تبیین نقش شبکه های اجتماعی مجازی در رفتار اقتصادی شهروندان تهرانی در دوره پسا تحریم

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

نیما بزاززادگان ¹ (دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال،تهران ،ایران)
سیدعلی رحمان زاده ² (استادیار گروه علوم اجتماعی و ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران،ایران)
افسانه مظفری ³ (دانشیار گروه ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران،ایران)

تاریخ دریافت : 1399/07/30 تاریخ پذیرش : 1400/02/01 تاریخ انتشار : 1386/10/01

کلید واژه: شبکه مجازی, رفتار اقتصادی, تحریم اقتصادی, کنش اقتصادی, تصمیم اقتصادی,

چکیده مقاله :

این پژوهش در صدد تحلیل تاثیرات فضای مجازی بر رفتارهای اقتصادی شهروندان تهرانی در دوره پسا تحریم(6 ماهه اول سال 1397) با استفاده از نظریات شبکه مجازی و رفتار اقتصادی است. نوع این پژوهش کاربردی است و روش اصلی پیمایش می باشد. جامعه آماری را شهروندان بالای بیست سال تهرانی تشکیل می دهند و با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و مورد مطالعه قرارگرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. پایایی ابزار جمع آوری داده ها با ضریب آلفای کرونباخ و روایی آن با روایی محتوایی(روایی خبرگان) از طریق شاخص CVR یا ضریب لاوشه انجام شده است. نتایج نشان می دهد،رفتار اقتصادی که به عنوان متغیر وابسته ودارای بعدهای گرایش اقتصادی،کنش اقتصادی وشناخت اقتصادی است درحد متوسط رو به پایین بوده است .گرایش اقتصادی ،کنش اقتصادی و شناخت اقتصادی شهروندان موردمطالعه درحدمتوسط رو پایین است. ارتباط بین میزان استفاده از فضای مجازی و رفتاراقتصادی،کنش اقتصادی ،گرایش اقتصادی معنادار بوده است و فرضیه محقق مورد تأیید قرار می گیرد ولی ارتباط بین میزان استفاده از فضای مجازی و شناخت اقتصادی معنادار نمی باشدو فرضیه محقق مورد تأیید قرار نمی گیرد. میزان مراجعه به وبلاگ ها، میزان مراجعه به فروم ها و میزان مراجعه به ویکی ها تأثیر مستقیمی بر رفتار اقتصادی دارند. میزان مراجعه به وبلاگ ها، میزان مراجعه به میکروبلاگ ها و میزان مراجعه به فروم ها تأثیر مستقیمی بر کنش اقتصادی دارند.

چکیده انگلیسی:

This study seeks to analyze the effects of cyberspace on the economic behaviors of Tehran citizens in the post-sanctions period (the first 6 months of 1397) using the concepts of virtual network and economic behavior. The type of this research is applied and the main method is survey. The statistical population consists of citizens over the age of 20 in Tehran and were selected and studied by cluster sampling. The data collection tool was a questionnaire. The reliability of the data collection tool was determined by Cronbach's alpha coefficient and its validity was determined by content validity (expert validity) through CVR index or Lauche coefficient. The results show that economic behavior, which is a dependent variable and has the dimensions of economic orientation, economic action and economic cognition, has been moderately downward. Economic orientation, economic action and economic cognition of the studied citizens are moderately downward. The relationship between cyberspace usage and economic behavior, economic action, economic orientation has been significant and the researcher hypothesis is confirmed, but the relationship between cyberspace usage and economic knowledge is not significant and the researcher hypothesis is not confirmed. The number of visits to blogs, the number of visits to forums and the rate of visits to wikis have a direct impact on economic behavior. The number of visits to blogs, the rate of visits to microblogs and the rate of visits to forums have a direct impact on economic action.

متن کامل:



تبیین نقش شبکه های اجتماعی مجازی در رفتار اقتصادی شهروندان تهرانی در دوره پسا تحریم

نیما بزاززادگان، ¹سید علی رحمان زاده، ² افسانه مظفری ³

 

1-چكيده 

رفتاراقتصادی از ارکان اصلی زندگی اجتماعی است تا حدی که کارل مارکس⁴ از اقتصاد به عنوان "زیربنا" و از بقیه نهادها به عنوان "روبنا" یاد می ‌کند. به عقیده او منبع اصلی دگرگونی‌ و هر رفتار اجتماعی؛ عوامل اقتصادی هستند(بشیریه، 21:1376) از سوی دیگر به دنیای مجازی قاره ششم گفته می شود که همه ساکنان پنج قاره دیگر،در آن ساکن هستند. سرعت پرشتاب علم و انتقال اطلاعات به مدد گسترش ارتباطات به سمتی می­رود که آن­هایی که در پنج قاره نیت هر گونه فعالیتی (علمی، سیاسی، اقتصادی و....) را دارند، باید در قاره ششم سهمی برای خود در نظر گیرند (خلیلی،1394: 60). این پژوهش در صدد تحلیل تاثیرات فضای مجازی بر رفتارهای اقتصادی شهروندان تهرانی در دوره پسا تحریم(6 ماهه اول سال 1397) با استفاده از نظریات شبکه مجازی و رفتار اقتصادی است. نوع این پژوهش کاربردی است و روش اصلی پیمایش می باشد. جامعه آماری را شهروندان بالای بیست سال تهرانی تشکیل می دهند و با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و مورد مطالعه قرارگرفتند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. پایایی ابزار جمع آوری داده ها با ضریب آلفای کرونباخ و روایی آن با روایی محتوایی(روایی خبرگان) از طریق شاخص CVR یا ضریب لاوشه انجام شده است. نتایج نشان می دهد،رفتار اقتصادی که به عنوان متغیر وابسته ودارای بعدهای گرایش اقتصادی،کنش اقتصادی وشناخت اقتصادی است درحد متوسط رو به پایین بوده است .گرایش اقتصادی ،کنش اقتصادی و شناخت اقتصادی شهروندان موردمطالعه درحدمتوسط رو پایین است. ارتباط بین میزان استفاده از فضای مجازی و رفتاراقتصادی،کنش اقتصادی ،گرایش اقتصادی معنادار بوده است و فرضیه محقق مورد تأیید قرار می گیرد ولی ارتباط بین میزان استفاده از فضای مجازی و شناخت اقتصادی معنادار نمی باشدو فرضیه محقق مورد تأیید قرار نمی گیرد. میزان مراجعه به وبلاگ ها، میزان مراجعه به فروم ها و میزان مراجعه به ویکی ها تأثیر مستقیمی بر رفتار اقتصادی دارند. میزان مراجعه به وبلاگ ها، میزان مراجعه به میکروبلاگ ها و میزان مراجعه به فروم ها تأثیر مستقیمی بر کنش اقتصادی دارند.

 

واژگان كليدي

کنش اقتصادی،شبکه مجازی،تحریم اقتصادی،رفتار اقتصادی،تصمیم اقتصادی،شهروندان تهراني .

 

 

 

---

[1]  .  دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال،تهران ،ایران، ایمیل:

[2]  . استادیار گروه علوم اجتماعی و ارتباطات، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران،ایران(نویسنده مسئول) ایمیل:

[3]  . دانشیار گروه ارتباطات اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران،ایران ،ایمیل:

[4]  Marx

2-مقدمه

رسانه­های اجتماعی عمومی و علمی مانند شبکه­های اجتماعی پیوسته، ابزارهای مدیریت مراجعه وبلاگ­ها و میکروبلاگ­ها، ویکی­ها، ابزارهای هم­تراخوانی اجتماعی و سایر ابزارهای وب اجتماعی بر آگاهی از تحولات روز،اشاعه دانش و حتی یافتن فرصت­های شغلی و کنش های اقتصادی تاثیرگذارند(عرفان­منش و حسینی،1396: 2).اندازه و چگونگی اثرات رسانه ها در زمان ها و مکان های مختلف ناشناخته بوده و باید شناسایی شود. به ویژه اینکه این شبکه ها در شرایط بحرانی و عدم تعادل چه تاثیری بر نگرش، تصمیم گیری و عمل اقتصادی افراد جامعه داند،ارزیابی های قابل اتکایی نیازدارد. اگر تغییرات در نگرش سیاسی و اقصادی به سوی نظام سیاسی جهت گیری شده باشد و از وضع موجود نیز نارضایتی وجود داشته باشد، امکان شکل گیری جنبش های اجتماعی خشونت بار به منظور تغییر وضعیت موجود به وجود می آید. بنابراین تلاش بسیاری از حکومت ها برای عدم تغییر در نگرش افراد جامعه و یا تلاش آن ها برای تغییر به سوی کمال مطلوب خودشان از موفقیتی برخوردار نبوده و این مسأله پدیده ای دوسویه تلقی می گردد که از یک سو حکومت ها می بایست خود را با نگرش های جدید هماهنگ سازند و از سوی دیگر، تمامی تلاش خود را برای جامعه پذیری بهتر و علمی تر همراه با مدیریت کارآمدتر و نتیجه بخش تر به کار گیرند. به باور توماس و زنانیکی، مطالعه نگرش ها در روان شناسی اجتماعی اهمیتی فوق العاده دارد. نگرش ها فرآیندهای ذهنی مجزایی هستند که تعیین کننده پاسخ های واقعی و بالقوه هر شخص در دنیای اجتماعی محسوب می گردند. هر نگرشی همیشه متعلقی دارد. بنابراین می توان آن را موضع گیری ذهن فرد در برابر یک ارزش دانست. (آلپورت و جونز، 1371: 123). مسأله نگرش اجتماعی امری پیچیده است و عوامل زیادی در شکل دادن به آن مؤثرند که ممکن است منشاء داخلی و یا خارجی، عینی و یا ذهنی داشته و از ابعاد اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برخوردار باشند. آشوب ها ریشه در نگرش افراد یک جامعه دارند. در صورت بی توجهی به هر یک از این عوامل، حکومت ها دچار بحران شده و جنبش های اجتماعی شکل می گیرند.بررسی های اولیه نشان دادتاکنون پژوهش های زیادی در باره نگرش ،کنش و رفتار اقتصادی شهروندان و تاثیرات شبکه های اجتماعی مجازی بر آن انجام نگرفته است. یک محور اغلب پیشینه های داخلی زمینه های کنش اقتصادی و شناخت بسترمندی کنش های اقتصادی است. تأثیر تحریم اقتصادی بر کنش سیاسی در میان دانشجویان موضوعات دیگر انجام شده را شامل می شود.پیشینه ها نشان می دهد تا کنون هیچ تحقیقی به تحلیل تأثیرات رسانه ها بر کنش ها و تصمیم گیری های اقتصادی شهروندان و به ویژه ایرانیان نپرداخته است.وجه تشابه پیشینه های خارجی با موضوع مورد بررسی در این رساله تمرکز بر شبکه های اجتماعی و فضای مجازی است و تمایز پژوهش ها با این اثر نپرداختن پژوهشگران به ارتباط شبکه های اجتماعی و کنش ها و رفتارهای اقتصادی است.عبداللهی و دیگران (1395). با محور قرار دادن داده­های میدانی در صدد مطالعه کیفی معنای ذهنی کنش­های اقتصادی در بین زنان شهرستان پاوه، شناخت زمینه­های اجتماعی فرهنگی مؤثر بر این کنش­ها و پیامدهای آن بودند.یافته­های آنان حول پنج درون­مایه اصلی با عناوین «بسترمند شدن کنش­های اقتصادی»، «بسترمندی الگوهای پس­انداز»، «الگوی اشتغال ضرورت­گرا»، «هم­یاری خانوادگی در توليد» و «بازتعریف جایگاه و منزلت زنان» سازماندهی شدند که هر یک از درون­مایه­های مزبور چند درون­مایه فرعی را پوشش داده است. بر اساس «چارچوب نظری نهایی» آنها ،کنش­های اقتصادی در بین زنان شهرستان پاوه مبتنی بر مجموعه­ای از «کنش­های نیت­مند»بوده است و از پیامدهای بارز این کنش­ها می­توان به «ساختارزدایی در نقش­های زنانه» اشاره کرد و به همین ترتیب، پیامد نهایی کنش­های اقتصادی در جامعه مورد مطالعه، «زنانه شدن اقتصاد خانگی» است که این مقوله می­تواند به لحاظ معنایی سایر درون­مایه­های فرعی و اصلی برآمده از یافته­های پژوهش را پوشش دهد.تخشيد و عموزاده (1394) در مقاله ای به تحریم اقتصادی، اثرگذاری ذهنی و کنش سیاسی پرداخته اند.در این راستا جنبه­های ذهنی و روانی اثرگذاری تحریم­های ایالات متحده آمریکا بر نوع مطالبات و سطح مشارکت سیاسی شهروندان ایرانی موضوع پژوهش آنان بوده است. نتایج حاصل شده از تحقیق آنان نشان می­دهد که علی­رغم افزایش میزان مشارکت سیاسی افرادی که تحریم­ها را اثرگذار ارزیابی کرده­اند، نوع مطالبات­شان بیشتر حول محور موضوعات مدنی و سیاسی دارای سطح معناداری قابل تبیینی می­باشد. محققان بر این باور هستند که این خصیصه مربوط به ویژگی­های خاص جامعه آماری تحقیق، یعنی دانشجویان دانشگاه تهران می­باشد . صدفی و محسنی تبریزی (1393)در مقاله ای به بررسی عوامل مؤثر بر تمایل مخاطبان به استفاده از تبلیغات و پیام­های تجاری اینترنتی و ماهواره­ای در تصمیم­گیری­ها و کنش­های اقتصادی در شهر زنجان مبادرت کرده اند. بر حسب ارزش بتا () در تحلیل رگرسیون چندگانه (R)، افزایش تمایل به استفاده از پیام­های تجاری ( 48/0+)، ارتقای اقناع رسانه­ای ( 34/0+)، افزایش نگرش به منبع پیام­ها (28/0+)، افزایش اعتماد به مبلغين (18/0+)، افزایش مصرف­گرایی (14/0+)، کاهش نگرش به جاذب بودن پیام­ها (12/0-)، در بین مخاطبان تاثیر داشته است. حق­شناس و نظری (1393) نوشته اند؛سازمان رسانه­ای به عنوان مسیری برای ایجاد ارتباط، می­تواند علاوه بر تأمین نیاز روحی انسان، یک بنگاه اقتصادی تلقی شود و به تولید محصولات اقدام کند. محصولاتی که بخشی از آن در عرضه مستقیم به افکار عمومی نمایان می­شود و بخشی دیگر در تعاملات و روابط قدرت در جامعه به عنوان «دارایی در گردش» عرضه می­گردد. از سوی دیگر رسانه به عنوان یک مؤسسه فرهنگی و اجتماعی برای تأثیرگذاری بیشتر بر مخاطبان، ناگزیر به ربودن گوی سبقت از دیگر فعالان عرصه فرهنگ و اجتماع است و برای تحکیم نقش خود به عنوان «پل ارتباطی میان حاکمیت و افکار عمومی» باید بتواند بیش از سازمان­ها و نهادهای اجتماعی دیگر حاضر و ناظر باشد. پور رضا کریم‎­سرا (1393)درمقاله تأثیر رسانه بر شبکه‌های اجتماعی و کنش اجتماعی در ایران نتیجه گرفته است که؛در عصرکنونی، با توسعۀ ارتباطات جمعی، هم بر اولویت‌های ارزشی جامعه و هم بر درجۀ وفاق ارزشی جامعه در سامان‎­دهی نظام رفتاری جامعه مؤثر خواهد بود. به تعبیر دیگر، شکل‌گیری فرآیند «خاصیت‎زدایی» و «معنازدایی» از نظام ارزشی و بسترهای مولد آن، هم در کانون‎های رسمی نهادی سیستمی و هم کانون‎های غیررسمی مانند زیست‎بوم فرهنگی، محلّی شده ‎است.  اطلاعات و آگاهی از عرصه های سیاسی و فرهنگی و اجتماعی و اطلاع از بازار عرضه و تقاضای کالاها در ایجاد بحران یا ایجاد نظم در کنش اقتصادی تاثیر دارد.رسانه ها در شش ماها اول سال 1397 نسبت به خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم ها روی اقتصاد ایران واکنش نشان دادند که نحوه انعکاس اخبار رسانه ها کنشهای مختلفی را از سوی شهروندان ایجاد کرد که یکی از کنش های مورد بحث تصمیم گیری و رفتار اقتصادی شهروندان است.تحریم­های اقتصادی و راهبردی آمریکا علیه ایران از سال 1979 آغاز گردیده و به گونه بی­وقفه روند گسترشی داشته است. در چنین فرایندی، تحریم­های چندجانبه و بین­المللی آمریکا توسط شورای امنیت سازمان ملل از سال 2005 آغاز گردیده است (مصلی نژاد،1394: 2). پیشینه کنش‌های اقتصادی در هر جامعه معرفی­کننده بخشی از عملکردها و فعالیت‌های اقتصادی مرتبط با وجوه اجتماعی و فرهنگی خاص آن جامعه است. این کنش‌ها دلالت برتعاملات اجتماعی الگومند اعضای آن، ریشه‌داری و تناسب این گونه کنش‌های اقتصادی با روحیات، خلقیات و عادت‌های اجتماعی- فرهنگی آنها دارد(علی نژاد و نصرتی،1396: 437). ایران پس از گذشت دهه­ها موفق به فعال­سازی و بهره­برداری از ظرفیت­های خود نبوده است (سازمند و کاویانی فر،1394: 35). در علوم اجتماعی و سیاسی هر پدیده ای در درون بافتار و ساختار فرهنگی مورد تحلیل قرار می گیرد.در نظام اقتصادی کشور از بعد ارزش های تولید ومصرف چالش هایی وجود دارد.اسراف، وابستگی به کالاهای خارجی، گران‌فروشی و احتکار، نامطلوب بودن مدیریت مصرف¹؛ عدم توجه کافی و مطلوب به نقش رسانه‌ها و نیز ناکافی بودن آموزش؛ نداشتن الگوی صحیح مصرف و غفلت از توانایی‌های ملی و بومی؛ از مهمترین مسائل فرهنگی- اجتماعی مؤثر برکنش های اقتصادی است.شناخت میزان متأثر شدن کنش­های اقتصادی از شبکه های اجتماعی مجازی فهم ما را از بازار و مناسبات آن افزایش می­دهد و این معنا را برجسته می­کند که کنش­های اقتصادی در بازار و خروجی­های آن، تنها از طریق اشکال طبیعی داد و ستد و مبادله، تبیین نمی­شود بلکه با رجوع به ساختارهای نهادی،شبکه­های اجتماعی و افق فکری و معنایی کنشگران بازار و سایر عوامل ذی­ربط از قبیل موقعیت کنشگر، ساختارهای سازمانی و فناورانه،تبیین خواهد شد(ورشوی و همکاران،1397: 59).پس از خروج آمریکا از برجام قیمت ارز و سکه و طلا و مسکن و سایر کالاها و به طور کلی تورم بشدت افزایش یافت.در چنین شرایطی شهروندان سبک های متفاوتی در پیش می گیرند،عده ای صبر پیشه می کنند و از خود خویشتن داری نشان می دهند و عده ای به خرید برخی کالاها و ذخیره و احتکار آن می پردازند و نا آرام و هیجانی می شوند که ممکن است به رفتار جمعی منجر شود. بنابراین اینکه پوشش اخبار و اطلاعات مربوط به بازگشت تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران از سوی شبکه ها چه آثار سیاسی، اقتصادی و حقوقی قابل توجهی به‌جا گذاشته و تحت تاثیر آن مردم تهران چه نوع رفتارهای های اقتصادی انجام داده اند مورد پرسش در این پژوهش است. این رفتارها چه اندازه و چگونه از شبکه­های اجتماعی تاثیر پذیرفته است؟ همچنين فرضيه اصلي اين پژوهش عبارت است از اينكه به نظر می رسد استفاده از فضای مجازی(پیام رسان های ارتباطی، پادکست­ها ،وبلاگ­ها، ویکی­ها، فروم­ها، میکروبلاگ­ها کامیونیتی­های ) با رفتار اقتصادی شهروندان تهرانی در دوره پساتحریم ارتباط معناداردارد.

3- چارچوب نظري تحقيق

میل بدست آوردن پول به اندازه کافی طبیعی است، اما آن روحیه خاصی که بر جستجوی منظم و حساب شده پول از طریق چنین وسایل عاقلانه ای تأکید می ورزد، بر خویشتن داری درکاربرد پول برای مصرف شخصی نیز تأکید دارد . همین عامل است که باعث شتاب شدید در تحول اقتصادی غرب شده است. به گفته وبر، اگر میل بدست آوردن پول، بدون پشتوانه چنین روحیه ای باشد، تحول عقلانی سرمایه داری اتفاق نمی افتد. «پول بدست آوردن برای برآوردن منافع خودخواهانه بدون هرگونه وسواس اخلاقی، دقیقاً ویژگی کشورهایی است که در آنها اقتصاد سرمایه داری و بورژوازی برابر با معیارهای غربی، از رشد بازمانده است» (وبر، 1930 : 57 به نقل از همیلتون، 1387 : 253). وقتی این جریان به راه افتاد، نظام سرمایه داری نوین دیگر توانست بدون نیاز به اخلاق مذهبی ریاضت جویانه پروتستانی، خودش را حفظ کند. در واقع همین اخلاق مذهبی بود که با تقویت ناآگاهانه فعالیت دنیوی و در نتیجه بسط ثروت و رفاه مادی، گور خودش را کند (همیلتون: 1387 : 258).نظریه وبر در مورد تأثیر مثبت ارزش ها و نظام جامعه پذیری و رسانه و جهت گیری های مذهبی بر رفتار های اقتصادی است.اندیشمندان و نظریه پردازان متعددی در باره رابطه خرده نظام فرهنگی و تکنولوژیکی و خرده نظام اقتصادی که رفتارهای اقتصادی در درون آن قرار دارد به تبیین های مختلف پرداخته اند. ماکس وبر به تاثیرفرهنگ،اطلاعات،آگاهی و اعتقادات بر رفتارهای اقتصادی اشاره دارد که می توان از اندیشه او استنباط نمود که نوع پوشش خبری و اطلاع رسانی را با رفتار اقتصادی  در رابطه قرار می دهد.تالکوت پارسونز خرده نظام فرهنگی و اطلاع رسانی را با خرده نظام اقتصادی در رابطه می بیند. از دید پل لازاسفلد و مرتن رسانه تاثیر قدرتمند و نامحدودی بر مخاطب دارد و مخاطب در برابر آن منفعل است. بندورا و هاولند بر نقش رسانه در یادگیری و جامعه پذیری افراد و تغییر نگرش و رفتار مخاطبان تاکید دارند.بر اساس نظریه یادگیری تحت تأثیر عوامل متعددی از جمله تکنولوژی های جدید ارتباطی، شبکه های اجتماعی مجازی و انواع رسانه ها و تبلیغات تجاری و بازرگانی، بسیاری از نگرش های دوران کودکی اعضای جامعه تغییر می کنند یا به عمد تغییر داده می شوند. در بسیاری از منابع از این فرآیند تغییر نگرش تحت عنوان متقاعد سازی یاد می شود.در متقاعدسازی باید پیام رسان، پیام، زمینه اجتماعی و پیام گیران ویژگی هایی داشته باشند تا نگرش تغییر کند.هاولند یکی از نظریه پردازانی است که درباره الگوهای یادگیری تغییر دادن نگرش نظریه پردازی کرده است. در تبیین او برای مثال به هر تابلوی تبلیغاتی توجه (attention) بیشتری شود، آن تابلو بیشتر ادراک می شود و مورد پذیرش قرار گرفته و سپس به رفتار تبدیل می شود.بنابراین شهروندان به هر پیام رسانی که بیشتر مراجعه و توجه داشته باشند تأثیر بیشتری در رفتار اقتصادی آنان خواهد داشت و اگر به شبکه یا پیام رسانی توجه نداشته باشند تأثیری بر رفتار آنها نخواهد داشت(کریمی: 1396: 242) . در این پژوهش انواع پیام رسان ها و زیر مجموعه های شبکه مجازی را می توان به عنوان محرک در نظر گرفت.البته هر توجهی الزاماً به تغییر رفتار منجر نمی شود. بر این اساس می توان استنباط کرد که شهروندان به این شبکه ها احتمالاٌ توجه کرده و ادراک و پذیرشی نسبت به آن داشته و در نهایت با تغییر نگرش زمینه تصمیم و عمل اقتصادی در آنان فراهم شده است.با استنباط از این نظریه می توان فرض گرفت که تحریم های سال 1392 آمریکا علیه ایران نیز به عنوان ملاکی برای تقویت رفتار اقتصادی مردم در دوران پس از تحریم سال 1397 درآمده است.جزئیات این استنباط در مدل تبیین نظری کمی این پژوهش قابل ردیابی است. از دید هاولند چهار بعد هر رسانه در تأثیر گذاری مورد بحث است:

1)منبع ارائه کننده و ترغیب کننده پیام

2)ویژگی های پیام

3)زمینه ای که پیام در آن عرضه می شود.

4)شخصیت دریافت کننده پیام

1)پیام رسان:اگر رسانه مقبول (credibility) و مورد اعتماد مردم باشد اثر گذار است، طبیعی است که رفتارها باید متأثر از رسانه های داخلی باشد، یعنی رسانه های داخلی اثر بیشتری داشته باشند، تا رسانه های خارجی، چرا که باید مقبول تر باشند. تخصص رسانه، جذابیت رسانه، شباهت پیام رسان به گیرندگان پیام از ویژگی های پیام رسان می باشد که در شکل دهی رفتار حائز اهمیت است. اگر رسانه ای خود از خود انتقاد کند یا به عبارتی علیه منافع خود استدلال کند بیشتر روی رفتار اثر می گذارد(همان 243).اگر رسانه های داخلی روی رفتار اثر گذار نباشد یکی از دلایل آن این است که مخاطبان تصور می کنند پیام رسانان و یا سیاستمداران سوگیری گزارشی (reporting bias) دارند،یعنی سیاستمداران مایل نیستند که واقعیت های جامعه را گزارش کنند.اگر پیام های رسانه های یک جامعه بازتاب منافع شخصی یا گروهی پیام رسان باشند قابلیت قبول کمتری دارند و نمی توانند نگرش ها و رفتارهای شهروندان را تغییر دهند.

2-پیام:از محتوای خبرها و جملات بحث می کند، همچنین به سازمان یا شکل پیام در رسانه مورد استفاده نیز ارتباط دارد. اگر خبر و اطلاع ترس را در مخاطب برانگیزد او را به کنش و تصمیم وا می دارد. از سوی دیگر محتوای پیام نباید یک جانبه باشد، که اگر یک جانبه باشد اثر کمتری دارد. در پیام هر دو روی سکه را باید در نظر گرفت، اینکه اول کدام روی سکه آشکار شود نیز مطرح است، پیام یک جانبه، برای مخاطبان کم اطلاع موثر است. پیام رسان ها در قالب همه اشکال(صوت، تصویر، نوشته و فیلم)پیام را منتقل می کنند.

3)زمینه:این ویژگی با ویژگی های محیط واقعی که مخاطب در آن قرار دارد و همچنین ویژگی های فرهنگی محیط اجتماعی مثل تأثیر پایگاه مذهبی و سطوح نیازهای اجتماعی در جامعه مربوط می شود.

4)گیرندگان پیام (مخاطبان):شخصیت افراد در تأثیر پذیری آنان از رسانه متفاوت است، شاید شغل افراد و تحصیلات آنان روی شخصیت و سپس تأثیر پذیری آنان از رسانه مؤثر باشد. دیندار بودن افراد یا نبودن آنها نیز مورد نظر است.در نهایت مدل تأثیر رسانه بر رفتار از نظر هاولند به صورت زیرقابل استنباط است.                                

        متقاعد سازی        تغییر نگرش         تغيير  رفتار

 

 

 

جدول شماره 1- : استنباط فرضیه ها از نظریه ها و عملیاتی سازی متغیرها

نظریه پرداز	استنباط	متغیر	نقش متغیر	ابعاد و مؤلفه ها
لازارسفلد، مرتن	تأثیر قدرتمند انواع رسانه بر رفتار اقتصادی مخاطب	نوع رسانه رفتار اقتصادی	مستقل و وابسته	مستقل:میزان استفاده مخاطب از ویکی ها، میکروبلاگ ها، پادکست ها، وبلاگ ها، فروم ها و پیام رسان ها
کلاپر، جرج گربنر، آلبرت بندورا، هولند	تأثیر محدود و مشروط رسانه بر رفتار اقتصادی مخاطب	نوع رسانه رفتار اقتصادی	مستقل و وابسته	مستقل:میزان استفاده مخاطب از ویکی ها، میکروبلاگ ها، پادکست ها، وبلاگ ها، فروم ها و پیام رسان ها
هاولند	تأثیر رسانه بر رفتار اقتصادی فرد مشروط به زمینه ای است که مخاطب در آن قرار دارد	تعلق مذهبی و پایگاه اقتصادی فرد	واسط	میزان اعتقاد و عمل به مذهب رسمی از سوی مخاطب خوداظهاری طبقه اقتصادی مخاطب
هاولند	تأثیر رسانه بر رفتار اقتصادی مخاطبان مشروط به شخصیت مخاطبان است	تحصیلات شغل جنس وضع تأهل سن منطقه سکونت	واسط	آخرین مدرک تحصیلی و یا اعداد سالهای آموزشی سپری شده رتبه یا نمره منزلت شغلی زن یا مرد بودن مجرد یا متأهل بودن اعداد مربوط به سالهای عمر سپری شده محل سکونت فرد بر اساس مناطق 22گانه شهر تهران

 

4-روش پژوهش

اين پژوهش از جمله تحقيقات كمي است كه از طريق ميداني و پيمايش به جمع آوري داده ها پرداخته است.جامعه آماري پژوهش را شهروندان بالای بیست سال تهرانی تشکیل می دهند. حجم جامعه آماری در این تحقیق 6280770 نفر می باشد.معمولاً برای سنجش رفتار اقتصادی افراد در اطراف سنین بالای بیست سالگی انتخاب می شوند، چرا که در این سن افراد اغلب به سن تصمیم گیری می رسند. تعیین حجم نمونه در پژوهش های کمی با فرمول های مختلف امکان پذیر است.با اجرای فرمول کوکران در این جامعه آماری حجم نمونه در مرز400 نفر بدست آمده است. برای تحلیل، توصیف، تبیین و تعیین روابط میان متغیرها، از سه گروه آزمونهای مقایسه ای، همبستگی و علی در سطح پارامتری استفاده شده است. 

 به‌منظور سنجش اعتبار تحقیق، از روایی محتوایی (روایی خبرگان) از طریق شاخص CVR یا ضریب لاوشه استفاده شده است. بدین منظور، پس از تأیید پرسشنامه توسط استاد راهنما و مشاور، از نظر تعدادی از کارشناسان نیز استفاده شده است. از آنجایی که تعداد ارزیابان برای سنجش روایی سؤالات 10 نفر بودند، لذا حداقل CVR مورد قبول با توجه به این تعداد ارزیاب ،62/0 می‌باشد. برای سنجش آلفای کرونباخ جهت سنجش پایایی در پژوهش حاضر ابتدا پرسشنامه ها بر روی یک گروه 30 نفری به عنوان پیش آزمون اجرا گردید. نتیجه آزمون آلفای کرونباخ برای پرسشنامه رفتاراقتصادی برابر 74/0 و برای پرسشنامه میزان مراجعه به فضای مجازی برابر 94/0 به دست آمد که به ترتیب نشان دهنده مناسب و عالی بودن میزان سازگاری درونی گویه ها است.متغیرهای مستقل پژوهش در شانزده شبکه ،پیام رسان و امکانات فضای آنلاین تعریف و شاخص سازی و هر کدام در قالب یک پرسش سنجیده شده اند که عبات ان از: میزان استفاده از واتساپ، اینستاگرام، تلگرام،یوتیوب،توییتر، وایبر،فیسبوک، پادکست ها، وردپرس،اسکایپ، میزان استفاده از بلاگ ها، میزان جستجو در گوگل، میزان استفاده از فروم ها ،تعداد ایمیل ارسالی و دریافتی، میزان استفاده از میکروبلاگ ها، میزان استفاده از ویکی ها.

 در این تحقیق برای سنجش و عملیاتی کردن مفهوم رفتار اقتصادی که متغیر اصلی وابسته است از ابعاد گرایش اقتصادی، کنش اقتصادی و شناخت اقتصادی استفاده شده است. هر کدام از این ابعاد ابتدا به شاخص ها،مولفه ها و سپس به گویه هایی تقسیم می شوند تا سنجش این مفهوم راحت تر صورت پذیرد .

5-يافته هاي پژوهش

نتایج سنجش متغیرهای جمعیتی:از 400 پاسخــــگو 149نفر(3/37درصد) زن و251 نفر (8/62درصد) مرد و اکثر آنهادر طبقه سنی30تا39سال بوده اند.از 388پاسخگو226 نفر(5/56درصد)دارای همسر، 121نفر(3/30درصد) ازدواج نکرده،28 نفر(7درصد) بدون همسر دراثر طلاق بوده اندو13 نفر(3/3درصد) همسرشان فوت کرده است. اعضای خانواده شهروندان اکثراً چهار نفر بوده است. اکثر شهروندان موردمطالعه شاغل و از358 نفرپاسخگو بیشترین شغل به ترتیب مربوط به 135نفر(7/37 درصد)شغل فروشندگی،79 نفر(1/22درصد)کارمنداداره و16 نفر(5/4درصد)خیاط و 10نفر(8/2درصد)میوه فروش مشغول بوده اند. از378 نفرپاسخگو، بیشتر پاسخگویان به ترتیب ،90نفر(8/23درصد) در منطقه 4 تهران ،84 نفر(2/22درصد)منطقه 15 ،51 نفر(5/13درصد)منطقه 5، 40نفر(6/10درصد)منطقه 14، 18 نفر(6/1درصد)منطقه19، 11نفر(9/2درصد)منطقه 12 ساکن بوده اندو اکثرشهروندان مدرک کارشناسی داشته اند. استفاده از شبکه ها و امکانات فضای آنلاین:این متغیر بوسیله 16 سؤال مورد سنجش قرار گرفته است . میانگین استفاده افراد بالای بیست سال ساکن در شهر تهران  از شبکه ها و امکانات فضای آنلاین 5/26از 80 بدست آمد.یافته های رتبه ای نشان می دهدکه از 351نفر پاسخگو، 80نفر(8/22درصد) از شبکه ها و امکانات فضای آنلاین خیلی کم، 112نفر(9/31درصد) از شبکه ها و امکانات فضای آنلاین درحد کم، 119 نفر(9/33درصد) از شبکه ها و امکانات فضای آنلاین درحدمتوسط، 34نفر(7/9درصد) از شبکه ها و امکانات فضای آنلاین درحدزیاد و 6 نفر(7/1درصد) از شبکه ها و امکانات فضای آنلاین درحد خیلی زیاد استفاده می کنند.در مجموع نتایج توصیفی نشان می دهدکه شهروندان بالای بیست سال تهرانی درحد کم یا پایین از شبکه ها و امکانات فضای آنلاین استفاده می کنند. تحلیل جزئیات نشان می دهد، افراد بیشتر از پیام رسان واتساپ با میانگین(42/3)از حداکثرنمره که 5 هست،سپس به ترتیب پیام رسان اینستاگرام، جستجو در گوگل ، پیام رسان تلگرام ،پیام رسان یوتیوب ، ایمیل ارسالی و دریافتی ، میکروبلاگ ها، ویکی ها ،بلاگ ها،فیسبوک ، پادکست ها ،توییتر، وایبر، فروم ها، وردپرس و کمتر از پیام رسان اسکایپ با میانگین(70/0) استفاده می کنند. استفاده از هر یک از پیام رسان ها را در جدول زیر ملاحظه می شود.

جدول شماره 2-: نتایج سنجش استفاده از هر یک از پیام رسان های شبکه ها و فضای آنلاین به تفکیک میانگین

پیام رسان	میانگین	پیام رسان	میانگین
میزان استفاده از واتساپ	3.4246	میزان استفاده از بلاگ ها	1.1616
میزان استفاده از اینستاگرام	3.2677	میزان استفاده ازفیسبوک	1.1575
میزان جستجو در گوگل	3.2247	میزان استفاده از پادکست ها	1.1000
میزان استفاده از تلگرام	3.1793	میزان استفاده ازتوییتر	1.0660
میزان استفاده ازیوتیوب	1.5657	میزان استفاده از وایبر	.9874
تعداد ایمیل ارسالی و دریافتی	1.4797	میزان استفاده از فروم ها	.8721
میزان استفاده از میکروبلاگ ها	1.2714	میزان استفاده از وردپرس	.7424
میزان استفاده از ویکی ها	1.1995	میزان استفاده ازاسکایپ	.7035

 

رفتار اقتصادی شهروندان:این متغیر بوسیله27  گویه در 3 بعدگرایش اقتصادی ،کنش اقتصادی ،شناخت اقتصادی موردسنجش قرار گرفته است . میانگین رفتاراقتصادی3/59 از 130بدست آمده ،حداقل پاسخ به گویه ها 29وحداکثرموردانتظار 130 بوده است. یافته های رتبه ای نشان می دهد که از 330 نفر پاسخگو،رفتاراقتصادی10نفر(3درصد)درحدخیلی پایین بوده است،رفتاراقتصادی 70نفر(2/21درصد)درحدپایین، رفتاراقتصادی 115نفر(8/34درصد)درحدمتوسط، رفتاراقتصادی 94نفر(5/28درصد)درحد بالا و رفتاراقتصادی 41نفر(4/12درصد ) درحد خیلی بالا بوده است.در مجموع نتایج توصیفی نشان می دهد که رفتار اقتصادی شهروندان مورد مطالعه درحد متوسط رو به پایین بوده است .

 

 

جدول شماره 3-:توزیع فراوانی رفتاراقتصادی شهروندان مورد مطالعه

رفتاراقتصادی شهروندان مورد مطالعه	فراوانی	درصد	درصد معتبر	درصد تجمعی
خیلی پایین	10	5/2	3	3
پایین	70	5/17	2/21	2/24
متوسط	115	8/28	8/34	1/59
بالا	94	5/23	5/28	6/87
خیلی بالا	41	3/10	4/12	100
جمع	330	5/82	100
بی جواب	70	5/17
جمع کل	400	100

گرایش اقتصادی شهروندان:این متغیر از طریق3 شاخص( تمایل اقتصادی پس از تحریم ، انگیزه اقتصادی پس از تحریم ، ترجیحات اقتصادی پس از تحریم )و 6 مؤلفه(هنجار دانستن فعالیت اقتصادی، طرفداری و حمایت، انگیزه و علاقه فردی ،ترغیب کننده ، بازدارنده واقتصادی) مورد سنجش قرار گرفته است.میانگین گرایش اقتصادی7/29 از 60 بدست آمده ،حداقل پاسخ به گویه ها 4وحداکثرموردانتظار60 بوده است. یافته های رتبه ای نشان می دهد که از 369 نفر پاسخگو،گرایش اقتصادی30نفر(1/8 درصد)درحدخیلی پایین بوده است،گرایش اقتصادی 107نفر(29درصد)درحدپایین،گرایش اقتصادی 168نفر(5/45درصد)درحدمتوسط، گرایش اقتصادی 62نفر(8/16 درصد)درحد بالا و گرایش اقتصادی 2نفر(5/0 درصد) درحد خیلی بالا بوده است.در مجموع نتایج توصیفی نشان می دهد که گرایش اقتصادی شهروندان مورد مطالعه درحد متوسط رو پایین بوده است . 

کنش اقتصادی شهروندان:این متغیر از طریق2 شاخص(تصمیم گیری و اقدام اقتصادی پس از تحریم )و 3 مؤلفه(منبع تصمیم گیری پس از تحریم، الگوی تصمیم گیری پس از تحریم، عمل اقتصادی پس از تحریم) مورد سنجش قرار گرفته است.میانگین کنش اقتصادی11از 35 بدست آمده ،حداقل پاسخ به گویه ها صفروحداکثرمورد انتظار 35بوده است. یافته های رتبه ای نشان می دهد که از 373 نفر پاسخگو،کنش اقتصادی12نفر(2/3 درصد)درحدخیلی پایین بوده است،کنش اقتصادی 129نفر(6/34درصد)درحدپایین،کنش اقتصادی 125نفر(5/33درصد)درحدمتوسط، کنش اقتصادی 97نفر(26درصد)درحد بالا و کنش اقتصادی 10نفر(7/2 درصد) درحد خیلی بالا بوده است.در مجموع نتایج توصیفی نشان می دهد که کنش اقتصادی شهروندان مورد مطالعه درحد پایین بوده است . 

شناخت اقتصادی شهروندان :این متغیر از طریق2 شاخص( آگاهی پس از تحریم، کیفیت تحلیل پس از تحریم)و 3 مؤلفه(منبع آگاهی پس از تحریم، ماهیت آگاهی، قدرت تحلیل) مورد سنجش قرار گرفته است.میانگین شناخت اقتصادی8/16 از 35 بدست آمده ،حداقل پاسخ به گویه ها صفروحداکثرمورد انتظار 35 بوده است. یافته های رتبه ای نشان می دهد که از 370 نفر پاسخگو،شناخت اقتصادی4نفر(1/1 درصد)درحدخیلی پایین بوده است،شناخت اقتصادی 28نفر(6/7درصد)درحدپایین،شناخت اقتصادی 97نفر(2/26درصد)درحدمتوسط، شناخت اقتصادی 183نفر(5/49درصد)درحد بالا و شناخت اقتصادی 5نفر(7/15درصد) درحد خیلی بالا بوده است.در مجموع نتایج توصیفی نشان می دهد که شناخت اقتصادی شهروندان مورد مطالعه درحد متوسط رو به پایین بوده است . 

جدول شماره4-:خلاصه نتایج توصیفی ابعاد مختلف رفتار اقتصادی شهروندان

ابعاد مختلف رفتار اقتصادی شهروندان	میانگین	بیشینه	کمینه	نتیجه
رفتار اقتصادی کل	3/59	130	29	متوسط رو به پایین
گرایش اقتصادی شهروندان	7/29	60	4	متوسط رو به پایین
کنش اقتصادی شهروندان	11	22	0	پایین
شناخت اقتصادی شهروندان مورد مطالعه	8/16	35	0	متوسط رو به پایین

 نتایج تحلیلی و استنباطی پژوهش:در این پژوهش آزمون کولموگروف-اسمیرنوف معنادار نشده است،بنابراین بین این توزیع و پارامترهای جامعه تفاوتی وجود ندارد و می توان از آزمون های پارامتری استفاده کرد. 

بررسی روابط همبستگی میان متغیرهای پژوهش:ضریب همبستگی پیرسون نشان می دهد،ارتباط بین میزان استفاده از فضای مجازی و رفتار اقتصادی معنادار می باشد و فرضیه محقق مورد تأیید قرار می گیرد. جهت این ارتباط مستقیم و مثبت است.یعنی شهروندان هر چه بیشتر از پیام رسان ها استفاده و به آنها مراجعه و توجه داشته باشند،رفتار اقتصادی بیشتری خواهند داشت .ارتباط بین میزان استفاده از فضای مجازی و کنش اقتصادی معنادار می باشد و فرضیه محقق مورد تأیید قرار می گیرد. جهت این ارتباط مستقیم و مثبت است.یعنی شهروندان به هر پیام رسانی که بیشتر مراجعه و توجه داشته باشندارتباط بیشتری با کنش اقتصادی آنان خواهد داشت .ارتباط بین میزان استفاده از فضای مجازی و گرایش اقتصادی معنادار می باشد و فرضیه محقق مورد تأیید قرار می گیرد. جهت این ارتباط مستقیم و مثبت است. یعنی شهروندان هر اندازه بیشتراز فضای مجازی استفاده کنند،گرایش اقتصادی آنان بیشترخواهد شد. ارتباط بین میزان استفاده از فضای مجازی و شناخت اقتصادی معنادار نمی باشد و فرضیه محقق مورد تأیید قرار نمی گیرد. 

تحلیل اثرات مستقیم و غیر مستقیم فضای مجازی بر رفتاراقتصادی شهروندان: آزمون رگرسیون نشان می دهد که در مدل اول میزان مراجعه به وبلاگ بیشترین تأثیر را بر رفتاراقتصادی داشته است و در مدل دوم میزان مراجعه به فروم ها هم اضافه شده ودر مدل سوم میزان مراجعه به ویکی ها که اثر کمتری نسبت به میزان مراجعه به وبلاگ و فروم ها داشته مشاهده شده است. عدد R Square خط رگرسیون در مدل اول(میزان مراجعه به وبلاگ) به میزان10/0درصد توانایی تعیین پراکندگی های متغیر وابسته براساس تغییرات متغیر مستقل را دارد و در مدل دوم(میزان مراجعه به فروم ها)به میزان12/0درصد توانایی تعیین پراکندگی های متغیر وابسته براساس تغییرات متغیر مستقل را دارد ومدل سوم(میزان مراجعه به ویکی ها) به میزان 14/0 درصدتوانایی تعیین پراکندگی های متغیر وابسته براساس تغییرات متغیر مستقل را دارد ،دراینجا این دو مدل نشان می دهند که قدرت تبیین کنندگی ضعیفی در متغیر وابسته دارندودرفاصله 95درصد سطح اطمینان معناداری برابر است با00/0 sig= وچون میزان آنها از 0.05 درصد کمتر است، بنابراین خط رگرسیون توانایی تبیین پراکندگی های متغیر وابسته برحسب تغییرات متغیرهای مستقل را دارند.میزان مراجعه به وبلاگ ها، میزان مراجعه به فروم ها و میزان مراجعه به ویکی ها تأثیر مستقیمی بر رفتار اقتصادی دارند.میزان مراجعه به وبلاگ ها با بتای 17/0،میزان مراجعه به میکروبلاگ ها با22/0و میزان مراجعه به فروم ها نیز با بتای 17/0 بر رفتار اقتصادی شهروندان تاثیر مستقیم داشتند.سایر پیام رسان ها و استفاده ها از فضاهای آنلاین یا تاثیر غیر مستقیم(میزان مراجعه به ویکی ها، میزان مراجعه به کامیونیتی ها، میزان مراجعه به پادکست ها)بر رفتار اقتصادی داشته و یا هیچ گونه تاثیری نداشته اند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مدل تبیین تجربی اثرات فضای مجازی بر کنش اقتصادی شهروندان در دوره پسا تحریم:

 

 

 

 

17/0

 

15/0

27/0

 

 

45/0

22/0

 

 

34/0

 

41/0

39/0

 

33/0

17/0

 

 

 

 

 

 

 

6-بحث ونتیجه گیری

این پژوهش سعی کرده است تأثیرات فضای مجازی بر رفتار اقتصادی شهروندان تهرانی در دوره پسا تحریم(6 ماهه اول سال 1397) را به محک آزمون قرار دهد.براساس چارچوب نظری پژوهش ماکس وبر به تاثیرفرهنگ،اطلاعات، آگاهی و اعتقادات بر رفتارهای اقتصادی اشاره دارد که می توان از اندیشه او استنباط نمود که نوع پوشش خبری و اطلاع رسانی را با رفتار اقتصادی  در رابطه قرار می دهد.تالکوت پارسونز خرده نظام فرهنگی و اطلاع رسانی را با خرده نظام اقتصادی در رابطه می بیند. هاولند یکی از نظریه پردازانی است که درباره الگوهای یادگیری تغییر دادن نگرش نظریه پردازی کرده است. در تبیین او برای مثال به هر تابلوی تبلیغاتی توجه بیشتری شود، آن تابلو بیشتر ادراک می شود و مورد پذیرش قرار گرفته و سپس به رفتار تبدیل می شود.بنابراین شهروندان به هر پیام رسانی که بیشتر مراجعه و توجه داشته باشند.تأثیر بیشتری در رفتار اقتصادی آنان خواهد داشت و اگر به شبکه  یا پیام رسانی توجه نداشته باشند.تأثیری بر رفتار آنها نخواهد داشت. بر این اساس می توان استنباط کرد که شهروندان به شبکه های اجتماعی احتمالاٌ توجه کرده و ادراک و پذیرشی نسبت به آن داشته و در نهایت با تغییر نگرش زمینه تصمیم و عمل اقتصادی در آنان فراهم شده است.با استنباط از این نظریه می توان فرض گرفت که تحریم های سال 1392 آمریکا علیه ایران نیز به عنوان ملاکی برای تقویت رفتار اقتصادی مردم در دوران پس از تحریم سال 1397 درآمده است.بر اساس نظریه های ماکس وبر ، تالکوت پارسونز،پل لازاسفلد ،مرتن وهاولند میزان استفاده از فضای مجازی بر رفتار اقتصادی شهروندان تأثیر دارد.یعنی می توان گفت ،شهروندان به هر پیام رسانی که بیشتر مراجعه و توجه داشته باشند،تأثیر بیشتری در رفتار اقتصادی آنان خواهد داشت و اگر به شبکه  یا پیام رسانی توجه نداشته باشند،تأثیری بر رفتار آنها نخواهد داشت.این پژوهش نشان داد که مراجعه افراد به وبلاگ ها،میکروبلاگ ها و فروم ها و ویکی ها تأثیر مستقیم و نسبتاً ضعیفی در رفتار و کنش اقتصادی آنها داشته است. هاولند معتقداست رسانه ها بر رفتار اقتصادی مخاطبان مشروط به شخصیت مخاطبان تأثیر گذار است نتایج این پژوهش نیز نشان داد که ارتباط معناداری بین آخرین مدرک تحصیلی، منزلت شغلی ،محل سکونت وجنسیت با رفتار اقتصادی وجوددارد ،همچنین ارتباط معناداری بین آخرین مدرک تحصیلی، منزلت شغلی وسن افراد باکنش اقتصادی وجوددارد. هر چند در کشورما مفهوم و نقش رسانه ها شامل رادیو وتلویزیون، مطبوعات و حتی اینترنت در عصری که ما آن را عصر ارتباطات و تبادل تکنولوژی می دانیم، هنوز نامفهوم و گنگ است؛ اما نمی توان سرعت فراگیری، گسترش و نقش این فاکتورها را در توسعه اقتصادی و رفتارهای اجتماعی نادیده گرفت.مطالعات تطبیقی نشان می‌دهد که فضای مجازی و مؤلفه‌های اصلی آن که فناوری اطلاعات، ارتباطات و محتوا هستند، در تمام دنیا به عنوان عامل پیشران توسعه باثبات اقتصادی شناخته می‌شود. اطلاع رسانی و آموزش و بالابردن سواد رسانه ای دشهروندان می تواند جهت گیریی های منفی رفتاری را اصلاح کند و فضای اقتصادی آشفته و غیرهدفمند را هدایت به مسیر درست هدایت کند. از جمله محدوديت هاي اين تحقيق علیرغم تلاش بسیار محقق، دستیابی به کار پژوهشی مشابه که دو موضوع شبکه اجتماعی و رفتاراقتصادی را با هم مورد بررسی قرار داده باشد،وجود نداشت و پیشینه های داخلی و خارجی نشان می دهند که تا کنون هیچ پژوهشی به تحلیل تأثیر رسانه ها بر کنش ها و تصمیم گیری های اقتصادی شهروندان و به ویژه ایرانیان نپرداخته است ؛همچنين كمبود وقت درزمان توزیع پرسشنامه ، انجام پژوهش به صورت فردی ، وجود مشکلات متعدد و نداشتن تیم تحقیقاتی ازمهمترين محدوديت هاي اين پژوهش است .

 

 

 

 

Explain the role of virtual social networks in the economic behavior of Tehran citizens in the post-sanctions period
Nima Bazazzadegan, Seyed Ali Rahmanzadeh, Afsaneh Mozaffari

Abstract:

Economic behavior is one of the main pillars of social life to the extent that Karl Marx refers to economics as "infrastructure" and other institutions as "superstructure". According to him, the main source of change and any social behavior; They are economic factors (Bashirieh, 1376: 21) On the other hand, the virtual world of the sixth continent is called where all the inhabitants of the other five continents live. The rapid acceleration of science and the transfer of information, with the help of the expansion of communications, goes in the direction that those who intend to carry out any activity (scientific, political, economic, etc.) on the five continents should have a share in the sixth continent. Consider (Khalili, 1394: 60). This study seeks to analyze the effects of cyberspace on the economic behaviors of Tehran citizens in the post-sanctions period (the first 6 months of 1397) using the concepts of virtual network and economic behavior. The type of this research is applied and the main method is survey. The statistical population consists of citizens over the age of 20 in Tehran and were selected and studied by cluster sampling. The data collection tool was a questionnaire. The reliability of the data collection tool was determined by Cronbach's alpha coefficient and its validity was determined by content validity (expert validity) through CVR index or Lauche coefficient. The results show that economic behavior, which is a dependent variable and has the dimensions of economic orientation, economic action and economic cognition, has been moderately downward. Economic orientation, economic action and economic cognition of the studied citizens are moderately downward. The relationship between cyberspace usage and economic behavior, economic action, economic orientation has been significant and the researcher hypothesis is confirmed, but the relationship between cyberspace usage and economic knowledge is not significant and the researcher hypothesis is not confirmed. The number of visits to blogs, the number of visits to forums and the rate of visits to wikis have a direct impact on economic behavior. The number of visits to blogs, the rate of visits to microblogs and the rate of visits to forums have a direct impact on economic action.

Keywords:Economic Action, Virtual Network, Economic Sanctions, Economic Behavior, Economic Decision, Tehran Citizens.

 

فهرست منابع

-پور رضاکریم سرا، ناصر. (1393). تأثیر رسانه بر شبکه­های اجتماعی و کنش اجتماعی در ایران. رسانه و فرهنگ. سال چهارم، شماره دوم: 55-72

-تخشید، محمدرضا؛ عموزاده مهدیرجی، حنیف.(1394). تحریم اقتصادی، اثرگذاری ذهنی و کنش سیاسی: نمونۀ موردی دانشجویان دانشگاه تهران. جستارهای سیاسی معاصر. سال ششم، شماره3: 1-24.

-سازمند، بهاره؛ کاویانیفر، پیمان (1394). ایران و برنامه تراسیکا و ابتکار راهرو گاز جنوبی اتحادیه اروپایی در دوران پساتحریم. روابط خارجی. شماره27: 33-62.

-عبدالهی، عادل؛ رستم علیزاده، ولی­الله؛ قانع، بشیر (1395). زمینه­های اجتماعی - فرهنگی کنش­های اقتصادی در میان زنان و پیامدهای آن. مطالعات جامعه­شناختی. شماره 48: 123-142.

-عرفان منش، محمدامین؛ حسینی، الهه (1396). اشاعه بروندادهای پژوهشی بین­المللی ایران در رسانه­های اجتماعی. تعامل انسان و اطلاعات. شماره3: 1-16.

-علی­نژاد، منوچهر؛ نصرتی، روحاله (1396). حک شدگی کنش اقتصادی: مطالعه الگوی کنش اقتصادی دریانی­های آذری زبان. مطالعات جامعه­شناختی. شماره 51:435-458.

-کریمی، یوسف. ۱۳۸۲. روان شناسی اجتماعی (نظریه ها، مفاهیم،کاربردها). تهران، چاپ یازدهم، نشر ارسباران.

-مصلی­نژاد، عباس (1394). تأثیر سیاست تحریم بر مذاکرات هسته­ای ایران. ژئوپلیتیک. شماره39: 1-32.

-همیلتون، ملکم(1394). جامعه شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران : انتشارات ثالث.

وبر،ماکس (1377)،اخلاق پروتستانی و روح سرمایه داری،ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران:انتشارات علمی فرهنگی.

ورشوی، سمیه؛ یوسفی، علی؛ اکبری، حسین؛ اصغرپور ماسوله، احمدرضا (1397). مروری انتقادی بر تحقیقات جامعه­شناسی بازار در ایران:  در جستجوی حک شدگی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. دوره هفتم، شماره 1

 

 

 

---

[1]  Consumption

---