تحلیل سینوپتیکی ماهیت سامانه های کم فشار سودانی (مطالعه موردی؛ توفان دسامبر 2001)
محورهای موضوعی : جغرافیای سیاسی
عباس مفیدی
1
(ندارد)
آذر زرین
2
(ندارد)
کلید واژه: کم فشار سودانی, تاوه قطبی, جت جنب حاره, پشته شرق عربستان, ناوه عمیق شرق مدیترانه, بارش های ایران,
چکیده مقاله :
به منظور بررسی برخی از جنبه های سینوپتیکی مربوط به سامانه های کم فشار سودانی از جمله الگوی گردش ترازفوقانی و تحتانی وردسپهر و منبع رطوبت و نحوه فرارفت آن،الگوی سینوپتیکی حاکم در زمان وقوع توفاندسامبر 2001 بر روی ایران مورد توجه قرارگرفت . بدین منظور نقشه های فشار سطح زمین و ترازهای 500،200و 50 هکتوپاسکال قبل و بعد از شروع توفان مورد بررسی قرار گرفت . جهت شناخت منبع اصلی رطوبت سامانهسودانی نقشه های جهت و سرعت باد و نم ویژه در تراز 850 هکتوپاسکال بررسی گردید . به منظور درک وضعیت جت جنب حاره و نحوه تقویت آن نقشه های مؤلفه باد مداری و پتانسیل سرعت X برای تراز 200 هکتوپاسکال تهیه و مورد مطالعه قرارگرفت. همچنین شکل ابر درتصاویر ماهواره ای مربوط به توفان دسامبر 2001 بررسی شد.نتایج مطالعه در رابطه با تشکیل وگسترش کم فشار سودانی اگر چه همچون سایر مطالعات بر مقادیر پایینشاخص چرخه و استقرار پشته ای در تراز میانی وردسپهر بر روی مدیترانه غربی و ناوه عمیقی برمنتهی الیه شرقمدیترانه دلالت دارد اما نقش اصلی را به کشیده شدن تاوه قطبی در تراز 50 هکتوپاسکال به عنوان منبع اصلیتاوایی برای پیدایش الگوی گردش ناهنجار و تقویت سلول هدلی و جت جنب حاره بر روی مدیترانه و شمال آفریقامی دهد. یافته ها بر استقرار مناسب خروجی هسته جت جنب حاره بر روی خاورمیانه به همراه استقرار و تقویتپشته ای در تراز میانی و زبانه پرفشاری در تراز پایین بر روی دریای عرب جهت تکوین و گسترش کم فشارهایسودانی تأکید دارد . نتایج حاصل از بررسی توفان دسامبر 2001 نشان می دهد که استقرار وتقویت پشته /پرفشاربرروی دریای عرب از یک سو با ایجاد یک سری پسخورهای مثبت، موجب تشدید سلول هدلی و تقویت غیرمستقیمجت جنب حاره بر روی منطقه دریای سرخ شده و از سویی دیگر امکان انتقال مستقیم رطوبت از دریای عرب بهدرون سامانه های کم فشار را در زمان گسترش کم فشارهای منطقه دریای سرخ به ایران فراهم می سازد. همچنینیافته ها نشان می دهد که منبع اصلی رطوبت سامانه های سودانی مناطق حاره ای شرق آفریقا و قطاع جنوب غربیدریای عرب می باشد که درحین عبور از روی دریای سرخ و خلیج فارس تقویت می گردد.
In order to investigate some synoptic aspects of Sudan low systems such asupper and lower level tropospheric circulation pattern and moisture source and theiradvection way, the synoptic pattern on the occurrence time of December 2001 stormover Iran has been noticed. Therefore the maps of surface, 500, 200, 50hpa levelsbefore and after storm were studied. In order to understand the situation of subtropicaljet stream and how it strengthens, maps of zonal wind component and velocitypotential (x) of 200hpa level have investigated. Also, satellite images of cloud form ofstorm have been studied.The results showed that although like previous studies, there was low cycle indexand existence of a ridge in mid-troposphere over the west Mediterranean and a deeptrough over the east Mediterranean had important role on the formation and evolutionof Sudan low; but the main role belonged to the stretching of polar vortex in lowerstratosphere as the main source of vorticity for abnormal circulation and strengtheningof Hadley cell and Subtropical jet stream over Mediterranean and north of Africa.The results indicated that the suitable position of Subtropical jet stream core overMiddle East associated with the settlement and strengthening of a ridge in middle andlower troposphere over the Arabian Sea are necessary for the evolution and developingof Sudan lows.However, the position and speed of subtropical jet stream core over the MiddleEast and it’s axis direction in the upper troposphere control both the mid-troposphericcirculation pattern and the tracks of incoming Sudan lows to Iran.The consequences indicated that settlements and strengthening of ridge/high over theArabian Sea, while making a set positive feedback and subsequently intensify Hadleycell and strengthening subtropical jet stream over Red Sea region, lend to directtransportation of moisture from the Arabian Sea into Sudan lows.Moreover, it was found that the main sources of moisture of Sudan systems aretropical Eastern Africa and southwest sector of Arabian Sea which strengthening whenthey pass over the Read Sea and Persian Gulf.
