عوامل اجتماعی موثر بر نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار شهری اراک
محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایرانفاطمه فراهانی 1 , علی روشنایی 2 , محمد حسین اسدی داود آبادی 3 , امید علی احمدی 4
1 - دانشجوي دكتراي تخصصي جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، دانشكده علوم انسانی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامي، آشتیان، ايران.
2 - استاديارگروه جامعه شناسی، دانشكده علوم انسانی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامي، آشتیان، ايران
3 - استادیار گروه جامعه شناسی، دانشكده علوم انسانی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامي، آشتیان، ايران
4 - استادیار گروه جامعه شناسی، دانشكده علوم انسانی، واحد آشتیان، دانشگاه آزاد اسلامي، آشتیان، ايران
کلید واژه: زن, توسعه پایدار شهری, ظرفیت اجتماعی, عوامل اجتماعی, شهر اراک,
چکیده مقاله :
هدف اساسی این پژوهش شناسایی عوامل اجتماعی موثر بر نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار شهری اراک است. توجه به مفهوم ظرفیت اجتماعی زنان از آن جهت در طرح‌های توسعه مورد توجه سیاستگذاران و مسئولان سیاست اجتماعی قرار گرفته است که با روند جهاني شدن، نقش دولت‌هاي ملي در طرح‌های توسعه تضعیف شده است و استفاده از ظرفیت اجتماعات محلی می‌تواند به منزله يك راه حل اجرا شدني در مشكلات توسعه قرار بگیرد. چارچوب نظری این پژوهش بر مبنای نظریه‌های تبیین کننده رابطه جنسیت و توسعه به ویژه نظریه‌های فمنیستی، نظریه ظرفیت سازی، نظریه سیستم پایدار شهری، نظریه سلطه مردانه بوردیو، نظریه دلبستگی شهری تدوین شده است. این تحقیق به صورت پیمایشی و با ابزار پرسش‌نامه محقق ساخته بر اساس طرح نمونه گیری مدون در بین زنان بالای 20 سال 55 محله در 5 منطقه شهر اراک انجام یافته است. در نمونه‌گیری از روش خوشهای و طبقه‌بندي نامتناسب استفاده شد و حجم نمونه 392 نفر بود.نتایج، فرضیه‌های پژوهش را تایید می‌کند که بر اساس آن میزان سرمایه در اختیار زنان شامل( سرمایه اجتماعی، سرمایه فرهنگی و سرمایه اقتصادی)؛ ظرفیت شهر در تامین نیازهای شهروندان؛ وضعیت رفاهی محل سکونت ؛ میزان استیلای کلیشه‌های جنسیتی در خانواده؛ تحصیلات، بومی/غیربومی بودن؛ وضعیت شغلی زن، میزان دلبستگی به شهر؛ اعتقاد به تفکیک جنسیتی توسعه؛ احساس تبعیض جنستی، و میزان استعدادهای مرتبط با توسعه، بر نقش‌آفرینی زنان در توسعه پایدار شهری موثر است. نهایت امر این که، بر اساس تحلیل رگرسیون، توان متغیرهای مستقل مورد استفاده در تبیین واریانس متغیر وابسته، 35 درصد بوده است.
The principal objective of the present Research is to identify the social factors effective on the women's role-playing in the sustainable urban development of Arak city. The concept of women’s social capacity in the development projects has attracted the attention of policy makers and social policy authorities due to the fact that the roles of national governments have been weakened by globalization, thus, it has made the capacities of local communities a viable solution to the development problems. The theoretical framework of the research was developed based on the theories that explain the relationship between gender and development including feminist theories, capacity theory, theory of urban sustainable system, Bourdieu theory of masculine domination, theory of urban attachment. Based on the samplimg plan developed among women with ages above 20 from 55 neiborhoods in 5 district in Arak, the research was carried out using survey method and researcher-made questionnaire. Cluster and inappropriate stratified samplings with 392 individuals as the sample volume were used. The research results confirm the hypotheses based on which factors effecting the role of women in sustainable urban development of Arak city include: capital amount available for women (such as social capital, cultural capital, and economic capital); city’s capacity to supply the citizens’ needs; housing welfare conditions; gender stereotyes dominating the family; education, being native or not; employment; city attachment; believing in gender segregation in development; gender discrimination feeling, and development-related talents. Finally, based on regression analysis, the independent variables’ power used in explaining the dependent variable variance was 35 percent.
استیل، لیز و کید، وارن. (2001) مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی مهارتی خانواده.ترجمه فریبا سیدان و افسانه کمالی(1388). تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.
اکبری، حسین (1391). نقش زنان در توسعه پایدار محیط زیست. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 10(4 (پیاپی 39))، 37-56. SID. https://sid.ir/paper/55405/fa.
آبوت، پامال ؛ کلر والاس(1380). جامعه شناسی زنان، ترجمه منیژه نجم عراقی،تهران : نشر نی.
پورافکاری، نصرت الله (1386). فرهنگ روانشناسی و روانپزشکی، تهران : نشر فرهنگ معاصر.
تانگ، رزمری (1387). درآمدی جامع بر نظریه‌های فمینیستی، منیژه نجم عراقی، تهران: نشر نی.
تاراسی، زهرا؛ کریم زاده، حسین؛ آقایاری هیر، محسن (1399) بررسی ارتباط ظرفیت سازی و توانمندسازی زنان روستایی مطالعه موردی: شهرستان زنجان، جغرافيا و توسعه، بهار 1399، دوره 18،شماره 58، 203 - 224.
جباری، حبیب (1382). نگرشی جنسیتی به تامین اجتماعی. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 1(6)، 81-108.
SID. https://sid.ir/paper/357898/fa
رفیعیان، مجتبی؛ خدایی، زهرا؛ داداش‌پور، هاشم (1393) ظرفیت سازی اجتماعات محلی به مثابه‌ی رویکردی در توانمندسازی نهادهای اجتماعی، جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، دوره 1، شماره 2 - شماره پیاپی 2 فروردین 1393: 133-160.
ریتزر، جرج(1383). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، محسن ثلاثی، انتشارات علمی، تهران.
زاهدی مازندرانی، محمدجواد(1382).توسعه و نابرابری، تهران : انتشارات مازیار.
زاهدي، شمس السادات(1384). زنان و توسعه، پيك نور- علوم انساني، دوره 3، شماره 3 (ويژه مديريت)، 122 - 130.
سهامی، سوسن، سرایی، حسن، و کلدی، علیرضا. (1390). رابطه سرمایه اجتماعی با ارزشهای معطوف به توسعه زنان. رفاه اجتماعی، 11(42)، 255-279. SID. https://sid.ir/paper/56773/fa
عزيزي، محمد مهدي، (1380). توسعه شهري پايدار. برداشت و تحليلي از ديدگاههاي جهاني، صفه، دانشكده معماري و شهرسازي، دانشگاه شهيد بهشتي، سال يازدهم، شماره 33 ،پاييز و زمستان.
غلامي اواتي، رمضان؛ نازك تبار،حسين؛ نامدار، عباس (1389). بنگاه‌هاي کسب و کار زنان و نقش آنان بر توسعه پايدار در استان مازندران، پژوهشنامه زنان، دوره 1، شماره 1، 133-156.
فني، زهره؛ فرج زاده، مژگان (1393). توانمندسازي شغلي زنان و توسعه پايدار شهري (مطالعه موردي: زنان شاغل، منطقه 18 شهر تهران)، جغرافيا و توسعه فضاي شهري، دوره 1، شماره 1، 91 - 102
کشاورزی، فهیمه؛ شمشیری، بابک (1399). الگوی کاربردی توسعه توانمندسازی زنان جامعه ایرانی: یک پژوهش ترکیبی، زن در توسعه و سياست (پژوهش زنان)، دوره 18، شماره 3، 463 - 484.
کوزر، لوئیس؛ روزنبرگ، برنارد (1387). نظریه‌های بنیادی جامعه شناختی، تهران: نشر نی.
کولایی، الهه، و حافظیان، محمدحسین. (1385). نقش زنان در توسعه کشورهای اسلامی. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، سال 4، شماره 1-2، 33-60. SID. https://sid.ir/paper/55555/fa
كتابي، محمود؛ يزدخواستي، بهجت؛ فرخي راستابي، زهرا(1382). توانمندسازي زنان براي مشاركت در توسعه، زن در توسعه و سياست (پژوهش زنان)، دوره 1، شماره 7، 5-30.
كمالي، افسانه (1380). رهيافت مشاركت زنان در توسعه: پيششرطها و موانع، زن در توسعه و سياست (پژوهش زنان)، دوره 1، شماره 1، 5-5.
گروسی، سعیده، آدینه زاده، راحله (1389). بررسی رابطه عوامل اجتماعی با تعارض نقش‌های شغلی و خانوادگی در بین زنان شاغل شهر کرمان، مجله علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال هفتم، شماره 1، 139-121.
گولد، جولیوس و ویلیام ل کولب، (1384). فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه گروه مترجمان به کوشش محمد جواد زاهدی، تهران: انتشارات مازیار.
گيوه چيان، فاطمه (1380). ملاحظاتي درباره نقش زنان در توسعه فرهنگي، زن در توسعه و سياست (پژوهش زنان)، دوره 1، شماره 2.
مبارکی، مهدي (1388). بررسی و تحلیل وضعیت فرهنگی و سرمایه اجتماعی در استان مرکزي»، معاونت برنامهریزي استانداري استان مرکزي.
موسوي خامنه، مرضيه؛ ودادهير، ابوعلي؛ برزگر، نسرين(1389). توسعه انساني مبتني بر جنسيت و آموزش زنان (نتايج مطالعهاي بين کشوري)، زن در توسعه و سياست (پژوهش زنان) دوره 8 , شماره 4 (پياپي 31)، 51 - 73.
مولدان، بدريچ و بيلهارز، سوزان (1381 ). شاخصهاي توسعه پايدار، ترجمه و تدوين نشاط حداد تهراني و ناصر محرم نژاد،، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محيط زيست.
میشل، آندره (1376). پیکار با تبعیض جنسی، ترجمه محمد جعفر پوینده، تهران: انتشارات آگاه.
Altman, I., & Low, S. (1992). Place attachment. New York: Plenum Press.
Averil, J. (2009). Keys to the puzzle: Recognizing strengths in a rural community. Public Health Nursing, 20 (6), 449-455.
Brown, B., Perkin, D., & Brown, G. (2003). Place attachment in a revitalizing neighborhood: Individual and block levels of analysis. Journal of Environmental Psychology, 23, 259–271.
Carr, E. R (2008). Men's crops and women's crops: the importance of gender to the Understanding of agricultural and development outcomes in Ghana's central region. World DevT Volume 36, Issue 5, PP.900- 915.
Crisp. B. R, Swerissen. H and Stephen J. Duckett (2000). Four approaches to capacity building in health: consequences for measurement and accountability, Health Promot Int, Volume 15, lssue 2, PP.99-107.
Diiro, G. M. Seymour, G. Kassie, M. Muricho, G & Muriithi, B. W (2018). Women’s empowerment in agriculture and agricultural productivity: Evidence from rural maize farmer households in western Kenya, Plos One, Volume13, Issue 5, PP.1- 27.
Giuliani, M. V. (2003). Theory of attachment and place attachment. In M. Bonnes, T. Lee, & M. Bonaiuto (Eds.), Psychological theories for environmental issues (pp.137–170). Aldershot: Ashgate.
Hidalgo, M. Carmen, Hernandez, Bernardo (2001). Place Attachment: Conceptual and Empirical Questions, Journal of Environmental Psychology, No.21, pp: 273-281.
Kit, S., Campbell, B. S., & Michael B. (2010). Building Capacity for Youth Development in Rural Areas. YDI Research Brief.
Legatum Prosperity IndexTM (2014) http; www. Prosperity.com.
Lekoko, R. N, and Merwe, M.V.D (2006). Beyond the Rhetoric of Empowerment: Speak the Languaage, Live the Experience if Rural Poor, Internationa review of education, Volume 52, Issue 3-4, PP. 323-332.
Livingston, M., Bailey, N., and Kearns, A. (2008) People's attachment to place: the influence of neighbourhood deprivation. Project Report. Charterd Institute of Housing/Joseph Rowntree.
McDevitt, M. & Chaffee, S. (2002). From top-down to trickle-up influence: Revisiting assumptions about the family in political socialization. Political Communication, 19 (3), 281-301.
Mesch, G.S. and Manor, O. (1998), 'Social ties, environmental perception, and local attachment', Environment and Behavior,30:4, pp. 504-519.
Milligan, M. J. (1998). Interactional past and potential: The social construction of place attachment.Symbolic Interaction, 21(1), 1-33.
Pelling, M., O'Brien, K., Matyas, D (2015). Adaptation and transformation. Clim. Change (1) 133, 113-127.
Quisumbing, A. R, Malapit, H. J. (2015). What dimensions of women’s empowerment in agriculture matter for nutrition in Ghana? Food Policy, Volume 52, PP. 54-63.
Tuan, Y. F. (1980). Rootedness versus sense of place. Landscape, 24, 3-8.
Verity, F.(2007), Community Capacity Building –A Review of the Literature, Department of Health.
Warner, F. (1999); “Social Capital Construction and the role of the Local”, Rural Sociology, Vol. 63, No.3.
