حس تعلق محله ای و نقش آن در مشارکت اجتماعی (مورد مطالعه: تهران، محله ارامنه الف)
محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران
زهرا عربی
1
(استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران)
سمیرا طاوسی
2
(کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، واحد تهران جنوب، تهران. ایران)
سمیه سادات موسوی
3
(کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه تهران. ایران)
کلید واژه: حس تعلق محله ای, مشارکت, محله ارامنه تهران,
چکیده مقاله :
احساس تعلق و عضویت افراد در محله و احساس تأثیرگذاری و نفوذ آن ها بر محیط اجتماعی که در آن زندگی می کنند، میزان مشارکت را افزایش خواهد داد. در واقع با افزایش احساس تعلق مکانی در افراد و به دنبال آن مشارکت؛ اجرای برنامه های مختلف اجتماعی، اقتصادی در اجتماع محلی با توفیق چشمگیر همراه خواهد شد و سطح کیفیت زندگی افراد بهبود می یابد. پژوهش حاضر با هدف تحلیل نقش حس تعلق محله ای در میزان مشارکت افراد، از لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری آن را 120 نفر از ساکنین محله ارامنه الف، ناحیه 5، منطقه هفت شهرداری تهران، تشکیل می دهند، که از طریق نمونه گیری خوشه ای بصورت تصادفی انتخاب شده اند. داده ها به صورت میدانی و کتابخانه ای جمع آوری و با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون های استنباطی کلموگراف- اسمیرنوف یا KS (جهت تعیین نرمالیت داده ها)، آزمون همبستگی اسپیرمن و پیرسون (برای بررسی رابطه بین متغیرها)، و رگرسیون چندگانه برای تبیین اثرگذاری متغیرهای مستقل بر وابسته، تحلیل شده اند. در راستای پایایی و روایی ابزار جمع آوری داده ها از آماره آلفای کرونباخ (987/0) و روش اعتبار محتوا (قضاوت داوران و متخصصین) استفاده شده است. نتایج حاصل از یافته های پژوهش بیانگر آن است که؛ از خصوصیات دموگرافیک ساکنین، سن و نوع مسکن ساکنین از لحاظ شخصی و استیجاری بودن، و از خصوصیات اجتماعی محله به ترتیب مشارکت، شناخت، و بهره وری محله ای با حس تعلق محله ای آنها ارتباطی معنادار، مثبت و قوی دارند. حس تعلق محله ای بر مشارکت جتماعی ساکنین (آمادگی داوطلبانه، کار گروهی و همکاری با نهادهای محله ای) تأثیر بسیار زیادی دارد.
Sense of belonging of people to a neighborhood and their sense of influence on social setting in which they live increase the extent of participation. With increase of sense of belonging to place in people and subsequently their participation, implementing various socioeconomic plans would be of significant success in local societies and this improves level of quality of people life. This paper is descriptive-analytical in nature and is practical in terms of objective. Its statistical population is consisted of 120 people of inhabitant of Armenians neighborhood A, zone 5 of district 7 of Tehran Municipality that are selected through cluster sampling randomly. Data are collected in field and library method and they are analyzed by SPSS software and Kolmogorov-Smirnov inferential test (for determining data normality), Spearman and Pearson correlation (for studying the relation between variables) and multiple regressions for clarifying the impact of independent variables on dependent. Cronbach Alpha statistic (0.987) and content validity method (judgment of experts) are used for determining validity and reliability of data collection tools. Results suggest that among demographic features of inhabitants, age and type of housing in terms of being personal or rented, and social features of neighborhood, i.e. participation, understanding and neighborhood efficiency have a significant, positive and strong relation with sense of belonging to neighborhood. Similarly, sense of belonging to neighborhood has great impact on inhabitants’ social participation (volunteer preparation, collective work and collaboration with local institutions).
ازکیا، مصطفی (1387)، رهیافتها و روشهای تحقیق در توسعه روستایی، تهران، نشر نی.
الماسی، رزیتا (1392)، حس تعلق محلهای و نقش آن در مشارکت اجتماعی (مورد مطالعه: تهران، محله بهار)، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران؛ اداره مطالعات، تابستان.
امیرکافی، مهدی، فتحی، شکوفه (1390)، بررسی عوامل موثر بر دلبستگی به محله مسکونی (مطالعه موردی: شهر کرمان)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال 5، شماره 1 (پیاپی 13)، بهار، صص 41- 5.
انصاری، محمداسماعیل (1375)، بازشناسی و پیشنیازهای مدیریت مشارکتی و نظام اداری، فصلنامه علمی کاربردی مرکز آموزش مدیریت دولتی، شماره 33 و 34.
پناهی، حسین (1383)، اثر ویژگیهای فردی و مشارکتاجتماعی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 26.
پیربابائی، محمدتقی، سجادزاده، حسن (1390)، تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی، باغ نظر، شماره 16، بهار.
جمشیدیها، غلامرضا، پروایی هرهدشت، شیوا، پیری، صدیقه، ادیب حاج باقری، ثریا (1393)، بررسی نقش احساستعلق محلهای در افزایش مشارکتاجتماعی (مورد مطالعه: محله قزل قلعه تهران)، مطالعات جامعهشناختی شهر، سال 4، شماره 12، پاییز، صص 24- 1.
خاکپور، براتعلی و همکاران (1388)، نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار محلهای، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، شماره دوازدهم، صص 81- 55.
داداپور، سارا (1391)، راهکارهای افزایش سرمایه اجتماعی در مقیاس خرد در انطباق با اهداف طراحی شهری، ماهنامه طاق، شماره 63، صص 35- 32.
دارابی، حسن (1387)، مدخل مشارکت در دانشنامه مدیریت شهری- روستایی، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور.
رهنما، محمدرحیم، رضوی، محمدمحسن (1391)، بررسی تاثیر حس تعلق مکانی بر سرمایه اجتماعی و مشارکت در محلات شهر مشهد، نشریه هنرهایزیبا- معماری و شهرسازی، دوره 17، شماره 2، تابستان، صص 36- 29.
شماعی، علی، جهانی، رحمان (1390)، بررسی اثرات توسعه عمودی شهر بر هویت محلهای، (مطالعه موردی، منطقه 7 تهران)، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 6، زمستان، صص 82- 73.
طوسی، محمدعلی (1370)، مشارکت به چه معناست، مدیریت دولتی، دوره جدید، شماره 13، تهران، انتشارات مرکز آموزش مدیریت.
غفاری، غلامرضا، نیازی، محسن (1386)، جامعهشناسی مشارکت، نشر نزدیک.
فرجیملائی، امین؛ زمانی، زهرا؛ جانبابانژاد، محمدحسین؛ و صادق حاجینژاد (1392)، نقش مشارکت مردمی در نوسازی بافتهای فرسوده با تأکید بر تجارب جهانی؛ مقاله ارائه شده در اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، انجمن محیطزیست کومش. همایش ایران. بهار 92.
فلاحت، م. ص (1385)، مفهوم حس مکان و عوامل شکلدهنده آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، صص 66- 57.
قاسمی، مروارید (1383)، اهل کجا هستم؛ هویت بخشی به بافتهای مسکونی، تهران: انتشارات روزنه.
قلیپور، آرین (1380)، جامعهشناسی سازمانها، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهها (سمت).
لهساییزاده، عبدالعلی (1383)، بحران محیطزیست و توسعه همهجانبه و پایدار، در مجموعه مقالات مسائل اجتماعی ایران، انجمن جامعهشناسی ایران، آگه، تهران.
مبارکی، محمد، صلاحی، سمیه (1392)، کیفیت خدماتشهری، تعهداتشهروندی و حس تعلق اجتماعی، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاهاجتماعی، سال 13، شماره 50، صص 315- 275.
محسنیتبریزی، علیرضا (1369)، بررسی زمینههای مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی.
محسنیتبریزی، علیرضا (1375)، بیگانگی، مانعی برای مشارکت و توسعه ملی، نامه پژوهش، سال اول، شماره 1، تهران، صص 109- 89.
مفرح، فاطمه (1389)، شناسایی نقش مشارکت اجتماعی در ارتقاء حس هویت و تعلق اجتماعی شهروندان در محله، اولین همایش ملی شهروندان و تعلق اجتماعی، تهران.
نادری، احمد، شیرعلی، ابراهیم، قاسمی کفرودی، سجاد (1393)، بررسی حس تعلق محلهای و نقش آن در مشارکتاجتماعی (نمونه موردی: محله نعمتآباد)، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال ششم، شماره سوم، تابستان، صص 20- 7.
ناطقپور، محمدجواد (1383)، توسعه و تعلق اجتماعی با تأکید بر نقش شوراهای اسلامی، رشد آموزش علوم اجتماعی، زمستان، شماره 25، دوره 7 (2)، صص 32- 28.
نوروزی، فیضاله، بختیاری، مهناز (1388)، مشارکت اجتماعی و عوامل اجتماعی موثر بر آن، راهبرد، شماره 53، سال 18، زمستان، صص 269- 249.
هانتینگتون، ساموئل (1370)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگون، ترجمه محسن ثلاثی، نشر علم.
وطنی، علی (1386)، بررسی عوامل موثر بر افزایش انگیزه افراد در مشارکت اجتماعی در استان گلستان، رساله کارشناسی ارشد جامعهشناسی.
Besten, Olga den (2010), Local belonging and ‘geographies of emotions’: Immigrant children’s experience of their neighbourhoods in Paris and Berlin, http://chd. Sagepub. Com/content/17/2/181.
Brocato ,Elisabeth Deanne (2006) Place Attachment: Aninvestigation OF Environments And Out Comes In A Service Context, Dissertation Proposal Presented to the Faculty of the Graduate School of The University of Texas at Arlington in Partial Fulfillment of the Requirements for the eDegree of Doctor Of Philosophy.
Everett, B. (2009), belonging: Social exclusion, social inclusion, personal safety and the experience of mental illness, Copyright Mood Disorders Society of Canada.
Hung Ng, S. et al (2005), People living in ageing buildings: Their quality of life and sense of belonging, Journal of Environmental Psychology. No. 25 (2005) 347–360.
Wilkinson, Deanna L. (2007). Local Social Ties and Willingness to Intervene Textured Views Among Violent Urban Youth of Neighborhood Social Control Dynamics and Situations - Justice Quarterly - Volume 24.
_||_ازکیا، مصطفی (1387)، رهیافتها و روشهای تحقیق در توسعه روستایی، تهران، نشر نی.
الماسی، رزیتا (1392)، حس تعلق محلهای و نقش آن در مشارکت اجتماعی (مورد مطالعه: تهران، محله بهار)، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران؛ اداره مطالعات، تابستان.
امیرکافی، مهدی، فتحی، شکوفه (1390)، بررسی عوامل موثر بر دلبستگی به محله مسکونی (مطالعه موردی: شهر کرمان)، مجله مطالعات اجتماعی ایران، سال 5، شماره 1 (پیاپی 13)، بهار، صص 41- 5.
انصاری، محمداسماعیل (1375)، بازشناسی و پیشنیازهای مدیریت مشارکتی و نظام اداری، فصلنامه علمی کاربردی مرکز آموزش مدیریت دولتی، شماره 33 و 34.
پناهی، حسین (1383)، اثر ویژگیهای فردی و مشارکتاجتماعی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 26.
پیربابائی، محمدتقی، سجادزاده، حسن (1390)، تعلق جمعی به مکان، تحقق سکونت اجتماعی در محله سنتی، باغ نظر، شماره 16، بهار.
جمشیدیها، غلامرضا، پروایی هرهدشت، شیوا، پیری، صدیقه، ادیب حاج باقری، ثریا (1393)، بررسی نقش احساستعلق محلهای در افزایش مشارکتاجتماعی (مورد مطالعه: محله قزل قلعه تهران)، مطالعات جامعهشناختی شهر، سال 4، شماره 12، پاییز، صص 24- 1.
خاکپور، براتعلی و همکاران (1388)، نقش سرمایه اجتماعی در توسعه پایدار محلهای، مجله جغرافیا و توسعه ناحیهای، شماره دوازدهم، صص 81- 55.
داداپور، سارا (1391)، راهکارهای افزایش سرمایه اجتماعی در مقیاس خرد در انطباق با اهداف طراحی شهری، ماهنامه طاق، شماره 63، صص 35- 32.
دارابی، حسن (1387)، مدخل مشارکت در دانشنامه مدیریت شهری- روستایی، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور.
رهنما، محمدرحیم، رضوی، محمدمحسن (1391)، بررسی تاثیر حس تعلق مکانی بر سرمایه اجتماعی و مشارکت در محلات شهر مشهد، نشریه هنرهایزیبا- معماری و شهرسازی، دوره 17، شماره 2، تابستان، صص 36- 29.
شماعی، علی، جهانی، رحمان (1390)، بررسی اثرات توسعه عمودی شهر بر هویت محلهای، (مطالعه موردی، منطقه 7 تهران)، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره 6، زمستان، صص 82- 73.
طوسی، محمدعلی (1370)، مشارکت به چه معناست، مدیریت دولتی، دوره جدید، شماره 13، تهران، انتشارات مرکز آموزش مدیریت.
غفاری، غلامرضا، نیازی، محسن (1386)، جامعهشناسی مشارکت، نشر نزدیک.
فرجیملائی، امین؛ زمانی، زهرا؛ جانبابانژاد، محمدحسین؛ و صادق حاجینژاد (1392)، نقش مشارکت مردمی در نوسازی بافتهای فرسوده با تأکید بر تجارب جهانی؛ مقاله ارائه شده در اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، انجمن محیطزیست کومش. همایش ایران. بهار 92.
فلاحت، م. ص (1385)، مفهوم حس مکان و عوامل شکلدهنده آن، نشریه هنرهای زیبا، شماره 26، صص 66- 57.
قاسمی، مروارید (1383)، اهل کجا هستم؛ هویت بخشی به بافتهای مسکونی، تهران: انتشارات روزنه.
قلیپور، آرین (1380)، جامعهشناسی سازمانها، تهران، انتشارات سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهها (سمت).
لهساییزاده، عبدالعلی (1383)، بحران محیطزیست و توسعه همهجانبه و پایدار، در مجموعه مقالات مسائل اجتماعی ایران، انجمن جامعهشناسی ایران، آگه، تهران.
مبارکی، محمد، صلاحی، سمیه (1392)، کیفیت خدماتشهری، تعهداتشهروندی و حس تعلق اجتماعی، فصلنامه علمی- پژوهشی رفاهاجتماعی، سال 13، شماره 50، صص 315- 275.
محسنیتبریزی، علیرضا (1369)، بررسی زمینههای مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، وزارت جهاد کشاورزی.
محسنیتبریزی، علیرضا (1375)، بیگانگی، مانعی برای مشارکت و توسعه ملی، نامه پژوهش، سال اول، شماره 1، تهران، صص 109- 89.
مفرح، فاطمه (1389)، شناسایی نقش مشارکت اجتماعی در ارتقاء حس هویت و تعلق اجتماعی شهروندان در محله، اولین همایش ملی شهروندان و تعلق اجتماعی، تهران.
نادری، احمد، شیرعلی، ابراهیم، قاسمی کفرودی، سجاد (1393)، بررسی حس تعلق محلهای و نقش آن در مشارکتاجتماعی (نمونه موردی: محله نعمتآباد)، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال ششم، شماره سوم، تابستان، صص 20- 7.
ناطقپور، محمدجواد (1383)، توسعه و تعلق اجتماعی با تأکید بر نقش شوراهای اسلامی، رشد آموزش علوم اجتماعی، زمستان، شماره 25، دوره 7 (2)، صص 32- 28.
نوروزی، فیضاله، بختیاری، مهناز (1388)، مشارکت اجتماعی و عوامل اجتماعی موثر بر آن، راهبرد، شماره 53، سال 18، زمستان، صص 269- 249.
هانتینگتون، ساموئل (1370)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگون، ترجمه محسن ثلاثی، نشر علم.
وطنی، علی (1386)، بررسی عوامل موثر بر افزایش انگیزه افراد در مشارکت اجتماعی در استان گلستان، رساله کارشناسی ارشد جامعهشناسی.
Besten, Olga den (2010), Local belonging and ‘geographies of emotions’: Immigrant children’s experience of their neighbourhoods in Paris and Berlin, http://chd. Sagepub. Com/content/17/2/181.
Brocato ,Elisabeth Deanne (2006) Place Attachment: Aninvestigation OF Environments And Out Comes In A Service Context, Dissertation Proposal Presented to the Faculty of the Graduate School of The University of Texas at Arlington in Partial Fulfillment of the Requirements for the eDegree of Doctor Of Philosophy.
Everett, B. (2009), belonging: Social exclusion, social inclusion, personal safety and the experience of mental illness, Copyright Mood Disorders Society of Canada.
Hung Ng, S. et al (2005), People living in ageing buildings: Their quality of life and sense of belonging, Journal of Environmental Psychology. No. 25 (2005) 347–360.
Wilkinson, Deanna L. (2007). Local Social Ties and Willingness to Intervene Textured Views Among Violent Urban Youth of Neighborhood Social Control Dynamics and Situations - Justice Quarterly - Volume 24.
