نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در فرهنگ سیاسی ایران (مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه‌های تهران)

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

مجید طبیبی جبلی ¹ , ابوالقاسم طاهری ² , علیرضا ازغندی ³

1 - گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه آزادی اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، استان تهران، کشور ایران
2 - علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
3 - علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1396/09/27 تاریخ پذیرش : 1396/12/21 تاریخ انتشار : 1386/10/01

کلید واژه: "جهت‌گیری شناختی ", "فرهنگ سیاسی سنتی ", "احساسی و ارزش‌یابانه ", "انفعالی و فعال مثبت و منفی ", "شبکه‌های اجتماعی مجازی ",

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر بر اساس مطالعه یک نمونه 385 نفری از دانشجویان دانشگاه‌های تهران با روش پیمایشی و استفاده از تکنیک پرسش‌نامه است که به تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر فرهنگ سیاسی دانشجویان پرداخته است. در این پژوهش بر مبنای نظریه فرهنگ سیاسی آلموند و وربا سه نوع فرهنگ سیاسی سنتی، تبعی و مشارکتی در نظر گرفته شده است. این سه نوع فرهنگ سیاسی بر اساس سه بعد شناختی، احساسی و ارزش‌یابانه نسبت به چهار مقوله نظام، درون‌ دادها، برون‌ دادها و خود به عنوان یک بازیگر مشخص می‌شود. متغیر‌های زمینه‌ای و مستقل در این پژوهش عبارت‌اند از جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی، نوع دانشگاه و شبکه‌های اجتماعی مجازی. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که جمعیت مورد مطالعه الگوهای یکسانی از فرهنگ سیاسی دارند و الگوی غالب در میان آنان الگوی مشارکتی مثبت است اگرچه الگوی مشارکتی منفی نیز در بین آنها وجود دارد که در نظریات آلموند و همکارانش تعریف نشده است.

چکیده انگلیسی:

The present study is based on a study of a sample of 385 students of Tehran universities by survey method and using the questionnaire technique which addresses the impact of virtual social networks on students' political culture. According to Almond and Verba's political culture three types of political cultures including "traditional", "causal" and "participatory" have been considered in this research. These three types of political culture are characterized by three dimensions: "cognitive", "emotional" and "evaluative", in relation to the four categories of "system", "inputs", "outputs" and "oneself as an actor". Grounded and independent variables in this research are gender, field of study, academic degree, university type and virtual social networks. The results of the research show that the population studied has the same patterns of political culture and the prevailing pattern among them is a positive participatory model. Although there is a negative participatory pattern among them, which is not defined in Almond's and his colleagues' views.

متن کامل:



نقش شبکه‌های اجتماعی مجازی در فرهنگ سیاسی ایران

(مورد مطالعه دانشجویان دانشگاه‌های تهران)

 

 

 

چکیده

پژوهش حاضر بر اساس مطالعه یک نمونه 385 نفری از دانشجویان دانشگاه‌های تهران با روش پیمایشی و استفاده از تکنیک پرسش‌نامه است که به تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی بر فرهنگ سیاسی دانشجویان پرداخته است. در این پژوهش بر مبنای نظریه فرهنگ سیاسی آلموند و وربا سه نوع فرهنگ سیاسی «سنتی»، «تبعی» و «مشارکتی» در نظر گرفته شده است. این سه نوع فرهنگ سیاسی بر اساس سه بعد «شناختی»، «احساسی» و «ارزش‌یابانه» نسبت به چهار مقوله «نظام»، «درون‌دادها»، «برون‌دادها» و «خود به عنوان یک بازیگر» مشخص می‌شود. متغیر‌های زمینه‌ای و مستقل در این پژوهش عبارت‌اند از جنسیت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی، نوع دانشگاه و شبکه‌های اجتماعی مجازی. نتایج تحقیق نشان‌ می‌دهد که جمعیت مورد مطالعه الگوهای یکسانی از فرهنگ سیاسی دارند و الگوی غالب در میان آنان الگوی مشارکتی مثبت است اگرچه الگوی مشارکتی منفی نیز در بین آنها وجود دارد که در نظریات آلموند و همکارانش تعریف نشده است.

واژه‌های کلیدی: 

شبکه‌های اجتماعی مجازی، فرهنگ سیاسی سنتی، انفعالی و فعال مثبت و منفی، جهت‌گیری شناختی، احساسی و ارزش‌یابانه.

 

طرح مسئله

فرهنگ سیاسی چارچوبی است که رفتارهای سیاسی مردم جامعه در آن شکل‌ می‌گیرد. بنابراین، این مفهوم برای بررسی رفتار فرد در نظام سیاسی معینی که در آن عمل‌ می‌کند ابزار مفهومی ارزشمندی به شمار‌ می‌آید.

 مطالعات گابریل آلموند¹، سیدنی وربا²، لوسین پای³، جی بینگهام پاول⁴، لاری دایموند و رونالد اینگلهارت در حوزه فرهنگ سیاسی کشور‌های مختلف نشان داد که فرهنگ سیاسی، یکی از متغیرهای مهم شناخت و طبقه‌بندی نظام‌های سیاسی و تبیین‌کننده تفاوت‌های کنش سیاسی افراد در گروه‌ها، طبقات و قومیت‌ها در کشورهای مختلف است. فرهنگ سیاسی، عامل مهمی در تعیین ماهیت توزیع قدرت است و نگرش‌ها و ارزش‌های جامعه در مورد سیاست را مشخص‌ می‌کند (عظیمی و رسولی، 224:1389). فرهنگ سیاسی عامل اساسی در تعیین ماهیت ساختار و رفتار سیاسی است که خود نیز تحت تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، تاریخ و جامعه شکل‌ می‌گیرد.

در دنیای امروز، اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای ارتباطی، اطلاعاتی و سرگرمی، جایگاه ویژه‌ای دارد و وسایل ارتباطی با پیشرفت فناوری تغییر‌ می‌کنند. امروزه تعداد شبکه‌های اجتماعی به سرعت در حال افزایش است و بیشتر نوجوانان و بزرگسالان، به عنوان بخشی از زندگی روزمره، برای استفاده از منابع شناخت دیگران و معرفی خودشان به دیگران، از شبکه‌های اجتماعی نو ظهور مانند: تلگرام، اینستاگرام، واتس آپ و ... استفاده‌ می‌کنند. ویژگی تعاملی بودن این نرم‌افزارها به کاربران امکان به اشتراک گذاری عکس، فیلم و...‌  می‌دهد و با عضویت در گروه‌ها امکان چت، ایمیل، ام.اس.ان برای آنها فراهم‌ می‌شود.

شبکه‌های اجتماعی مجازی را‌ می‌توان جوامع مردمی متصل شده با انگیزه‌های مختلف تعریف کرد که ساختاری شامل گره‌هایی با بیشتر از یک نوع ارتباط دارند (هرناندز، 2008، به نقل از ویدال و همکاران، 2011). این شبکه‌ها به مردم قدرتی‌ می‌دهند تا دانسته‌ها و مطالب دلخواه خود را به اشتراک بگذارند و ارتباطات را در جهان افزایش دهند. در زمان‌های مختلف به خصوص ایام انتخابات، شبکه‌های اجتماعی مجازی برای پوشش رویدادهای سیاسی بسیار فعال هستند و افراد به عنوان یکی از راه‌های اساسی دسترسی به اطلاعات و اخبار از آنها استفاده‌ می‌کنند.

در سال‌های اخیر، با تولید نسل‌های جدید تلفن همراه و تبلت‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و نرم‌افزارهای اجتماعی وارد تلفن‌های همراه شدند و توانستند کاربران زیادی را جذب کنند. علاوه بر این، ارائه نسل‌های سه و چهار شبکه تلفن همراه، زیر ساخت ارتباطی مورد نیاز برای توسعه رسانه‌ها و نرم‌افزارهای اجتماعی را در تلفن همراه فراهم کرد. نسل جدید شبکه تلفن همراه با رویکرد چندرسانه‌ای است. تری جی برخلاف جی ام اس که نسلی برای انتقال صدا و اطلاعات بود، سرعت زیاد برای انتقال چند رسانه‌ای را فراهم‌ می‌سازد. در نسل سوم همه چیز در قالب اطلاعات دیجیتال منتقل‌ می‌شود (پوری، :، 34). نرم‌افزارهای اجتماعی مختلفی برای پلتفرم‌های تلفن همراه هوشمند توسط شرکت‌ها عرضه شد. همچنین تعدادی از نرم‌افزارهای شبکه‌های اجتماعی مجازی مانند فیس‌بوک و... نسخه موبایلی خود را به کاربران عرضه کردند.

بر اساس آمار رسمی که شورای عالی فضای مجازی ایران در سال 1395 با اشاره به محاسبات سرور مرکزی تلگرام اعلام کرده، تعداد کاربران این پیام‌رسان در ایران بیش از 25 میلیون نفر عنوان شده است. یک مرجع غیررسمی نیز آن را بیش از 40 میلیون نفر اعلام کرده و این رقم با رشد تصاعدی استفاده از تلفن‌های هوشمند، روز به روز در حال افزایش است. 

از سوی دیگر امروزه یکی از عوامل تأثیرگذار بر فرهنگ، ظهور و گسترش فن‌آوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی در جامعه است. این تکنولوژی‌های جدید ارتباطی و اطلاعاتی با فراگیری و تأثیرگذاری انقلابی خود، شیوه زندگی، طرق تعامل در جوامع و... را متحول کرده‌اند. به همین دلیل بسیاری از اندیشمندان، قرن بیست و یکم را عصر اطلاعات، عصر ارتباطات، عصر فراصنعتی و... نامیده‌اند. در عصر اطلاعات، دسترسی به اطلاعات در کانون اصلی قسمت اعظم فعالیت‌های انسانی قرار دارد. این تکنولوژی‌ها همه ابعاد جامعه کنونی را تغییر داده‌اند. رسانه‌های جدید نظام‌های ارتباطی و نظریات ارتباطی را با چالش جدی مواجه ساخته است. این رسانه‌ها دو یا چند ویژگی از رسانه‌های پیشین را به طور هم زمان در خود جای داده است و از آنجایی که رفتارهای سیاسی مردم در قالب فرهنگی سیاسی آن جامعه شکل‌ می‌گیرد. با شناسایی فرهنگ سیاسی و عوامل تأثیر گذار بر آن‌ می‌توان رفتارهای سیاسی را پیش‌بینی کرد. لذا در این پژوهش سعی بر این است تا به این سوال پاسخ داده شود که شبکه‌های اجتماعی مجازی چه نقشی در فرهنگ سیاسی جمعیت مورد مطالعه دارد؟ 

 

مرور مفهومی 

فرهنگ سیاسی: در مورد رهیافت فرهنگ سیاسی‌ می‌توان گفت که تحت تأثیر نظریاتی که توسط فلاسفه و اندیشمندان مختلف در دوران باستان تادوران جدید ارائه شده و همچنین در پی انتقاداتی که در دوران جدید بر رهیافت خصیصه ملی وارد شد، زمینه برای شکل‌گیری یک چارچوب نظری مستقل تحت عنوان رهیافت فرهنگ سیاسی در کنار سایر رهیافت‌های تبیین و تحلیل مسائل و تحولات سیاسی در اواخر دهه 1950 فراهم شد.

آلموند نخستین بار در سال 1956 طی تلاش اولیه‌ای که برای طبقه‌بندی و مقایسه نظام‌های سیاسی صورت داد، مفهوم فرهنگ سیاسی را معرفی کرد. آلموند اصطلاح فرهنگ سیاسی را بر خصیصه ملی ترجیح داد زیرا اصطلاح فرهنگ سیاسی امکان استفاده از چارچوب‌های مفهومی رایج در انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی را برای او فراهم‌ می‌ساخت. از نظر آلموند:

استفاده از مقوله‌های انسان شناختی و روان شناختی همچون جامعه‌پذیری، برخورد فرهنگ‌ها و فرهنگ‌پذیری اندیشه ما را غنا بخشیده است (Almond and verb, 1965:13).

در سال 1963، آلموند به همراه سیدنی وربا در کتاب مشترک‌شان به نام فرهنگ مدنی؛ نگرش‌های سیاسی و دموکراسی در میان پنج ملت مفهوم‌بندی و تعریف جامع‌تری از فرهنگ سیاسی ارائه دادند، آنها در این کتاب با استفاده از روش تحقیق میدانی و داده‌های تجربی، نگرش شهروندان پنج کشور امریکا، بریتانیا، آلمان، فرانسه، ایتالیا و مکزیک را نسبت به ملت‌ها و نظام‌های سیاسی خود به صورت مقایسه‌ای بررسی کردند. این دو محقق فرهنگ سیاسی را برحسب جهت‌گیری‌ها و سمت گیری‌های افراد نسبت به نظام سیاسی خود تعریف کردند.

وقتی از فرهنگ سیاسی یک جامعه سخن‌ می‌گوییم در واقع به نظام سیاسی، به همان وجهی که در قالب شناخته‌ها، احساسات و ارزش‌یابی‌های اعضای آن در ذهن و روحشان درونی شده است نظر داریم. افراد درست همان‌گونه که در نقش‌های غیرسیاسی و نظام اجتماعی جامعه‌پذیر‌ می‌شوند، فرهنگ سیاسی را نیز کسب‌ می‌کنند (Almond and verb, 1965:14).

همچنین آلموند با همکاری جی.بینگهام پاول مفهوم فرهنگ سیاسی را با تفصیل بیشتری مورد بحث قرار داد و آن را با توسعه سیاسی مرتبط ساخت. آلموند و پاول فرهنگ سیاسی را چنین تعریف کردند:

فرهنگ سیاسی الگوی ایستارها و سمت‌گیری‌های فردی اعضای یک نظام سیاسی در قبال سیاست و قلمرو ذهنی است که شالوده‌ساز و معنابخش کنش‌های سیاسی‌ است (Almond and Powell, 1978).

پس از گذشت مدتی، تعاریفی که آلموند و همکارانش از فرهنگ سیاسی ارائه دادند به تدریج مورد استقبال و پذیرش جامعه علمی قرار گرفت. از این زمان به بعد رهیافت فرهنگ سیاسی با رهیافت رفتارگرایی پیوند خورد و به عنوان رهیافتی جدید، برای تحلیل مسائل و بررسی تحولات سیاسی مطرح شد.

شبکه‌های اجتماعی مجازی: تحولات صورت گرفته در عرصه تکنولوژی ارتباطات و رسانه، زمینه‌های ارتباطات اجتماعی از نوع مجازی را پدید آورده و به عنوان یک واقعیت اجتماعی، زندگی اجتماعی بسیاری از انسان‌ها را دست خوش تغییر قرار داده است. این شبکه‌ها با داشتن ویژگی‌هایی چون تعاملی بودن، همزمانی ارتباط، فراگیر بودن و متمرکز بودن متمایز از رسانه‌های متقدمی چون رادیو و تلویزیون‌ می‌شوند. شبکه‌های اجتماعی مجازی، امکانی برای افزایش تعاملات اجتماعی در فضای اینترنت هستند که با استفاده از یک موتور جست‌وجوگر اینترنتی و افزودن امکاناتی چون ایمیل، چت و... خاصیت اشتراک‌گذاری اطلاعات را برای کاربران فراهم‌ می‌سازند. این شبکه‌ها محل گردهمایی و تعامل هزاران و حتی میلیون‌ها کنشگر اجتماعی هستند که بدون توجه به فرهنگ، تاریخ، زبان، جنس و مرزهای جغرافیایی و سیاسی فرصت تعامل اجتماعی، تضارب آرا و تبادل اطلاعات را ایجاد‌ می‌کنند (Pempek & et al, 2009: 228).

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های شبکه‌های اجتماعی عبارت‌اند از: -دسترسی و وسعت، رایگان بودن، چندرسانه‌ای بودن، اجتماع‌سازی، تعامل‌گرایی، سهولت استفاده، ارتباط فوری، پیوستگی و مداومت. آذربخش،1392: 40ـ39).

 

دسته‌بندي سايت‌هاي شبكه اجتماعي: سايت‌هاي شبكه اجتماعي را مي‌توان به شيوه‌هاي گوناگون دسته‌بندي كرد. در اينجا از دسته‌بندي Digizen كه فعاليت‌هاي ايمني روي وب را ترويج مي‌كند، استفاده مي‌كنيم:

1-شبكه‌هاي اجتماعي پروفايل محور: سرويس‌هاي پروفايل محور حول محور صفحات پروفايل اعضا سازمان يافته‌اند. اینستاگرام، فيس‌بوك و ماي‌اسپيس نمونه‌هاي خوبي براي اين دسته هستند.

2-شبكه‌هاي اجتماعي محتوا محور: در اين شبكه‌ها نيز پروفايل كاربر شيوه سازمان‌دهي ارتباط را شكل مي‌دهد، اما در ارسال مطالب نقش ثانويه ايفا مي‌كنند. سايت اشتراك عكس Flicker نمونه‌اي براي اين نوع سرويس است.

3-شبكه‌هاي اجتماعي برچسب سفيد: اين سايت‌ها به كاربر فرصت ساخت و ملحق شدن به اجتماعات را مي‌دهد. اين به اين معناست كه كاربر مي‌تواند «ماي اسپيس كوچك» خود و سايت‌هاي شبكه اجتماعي مشخص و كوچك مقياس خود را همان‌گونه كه دلش مي‌خواهد، بسازد. یک نمونه جذاب در این مورد WetPaint.com است.

4-محيط‌هاي مجازي چندكاربر: محيط‌هاي بازي مثل RunEscape.comو سایت‌های دنیای مجازی نظیر  SecondLife.com به کاربران اجازه‌ می‌دهد با آواتارهای یکدیگر تعامل داشته باشند.

5-شبكه‌هاي اجتماعي موبايلی: بسياري از سایت‌هاي شبكه اجتماعي اكنون به كاربرانشان امكان مي‌دهند تا از طريق تلفن‌هاي همراه به شبكه دسترسي پيدا كنند. تلگرام، فیس بوک، اینستاگرام و ببو نمونه‌هایی از آن هستند.

6-میکرو وبلاگ‌ها: بسیاری از سرویس‌ها به کاربران خود امکان ارسال پیام‌ می‌دهند تا بتوانند هر لحظه از شبانه‌روز اندیشه‌ها و احساسات و یا وضعیت خود را بیان کنند.  Twitter، Wayn، اینستاگرام و فیس‌بوک نمونه‌هایی از این شبکه‌ها هستند.

7-انجمن‌هاي محلي: اگرچه اين دسته معمولا در تعاريف شبكه اجتماعي جا نمی‌گیرند، اما شکل محلی شده‌ای از شبکه اجتماعی را به دست‌ می‌دهد که میان فعالیت‌های آنلاین و آفلاین ارتباط برقرار‌ می‌کند. EastServe.com،  Onsnetnuenen.nl و Cybermoor.org از این دسته هستند.

 

مبانی و چارچوب نظری تحقیق 

این پژوهش ضمن بهره‌گیری از انواع نظریات مربوط به فرهنگ سیاسی بر مبنای نظریه آلموند و وربا بنا شده است. چارچوب اصلی این نظریه سه بعد یا جهت‌گیری شناختی، احساسی و ارزش‌یابانه مردم جامعه نسبت به جنبه‌های مختلف نظام است که از این طریق‌ می‌توان به الگوهای فرهنگ سیاسی جوامع دست یافت. بر این اساس آلموند و وربا در مطالعات خود، برای ارزیابی فرهنگ سیاسی چهار ضابطه را به کار‌ می‌برند:

1.فرد چه شناختی نسبت به نظام سیاسی، تاریخ، قانون اساسی و مانند آن دارد؟ چه احساسی نسبت به ویژگی‌های سیستماتیک آن دارد؟ و در نهایت چه داوری نسبت به ویژگی‌های نظام دارد؟

2.فرد چه شناختی از نقش نخبگان سیاسی و سیاست گذاری‌ها دارد؟ احساسات و عقایدش در مورد رهبران و خط مشی سیاسی آنها چیست؟

3. فرد چه شناختی در مورد اجرای سیاست ها، ساخت ها، افراد و تصمیمات دارد؟ احساسات و عقایدش درباره آنها چیست؟

4.فرد چگونه خودش را به عنوان عضوی از نظام سیاسی تصور‌ می‌کند؟ چه شناختی از حقوق، قدرت ها، تعهدات و ... دارد؟ (Almond.verba.1965:16).

با توجه به این سوالات سه نوع جهت‌گیری شکل‌ می‌گیرد و به تبع آن سه فرهنگ سیاسی را در جوامع تشخیص‌ می‌دهند. جهت‌گیری‌ها را چنین طبقه بندی‌ می‌کنند: 1. جهت‌گیری شناختی 2. جهت‌گیری احساسی 3. جهت‌گیری ارزش‌یابانه

آنها بر اساس جهت‌گیری‌های فوق سه نوع فرهنگ سیاسی را معرفی‌ می‌کنند، که عبارت‌اند از:

1.فرهنگ سیاسی محدود: به کسانی اطلاق‌ می‌شود که از نظام سیاسی خود، آگاهی ندارند، فرد نه از عملیات و یا خط مشی سیای نظام آگاه است و نه خود را به عنوان عضوی از یک ملت‌ می‌شناسد. افراد دارای فرهنگ سیاسی محدود، دستخوش انجماد فکری هستند و از نظام سیاسی هیچ انتظاری ندارند.

2.فرهنگ سیاسی تبعی: در این گونه فرهنگ ها، شهروندان از نقش‌های گوناگون حکومت اگاه هستند؛ اما از آنجا که برای خود به عنوان شریکی فعال در سپهر سیاست، نقشی قائل نیستند از مکانیزم‌های ورودی سیستم، تصویری در ذهن نداشته و خود را عاجزتر از ان‌ می‌دانند که روی مکانیزم‌ها تأثیر بگذارند.

3.فرهنگ سیاسی مشارکتی: در جوامع بسیار پیشرفته وجود دارد و درآنها مردم در زندگی سیاسی مشارکت دارند. مشارکت کنندگان افرادی هستند که از ساختار و روند نظام سیاسی و خواست‌های نظام سیاسی خود اگاهند و در کار تصمیم گیری دخالت‌ می‌کنند (عالم، 1373، 115- 114).

مدل مفهومی تحقیق

 

فرضیه‌های تحقیق

فرضیه اصلی: به نظر می‌رسد فرهنگ سیاسی جامعه مورد نظر تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی مجازی باشد.

بر پایه فرضیه اصلی فرضیه‌های فرعی عبارت‌اند از:

1.به نظر‌ می‌رسد الگوی فرهنگ سیاسی دانشجویان تحت تأثیر میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی باشد.

2.به نظر‌ می‌رسد الگوی فرهنگ سیاسی دانشجویان تحت تأثیر مدت زمان عضویت آنها در شبکه‌های اجتماعی مجازی باشد.

 

روش تحقیق

این تحقیق با روش پیمایشی انجام شده و جمعیت آماری آن عبارتست از کلیه دانشجویان دانشگاههای تهران در سه مقطع تحصیلی و رشته‌های مختلف و از هر دو جنس زن و مرد‌ هستند که برای نمونه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشگاه تهران، دانشگاه امام حسین (ع) و دانشگاه علامه طباطبایی انتخاب شدند که بیش از صد هزار نفر دانشجو دارند. تعیین حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، 385 نفر بوده است. بنا به گستردگی نمونه‌ها در میدان تحقیق بهترین روش نمونه‌گیری تشخیص داده شده در این پژوهش روش نمونه‌گیری خوشه‌ای و سپس تصادفی است.  براي تعيين پايايي از طریق اجرای اولیه ابزار بر روی 30 نفر از دانشجویان و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ با استفاده از نرم‌افزارSPSS19  تأمین شد. همچنین با بررسی یافته‌های توصیفی بر اساس جداول یک‌بعدی به تبیین یافته‌ها بر اساس آزمون‌های تفاوت میانگین بر حسب متغیرهای زمینه‌ای (anova, T Test) و آزمون‌های روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته (تحلیل ضریب همبستگی پیرسون) با توجه به سوالات پژوهش پرداخته شده است.

 

یافته‌های توصیفی

توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی 

از بین کل پاسخگویان، 1/9درصد (35 نفر) با کمترین فراوانی، کمتر از یکسال، 7/44 درصد (172 نفر) با بیشترین فراوانی بین 3 تا 6 سال در شبکه‌های اجتماعی مجازی عضویت داشته‌اند. همچنین 9/31درصد (123 نفر) بین 1 تا 3سال و3/14درصد (55 نفر) بیشتر از 6 سال در شبکه‌های اجتماعی مجازی عضویت داشته‌اند.

توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان استفاده آنان از شبکه‌های اجتماعی مجازی

از بین 385 نفر پاسخگو، 6/21درصد (83 نفر) کمتر از یک ساعت، 8/53درصد (207 نفر) که بیشترین فراوانی را نیز شکل می‌دهند، بین 1تا7 ساعت، 4/17درصد (67 نفر) بین 7تا14 ساعت و کمترین فراوانی با 3/7درصد (28 نفر) بیش از 14 ساعت در شبانه‌روز از شبکه‌های اجتماعی مجازی استفاده می‌کنند.

توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان شناخت ساختار سیاسی

از بین کل پاسخگویان، شناختِ 1/28 درصد (108 نفر) از پاسخگویان از ساختار سیاسی کم، 6/23درصد (91 نفر) زیاد و 3/48درصد (186 نفر) در حد متوسط است. بنابراین بیشترین فراوانی را گروهی از پاسخگویان تشکیل می‌دهند که شناخت متوسطی از ساختار سیاسی دارند.

توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان شناخت وقایع سیاسی

از بین کل پاسخگویان، شناختِ 6/16 درصد (64 نفر) از پاسخگویان از وقایع سیاسی، کم؛ 9/24 درصد (96 نفر) متوسط و 4/58درصد (225 نفر) در حد زیاد است. بنابراین بیشترین فراوانی را گروهی از پاسخگویان تشکیل می‌دهند که شناخت زیادی نسبت به وقایع سیاسی دارند.

توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب احساس آنها نسبت به عدالت سیاسی

از بین کل پاسخگویان 9/9 درصد (38 نفر) نسبت به عدالت سیاسی احساس خوبی ندارند. این گروه کمترین فراوانی را به خود اختصاص می‌دهند. همچنین 6/62درصد (241 نفر) از پاسخگویان نسبت به عدالت سیاسی بی‌احساس و 5/27درصد (106 نفر) نیز احساس خوبی نسبت به عدالت سیاسی دارند. بیشترین فراوانی به گروهی تعلق دارد که نسبت به عدالت سیاسی ‌احساسی ندارند.

توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب احساس آنها نسبت به امنیت سیاسی

از بین کل پاسخگویان 8/13 درصد (53 نفر) نسبت به امنیت سیاسی احساس خوبی ندارند. این گروه کمترین فراوانی را به خود اختصاص می‌دهند. همچنین 9/30 درصد (119 نفر) از پاسخگویان نسبت به امنیت سیاسی احساس خوبی دارند و 3/55 درصد (213 نفر) نیز نسبت به امنیت سیاسی احساسی ندارند. این گروه بیشترین فراوانی را به خود اختصاص داده‌اند.

توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب ارزیابی آنها از میزان اعتماد سیاسی

از بین کل پاسخگویان 2/18 درصد (70 نفر) اعتماد سیاسی پایین دارند و کمترین فراوانی را به خود اختصاص می‌دهند. 7/13 درصد (122 نفر) از پاسخگویان از اعتماد سیاسی بالایی برخوردارند و بیشترین فراوانی نیز متعلق به گروهی است که اعتماد سیاسی آنها در حد متوسط است و 1/50 درصد (193 نفر) از پاسخگویان را به خود اختصاص داده‌اند.

توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان مشارکت سیاسی 

از بین 385 نفر پاسخگو، 8/14 درصد (57 نفر) مشارکت سیاسی کمی دارند و کمترین فراوانی را به خود اختصاص می‌دهند. 7/31 درصد (122 نفر) از پاسخگویان در حد متوسط در امور سیاسی مشارکت می‌کنند. بیشترین فراوانی نیز متعلق به گروهی است که مشارکت سیاسی زیاد دارند و 5/53 درصد (206 نفر) از پاسخگویان را به خود اختصاص داده‌اند.

همچنین در سوال دیگری مشارکت پاسخگویان بر مبنای رای نیاوردن یک کاندیدا سنجیده شد و مشاهده شد که 35 درصد (135 نفر) از پاسخگویان برای این‌که کاندیدای دیگری رای نیاورد در انتخابات شرکت کرده‌اند که مشارکت منفی پاسخگویان را نمایان می‌سازد.

یافته‌های تبیینی

سوال اول: آیا میان میزان استفاده دانشجویان مورد مطالعه از شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت آنان نسبت به ساختار سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت نسبت به ساختار سیاسی

	میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی	شناخت نسبت به ساختار سیاسی
میزان استفاده Sig N	1   385	06/0 0.22 385
شناخت نسبت به ساختار سیاسی Sig N	06/0 0.22 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن میان میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت نسبت به ساختار سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.06p=)، رابطه معنی‌داری وجود ندارد و فرضیه مورد نظر رد می‌شود.

سوال دوم: آیا میان میزان استفاده دانشجویان مورد مطالعه از شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت آنان نسبت به وقایع سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت نسبت به وقایع سیاسی

	میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی	شناخت نسبت به وقایع سیاسی
میزان استفاده Sig N	1   385	51/0 0.04 385
شناخت نسبت به وقایع سیاسی  Sig N	51/0 0.04 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن میان میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت نسبت به وقایع سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.51p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.04sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده است.

سوال سوم: آیا میان میزان استفاده دانشجویان مورد مطالعه از شبکه‌های اجتماعی مجازی وجهت‌گیری احساسی آنها نسبت به عدالت سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری احساسی نسبت به عدالت سیاسی

	میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی	احساس نسبت به عدالت سیاسی
میزان استفاده Sig N	1   385	33/0- 0.03 385
احساس نسبت به عدالت سیاسی  Sig N	33/0- 0.03 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن میان میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و احساس نسبت به عدالت سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.33-p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.03sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است که این رابطه منفی، معکوس و افزاینده است. البته باید گفت که شدت رابطه زیاد نیست.

سوال چهارم: آیا میان میزان استفاده دانشجویان مورد مطالعه از شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری احساسی آنان نسبت به امنیت سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری احساسی نسبت به امنیت سیاسی

	میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی	احساس نسبت به امنیت سیاسی
میزان استفاده Sig N	1   385	23/0 0.04 385
احساس نسبت به امنیت سیاسی Sig N	23/0 0.04 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن میان میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و احساس نسبت به امنیت سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.23p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.04sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده است. اما شدت رابطه زیاد نیست.

سوال پنجم: آیا میان میزان استفاده دانشجویان مورد مطالعه از شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری ارزشیابانه آنان نسبت به اعتماد سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری ارزشیابانه نسبت به اعتماد سیاسی

	میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی	ارزیابی نسبت به اعتماد سیاسی
میزان استفاده Sig N	1   385	11/0 0.03 385
ارزیابی نسبت به اعتماد سیاسی  Sig N	11/0 0.03 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن میان میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و ارزیابی نسبت به اعتماد سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.11p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.03sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده است. اما شدت رابطه بالا نیست.

سوال ششم: آیا میان میزان استفاده دانشجویان مورد مطالعه از شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری ارزشیابانه آنان نسبت به مشارکت سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری ارزش‌یابانه نسبت به مشارکت سیاسی

	میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی	ارزیابی نسبت به مشارکت سیاسی
میزان استفاده Sig N	1   385	52/0 0.03 385
ارزیابی نسبت به مشارکت سیاسی  Sig N	52/0 0.03 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن میان میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و ارزیابی نسبت به مشارکت سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.52p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.03sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده است و شدت رابطه بالاست.

سوال هفتم: آیا میان مدت زمان عضویت دانشجویان مورد مطالعه در شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت آنان نسبت به ساختار سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation میان مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت نسبت به ساختار سیاسی

	مدت عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی	شناخت نسبت به ساختار سیاسی
مدت زمان عضویت Sig N	1   385	07/0 0.15 385
شناخت نسبت به ساختار سیاسی  Sig N	07/0 0.15 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن بین مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت دانشجویان مورد مطالعه نسبت به ساختار سیاسی (0.06p=)، رابطه معنی‌داری وجود ندارد. با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.15sig= است این مقدار کوچکتر از سطح معناداری قابل قبول است و فرضیه مورد نظر رد می‌شود.

سوال هشتم: آیا میان مدت زمان عضویت دانشجویان مورد مطالعه در شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت آنان نسبت به وقایع سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت نسبت به وقایع سیاسی

	مدت عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی	شناخت نسبت به وقایع سیاسی
مدت زمان عضویت Sig N	1   385	43/0 0.04 385
شناخت نسبت به وقایع سیاسی  Sig N	43/0 0.04 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن بین مدت زمان عضویت دانشجویان مورد مطالعه در شبکه‌های اجتماعی مجازی و شناخت آنان نسبت به وقایع سیاسی (0.43p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.04sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است و باید گفت که شدت رابطه بالا است.

سوال نهم: آیا میان مدت زمان عضویت دانشجویان مورد مطالعه در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری احساسی نسبت به عدالت سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation میان مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری احساسی نسبت به عدالت سیاسی

	مدت عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی	احساس نسبت به عدالت سیاسی
مدت زمان عضویت  Sig N	1   385	32/0- 0.047 385
احساس نسبت به عدالت سیاسی  Sig N	32/0- 0.047 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن، میان مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و احساس نسبت به عدالت سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.32-p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.047sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است که این رابطه منفی، معکوس و افزاینده است. اما شدت رابطه بالا نیست.

سوال دهم: آیا میان مدت زمان عضویت دانشجویان مورد مطالعه در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری احساسی آنان نسبت به امنیت سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری احساسی نسبت به امنیت سیاسی

	مدت عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی	احساس نسبت به امنیت سیاسی
مدت زمان عضویت   Sig N	1   385	25/0 0.034 385
احساس نسبت به امنیت سیاسی  Sig N	25/0 0.034 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن، میان مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و احساس نسبت به امنیت سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.25p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.034sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده است. ما باید گفت که شدت رابطه بالا نیست.

سوال یازدهم: آیا میان مدت عضویت دانشجویان مورد مطالعه در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری ارزشیابانه آنها نسبت به اعتماد سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری ارزش‌یابانه نسبت به اعتماد سیاسی

	مدت عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی	ارزیابی نسبت به اعتماد سیاسی
مدت زمان عضویت  Sig N	1   385	2/0 0.00 385
ارزیابی نسبت به اعتماد سیاسی  Sig N	2/0 0.00 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن میان مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و ارزیابی نسبت به اعتماد سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.2p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.00sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است. اما شدت رابطه بالا نیست.

سوال دوازدهم: آیا میان مدت زمان عضویت دانشجویان مورد مطالعه در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری ارزشیابانه آنان نسبت به مشارکت سیاسی رابطه معنادار وجود دارد؟

نتایج آزمون Spearman correlation برای مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و جهت‌گیری ارزش‌یابانه نسبت به مشارکت سیاسی

	مدت عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی	ارزیابی نسبت به مشارکت سیاسی
مدت زمان عضویت Sig N	1   385	51/0 0.02 385
ارزیابی نسبت به مشارکت سیاسی  Sig N	51/0 0.02 385	1   385

بر اساس نتایج به‌دست آمده از آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن میان مدت زمان عضویت در شبکه‌های اجتماعی مجازی و ارزیابی نسبت به مشارکت سیاسی در دانشجویان مورد مطالعه (0.51p=)، رابطه معنا‌داری وجود دارد و با توجه به سطح معناداری آن که برابر با 0.02sig= است این مقدار بزرگتر از سطح معناداری قابل قبول (0.05sig=) است که این رابطه مثبت، مستقیم و افزاینده است.

 

نتیجه‌گیری

همان گونه که نتایج تحقیق نشان می‌دهد، شبکه‌های اجتماعی مجازی را نمی‌توان به عنوان کلیتی واحد در نظر گرفت و در مورد آنها نگرشی مثبت یا منفی ارائه داد. یافته‌های تحقیق نشان داد عضویت طولانی در این شبکه‌ها، استفاده زیاد از این شبکه‌ها در طول شبانه‌روز و از سوی دیگر اعتماد نسبی به اخبار و اطلاعات منتشر شده در این محیط باعث پویایی افراد در فعالیت‌های سیاسی شده اما بر شرکت در انتخابات می‌تواند تأثیر مثبت یا منفی داشته باشد، به عبارت دیگر شبکه‌های اجتماعی مجازی علی‌رغم آگاهی بخشی نسبت به مسائل سیاسی، لزوما منجر به کنش آگاهانه در مسائل سیاسی نخواهد شد. همچنین اعتماد به صحت اخبار و اطلاعات منتشر شده در فضای شبکه‌های اجتماعی نسبت به اطلاعات موجود در رسانه‌های سنتی مانند تلویزیون، رادیو و.. ذهن مردم را در خصوص پدیده‌های سیاسی آماده‌تر خواهد کرد.

نتایج این تحقیق تایید کننده نظریه آلموند و وربا است، زیرا آنان تاکید کرده‌اند که به سختی بتوان در یک جامعه، الگوی واحد و یک دستی از فرهنگ سیاسی یافت و اغلب جوامع، الگوهای متفاوت و ترکیبی از الگوهای فرهنگ سیاسی را دارند. همچنین یافته‌های پژوهش تاییدی است بر برخی مطالعات داخلی که برای فرهنگ سیاسی ماهیتی تلفیقی، پیچیده، متکثر و ناهمگون قائل شده‌اند. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که در میان دانشجویان که قشر تحصیل کرده و آگاه به وضعیت سیاسی جامعه هستند، الگوی فرهنگ سیاسی محدود چندان سنخیتی با این قشر از جامعه ندارد.

 اما یافته‌های پژوهش نشان داد که فرهنگ سیاسی مشارکتی نیز آن چنان که در تعاریف آلموند و وربا آمده است، الگوی فرهنگ سیاسی جامعه آماری ما نیست. سطح پایین الگوی فرهنگ سیاسی مشارکتی تا حدودی تحت تأثیر تبعی و توده ای عمل کردن در عرصه سیاسی است و بر همین اساس الگوی دیگری از فرهنگ سیاسی در این تحقیق پیشنهاد شد که فرهنگ سیاسی مشارکتی را در قالب مشارکتی مثبت و مشارکتی منفی تبیین می‌کند. این الگو، الگوی فرهنگ سیاسی بخشی از جامعه آماری است که به زعم محققان می‌تواند، شروع تحولی در فرهنگ سیاسی قلمداد شود. زیرا احساس و ارزشیابی نه چندان خوب نسبت به سیاست و از سوی دیگر فراهم بودن بستر برای مشارکت سیاسی منجر به مشارکت منفی در جامعه شده است. مشارکت منفی یا به عبارتی مشارکت اعتراضی به دلیل وجود بدبینی، اعتراض و بی‌اعتمادی در عرصه سیاسی است.

 

منابع

ایسپا (1388)، پیمایش ملی فرهنگ سیاسی مردم ایران، تهران، مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران.

زونیس؛ ماروین(1387)؛ روان‌شناسی نخبگان سیاسی ا یران؛ ترجمه پرویز صالحی، سلیمان امین‌زاده و زهرا لبادي؛ چاپ اول؛ تهران: چاپخش.

بشیریه، حسین (1388)؛ موانع توسعه سیاسی در ایران؛ چاپ اول؛ تهران: گام نو.

آلموند، گابریل و جی بینگهام پاول (1375)؛ جامعه پذیري سیاسی و فرهنگ سیاسی؛ ترجمه علیرضا طیب؛ اطلاعات سیاسی اقتصادي؛ شماره 114 و 113.

پای، لوسین دبلیو(1380)، هویت و فرهنگ سیاسی، ترجمه غلامرضا خواجه سروی، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

پوری، احسان(1390)، بررسی نقش و تأثیر فیس بوک بر شکل گیری شبکه‌های اجتماعی از دیدگاه متخصصان و کارشناسان امور رسانه، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.

عظیمی، غلامرضا و محمدرضا رسولی(1389) «بررسی عوامل موثر بر نابرابری سیاسی(با تاکید بر فرهنگ سیاسی)»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 48.

سریع القلم، محمود (1392)، فرهنگ سیاسی ایران، تهران، فرزان روز.

شریف، محمدرضا (1381)، انقلاب آرام، درآمدی بر تحول فرهنگ سیاسی در ایران، تهران، روزنه.

مصلی‌نژاد، عباس (1386)، فرهنگ سیاسی ایران، تهران، فرهنگ صبا.

Almond, Gabriel and Sidney Verba.( 1965),Civic culture,Political Attitiudes and Democracy in five nation,Boston:Little,Brown and Company.

Almond,Gabriel and G.Bingham powell.(1975),Comparative politics: Adevelopment Aproach,Boston:Little,Brown and Company.

Pempek, T., & et al. (2009). “ College students' social networking experiences on Facebook” . Journal of Applied Developmental Psychology. 30.

Rosenbaum,walter,(1975)Political Culture.

Boulianne, Shelley. (2015). Social Media Use and Participation: A  Meta-analysis of Current Research. Information, Communication & Society, Vol. 18, No. 5, Routledge. Pp: 524–538.

Burns, Matt. (2016). "Encrypted Messaging App Telegram Hits 100M Monthly Active Users, 350k New Users Each Day". Online: TechCrunch.Com, Retrieved 12 July.

Elazar,D.(1984),American Federalism:A view from the states(3rd ed.),new york: Harper and Row. 

Tessler,M.(2011),Public opinion in the middle east: survey reaserch and the political orientations of ordinary citizens,Indiana:Indiana university press.

Kietzmann, Jan; Kristopher Hermkens. (2011). "Social media? Get serious! Understanding the functional building blocks of social media". Business Horizons.

1

 

---

[1] -Gabril A.Allmind

[2] -Sidny Verba

[3] -Lucian Pye

[4] -G.Bingham powell

---