بررسی نقش شبکه های اجتماعی موبایلی بر توسعه مشارکت اجتماعی
محورهای موضوعی :
مطالعات توسعه اجتماعی ایران
حنانه زینلی
1
(دانشجوی دکتری علوم ارتباطات، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محمد سلطانی فر
2
(دانشیار و عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول) (Email: msoltanifar@yahoo.com)
افسانه مظفری
3
(دانشیار و عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
تاریخ دریافت : 1396/06/18
تاریخ پذیرش : 1398/02/21
تاریخ انتشار : 1397/08/01
کلید واژه:
مشارکت اجتماعی,
شبکه اجتماعی موبایلی,
شبکه اجتماعی مجازی,
گستره عمومی,
مشارکت,
چکیده مقاله :
محقق در این تحقیق نیز با بررسی نقش شبکه های اجتماعی مجازی مبتنی بر تلفن همراه بر توسعه مشارکت اجتماعی به دنبال ابعاد متفاوت این تاثیر گذاری می باشد. در جوامع کنونی همه نهادهای مدنی با بهره گیری از شبکه های اجتماعی مجازی مبتنی بر تلفن همراه، محدودیت های زمانی و مکانی را برای اعضای خود از بین برده اند و اعضا در هر زمانی از شبانه روز به راحتی در فعالیت های مورد علاقه خود شرکت می کنند. تشکل‌های مشارکتی از یک طرف با جلب همکاری افراد، زمینه اتصال هرچه بیشتر آن‌ها به جامعه را فراهم آورده و مشارکت فردی در امور اجتماعی را افزایش می‌دهند و از سویی دیگر، با بسط شبکه‌های اجتماعی و تقویت همبستگی اجتماعی به گسترش مشارکت فعالانه و داوطلبانه افراد جامعه کمک می‌کنند. روش انجام این تحقیق پیمایش و ابزار گرداوری داده ها پرسشنامه است. روایی پرسشنامه صوری و پایایی آن از طریق ضریب همبستگی آلفای کرونباخ به اثبات رسیده است. جامعه آماری متخصصان حوزه علوم ارتباطات و روزنامه نگاری هستند. روش نمونه گیری غیراحتمالی هدفمند و حجم نمونه برابر با 60 نفر می باشد. نتایج این بررسی نشان می دهد که، بیشترین بار عاملی اختصاص به اصل خود انتشاری دارد، در مرحله بعد بیشترین بار عاملی به عدم هم مکانی اختصاس دارد، امکان بازخورد سریع در اولویت سوم تعیین نقش شبکه های اجتماعی موبایلی بر توسعه مشاکت اجتماعی دارد.هزینه پایین مشارکت نیز کمترین نقش را در توسعه مشارکت سیاسی داراست.
چکیده انگلیسی:
The researcher in this study aims to find the various dimensions of effects of mobile based social networks on development of social participation. In current societies all civil institutions have omitted the spatial and temporal limitations of their members through using the mobile based social networks and the members can participate in their favorite activities in any time and any place. On one hand the Cooperative organizations provides the preparation of people to connect to the society more by achieving their attention to cooperate and increases the individual participation in social affairs and on other hand leads people to engage in active and voluntarily participation through development of social networks and strengthening social solidarity. The research method is survey and the data has been achieved through questionnaire. The formal validity has been applied and the reliability has been attained through Cronbach Alpha. The statistical population includes experts in Communication Studies and journalists. Sampling method is purposeful sampling and the sample is equal to 60 people. The result of study shows that: the highest factor is dedicated to self-publishing. The second highest factor is overall finally, the possibility of quick feedback is the third important factor in determination of the mobile based social network rolls on development of social participation. It has to be said that the low expenses of participation have the least effect on developing the political participation.
منابع و مأخذ:
آذر، عادل و غلامرضایی، داود (1385). رتبهبندی استانهای کشور با رویکرد تحلیل پوششی دادهها (با به کارگیری شاخصهای توسعه انسانی)، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال هشتم، شماره 27، 173-153.
الشوکی، یحیی(1380). «بررسی عوامل موثر بر مشارکت اجتماعی شهروندان در اداره امور شهر»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
امیر عضدی، احمد، محمدی، حمید و رضا کریمی، مجید (1388). رتبهبندی مناطق شهری بر اساس سطح توسعهیافتگی: مورد استان فارس، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، 214-185.
امیری، نعمتالله (1390). روش محاسبه شاخص توسعه انسانی، مجله اقتصادی - ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره 12، اسفند 1390،صفحات 138-131.
باصری، بیژن و فرهادیکیا، علیرضا (1387). تحلیل عوامل مؤثر بر شاخص توسعه انسانی در استان زنجان، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاستهای اقتصادی،سال شانزدهم، شماره 47،صفحات 23-5.
بختیاری، صادق، دهقانی زاده، مجید و حسین پور، سید مجتبی (1385). بررسی جایگاه استانهای کشور از منظر شاخص توسعه انسانی، مجله دانش و توسعه (علمی- پژوهشی)، شماره 19، صفحات39-11.
بصیریان جهرمی، حسین (1392). رسانه های اجتماعی، ابعاد و ظرفیت ها، تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها.
چلبی، مسعود(1395). جامعه شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. تهران: نی.
چینی پرداز، رحیم، رکابدار، قاسم و یوسفی حاجی آباد، رضا (1385). بررسی توسعهی انسانی کشورها با استفاده از روش تحلیل ممیزی آمیخته، فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، دوره 3، شماره 3، صفحات20-5.
حسین زاده دلیر، کریم و ملکی، سعید (1385). بررسی وضعیت شاخصهای توسعه انسانی در استان ایلام، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ششم، صفحات26-1.
حیدری چیانه رحیم و کرمی، سونیا (1394). بررسی تطبیقی شاخصهای توسعه انسانی ایران، مالزی و ترکیه با تأکید بر شاخص اقتصادی در دهه اخیر (2013-2004)، مجله اقتصادی، شمارههای 1 و 2، 22-5.
خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1389). بررسی شاخص توسعه انسانی در کشورهای اسلامی، چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان. 19-1.
خانی، فضیله و مردانی، مریم (1387). توسعه یافتگی و شاخصهای فقر انسانی و جنسیتی مناطق شهری و روستایی ایران – سالهای 1375 – 1385، پژوهش زنان، دوره 6، شماره 4، 108 – 75.
خانیکی، هادی و پدرام، الوندی. (1389)، «رسانه‌های شهروندی و حوزۀ عمومی‌جایگزین (مطالعه موردی پنج سایت فعال روزنامه‌نگاری شهروندی در ایران)، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 51.
خوب آیند، سعید (1382). بررسی و تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان ایلام، مسکن، شماره 103، 75-66.
داﻧﺸﻤﻨﺪی، ﻋﻠﯽ، 1377، ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻣﺪﻧﯽ در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت اوﻟﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم، (ﺟﻠﺪ ﺳﻮم)، ﺗﻬﺮان، ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﺑﻮدﺟﻪ
رحیمی، عزیزا...، «مشارکت ا جتماعی»، مشهد: ضریح آفتاب، 1377.
زینلزاده، رضا، بروزیان، صمد و قجری، علیرضا (1391). بررسی و تعیین شاخصهای توسعه انسانی - آموزش در استانهای کشور (در سالهای 1387 و 1388)، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره دوم، 81-63 .
سالتر، لی. (1383) دموکراسی، جنبش های نوین اجتماعی و اینترنت. ترجمه پیروز ایزدی، فصلنامه رسانه، پاییز، شماره 59.
سامتی، مرتضی، رنجبر، همایون و محسنی، فضیلت (1390). تحلیل تأثیر شاخصهای حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)،فصلنامهعلمیپژوهشی،پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره چهارم، صفحات 223- 183.
سفیری، خدیجه و رﻗﯿﻪ ﺗﻤﯿﺰ(1390). ﻓﺮا ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ. ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﺮان، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره ﺳﻮم، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن.
شایان، حمید (1379). مقدمه ای بر توسعه انسانی و عوامل مؤثر برآن در کشورهای اسلامی، مجموعه مقالات رویکرد فرهنگی به جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد.
شیرزادی، رضا (1391). توسعه و توسعه انسانی در قطر، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 18، صفحات 130-109.
صادقی، حسین، عبدالهی حقی، سولماز و عبدالله زاده، لیلا (1389). توسعه انسانی در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم شماره 24، 304-283.
صادقی، حسین، مسائلی، ارشک، باسخا، مهدی و مسعود کوهیان (1389). محاسبه شاخص توسعه انسانی استانها با استفاده از رتبه بندی فازی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،سال دهم، شماره 37، صفحات 153-129.
طهماسبی، جواد (1391). شاخص توسعه انسانی و مقام ایران در جایگاه جهانی، معاونت پژوهشهای اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 159، تهران، 40-1.
عباسی نژاد، حسین و رفیعی امام، علینقی(1385). ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 72، 54-31.
عربی، زهرا و کاظمی، ابوطالب (1393). تأثیر شاخص توسعه انسانی بر تولید ناخالص داخلی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رشد و توسعه اقتصادی، سال پنجم، شماره هفدهم، 124-109.
عقیلی، سید وحید و مرتضی قاسم زاده عراقی (1394). رسانه های اجتماعی؛ چیستی، کارکردها و چالش ها . مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره اول، زمستان.
علیخواه، فردین(1376)، کنش ارتباطی و زبان در اندیشههای هابرماس، فصلنامه راهبرد، شماره 13، بهار 1376،ص77
فرقانی، محمد مهدی(1377)، روزنامه نگاری آرمانی در جامعه مدنی، فصلنامه رسانه، سال نهم شماره دوم، تابستان
فرقانی، محمد مهدی(1381)، روزنامه نگاری تفاهمی. فصلنامه رسانه، سال سیزدهم شماره اول، بهار
فرقانی، محمد مهدی(1393)، روزنامه نگاری ارتباطات و جامعه، تهران: اطلاعات
فرقانی، محمدمهدی(1377). استقلال حرفه روزنامه نگاری در طلیعه جامعه مدنی. در مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
فرقانی،محمد مهدی (1382). تحول گفتمان توسعه سیاسی در ایران از مشروطه تا خاتمی. فصلنامه رسانه، شماره 54.
فطرس، حسن و ترکمنی، اسماعیل(1391). توسعه انسانی تعدیل شده و پایدار رشد اقتصادی:مقایسه تطبیقی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، فصلنامهعلمیپژوهشی، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی،سال دوم،شماره هفتم،صفحات 92-59.
محمودی، محمد جواد (1388). محاسبه شاخص توسعه انسانی کشور، استان تهران و شهرستانهای آن، فصلنامه جمعیت، شماره 67 و 68، 118-81 .
مظفری، افسانه (1395). نقش وسایل ارتباط جمعی در مشارکت اجتماعی دانشجویان (رشته های جامعه شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه های شهر تهران). مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال نهم، شماره اول.
موسوی، میرطاهر(1391). درآمدی بر مشارکت اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
مهدی زاده، سیدمحمد(1391). نظریه های رسانه؛ اندیشه های رایج و دیدگاههای انتقادی. تهران: انتشارات همشهری.
نوابخش، مهرداد و زهرا اسمی جوشقانی (1391). عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر میزان مشارکت دانش آموزان در فعالیت های دانش آموزی. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره چهارم، پاییز.
نیسی، عبدالکاظم (1389). شاخص توسعه انسانی در استانهای ایران، فصلنامه علوم بهداشتی، سال 2، شماره 2، 62-55.
الوندی، پدرام (1388). روزنامه نگاری شهروندی. تهران: موسسه نشر شهر.
ویسی ناب، فتحالله، بابایی اقدم، فریدون و ابراهیم زاده آسمین، حسین (1392). تحلیل تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای شبه قاره هند، فصلنامه شبه قاره، سال پنجم، شماره هفدهم. 153 – 170.
هابرماس، یورگن(1384). نظریه کنش ارتباطی. ترجمه کمال پولادی، تهران، روزنامه ایران، جلد دوم.
هاشمی، شهناز و دیگران (1395). نقش شبکه های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه و مشارکت اجتماعی فعالین سیاسی و اجتماعی. ماهنامه علوم انسانی اسلامی. دوره اول، شماره 11.
Baskin, Janathan Salem, Leve revolution. With Jacob Rosenkrands. DR P1-Agenda (Interview in English). 26th February 2011.
Gumucio – Dargon, Alfonso and Thomas Tufte. Communication for social change, Anthology: History and contemperary Readings. South Orange: Communication for social change Consertium Inc. 2006.
Kaplan, Andreas and Haenlein, Michael (2010). “Users of the World, Unite! The Challenges and Opportunities of Social Media”. Business Horizons, 53(1): 59-68
M.mathbor Golam. Effective Community Participation in Coastal Development, Monmouth University. (Chapter 2). (2008).
Servaes, Jan. Communication for development, one word, multiplecultures, Hampton press Inc., 1999.
Tredinnick, Luke (2006). “Web 2.0 and Business: A pointer to the intranet of the future?” Business Information Review, 23(4): 228-234
Valente, Thomas W. (2008). “Social Networks”. In Wolfgang Donsbach (ed.), The International Encyclopedia of Communication (pp. 4701-4706, v.10). Malden, MA and Oxford: Wiley-Blackwell.
Windahl, Sven and Benno signitzer. Using Communication Theory. London: sage publications Ltd, 2009.
_||_
آذر، عادل و غلامرضایی، داود (1385). رتبهبندی استانهای کشور با رویکرد تحلیل پوششی دادهها (با به کارگیری شاخصهای توسعه انسانی)، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی ایران، سال هشتم، شماره 27، 173-153.
الشوکی، یحیی(1380). «بررسی عوامل موثر بر مشارکت اجتماعی شهروندان در اداره امور شهر»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
امیر عضدی، احمد، محمدی، حمید و رضا کریمی، مجید (1388). رتبهبندی مناطق شهری بر اساس سطح توسعهیافتگی: مورد استان فارس، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 36، 214-185.
امیری، نعمتالله (1390). روش محاسبه شاخص توسعه انسانی، مجله اقتصادی - ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره 12، اسفند 1390،صفحات 138-131.
باصری، بیژن و فرهادیکیا، علیرضا (1387). تحلیل عوامل مؤثر بر شاخص توسعه انسانی در استان زنجان، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاستهای اقتصادی،سال شانزدهم، شماره 47،صفحات 23-5.
بختیاری، صادق، دهقانی زاده، مجید و حسین پور، سید مجتبی (1385). بررسی جایگاه استانهای کشور از منظر شاخص توسعه انسانی، مجله دانش و توسعه (علمی- پژوهشی)، شماره 19، صفحات39-11.
بصیریان جهرمی، حسین (1392). رسانه های اجتماعی، ابعاد و ظرفیت ها، تهران: دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها.
چلبی، مسعود(1395). جامعه شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی. تهران: نی.
چینی پرداز، رحیم، رکابدار، قاسم و یوسفی حاجی آباد، رضا (1385). بررسی توسعهی انسانی کشورها با استفاده از روش تحلیل ممیزی آمیخته، فصلنامه بررسی‌های اقتصادی، دوره 3، شماره 3، صفحات20-5.
حسین زاده دلیر، کریم و ملکی، سعید (1385). بررسی وضعیت شاخصهای توسعه انسانی در استان ایلام، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره ششم، صفحات26-1.
حیدری چیانه رحیم و کرمی، سونیا (1394). بررسی تطبیقی شاخصهای توسعه انسانی ایران، مالزی و ترکیه با تأکید بر شاخص اقتصادی در دهه اخیر (2013-2004)، مجله اقتصادی، شمارههای 1 و 2، 22-5.
خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا (1389). بررسی شاخص توسعه انسانی در کشورهای اسلامی، چهارمین کنگره جغرافیدانان جهان اسلام، زاهدان. 19-1.
خانی، فضیله و مردانی، مریم (1387). توسعه یافتگی و شاخصهای فقر انسانی و جنسیتی مناطق شهری و روستایی ایران – سالهای 1375 – 1385، پژوهش زنان، دوره 6، شماره 4، 108 – 75.
خانیکی، هادی و پدرام، الوندی. (1389)، «رسانه‌های شهروندی و حوزۀ عمومی‌جایگزین (مطالعه موردی پنج سایت فعال روزنامه‌نگاری شهروندی در ایران)، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 51.
خوب آیند، سعید (1382). بررسی و تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستانهای استان ایلام، مسکن، شماره 103، 75-66.
داﻧﺸﻤﻨﺪی، ﻋﻠﯽ، 1377، ﻧﻘﺶ ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻣﺪﻧﯽ در ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت اوﻟﯿﻦ ﻫﻤﺎﯾﺶ ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺳﻮم، (ﺟﻠﺪ ﺳﻮم)، ﺗﻬﺮان، ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﺑﻮدﺟﻪ
رحیمی، عزیزا...، «مشارکت ا جتماعی»، مشهد: ضریح آفتاب، 1377.
زینلزاده، رضا، بروزیان، صمد و قجری، علیرضا (1391). بررسی و تعیین شاخصهای توسعه انسانی - آموزش در استانهای کشور (در سالهای 1387 و 1388)، فصلنامه نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره دوم، 81-63 .
سالتر، لی. (1383) دموکراسی، جنبش های نوین اجتماعی و اینترنت. ترجمه پیروز ایزدی، فصلنامه رسانه، پاییز، شماره 59.
سامتی، مرتضی، رنجبر، همایون و محسنی، فضیلت (1390). تحلیل تأثیر شاخصهای حکمرانی خوب بر شاخص توسعه انسانی مطالعه موردی: کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN)،فصلنامهعلمیپژوهشی،پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی، سال اول، شماره چهارم، صفحات 223- 183.
سفیری، خدیجه و رﻗﯿﻪ ﺗﻤﯿﺰ(1390). ﻓﺮا ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﺸﺎرﮐﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ. ﻣﺠﻠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ اﯾﺮان، ﺳﺎل ﺳﻮم، ﺷﻤﺎره ﺳﻮم، ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن.
شایان، حمید (1379). مقدمه ای بر توسعه انسانی و عوامل مؤثر برآن در کشورهای اسلامی، مجموعه مقالات رویکرد فرهنگی به جغرافیا، دانشگاه فردوسی مشهد.
شیرزادی، رضا (1391). توسعه و توسعه انسانی در قطر، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال پنجم، شماره 18، صفحات 130-109.
صادقی، حسین، عبدالهی حقی، سولماز و عبدالله زاده، لیلا (1389). توسعه انسانی در ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم شماره 24، 304-283.
صادقی، حسین، مسائلی، ارشک، باسخا، مهدی و مسعود کوهیان (1389). محاسبه شاخص توسعه انسانی استانها با استفاده از رتبه بندی فازی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی،سال دهم، شماره 37، صفحات 153-129.
طهماسبی، جواد (1391). شاخص توسعه انسانی و مقام ایران در جایگاه جهانی، معاونت پژوهشهای اقتصادی، گزارش راهبردی، شماره 159، تهران، 40-1.
عباسی نژاد، حسین و رفیعی امام، علینقی(1385). ارزیابی شاخص توسعه انسانی در مناطق روستایی ایران، مجله تحقیقات اقتصادی، شماره 72، 54-31.
عربی، زهرا و کاظمی، ابوطالب (1393). تأثیر شاخص توسعه انسانی بر تولید ناخالص داخلی ایران، فصلنامه علمی پژوهشی رشد و توسعه اقتصادی، سال پنجم، شماره هفدهم، 124-109.
عقیلی، سید وحید و مرتضی قاسم زاده عراقی (1394). رسانه های اجتماعی؛ چیستی، کارکردها و چالش ها . مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره اول، زمستان.
علیخواه، فردین(1376)، کنش ارتباطی و زبان در اندیشههای هابرماس، فصلنامه راهبرد، شماره 13، بهار 1376،ص77
فرقانی، محمد مهدی(1377)، روزنامه نگاری آرمانی در جامعه مدنی، فصلنامه رسانه، سال نهم شماره دوم، تابستان
فرقانی، محمد مهدی(1381)، روزنامه نگاری تفاهمی. فصلنامه رسانه، سال سیزدهم شماره اول، بهار
فرقانی، محمد مهدی(1393)، روزنامه نگاری ارتباطات و جامعه، تهران: اطلاعات
فرقانی، محمدمهدی(1377). استقلال حرفه روزنامه نگاری در طلیعه جامعه مدنی. در مجموعه مقالات دومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانهها.
فرقانی،محمد مهدی (1382). تحول گفتمان توسعه سیاسی در ایران از مشروطه تا خاتمی. فصلنامه رسانه، شماره 54.
فطرس، حسن و ترکمنی، اسماعیل(1391). توسعه انسانی تعدیل شده و پایدار رشد اقتصادی:مقایسه تطبیقی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، فصلنامهعلمیپژوهشی، پژوهشهای رشد و توسعه اقتصادی،سال دوم،شماره هفتم،صفحات 92-59.
محمودی، محمد جواد (1388). محاسبه شاخص توسعه انسانی کشور، استان تهران و شهرستانهای آن، فصلنامه جمعیت، شماره 67 و 68، 118-81 .
مظفری، افسانه (1395). نقش وسایل ارتباط جمعی در مشارکت اجتماعی دانشجویان (رشته های جامعه شناسی و علوم ارتباطات اجتماعی دانشگاه های شهر تهران). مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال نهم، شماره اول.
موسوی، میرطاهر(1391). درآمدی بر مشارکت اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
مهدی زاده، سیدمحمد(1391). نظریه های رسانه؛ اندیشه های رایج و دیدگاههای انتقادی. تهران: انتشارات همشهری.
نوابخش، مهرداد و زهرا اسمی جوشقانی (1391). عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر میزان مشارکت دانش آموزان در فعالیت های دانش آموزی. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره چهارم، پاییز.
نیسی، عبدالکاظم (1389). شاخص توسعه انسانی در استانهای ایران، فصلنامه علوم بهداشتی، سال 2، شماره 2، 62-55.
الوندی، پدرام (1388). روزنامه نگاری شهروندی. تهران: موسسه نشر شهر.
ویسی ناب، فتحالله، بابایی اقدم، فریدون و ابراهیم زاده آسمین، حسین (1392). تحلیل تطبیقی وضعیت شاخص توسعه انسانی در کشورهای شبه قاره هند، فصلنامه شبه قاره، سال پنجم، شماره هفدهم. 153 – 170.
هابرماس، یورگن(1384). نظریه کنش ارتباطی. ترجمه کمال پولادی، تهران، روزنامه ایران، جلد دوم.
هاشمی، شهناز و دیگران (1395). نقش شبکه های اجتماعی مبتنی بر تلفن همراه و مشارکت اجتماعی فعالین سیاسی و اجتماعی. ماهنامه علوم انسانی اسلامی. دوره اول، شماره 11.
Baskin, Janathan Salem, Leve revolution. With Jacob Rosenkrands. DR P1-Agenda (Interview in English). 26th February 2011.
Gumucio – Dargon, Alfonso and Thomas Tufte. Communication for social change, Anthology: History and contemperary Readings. South Orange: Communication for social change Consertium Inc. 2006.
Kaplan, Andreas and Haenlein, Michael (2010). “Users of the World, Unite! The Challenges and Opportunities of Social Media”. Business Horizons, 53(1): 59-68
M.mathbor Golam. Effective Community Participation in Coastal Development, Monmouth University. (Chapter 2). (2008).
Servaes, Jan. Communication for development, one word, multiplecultures, Hampton press Inc., 1999.
Tredinnick, Luke (2006). “Web 2.0 and Business: A pointer to the intranet of the future?” Business Information Review, 23(4): 228-234
Valente, Thomas W. (2008). “Social Networks”. In Wolfgang Donsbach (ed.), The International Encyclopedia of Communication (pp. 4701-4706, v.10). Malden, MA and Oxford: Wiley-Blackwell.
Windahl, Sven and Benno signitzer. Using Communication Theory. London: sage publications Ltd, 2009.
