پتانسیل سنجی توسعه پهنه های آموزشی سبز باتاکید بر توسعه پایدار(مطالعه موردی: منطقه ۲ شهر تهران)

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

مریم رباطی ¹ , فری ناز یونسی ² , سیدمسعود منوری ³

1 - استادیار،گروه تخصصی ارزیابی وآمایش سرزمین،دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست،دانشگاه علوم وتحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد گروه تخصصی ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشکده منابع‌طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد
3 - دانشیار تمام وقت ،هیات علمی دانشگاه ازاد علوم تحقیقات

تاریخ دریافت : 1401/04/27 تاریخ پذیرش : 1401/06/31 تاریخ انتشار : 1401/06/01

کلید واژه:  مدارس سبز, GIS, تحلیل سلسله مراتبی-فازی (AHP), پرامیته, BWM,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: توسعه فضاهای آموزشی و اجرایی که بصورت تعاملی با محیط زیست گسترش یافته است به عنوان یک نیاز ملی مطرح می باشد؛ بدین منظور پتانسیل سنجی توسعه فضاهای آموزشی مبتنی بر محیط زیست و مدارس سبز می‌تواند گامی بلند در جهت رسیدن به توسعه پایدارباشد، که حفظ محیط زیست کشوریکی از ارکان آن است. روش انجام پژوهش: در فاز اول که شامل گردآوری اطلاعات می باشد از روش توصیفی-پیمایشی طی دو مرحله مطالعه میدانی و دفتری بهره گرفته شده است. و با بهره گیری پرسنل خبره و پرسشنامه ها تکمیل گردیده و بعد از دسته بندی وارد فاز دوم و تحلیل های کامپیوتری شده است. در این مرحله 7 معیار اصلی شامل شاخص های انسانی، اجتماعی، کاربری اراضی، آموزشی، محیط زیستی، جمعیت و مدارس سبز استخراج گردیده. در فاز دوم با استفاده از سه رویکرد تصمیم محور شامل روش های فازی-پرامیته، فازی-مراتبی چندمعیاری و BWM،ضرایب و درجه اولویت عوامل و معیارهای ارزیابی تعیین شده است. ضرایب تاثیر بدست آمده از این رویکردها بعد از نرمال سازی؛ بصورت لایه های مختلف اطلاعاتی وارد محیط GIS گردیده و نقشه های پتانسیل سنجی برای منطقه 2 تهران تهیه شده است. یافته‌های پژوهش: شاخص های محیط زیستی و آموزشی بالاترین امتیاز و سپس شاخص های کاربری اراضی و اجتماعی به ترتیب رتبه های بعدی را ازآن خود کرده اند. برپایه نتایج حاصل می توان بیان نمود که در حال حاضر 3 مدرسه سبز در این ناحیه وجود دارد که توانسته است بصورت کمربند میانی منطقه 2 را پوشش دهد. نتیجه گیری: با تکیه بر دستاوردهای این تحقیق می‌توان دریافت که باید شاخص های مدارس سبز منطبق با شرایط اجتماعی، زیست محیطی و اقتصادی ایران بومی سازی شودو درصورت امکان الگویی جامع از توسعه مدارس سبز در منطقه 2 تهران با تکیه بر سازگاری محیط و همچنین ایجاد تعامل با محیط زیست برای مناطق بدون پوشش (مورد نیاز) با همکاری سازمان محیط زیست، آموزش و پرورش تهیه گردد. هم چنین پایگاه داده ای جامع برای کل شهر تهران آماده سازی شود.. علاوه برآن ساخت مدارس زیست محیطی ویا تبدیل مدارس معمولی به مدارس سبز با توجه به بحران انرژی و گرمایش زمین در دستور کار سازمان توسعه و نوسازی مدارس قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Introduction and purpose: The development of educational and executive spaces that have been expanded interactively with the environment is a national need. To this end, assessing the potential of developing educational spaces based on the environment and green schools can be a big step towards achieving environmental protection and health in the country. Method: In the current study, considering the purpose of evaluation (potential measurement of the development of green educational areas), two comprehensive phases have been used under the study framework. In the first phase, which includes data collection, the descriptive-survey method has been used in two stages of field and office study. The information collected in this phase was completed using expert personnel and questionnaires, and after classification, it entered the second phase of computer analysis. At this stage, 7 main criteria including human, social, land use, educational, environmental, population and green schools indicators were extracted, while each criterion includes different sub-criteria. In the second phase, by using three decision-oriented approaches, including fuzzy-parametric, fuzzy-rank multi-criteria and BWM methods, the coefficients and priority degree of factors and evaluation criteria have been determined. The impact coefficients obtained from these approaches after normalization, have been entered into the GIS environment as different layers of information and potential maps have been prepared for district No. 2 of Tehran. Findings: The prioritization of indicators shows that environmental and educational indicators have the highest score, and then land use and social indicators have taken the next ranks respectively. Based on the results, it can be said that there are currently 3 schools in this area that have been able to cover the middle belt of district No. 2 in question. Conclusion: Based on the results of this research, it can be found that the indicators of green schools should be localized in accordance with the social, environmental and economic conditions of Iran, and if possible, a comprehensive model of the development of green schools in the 2nd district of Tehran, relying on the compatibility of the environment and also creating interaction with the environment for areas without coverage (required) should be prepared in cooperation with the Environment, Education and Culture Organization. Also, a comprehensive database should be prepared for the entire city of Tehran. In addition, the construction of environmental schools or the conversion of ordinary schools into green schools should be placed on the agenda of the School Development and Renovation Organization due to the energy crisis and global warming.  

منابع و مأخذ:

اصغرپور، م. (1393). تصمیم­گیری چندمعیاره. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، 400 ص.

اسلامیه، ف.، اولادیان، م.، صفری، م. (1398). طراحی الگوی مفهومی مدارس سبز در ایران. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت مدرسه، 7(2): 60-81.

بارشادت، ن.، شعاعی، ح.، رضوانی، ع. (1398). تبیین مؤلفه­ها و شاخص­های پایداری محیطی فضاهای آموزشی ایران با تأکید بر سیستم­های ارزیابی فضاهای سبز آموزشی. محیط­شناسی، 45(1): 171-192.

بخشی، م.، پناهی، ر.، ملائی، ز.، کاظمی، ح.، محمدی، د. (1390). ارزیابی وضعیت نوآوری در منطقه جنوب غرب آسیا و تعیین جایگاه ایران با استفاده از روش تصمیم­گیری پرومتی. فصلنامه علمی-پژوهشی سیاست علم و فناوری، 3(3): 19-31.

بشیرزاده، ت. (1392). سیستم­های سبزعمودی: راه­حلی جهت کاهش اثرات منفی زندگی مدرن درمقیاس ساختمان و شهر. همایش ملی معماری، شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، مشهد، خراسان رضوی.

تقوایی، م.، رخشانی نسب، ح. (1385). ارزیابی مکان­گزینی مدارس متوسطه و پیش­دانشگاهی شهر اصفهان. نشریه علمی- پژوهشی جغرافیا، 4(10-11): 33-56.

تقی­پور، ب.، علی آبادی، خ.، پورروستایی اردکانی، س. (1397). تأثیر چندرسانه­ای آموزش محیط­زیست بر میزان یادگیری و انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش­آموزان پایه سوم در مدارس سبز تهران. فصلنامه فن­آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 9(2): 27-43.

حسن­زاده، ر. (1395). مکان­یابی مراکر آموزشی با استفاده از روش­های تحلیل مکانی و تصمیم­گیری­های چندمعیاری در مناطق کوهستانی سرد. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه تربیت دبیر رجایی، تهران، ایران.

جواری، م.، شهیوندی، ا.، الله­دادی، ن.، سلطانی، م. (1389). جغرافیایی در مکان­یابی مراکز آموزش عالی (GIS) استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (نمونه موردی: دانشگاه پیام­نور خرم­آباد). دوفصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، 1(1): 3-22.

ذولفقاری، ح. (1391). مبانی محیط زیست. انتشارات دانشگاه کرمانشاه، کرمانشاه، ایران.

سازمان محیط زیست کشور (1392). دستورالعمل مدارس محیط زیستی، معاون دفتر ارزیابی زیست محیطی سازمان حفاظت محیط زیست، واحد انتشارات، تهران، ایران.

سبزعلیان، م.، بقیری، م.، قویدل، م. (1390). بانک اطلاعات شهرداری شهر تهران منطقه 2. انتشارات پرستا (وابسته به موسسه فرهنگی هنری پرستای حق)، تهران، ایران.

ستارپور، ل. (1392). مکان­یابی مدارس ابتدایی شهر بندرعباس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی. نخستین همایش ملی کاربرد مدل­های پیشرفته تحلیل فضایی در آمایش سرزمین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد با همکاری شهرداری یزد، یزد، ایران.

شماعی، ع.، عسکری، ح. (1388). آسیب­شناسی کاربری آموزشی مقطع دبیرستان در شهر ایلام با استفاده از GIS. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 9 (13): 103-138.

صالحی، م. (1393). مهندسی محیط زیست: برای دانشجویان مهندسی عمران. انتشارات بهتا پژوهش، تهران، ایران.

صالحی، ر.، رضاعلی، م. (1384). ساماندهی فضایی مکان­های آموزشی (مقطع متوسطه) شهر زنجان به کمک GIS. پژوهش­های جغرافیایی، 37(52): 123-135.

طیبی، س.، ضرابی، م. (1394). مقدمه­ای بر حقوق بین­المللی محیط­زیست. انتشارات میزان، تهران، ایران.

عموشاهی، س.، نژادکورکی، ف.، پورابراهیم، ش. (1394). بررسی روش­های فرارتبه­ای ELECTRE و PROMETHEE در تصمیم­گیری­های محیط­زیستی صنعت نفت و پتروشیمی. فصلنامه انسان و محیط­زیست، 13(2): 17-35.

فرج­زاده، م.، سرور، ه. (1381). مدیریت و مکان­یابی مراکز آموزشی با استفاده از سیستم جغرافیایی (مطالعه موردی فضاهای آموزشی منطقه 7 تهران). تحقیقات جغرافیایی، 17(4): 79-90.

فرهادی، ر.، پرهیزگار، ا. (1391). تجزیه و تحلیل توزیع فضایی و مکان­یابی مدارس ابتدایی منطقه 6 تهران با استفاده از GIS. فصلنامه مدرس علوم انسانی، 6(14): 16-37.

فقیهی­قزوینی، ف. (1395). آموزش محیط زیست در مدارس. فصلنامه تعلیم و تربیت (6-7): 151-163.

قدسی­پور، ح. (1382). مباحثی در تصمیم گیری چند معیاره­برنامه ریزی چندهدفه (روش­های وزن­دهی بعد از حل). انتشارات دانشگاه صنعتی امیر کبیر، 222 ص.

کریمی، ل. (1398). بررسی عوامل جامعه شناختی مؤثر بر رفتار زیست محیطی (با تکیه بر رفتار مصرف آب). پایان­نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه پیام نور مرکز پرند، تهران، ایران.

کریمی، د.، عنایتی، ا. (1391). آموزش برای توسعه پایدار، مدرسه پایدار. آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، 1(1): 59-74.

محمدی، ج.، پورقیومی، ح.، قنبری، م. (1391). تلفیق مدل همپوشانی شاخصه­ای (IO) و تحلیل سلسله مراتبی (AHP) در مکان­یابی مراکز آموزشی (نمونه موردی: مدارس راهنمایی شهر کازرون). جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، 23(1): 113-128.

مرادی، م. (1399). تاثیر مسئولیت اجتماعی بر هوشمندسازی شهری در شهر تهران. سومین کنفرانس بین­المللی راه­کارهای نوین در مهندسی، علوم اطلاعات و فناوری در قرن پیش رو، تهران، ایران.

موسی­وند، ج.، آرایی، ع.، محمدی، ع. (1392). چالش­های زیست محیطی تهران. دومین کنفرانس بین المللی مخاطرات محیطی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

میبودی، ح.، لاهیجانیان، ا.، شبیری، م.، جوزی، ع.، عزیزی­نژاد، ر. (1395). تدوین معیارهای استاندارد مدارس سبز در ایران. فصلنامه علمی و پژوهشی تعلیم و تربیت، 22(3): 107-129.

نادری، ع، سیف­نراقی، م. (1397). روش‌های تحقیق و چگونگی ارزش‌یابی آن در علوم انسانی. انتشارات ارسباران، 248 ص.

 

 

ولی­زاده، ر. (1386). مکان­یابی مراکز آموزشی دبیرستان با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی، نمونه موردی شهر تبریز. نشریه علوم اجتماعی 7(5): 59-87.

 

 

Abdos M., Mozayani N. (2005). Fuzzy decision making based on relationship analysis between criteria. IEEE North American fuzzy information processing society annual conference, pp. 743-747.

Aloraini S. (2012). Effectiveness of various enhancement strategies to complement animated instruction: a meta-analytic assessment. Journal of Educational Technology Systems, 35(2): 215-237.

Balin A., Baracli H. (2018). A Multi-Criteria Decision-Making Methodology Suggestion for Turkey Energy Planning Based Type-2 Fuzzy Sets. Open access peer-reviewed chapter, Decision Making, DOI: 10.5772/intechopen.75303.

Behzadian M., Kazemzadeh R.B., Albadvi A., Aghdasi M. (2010). PROMETHEE:A comprehensive literature review on methodologies and applications. European Journal of Operational Research, 200(1): 198-215.

Carole, G.B. (2010). Environmental Education as a Catalyst for Transfer of Learning in Young Children. The Journal of Environmental Education. 32:1, 21-27.

Cetin G., Nisan S. (2010). Enhancing students ‘environmental awareness. Pericardia Social and behavioral sciences, 20(12):1830-1834.

Edwards B.W. (2006). Environmental Design and Educational Performance: With Particular Reference to ‘Green’ Schools in Hampshire and Essex. Research in Education, 76(1): 14-32.

Ghent C., Nare A.T., Dell K., Haines S. (2014). The Influence of a Statewide Green School Initiative on Student Achievement in K–12 Classrooms. Applied Environmental Education & Communication, 13(4): 250-260.

Giannopoulou M., Roukouni A., Lykostratis K. (2019). Exploring the benefits of urban green roofs: a GIS approach applied to a Greek city. CES Working Papers, 11(1): 55-72.

Gordon D.E. (2010). Green Schools as High Performance Learning Facilities. National Clearinghouse for Educational Facilities, Office of Safe and Drug-Free Schools, Washington, USA.

Greco S., Ehrgott M., Rui Figueira J. (2016). Multiple Criteria Decision Analysis: State of the Art Surveys. Springer, 1356 p.

Guo X., Yan H., Yuan W. (2019). Research on China’s Rural Development Strategy Based on SWOT-AHP Analysis. International Research in Economics and Finance, 3(1): 10-19.

Hwang C.L., Yoon K. (1981). Multiple Attribute Decision Making. Springer-Verlag, USA.

Ishizaka A, Nemery P. (2013). Multi-criteria Decision Analysis: Methods and Software. Wiley, 311 p.

Iwan A., Rao N., Poon K.K.Y. (2018). Characteristics of Green Schools: Observations of Award-winning Green Preschools in Bali, Berkeley and Hong Kong. Journal of Education for Sustainable Development, 12(2): 140-159.

Kahraman A., Dogru O., Seker Z., Ulugtekin N., Terzi F., Turkoglu H., Goksel C. (2019). Examination of the Green Spaces Based on Spatial Sufficiency and Accessibility Through GIS. Fresenius Environmental Bulletin, 28(2): 529-534.

Lachs, V. (2009). Making multimedia in the classroom: London and newyork. Journal of Green Education, 12(3): 129-137.

Macharis. C., Sprinael J., Bruker K.D., Verbeke A. (2004). PROMETHEE and AHP: the design of operational synergies in Multicerteria analysis.strengthening promethee with ideas of AHP. European Journal of Operational Research, 25(2): 307-317.

Margalit B.S., Rubin O.D. (2016). Effect of the “Green Schools” Reform on Pupils’ Environmental Attitudes and Behavior. Journal of Society & Natural Resources, 30(1): 112-128.

Marinoni O. (2005). A stochastic spatial decision support system based on promethee. International Journal of Geographical Information Science, 19(1): 51-58.

Olmanson S., Horton M.A. (2011). A study of learning and motivation in a new media enriched environment for middle school science. Educational technology research and development 59(2): 249-265.

Olsson D., Gericke N., Boeve-de Pauw J., Berglund T., Chang T. (2019). Green schools in Taiwan – Effects on student sustainability consciousness. Global Environmental Change, 54: 184-194.

Pedrycz W., Ekel P., Parreiras R. (2010). Fuzzy Multicriteria Decision-Making: Models, Methods and Applications, Wiley, 360 p.

Pooley, J.A., O’Connor, M. (2000). Environmental education and attitudes: Emotions and beliefs are what it is needed. Environ. Behavior, 32(5): 711-723.

Ramli N.H., Masri M.H., Zafrullah M., Taib H.M., Hamid N.A. (2012). Comparative study of green school guidelines. Procedia Social and Behavioral Sciences, 50: 462-471.

Rickinson M., Hall M., Reid A. (2016). Sustainable schools programmes: what influence on schools and how do we know?. Environmental Education Research, 22(3): 360-389.

Roy, R. (2006). Environmental Education: Recent Research Trends. Harvard University News, 44(12), 147-158.

Saaty T.L, Peniwati, K. (2007). Group Decision Making: Drawing Out and Reconciling Differences. RWS Publications, 385 p.

Saaty, T.L. (2000). Fundamentals of Decision Making and Priority Theory. RWS Publications, 477 p

Samanlioglu F. (2019). Evaluation of Influenza Intervention Strategies in Turkey with Fuzzy AHP-VIKOR. Journal of Healthcare Engineering, 2019(9486070): 1-9.

Sarmiento R., Thomas A. (2010). Identifying improvement areas when implementing green initiatives using a multitier AHP approach. Benchmarking: An International Journal, 17(3), 452-463.

Shemmeri T., Al-Kloub B.P.A. (1997). Model choice in multicriteria decision aid. European Journal of Operational Research, 97(3): 550-560.

Sivanandam S.N., Sumathi S., Deepa S.N. (2007). Introduction to fuzzy logic using MATLAB. Springer, 430 p.

Tucker R., Izadpanahi P. (2017). Live green, think green: Sustainable school architecture and children’s environmental attitudes and behaviors. Journal of Environmental Psychology, 51: 209-216.

Veselinovska, S., Petrovska, S., Zivanovic, J. (2010). How to help children understand and respect nature. Procedia-social and behavioral sciences. 2: 2244-2247.

Vivien E.R., Gray D. (2011). Are multimedia resources effective in life science education? A meta analysis. Journal of Bioscience Education, 18(1): 1-14.

Walker J.D., Conter S., Beermann N. (2011). Vodcasts and captures: Using multimedia to improve student learning in ntroductory Biology. Journal of Educational Multimedia and Hypermedia, 20(1), 97-111.

Wang S. (2009). The Development of Performance Evaluation for Green Schools in Taiwan. Applied Environmental Education & Communication, 8(1): 49-58.

Wang W.C., Wang H.H., Lai Y.T., Li J.C. (2006). Unti-price-based Model for evaluation competitive bids. International Journal of Project Management 24: 156-166.

Wang Y. (2010). The impact of using multimedia on students’ academic achievement in the College of Education at King Saud Universit. Journal of King Saud University – Languages and Translation 24(2): 75–82.

Wang Y., Wang Y., Liang Y. (2011). Green construction ability evaluation based on theory of fuzzy and gray. Journal of North China Institute of Science and Technology, 2011(04), TU74.

Wright S. (2008). Educational benefits of multimedia skills training. Tech trends: linking and practice to improve learning. 24: 47-54.

Zhang J., Zhang Z., Zheng Y. (2009). An Introduction of Building Green Schools. Journal of Sustainable Development, 2(1): 200-203.