افزایش احساس تعلق به مکان دارند.

چکیده انگلیسی:

Introduction and Purpose: The sense of belonging to the place leads to the formation of an existential base in individuals with varying levels of social and physical dimensions. The present study is intended to identify and categorize the effective indicators on the formation of a sense of belonging to the place. Method:To answer this question, three residential complexes of Al-Ghadir, Abrisham and Tak Masuleh were selected in Rasht and analyzed using analytic-descriptive method. Using field method, residents' views of these complexes were collected through questionnaires in the field of physical elements affecting the sense of belonging to the place and finally analyzed using SPSS software. Given the unlimited population, the sample size was calculated to be 384 according to the optimal Cochran volume formula. The original questionnaire was then filled out with 35 questions between 390 executive samples. Findings: The results of the findings suggest that the physical strategies in environmental design, such as physical clarity, functional diversity, memorable spaces, urban furniture and green space, with coefficients 0/084, 0/119, 0/193, 0/084 and 0/087. Result: And the significance level of less than 0.05 is a direct correlation with increasing sense of belonging to the place. Thus, considering the physical features expressed, it is possible to design.    

منابع و مأخذ:

احمدی، علی؛ مهدوی، مسعود (1393). رابطه کیفیت و حس تعلق مکانی در روستا‌های در حال توسعه مطالعه موردی شهرستان زرندیه. پژوهش‌های روستایی، دوره 5، شماره 4، زمستان، صص 848-827.

بهرام پور، عطیه؛ مدیری، آتوسا (1394). مطالعه رابطه میان رضایتمندی ساکنان از محیط زندگی و میزان حس تعلق آنها در مجتمع مسکونی بلند مرتبه شهرک کوثر تهران. نشریه هنر‌های زیبا، دوره 20، شماره 3، صص 85 – 94 .

پاکزاد، جهانشاه؛ گلرخ، شمین (1394). فهم تجربه تغییر یکباره مکان؛ حس مکان ساکنان و کسبه خیابان پیاده راه شده 17 شهریور تهران. صفه، سال 25، شماره 70، پاییز، صص 70-65.

چرخچیان، مریم (1388). بررسی تحلیل عوامل موثر بر دلبستگی به فضا‌های عمومی شهری. پایان نامه دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.

حیدری، علی اکبر؛ مطلبی، قاسم؛ فروغ، نگین تاجی (1393). تحلیل بعد کالبدی حس تعلق به مکان در خانه‌های سنتی و مجتمع‌های مسکونی امروزی. مجله هنرهای زیبا، شماره 3، پاییز، صص 86-75.

خدادادی، علی؛ محمدرضا، شریف زاده (1395). بررسی کیچ از منظر زیبایی شناسی و تاثیر این پدیده بر حس تعلق به مکان با معرفی نمونه موردی در معماری معاصر ایران (هتل بزرگ داریوش). کیمیای هنر، سال پنجم، شماره 20، پاییز، صص 74-59.

داعی پور، زینب (1393). رابطه حضور طبیعت و افزایش حس تعلق در خانه‌های سنتی ایران. باغ نظر، شماره 30، سال 11، پاییز، صص 58-49.

دویران، اسماعیل؛ کریمی نژاد، ملیحه (1390). هویت و حس تعلق مکانی در فضا‌های عمومی جدیدالاحداث شهری. هویت شهر، شماره18، سال 8، تابستان، صص 92-81.

راپاپورت، آموس (1392). انسان شناسی مسکن (خسرو افضلیان: مترجم). مشهد: کتابکده کسری.

رفیعیان، مجتبی؛ مولودی، منوچهر (1390). رویکردها و روش‌های سنجش کیفیت محیط مسکونی شهری. تهران: آذرخش.

رفیعیان، مجتبی؛ تقوایی، علی اکبر؛ خادمی، مسعود؛ علی پور، روجا (1391). بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری. نشریه علمی و پژوهشی، شماره 4، بهار و تابستان، صص 43-35.

زبردست، اسفندیار؛ بنی عامریان مهسا (1389). بررسی ارتباط میان شاخص‌های عینی و ذهنی بعد خدمات عمومی کیفیت زندگی شهری در شهر جدید هشتگرد. نامه معماری و شهرسازی، دوره 2، شماره 3، صص 22-5.

سرمست، بهرام؛ متوسلی محمد مهدی (1389). بررسی و تحلیل نقش مقیاس شهر در میزان حس تعلق به مکان «نمونه موردی شهر تهران ». مدیریت شهری، شماره 26، صص 133 – 146 .

شیعه، اسماعیل؛ طباطبائی، سید هادی (1389). مقایسه نقش عوامل عوامل هویت بخش اجتماعی در محله‌های مسکونی قدیم و جدید، همایش ملی معماری و شهر سازی ایران.

صافیان، محمد جواد و دیگران (1390). بررسی پدیدار شناختی هرمنوتیک نسبت به مکان با هنر معماری. نشریه پژوهش‌های فلسفی دانشگاه تبریز، شماره 8، بهار و تابستان، صص 129-93.

صدریان، زهرا؛ حسینی، سید باقر؛ نوروزیان ملکی، سعید (1393). ارتقاء حس تعلق به مکان ازطریق نوسازی بافت فرسوده با توجه به فضای واسط (نمونه موردی: محله باغ شاطر تهران). نشریه علمی پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی، شماره 7، بهار و تابستان، صص 44-35.

فروزنده جوان، علی؛ مطلبی، قاسم (۱۳۹0 ). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل دهنده آن. هویت شهر، دوره 5، شماره 8، صص 27 -38 .

فلاحت، محمد صادق (1385). مفهوم حس مکان و عوامل تشکیل دهنده آن. مجله هنر‌های زیبا، شماره 26، تابستان، صص 66-57.

قاسمی، مروارید (1394). اهل کجا هستیم؟ (مریم مقدم: ویراستار). تهران: روزنه.

کاشی، حسین؛ بنیادی، ناصر (1392). تبیین مدل هویت مکان-حس مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن. نشریه هنر‌های زیبا، دوره 18، شماره 3، پاییز، صص 52-43.

کشفی، محمدعلی؛ حسینی، سیدباقر؛ نوروزیان ملکی، سعید (1391). نقش فضاهای عمومی ساختمان‌های مسکونی بلندمرتبه در افزایش تعاملات اجتماعی ساکنین پژوهش موردی: برج بین المللی تهران. مدیریت شهری، دوره ۱0، شماره ۳0، صص 7-18.

لک، آزاده؛ غلامپور، اشکان (1393). درک معنای "حس مکان" در بازسازی مسکونی بم (نمونه موردی: مجموعه مسکونی نرگس). مسکن و محیط روستا، شماره 149، بهار، صص 50-37.

لینچ، کوین (1376)، "تئوری شکل خوب شهر"، ترجمه سید حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.

ملکی، محمدرضا؛ پارسا، سپیده؛ وثیق، بهزاد؛ مرادی، ابراهیم (1391). بررسی حس تعلق به مکان با توجه به تفاوت‌های جنسیتی ( مطالعه موردی: شهر ایلام ). مسکن و محیط روستا، شماره 148، زمستان، صص 107-99.

مهدوی نژاد، محمد جواد؛ پورفتح الله، مائده (1394). فناوری‌های جدید نورپردازی و ارتقای حس تعلق شهروندان (مطالعه موردی: بدنه‌های شهری تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 47، شماره 1، بهار، صص 141-131.

نقره کار، عبدالحمید؛ مظفر، فرهنگ؛ تقدیر، سمانه (1393). بررسی قابلیت‌های فضای معماری برای ایجاد بستر پاسخگویی به نیاز‌های انسان از منظر اسلام مطالعه موردی خانه‌های زینت الملک شیراز و بروجردی‌های کاشان. شهر ایرانی اسلامی، شماره 15، بهار، صص 34-21.

نقی زاده، محمد؛ محتشم امیری، سعیده (1394). عصبیت مولفه ای اصلی در ایجاد حس تعلق و مطلوبیت فضای زیستی از دیدگاه ابن خلدون. شهر ایرانی اسلامی.

نیومن، اسکار (1387). خلق فضای قابل دفاع. ترجمه: فائزه رواقی، کاوه صابر، انتشارات طحان، تهران.

Anton, E. C., & Lawrence, C. (2014). Home is where the heart is: The effect of place of residence on place attachment and community participation. Journal of Environmental Psychology, 40, pp. 451-461.

Bricker, K. S., & Kerstetter, D. L. (2005). Level of specialisation and place attachment: An exploratory study of whitewater recreationists. Leisure Sciences, 22, pp. 233-257.

Carmona, Mathew, (2006), public places, urban spaces, Architectural press, Elsevier, oxford.

English Partner Ships, (2007), Quality standards – delivering quality places: places-homes-people, available at: www.englishpartnerships.co.uk, (sep, 2014).

Ge, j & Hakao, k, (2006), Research on Residential Lifestyles in Japanese Cities from the viewpoints of Residential Preference, Residential Choice and Residential Satisfaction, Landscape Urban plan, 78(3), pp. 165-178.

Gustafson, per, (2001), Meaning of place: every day experience and theorethical conceptualization, journal of environment psychology, no 21, pp 5-16.

Hernandez, B., Hidalgo, M. C., & Ruiz, C. (2013). Theoretical and methodological aspects of research on place attachment. In L. Manzo, & P. Devine-Wright (Eds.), Place attachment: Advances in theory, methods and applications. London: Routledge.

https://earth.google.com/web/@37.29554582,49.62312936,7.85299106a,4152.04961213d,35y,0h,0t,0r/data=CkoaSBJACiUweDNmZjU2MjBkNDNmMTU2NzU6MHg0MWRkNDBmOTkzMWNmYmY2GavaJPVUokJAIeJnbWRoy0hAKgVSYXNodBgBIAEoAgGustafson, per, (2001), Meaning of place: every day experience and theorethical conceptualization, journal of environment psychology, no 21, pp 5-16.

Khaef, S & Zebardast, E, (2015), Assessing quality of life dimensions in deteriorated inner areas: a case from Javadieh neiborhood in Tehran metropolis, open access. In: Social indicators research, (2015) IN PRESS.

Kyle, G., Graefe, A., & Manning, R. (2005). Testing the dimensionality of place attachment in recreational settings. Environment and Behaviour, 37, pp. 153-177.

Lewicka M(2011). Place attachment: How far have we come in the last 40 years?, Journal of Environmental Psychology, No. 3, Vol. 31, pp. 207-230.

Nik Mohammad, N; Saruwono, M; Said, S; Ahmad, W; Wan Hariri, H, (2013), A Sense of Place within the Landscape in Cultural Settings, Social and Behavioral sciences, 105, pp. 506-512.

Relf, Edward, (1976), Place and placelessness, Pion, London.

Ujang, N, (2010), Place attachment and continuity of urban place identity, Asian Journal of environment Behavior studies, 11, pp. 41-74.