مدل علّی در تأثیر فرهنگ ایثار و شهادت بر احساس امنیت اجتماعی با واسطه گری هوش معنوی
محورهای موضوعی : مدیریت فرهنگی
مریم حافظیان
1
,
عقیل رستگاری
2
1 - استادیار، گروه علوم تربیتی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران (نویسنده مسئول)
ma.hafez@yahoo.com
2 - دانشگاه ازاد اسلامی واحد بجنورد
کلید واژه: فرهنگ ایثار و شهادت, هوش معنوی, امنیت اجتماعی,
چکیده مقاله :
مقدمه و هدف پژوهش: در این پژوهش تأثیر فرهنگ ایثار و شهادت در ارتباط با احساس امنیت اجتماعی با نقش واسطه‌ای هوش معنوی در قالب یک مدل علّی مورد بررسی قرار گرفت.
روش پژوهش: جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کارکنان سازمان بنیاد شهید استان خراسان شمالی به تعداد160 نفر بودند که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 113 طبق جدول کرجسی مورگان (1972) انتخاب شدند. جهت گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استاندارد امنیت اجتماعی (ملکی، 1390)، هوش معنوی (پورالقناب، 1392) و پرسشنامه 35 سوالی محقق ساخته فرهنگ ایثار و شهادت استفاده شد که بعد از تایید روایی، پايايي پرسشنامه‌ها به ترتیب 83/0، 90/0 و 92/0 بدست آمد که نشان دهنده اعتبار و پایایی بالای پرسشنامه بود. جهت تجزیه وتحلیل آماری از روش تحلیل عاملی با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 19 و روش مدل ساختاری با نرم‌افزار LISREL نسخه 8 استفاده گردید.
یافته‌ها: نتایج مدل معادلات ساختاری نشان داد، فرهنگ ایثار و شهادت با مقدار 54/0 براحساس امنیت اجتماعی و فرهنگ ایثار و شهادت با مقدار 48/0 بر هوش معنوی و هوش معنوی با مقدار 36/0 بر احساس امنیت اجتماعی تأثیرگذار است.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که با تقویت فرهنگ ایثار و شهادت احساس امنیت اجتماعی نیز افزایش یافته که دراین میان هوش معنوی نقش واسطه‌ای مثبت را ایفا می‌کند.
Introduction and Objective: In this study, the effect of the culture of self-sacrifice and martyrdom in relation to the feeling of social security with the mediating role of spiritual intelligence was examined in the form of a causal model. Method:The statistical population of the study consisted of all employees of the organization of the martyr Foundation of North Khorasan Province in 160 people who were selected by stratified random sampling of 113 persons according to Morgan's Curriesi Journal (1972). To collect data from social security questionnaires, self-sacrifice culture And martyrdom and spiritual intelligence were used. The reliability of the questionnaires was ./83, ./90, and ./92 respectively, indicating high validity and reliability of the questionnaire. In order to analyze the hypotheses of the research, the structural model method has been used with the help of Lisrel software. Findings: The results of the structural equation model showed that the culture of self-sacrifice and martyrdom with a value of 0.54 affects the feeling of social security and the culture of self-sacrifice and martyrdom with a value of 0.48 affects spiritual intelligence and spiritual intelligence with a value of 0.36 affects the feeling of social security. Conclusion: The results showed that by strengthening the culture of self-sacrifice and martyrdom, the feeling of social security has also increased, in which spiritual intelligence plays a positive mediating role.
تاریخ دریافت: 12/04/1400 تاریخ پذیرش: 11/06/1401 | مجله مدیریت فرهنگی سال هفدهم/ شماره 62/ زمستان 1402 |
نقش فرهنگ ایثار و شهادت بر احساس امنیت اجتماعی با واسطه‌گری هوش معنوی
عقیل رستگاری
کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران.
مریم حافظیان
استادیار، گروه مدیریت، مؤسسه آموزش عالی ادیب مازندران، ساری، ایران (نویسنده مسئول).
چكيده
مقدمه و هدف پژوهش: در این پژوهش تأثیر فرهنگ ایثار و شهادت در ارتباط با احساس امنیت اجتماعی با نقش واسطه‌ای هوش معنوی در قالب یک مدل علّی مورد بررسی قرار گرفت.
روش پژوهش: جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کارکنان سازمان بنیاد شهید استان خراسان شمالی به تعداد160 نفر بودند که به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده تعداد 113 طبق جدول کرجسی مورگان (1972) انتخاب شدند. جهت گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استاندارد امنیت اجتماعی (ملکی، 1390)، هوش معنوی (پورالقناب، 1392) و پرسشنامه 35 سوالی محقق ساخته فرهنگ ایثار و شهادت استفاده شد که بعد از تایید روایی، پايايي پرسشنامه‌ها به ترتیب 83/0، 90/0 و 92/0 بدست آمد که نشان دهنده اعتبار و پایایی بالای پرسشنامه بود. جهت تجزیه وتحلیل آماری از روش تحلیل عاملی با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 19 و روش مدل ساختاری با نرم‌افزار LISREL نسخه 8 استفاده گردید.
یافته‌ها: نتایج مدل معادلات ساختاری نشان داد، فرهنگ ایثار و شهادت با مقدار 54/0 براحساس امنیت اجتماعی و فرهنگ ایثار و شهادت با مقدار 48/0 بر هوش معنوی و هوش معنوی با مقدار 36/0 بر احساس امنیت اجتماعی تأثیرگذار است.
نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که با تقویت فرهنگ ایثار و شهادت احساس امنیت اجتماعی نیز افزایش یافته که دراین میان هوش معنوی نقش واسطه‌ای مثبت را ایفا می‌کند.
کلید واژه‌ها: فرهنگ ایثار و شهادت، هوش معنوی، امنیت اجتماعی.
مقدمه
فرهنگ ايثار و شهادت، به عنوان يك فرهنگ متعالي در زمره‌ي عالي‌ترين مفاهيم الهي و نتيجه والاترين ارزش‌هايي مي‌باشند كه يك انسان متعهد مي‌تواند به آن مقام دست يابد. اين مفاهيم اثرگذار و حركت آفرين قادرند تا فضاي يك جامعه را بصورت گسترده تحت تأثير قرار دهند و والاترين بركات را براي آن به همراه داشته باشند. اما شناساندن، ترویج و تقویت ارزش‌های فرهنگ ایثار و شهادت برای جامعه و بخصوص نسل‌های کنونی یکی از مهمترین و اساسی‌ترین وظیفه مسئولین، رسانه‌های جمعی و نهادهای فرهنگی و اجتماعی می‌باشد تا درقرن حاضر، در مقابل دشمنان اسلام که تمام سعی و تلاش خویش را برای بی‌اهمیت کردن و کم‌فروغ‌تر کردن ارزش‌های ایثار و شهادت در میان جوامع به خصوص نسل جوانان به کار بسته‌اند، بتوانند ارزش و مقام ایثارگران و شهدا را در بین جوامع تقویت و ترویج کنند. بنابراین ترویج ، تقویت، تبیین و تعریف فرهنگ و ایثار و شهادت مانند دیگر مفاهیم مثل مفاهیم اقتصادی، تربیتی، سیاسی امری ضروری و لازم می‌باشد (سبحانی‌فرد، 1392). هوش مفهومی است که از دیرباز آدمی به پژوهش و تفحص در مورد ابعاد، تظاهرات، ویژگی‌ها و انواع آن علاقه‌مند بوده است در این بین ابعاد هوش تحت عنوان هوش معنوی جزو عرصههایی است که تحقیقات چندان منسجم و نظامندی در جهت شناخت و تبیین ویژگی‌ها و مؤلفه‌های آن در حد اندازه سایر انواع هوش صورت نپذیرفته است و همین امر خود دشواری‌های بسیاری را در راستای تمییز دقیق مؤلفه‌ها و ویژگی‌های آن بر سر راه محققین ایجاد می‌نماید از طرفی به نظر می‌رسد پس از اینکه امنیت فردی مورد شناسایی قرار گرفت، افراد برای تحقق و تحکیم امنیت و جایگاه خود ناگزیر از عضویت در اجتماعات یا گروه‌های مختلف اجتماعی هستند. این سطح از امنیت تحت عنوان امنیت اجتماعی1 مورد توجه و بحث قرار می‌گیرد. امنیت اجتماعی، نوع و سطحی از احساس اطمینان خاطر است که جامعه و گروه در آن نقش اساسی دارد (مطهری، 1393).
امنیت اجتماعی به معنای تمهید فضا و ابزارهای لازم برای ابراز وجود و طرح نظر گروه‌های مختلف اجتماعی از قبیل زنان، جوانان، اقوام و اقلیتها، هنگامی مؤثر و مطرح است که به عنوان یک امر گریزناپذیر یا یک ارزش پذیرفته شود. امنیت اجتماعی مورد نظر، اطمینان خاطر جامعه در قبال تحولات عادی و تحرکات عمدی معطوف به سلامت و هویت خود است (اسلاسکی، 2016). همان‌گونه که دیده می‌شود در این تعریف، هویت گروهی فقط یکی از منابع نگرانی جامعه است. مفهوم امنیت اجتماعی برای اولین بار و به مفهوم فنی کلمه در سال 1993، توسط اندیشمندانی چون باری بوزان2 ،ال ویور3 و لمیتر4 تحت عنوان مکتب کپنهاگ مطرح گردید. انگیزه طرح این عبارت امواج تهدیدآمیزی بود که «هویت گروه‌ها» را در معرض خطر قرار داده بودند. بدین معنا که از یکسو با رشد فناوریهای نوین و مجتمع‌های صنعتی، هویت بعضی گروه‌ها در هویت‌های مسلط هضم می‌شد (مانند غیراقتصادی و در نتیجه نابود شدن آموزش فرهنگ و زبان اوکراینی در روسیه یا پرهزینه بودن آموزش و پژوهش به زبان کردی در ترکیه) و از سوی دیگر با گسترش مهاجرت از کشورهای فقیر و جهان سوم به کشورهای صنعتی و پیشرفته، نوعی آشفتگی و آنومی در تمایزهای هویتی پدیدار می‌گردید. (مانند اقامت و اشتغال سیاه پوستان آفریقایی تبار در فرانسه یا قاچاق کارگران به کشورهای اسکاندیناوی). بوزان و ویور و بعضی دیگر از محققان اروپایی در سال 1993 با تعریف امنیت اجتماعی به عنوان «دستور کاری جدید برای امنیت در اروپا» پیشگامان مبحثی در مطالعات راهبردی شدند که امروزه به موضوعی جذاب و مناقشه‌انگیز مبدل شده است. غالب اندیشمندان غربی، از جمله اندیشمندان مکتب کپنهاگ، موضوع یا مرجع اصلی امنیت اجتماعی، را ارزش‌های سنتی و از پیش موجودِ5 گروه‌های اجتماعی میدانند (آلکورینی و همکاران6، 2007). این ارزش‌های سنتی مانند عقاید دینی، زبان و نوع پوشاک، در مجموع هویت گروه‌های مختلف را تشکیل میدهند. از این منظر، تصریح می‌شود که دولت، یگانه مرجع امنیت نیست، چه بسا هیچ تهدیدی تشکیلات دولتی و رسمی را تهدید نکند، اما در عین حال گروه‌های مختلف جامعه از هم گسیخته شوند و جلوههایی از نارضایتی در قالب اعتراض، اعتیاد، بیاعتمادی، جنایت‌های سازمان‌یافته و یا موردی پشتوانه اجتماعی دولت را فرسوده کنند. از طرفی پيشرفت سريع علوم مختلف، به ويژه توسعه‌ى علم روان شناسى در دهه‌هاى اخير و كشف اثربخشى گسترده‌ى دين و معنويت در ابعاد زندگى انسان، به خصوص نقش اساسى آن در آرامش و سلامت روانى رشد فزاينده مطالعات روان شناسى دين و معنويت در ابعاد مختلف را دامن زده است. بنابراين اين پژوهش به دنبال پاسخ به اين سؤال است كه فرهنگ ایثار و شهادت بر احساس امنیت اجتماعی با واسطه‌گری هوش معنوی چه تأثيري دارد؟
مبانی نظری تحقیق
واژه شهيد به معناي شاهد، گواه و كشته شده در راه خدا آمده است. شهيد از ريشه شهد در لغت عرب با مشتقات متعدد در اصل معني حاضر بودن در يك محل (نقطه مقابل غايب بودن) است. همچنين به معني كسي كه چيزي را با چشم خود ديده و كسي كه آنچه را ديده بيان مي‌كند آمده است. در قرآن كريم 45 مرتبه به معناي حضور در يك محل، گواهي و علم به چيزي، اقرار و اعتراف، مشاهده و ديدار، به دست آمدن و حاصل شدن چيزي و آماده به خدمت بودن آمده است. شهادت يعني كشته شدن در راه خدا، آن كه به شهادت دست يافته و در راه خدا كشته شده است (نورانی، 1392). شهادت مرگ آگاهانه در راه هدف مقدس است.عملي آگاهانه و اختياري است و شهيدان شمع محفل بشريت هستند (مطهري، 1393). شهادت بالاترين و آخرين مرحله از خود گذشتگي و ايثار است. جان را در كف خود قرار دادن و در راه هدف متعالي فدا نمودن است و جوهره آن عاشق، مختار، با اراده و هدفمند بودن است. صفات متجلي در شهدا نترسيدن از مرگ، شفقت، آزاد منشي، ايمان و پرهيز از شهوت‌طلبي، ثبات قدم و صداقت در عمل مي‌باشد (نراقی، 1391). ايثار، که يک واژه عام است، در همه مکتب‌ها و فرهنگ‌ها وجود دارد، ولي در اسلام مفهوم آن از يک برتري خاصي برخوردار است و هر تلاش، فداکاري، بخشش و جايگزيني را ايثار نميگويند، بلکه ايثار در اسلام، داراي پيش زمينهاي چون اخلاص در راه خدا بودن دارد. ايثار به معناي بذل، گذشت كردن از حق خود براي ديگران، نفع ديگري يا ديگران را بر خود ترجيح دادن است (انوري، 1381). همچنين به معناي غرض ديگران را بر خود مقدم داشتن، برگزيدن و منفعت غير را بر خود مقدم داشتن كه كمال درجه سخاوت است، بكار رفته است (شهرویی، 1390). ايثار در لغت به معني «برگزيدن، عطاکردن، غرض ديگران بر غرض خويش مقدم داشتن، منفعت غير را بر مصلحت خود مقدم داشتن» و شهادت يعني مجموعه باورها، آگاهي‌ها، آداب و اعتقادات و اعمالي که موجب وصول انسان به عالي‌ترين درجه کمال، يعني مرگ آگاهانه در راه خدا مي‌شود (معدنی، 1394). دنیای معاصر با بحرانی عظیم تحت عنوان بحران ارزشها مواجه شده است. بحرانی که بواسطه دور ماندن از ارزش‌های بشری، الهی و دینی پدید آمده است. به همین جهت یکی از دغدغه‌های مهم متفکران بشردوست در دنیای جدید، ترویج ارزش‌های انسانی در عرصه دنیای کنونی می باشد. یکی از ارزش‌های مهم بشری که از دیرباز مورد توجه ادیان و ملل مختلف قرار گرفته است، ایثار و شهادت می‌باشد. این موضوع در سطح وسیع در ادبیات و تاریخ و فرهنگ ما دیده می‌شود و دفاع مقدس با بروز جنگ تحمیلی از سوی دشمنان اسلام، منجر به رواج مفاهیم ارزشی از قبیل فرهنگ ایثار و شهادت در میان مردم به ویژه نوجوانان و جوانان شد. یکی از ویژگی‌های بارز و منحصر بفرد انقلاب اسلامی در بعد معنوی و فرهنگی که موجب بالندگی انقلاب و نهضت جهانی اسلام در سراسر دنیا گردید ترویج فرهنگ ایثار و شهادت بود. شهادت موجب اشاعه فرهنگ ناب محمدی صلی الله علیه و آله و دفع هشیارانه خطرات از جامعه اسلامی بود. افتخار به شهادت و شکل‌گیری مفهومی خاص به نام شهید و شهادت چنان پایه مستحکمی در جامعه پیدا نمود که امروزه به عنوان یکی از ارکان حفظ نظام محسوب می‌گردد. فرهنگ ایثار، مجموعه‌ای از افکار، اعتقادات، باورها، ارزشها، پسندها، علایق، دلبستگی‌ها، روابط، عرف و عاداتی است که در جریان انقلاب و با توجه به پیشینه دینی ملت بارور شد. در دوران دفاع مقدس تجلی یافت. ایثار: این کلمه به معنای بذل، گذشت کردن از حق خود برای دیگران، نفع دیگری یا دیگران را بر خود ترجیح دادن آمده است (نورانی، 1386). نتایج پژوهش مردانی نوکنده (1390) نشان داد که مطالعه در فرهنگ شهادت و زندگانی شهیدان مؤید آن است که (شهیدان) از مستحکم‌ترین هویت ملی دینی برخوردار بوده‌اند، که می‌توانند اسوه‌ای برای سایر جوانان در یافتن هویت واقعی خویش باشند .در یک فرایند طبیعی برای شکل‌گیری فرهنگی خاص ابتدا افراد جامعه نسبت به موضوعات و عناصر تشکیلدهندهی آن فرهنگ و مسایل مطرح در آن آشنایی پیدا می‌کنند و سپس یا آگاهی یافتن از مزایا و آثار موجود در آن، انگیزه و تمایل لازم نسبت به آن فرهنگ وجودشان را فرا می‌گیرد آنگاه برای دستیابی و بهره‌مندی از آنچه شناختهاند دست به تلاش و کوشش خواهند زد بدین صورت فرهنگ مورد نظر گلیم فرهنگ خویش را در آن جامعه پهن کرده و همگان را به مهمانی بر سر خان فراهم شده دعوت خواهد نمود (شاعری، 1391). امنیت اجتماعی شامل تمهیداتی جهت حفظ زندگی اعضاي یک جامعه (شانس زندگی) و سپس حفظ راه و روش زندگی آنان (شیوه زندگی) است، بنابراین امنیت اجتماعی ناظر برتوانایی پاسداشت یا دفع تهدید از عنصري است که افراد یک جامعه را به همدیگر مرتبط میسازد. به عنوان نمونه اگر زنجیره اتصال اقلیتی، قومیت آنهاست، امنیت اجتماعی آنان عبارت است از رفع دغدغهها و نگرانیهایی که به ویژگی خاص آنها مربوط است. بر این اساس می‌توان گفت؛ مفهوم امنیت اجتماعی در وهله اول به معناي احساس آرامش و اطمینان خاطر و فقدان دلهره، تشویش، اضطراب و ترس می‌باشد این تعبیر به نوعی به معناي امنیت هستی‌شناسانه گروه‌ها و جوامع است. در وهله دوم مفهوم امنیت اجتماعی شامل قابلیت حفظ و پاسداشت جوامع و گروه‌ها از الگوهاي سنتی زبان، فرهنگ، مذهب، هویت و عرف خود می‌شود که در این نوع، کارکرد خود جوامع و گروه‌ها و تعهد خود اعضا در آن بسیار نقش دارد (صالحی امیری و کریمی خوزانی، 1395). از نظر مفهومی رفتار فضیلت‌آمیز اخلاقی، امروزه مبتنی بر رعایت حقوق طرف ارتباط است؛ بر این بنیاد رفتارهایی که موجب تضییع حقوق طرف ارتباط شوند غیراخلاقیاند. فرد اخلاقی در تعقیب منافع خود، آسیبی به جامعه وارد نمیسازد و خط قرمز منفعت‌طلبی‌ها و خودخواهیهایش خسران سایر افراد و جامعه است. علاوه بر مؤلفه فضیلت بودن مفهوم اخلاق، مؤلفه دیگري که خیلی اهمیت دارد مشارکت اجتماعی است که کنش اجتماعی داوطلبانه معطوف به منافع متقابل یا خیر جمعی را شامل می‌شود. این مفهوم بعدي جدید از اخلاق شهروندي نیز محسوب می‌شود. امنیت اجتماعی مورد نظر، اطمینان خاطر جامعه در قبال تحولات عادی و تحرکات عمدی معطوف به سلامت و هویت خود است. همان‌گونه که دیده می‌شود در این تعریف، هویت گروهی فقط یکی از منابع نگرانی جامعه است. از دیدگاه مردم، تهدیداتی که متوجه جان آنها و بستگانشان است از قبیل قتل، آدم‌ربایی، فروش انسان، فروش اعضای بدن انسان، قاچاق کودکان، از مهمترین تهدیدات محسوب می‌شوند (آزاد، 1388).
هوش معنوى سازه هاى معنويت و هوش را درون يك سازه جديد تركيب مى‌كند. در حالى كه معنويت با جستجو و تجربه عناصر مقدس، معنا، هوشيارى اوج يافته و تعالى در ارتباط است، هوش معنوى مستلزم توانايى‌هايى است كه از چنين موضوعات معنوى براى تطابق و كنش اثربخش و توليد محصولات و پيامدهاى با ارزش استفاده مى‌كند به طوركلى مى‌توان پيدايش سازه هوش معنوى را به عنوان كاربرد ظرفيت‌ها و منابع معنوى در زمينه‌ها و موقعيت‌هاى عملى در نظر گرفت. افراد زمانى هوش معنوى را به كار مى‌برند كه بخواهند از ظرفيت‌ها و منابع معنوى براى تصميم‌گيرى‌هاى مهم و انديشه در موضوعات وجودى يا تلاش در جهت حل مسائل روزانه استفاده كنند (امونز7 و همکاران، 2000، زوهر و مارشال8، 2000). بنابراين، هوش معنوى موضوعات ذهنى معنويت را با تكاليف بيرونى جهان واقعى ادغام مى‌كند ديدگاهي كه هوش چندين توانايي مختلف را در بردارد، به وسيلهي روند اخير در عصب‌شناسي و روان شناسي شناختي حمايت شده است (ولمن9، 2001). تصور هوش معنوي افراد را قادر مي‌سازد كه چيزها را همان‌طور كه هستند ببینند، عاري از تحريفات ناهشيار. در مقابل افكار آرزومندانه يا درك قطعيت، تمرين هوش معنوي ايجاب مي‌كند كه با واقعياتي هستي‌گرايانه از قبيل آزادي، رنج، مرگ و درگير شدن با جستجوى دائمي براي معنا، مواجه شويم. هوش معنوي همچنين براي بسياري از مردم، دلالت بر حساسيت زيبايي شناختي و تحسين زيبايي دارد و از لحاظ فيزيكي، بعضي اوقات با حساسيت به انرژي نافذ جاري در بدن مرتبط است. روش‌هايي از قبيل مراقبه، يوگا و ورزش‌هاي رزمي كه مغز را آرام مي‌كنند، مي‌توانند آگاهي را گسترش داده و حساسيت ادراكي را به انرژي، صدا، نور و سطوح نافذ و دقيق هشياري پالايش كنند (الگون، 2010). هوش معنوي مي‌تواند با روش‌هاي متنوعي براي تربيت توجه، تغيير شكل دادن هيجانات و ترويج و تربيت رفتارهاي اخلاقي، رشد يابد. اين شيوه‌ها خاصيت منحصر به فرد هيچ يك از سنت‌هاي مذهبي يا آموزش‌هاي معنوي نمي‌باشد. گرچه آن با رشد اخلاقي، هيجاني و شناختي مرتبط شده است، اما با هيچ يك از آنها نيز همانند نمي‌باشد. زيرا انواع مختلف هوش به ميزان متفاوتي توسعه مي‌يابند. يك نفر ممكن است بيشتر در يكي از حيطه‌ها رشد يابد ولي در حيطه‌هاى ديگر نه. وقتي مباحث و مسائل اخلاقي هيجاني حل نشده باقي مي‌ماند، دقيقاً از رشد معنوي بازداري مي‌شود. رشد معنوي، جلوه‌اي از هوش معنوي، شامل درجهاي از رشد اخلاقي و هيجاني و همچنين رفتار اخلاقي است (اسمیت10، 1992).
پيشينه تحقيق
پژوهش قاسم‌پور و همکاران (1398) نشان داد که فرهنگ ایثار و شهادت و مؤلفه‌های آن (عمل صالح و پرهیزکاری، مردم‌داری، عدم‌تعلق به دنیا و خدامحوری) هم به طور مستقیم و هم از راه تقویت سرمایۀ اجتماعی بر رفتار شهروند سازمانی تأثیری معنادار و مثبت دارد. اشاعة فرهنگ ایثار و شهادت در محیط‌های سازمانی، ضمن سامان بخشیدن به اعتقادات، باورها و ارزش‌های انسان آنان را در بروز رفتارهای فرانقشی و ایجاد اعتماد میان‌فردی که حاصل آن پدید آمدن سازمان اخلاق‌مدار است، هدایت می‌کند. یافته‌های کرد نائیج و خلیلی پالندی (1397) نشان داد که فرهنگ ایثار و شهادت بر باورهای دینی تأثیرگذار بوده و باورهای دینی نیز در تحکیم سرمایه اجتماعی مؤثر است و همچنین فرهنگ ایثار و شهادت بر سرمایه اجتماعی نیز تأثیر دارد. به عبارتی، پیوند باورهای دینی با سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی ثروت و دارایی اجتماعی نهفته تلقی می‌شود که به آمادگی روحی روانی افراد یک جامعه برای صرفنظرکردن از منافع شخصی و درگیر شدن در عمل جمعی منجر خواهد شد. پژوهش شاه نوروزی و همکاران (1396) نشان داد کیفیت بخشی به آثار ترویجی فرهنگ ایثار و شهادت با 4/3 بالاترین میانگین شدت تأثیر را درمیان مؤلفه‌های مؤثر داراست و واقع‌گرایی در تولیدات و توجه به آثار تولیدی برای کودکان و نوجوانان، بهره‌گیری از هنر و همچنین تحول و خلاقیت در شیوه‌ها در رده‌های بعدی قرار دارند. نتایج طاهری (1395) نشان داد که از دیدگاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد مفهوم ایثار و شهادت در چهار مؤلفه احساس امنیت در جامعه، ترویج قانون‌مداری در جامعه، شهروند خوب بودن در جامعه، و فرهنگ‌پذیری در جامعه تأثیرگذار بود. نتایج آماری، تفاوت معناداری را بین میانگین نظرات دانشجویان در خصوص تعیین نقش مفهوم ایثار و شهادت در امنیت اجتماعی براساس متغیرهای جمعیت شناختی جنس، سن و مقطع تحصیلی نشان نداد. پژوهش کاظمی و همکاران (1395) نشان داد که فرهنگ ایثار و شهادت به عنوان فرهنگ غنی مبتنی بر تعالیم تشیع به عنوان سرمایه اجتماعی مشتمل بر مؤلفه‌هاي رفتار جمعی مثبتی است که موجب انسجام، تقویت روحیه مشارکت و همکاري و ایجاد و رشد شبکه‌‌هاي انسانی می‌شود که مصادیق و شواهد زیادي از آن را می‌توان درباره آزادگان در سخت‌ترین شرایط در اردوگاه‌هاي دشمن بیان کرد. از جمله این مؤلفه‌ها که موجد سرمایه اجتماعی هستند، عبارت‌اند از: ارشاد، حسن سلوك و اخوت ایمانی از طریق رشد شاخص‌هاي سرمایه اجتماعی. سبحانی‌نژاد و همکاران (1393) چارچوب مفهومی فرهنگ ایثار و شهادت را در 4 بعد و 43 عامل تدوین نمودند. از بین عوامل بررسی شده صفات عملی ایثار و شهادت با بالاترین بار عاملی بیشترین توجه را به خود اختصاص داده است و این در حالی است که به عامل جایگاه و ارزش ایثار و شهادت توجهی نشده است. عرب (1391) نشان داد تاثیر تولید فیلم مستند از خانواده‌های شهدا و ایثارگران، تولید فیلم مستند داستانی از سوژه‌های موجود در زندگی‌نامه شهدا و جانبازان، تشویق و جذب نویسندگان فیلم‌نامه و کارگردان‌های تئاتر و سینما جهت تولید اثار نمایشی و مستند با موضوع ایثار و شهادت، جشنواره‌های استانی و سراسری فیلم‌نامه نویسی و نمایش‌نامه نویسی، مصاحبه با خانواده‌های معظم شهدا همرزمان شهدا و ایثارگران، در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت تأثیرگذار بود. مردانی نوکنده (1390) نشان داد که مطالعه در فرهنگ شهادت و زندگانی شهیدان مؤید آن است که (شهیدان) از مستحکم‌ترین هویت ملی دینی برخوردار بوده‌اند، که می‌توانند اسوه‌ای برای سایر جوانان در یافتن هویت واقعی خویش باشند. نتایج تاج‌آبادی و همکاران (1389) نشان داد ترویج نامناسب و عدم دقت در شیوه‌های درست و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و نادیده گرفتن عناصر ارتباطی موثر در یک ترویج مناسب همچون همخوانی فرستنده و مخاطب و پیام و کانال ارتباطی و نیز عدم رفع پارازیت‌های خشه‌ها ارتباطی، آسیب‌های جدی به عمل ترویج و اشاعه فرهنگ ایثار و شهادت می‌زند. در اهمیت و ضرورت انجام این پژوهش می‌توان گفت که از آن جایی که خمير مايه و عصاره‌ي فرهنگ ايثار و شهادت، از خود گذشتگي و اخلاص و آزادمنشي هدفمند است هرگاه ايثار و جهاد سر لوحه‌ي رفتار قرار گيرد، ايجاد روابط تلخ و خصومت‌آميز، ناممكن خواهد بود. از آن جایی که ترویج مفاهیم ارزشی از قبیل فرهنگ شهادت و ایثار که از مضامین اصلی ملی و مذهبی کشور است، می‌تواند نقش مهمی در توسعه امنیت اجتماعی داشته باشد و همچنین توسعه يك فرهنگ در ميان يك جامعه فعاليتي تدريجي و زمان‌بر است بنابراين، بر مسئولان فرهنگي جامعه است كه از شيوه‌هاي متنوع و كارآمد در ترويج فرهنگ ايثار و شهادت بهره ببرند. به طور کلی دربارة مطالعات مطرح شده در این بخش می‌توان گفت هیچ یک از این مطالعات به صورت مستقیم به بحث زمینه تأثیر فرهنگ و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت اجتماعی نپرداخته‌اند. بنابراین، آنچنان که در پژوهش حاضر نیز نشان داده شد مفاهیم ارزشی (بخصوص فرهنگ شهادت و ایثار) نقش مهمی در توسعه امنیت اجتماعی و فردی افراد جامعه دارد. لذا با توجه به مبانی نظری و پیشینه، در این پژوهش فرضیه‌های زیر مورد آزمون قرار گرفت:
فرضيه اصلي: فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت اجتماعی تأثیرگذار است.
فرضیه‌های فرعی
1- فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت جانی تأثیرگذار است.
2- فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت مالی تأثیرگذار است.
3- فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت اخلاقی. تأثیرگذار است.
3- فرهنگ ایثار و شهادت بر هوش معنوی تأثیر دارد.
4- هوش معنوی بر احساس امنیت اجتماعی تأثیر دارد.
شش فرضیه پیشنهادی فوق را می‌توان در قالب مدل مفهومی شکل 1 به تصویر کشید.
روش شناسی پژوهش
در این پژوهش تأثیر فرهنگ ایثار و شهادت در ارتباط با احساس امنیت اجتماعی با نقش واسطه‌ای هوش معنوی در قالب یک مدل علّی مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارکنان سازمان بنیاد شهید استان خراسان شمالی به تعداد 160 نفر بود که از این تعداد، 113 نفر براساس جدول کرجسی مورگان (1972) به عنوان حجم نمونه به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. در تحقیق حاضر جهت گردآوری داده‌ها از پرسشنامه‌های زیر استفاده شده است:
1- پرسشنامه استاندارد هوش معنوی (پورالقناب، 1392). پرسشنامه هوش معنوی از مؤلفه‌های تفکر انتقادی وجودی (گویه‌های 1،2،3،4،5،6،7)، آگاهی متعالی (گویه‌های 8،9،10،11،12،13،14)، معناسازی شخصی (گویه‌های 15،16،17،18،19)، گسترش خودآگاهی (گویه‌های 20،21،22،23،24) پرسشنامه چند عاملی کینگ (2008) تشکیل یافته است. بعد از تایید روایی، ضریب پایایی آن 90/0 با آلفای کرونباخ مورد محاسبه قرار گرفت.
2- پرسشنامه امنیت اجتماعی (ملکی، 1390): این پرسشنامه از 15 گویه تشکیل شد. بعد از تایید روایی، پایایی پرسشنامه 92/0 محاسبه گردید. گويه‌هاي اين متغيرها در حد مطلوبي است.
3- پرسشنامه محقق ساخته فرهنگ ایثار وشهادت: پرسشنامه مزبور محقق ساخته که دارای 32 سوال بود که به صورت طیف لیکرت 5 گزینه‌ای تنظیم شد. بعد از تایید روایی این پرسشنامه توسط متخصصین این حوزه و علم مدیریت برای تایید پایایی اول ابتدا در یک نمونه 30 نفره اجرا گردید که باتوجه درصد میزان آلفای کرونباخ 83/0 امکان توزیع برای تعداد 113 نفر کسب گردید. در این تحقیق از نرم‌افزار Spss و جهت بررسي و تحلیل فرضیات تحقیق از روش معادلات ساختاری با استفاده از نرم‌افزار Lisrel8.8 بهره برده شده است.
یافته‌های پژوهش
در جدول 1 شاخص‌های توصیفی متغیرهای تحقیق ارائه شده است.
جدول 1- شاخص‌هاي توصيفي متغيرهاي تحقيق
مؤلفه | تعداد | ميانگين | كمترين امتياز | بيشترين امتياز | انحراف معيار |
فرهنگ ایثار و شهادت | 113 | 04/11 | 1 | 25 | 68/0 |
هوش معنوی | 113 | 3/7 | 1 | 13 | 69/0 |
امنیت اجتماعی | 113 | 24/4 | 1 | 9 | 80/0 |
نتايج جدول فوق حاكي از آن است كه در بين متغيرهاي تحقيق بيشترين ميانگين متعلق به فرهنگ ایثار و شهادت با مقدار 04/11 است. كمترين امتياز نيز متعلق به متغير امنیت اجتماعی با مقدار 24/4 است. از آنجایی که متغیرهای تحت بررسی در این پژوهش از نوع فاصله‌ای – رتبه‌ای می‌باشند، و از طرفی به کمک روش آزمون کولوموگروف- اسمیرنوف مقدار سطح معناداری برای متغیرهای مستقل و وابسته همگی بالاتر از 05/0 بدست آمد با توجه به بزرگتر بودن p-value فرض H0 (نرمال بودن توزیع) رد نمی‌شود بدین جهت توزیع داده‌های مورد استفاده نرمال می‌باشند. در تحقيق حاضر، 6 فرضيه مطرح شده است كه در اين بخش، با استفاده از نتايج مدل ساختاری تحقيق مورد بررسي قرار میگیرند.
براي برآورد مدل از روش حداکثر احتمال و به منظور بررسي برازش مدل از شاخص نسبت مجذور خي دو بر درجه آزادي (
)، شاخص برازش تطبیقی (CFI)، شاخص برازندگی (GFI)، شاخص تعدیل برازندگی (AGFI)، شاخص نرم شدۀ برازندگی (NFI)، شاخص نرم نشدۀ برازندگی (NNFI)، خطاي ريشة ميانگين مجذورات تقريب (RMSEA) استفاده شد.
جدول 2- شاخص‌های برازش مدل
شاخص برازش | دامنه مورد قبول | مقدار | نتیجه |
) | 3> | 18/2 | مناسب |
CFI (شاخص برازش تطبیقی) | 9/0< | 92/0 | مناسب |
GFI (شاخص برازندگی) | 0.9< | 95/0 | مناسب |
AGFI (شاخص تعدیل برازندگی) | 0.9< | 92/0 | مناسب |
NFI (شاخص نرم شدۀ برازندگی) | 0.9< | 95/0 | مناسب |
NNFI (شاخص نرم نشدۀ برازندگی) | 0.9< | 93/0 | مناسب |
RMSEA (خطاي ريشة ميانگين مجذورات تقريب) | 0.08> | 059/0 | مناسب |
نتایج بررسی شاخص‌های نیکویی برازش مدل ساختاری پژوهش که در جدول شمارۀ 2 آمده است، نشان‌دهندۀ برازش مدل است، چرا که میزان کمتر از 08/0RMSEA نشانگر برازش قابل قبول مدل ساختاری است. همچنین مقادیر CFI، GFI، AGFI، NFI، NNFI همگی بالاتر از 9/0 هستند. در جدول زیر ضرایب مسیر و معناداری بین متغیرهای پژوهش آمده است.
فرضيه فرعی اول: فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت جانی تأثیرگذار است. نتايج حاصل از مدل تحقيق (شکل 2 و 3) نتایج ضریب مسیر مربوط به فرضيه فوق در جدول زیر ارائه شده است.
جدول 3- نتايج بررسي فرضيه فرعی اول
آماره | ضريب مسير | T-value |
فرهنگ ایثار و شهادت طلبی ← امنیت جانی | 65/0 | 43/3 |
فرهنگ ایثار و شهادت طلبی ← هوش معنوی | 60/0 | 98/5 |
هوش معنوی ← امنیت جانی | 33/0 | 62/3 |
همان طور كه در جدول فوق مشاهده مي‌شود، مقدار ضريب مسیر بین فرهنگ ایثار و شهادتطلبی و امنیت جانی مقدار 65/0 و معناداری 43/3 P-value= و مقدار ضريب مسیر بین فرهنگ ایثار وشهادت‌طلبی و هوش معنوی 60/0 و معناداری 98/5 P-value= و مقدار ضريب مسیر بین هوش معنوی و امنیت جانی مقدار 33/0 و معناداری 62/3 P-value= بدست آمد، لذا اين ضرايب در سطح اطمينان 95 درصد معني‌دار هستند. بنابراين فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت جانی تأثیرگذار است. یعنی با افزایش میزان فرهنگ ایثار و شهادت، احساس امنیت جانی نیز افزایش می‌یابد.
فرضيه فرعی دوم: فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت مالی تأثیرگذار است. نتايج حاصل از مدل تحقيق (شکل 2 و 3) نتایج ضریب مسیر مربوط به فرضيه فوق در جدول زیر ارائه شده است.
جدول 4- نتايج بررسي فرضيه فرعی دوم
آماره | ضريب مسير | T-value |
فرهنگ ایثار و شهادت طلبی ← امنیت مالی | 06/0 | 71/0 |
فرهنگ ایثار و شهادت طلبی ← هوش معنوی | 60/0 | 98/5 |
هوش معنوی ← امنیت مالی | 58/0 | 31/6 |
همان طور كه در جدول فوق مشاهده مي‌شود، مقدار ضريب مسیر بین فرهنگ ایثار و شهادتطلبی و امنیت مالی مقدار 06/0 و معناداری 71/0 P-value= و مقدار ضريب مسیر بین فرهنگ ایثار و شهادتطلبی و هوش معنوی 60/0 و معناداری 98/5 P-value= و مقدار ضريب مسیر بین هوش معنوی و امنیت مالی مقدار 58/0 و معناداری 31/6 P-value= بدست آمد، لذا اين ضرايب در سطح اطمينان 95 درصد معني‌دار هستند. بنابراين فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت مالی تأثیرگذار نیست.
فرضيه سوم: فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت اخلاقی تأثیرگذار است نتايج حاصل از مدل تحقيق (شکل 2 و 3) نتایج ضریب مسیر مربوط به فرضيه فوق در جدول زیر ارائه شده است.
جدول 5- نتايج بررسي فرضيه فرعی سوم
آماره | ضريب مسير | T-value |
فرهنگ ایثار و شهادت طلبی ← امنیت اخلاقی | 56/0 | 93/7 |
فرهنگ ایثار و شهادت طلبی ← هوش معنوی | 60/0 | 98/5 |
هوش معنوی ← امنیت اخلاقی | 87/0 | 52/6 |
همان طور كه در جدول فوق مشاهده مي‌شود، مقدار ضريب مسیر بین فرهنگ ایثار و شهادتطلبی و امنیت اخلاقی مقدار 56/0 و معناداری 93/7 P-value= و مقدار ضريب مسیر بین فرهنگ ایثار و شهادتطلبی و هوش معنوی 60/0 و معناداری 98/5 P-value= و مقدار ضريب مسیر بین هوش معنوی و امنیت اخلاقی مقدار 87/0 و معناداری 52/6 P-value= بدست آمد، لذا اين ضرايب در سطح اطمينان 95 درصد معني‌دار هستند. بنابراين فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت اخلاقی تأثیرگذار است.
فرضيه چهارم: فرهنگ ایثار و شهادت بر هوش معنوی تأثیر دارد.
جدول 6- نتايج بررسي فرضيه فرعی چهارم
آماره | ضريب مسير | T-value |
فرهنگ ایثار و شهادتطلبی ← هوش معنوی | 48/0 | 14/5 |
همان طور كه در جدول فوق مشاهده مي‌شود، مقدار ضريب مسیر بین فرهنگ ایثار و شهادتطلبی و هوش معنوی مقدار 48/0 و معناداری 14/5 P-value= بدست آمد، لذا اين ضريب در سطح اطمينان 95 درصد معني‌دار است. بنابراين فرهنگ ایثار و شهادت بر هوش معنوی تأثیر مستقیم دارد. از اینرو با افزایش میزان فرهنگ ایثارو شهادت در بین کارکنان میزان هوش معنوی افزایش می‌یابد.
فرضيه پنجم: احساس امنیت اجتماعی بر هوش معنوی تأثیر دارد.
جدول 7- نتايج بررسي فرضيه فرعی پنجم
آماره | ضريب مسير | T-value |
احساس امنیت اجتماعی ← هوش معنوی | 36/0 | 79/3 |
همان طور كه در جدول فوق مشاهده مي‌شود، مقدار ضريب مسیر بین احساس امنیت اجتماعی و هوش معنوی مقدار 36/0 و معناداری 79/3 P-value= بدست آمد، لذا اين ضريب در سطح اطمينان 95 درصد معني‌دار است. بنابراين نتيجه فرضيه پنجم به شرح زير است احساس امنیت اجتماعی بر هوش معنوی تأثیر مستقیم دارد
شکل 4- مدل ساختاری در حالت استاندارد
شکل 5- مدل ساختاری در حالت معناداری
فرضيه اصلی: فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت اجتماعی تأثیرگذار است. نتايج حاصل از مدل تحقيق (شکل 4 و 5) نتایج ضریب مسیر مربوط به فرضيه فوق در جدول زیر ارائه شده است..
جدول 8- نتايج بررسي فرضيه اصلی
آماره | ضريب مسير مستقیم | T-value |
فرهنگ ایثارو شهادت ← امنیت اجتماعی | 54/0 | 96/5 |
فرهنگ ایثارو شهادت ← هوش معنوی | 48/0 | 14/5 |
هوش معنوی ← امنیت اجتماعی | 36/0 | 79/3 |
جدول 9- نتايج بررسي کل متغیرهای میانجی
رابطه کل | رابطه غیرمستقیم | رابطه مستقیم | نوع رابطه |
09/0 | 54/0 × 36/0= 48/0 | 54/0 | نگرش به فرهنگ ایثار و شهادت طلبی و احساس امنیت اجتماعی با نقش میانجی هوش معنوی |
همان طور كه در جدول فوق مشاهده مي‌شود، مقدار رابطه کلی فرضیه فوق 09 /0 بدست آمد، از این رو فرضیه H1 تایید می‌گردد لذا اين ضريب در سطح اطمينان 95 درصد معني‌دار است. بنابراين نتيجه فرضيه اصلی به شرح زير است: فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت اجتماعی تأثیرگذار است. با توجه به نتایج به دست آمده شکل 6 مدل نهایی پژوهش را نشان می‌دهد.
شکل 6- مدل نهایی مفهومی پژوهش
نتیجه‌گیری
فرضیه فرعی اول: نتایج نشان داد که فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت جانی تأثیرگذار است. فرهنگ ايثار و شهادت، به عنوان يك فرهنگ متعالي در زمره‌ي عالي‌ترين مفاهيم الهي و نتيجه والاترين ارزش‌هايي مي‌باشند كه يك انسان متعهد مي‌تواند به آن مقام دست يابد. اين مفاهيم اثرگذار و حركت آفرين قادرند تا فضاي يك جامعه را بصورت گسترده تحت تأثير قرار دهند و والاترين بركات را براي آن به همراه داشته باشند. اما شناساندن، ترویج و تقویت ارزش‌های فرهنگ ایثار و شهادت برای جامعه و بخصوص نسل‌های کنونی یکی از مهمترین و اساسی‌ترین وظیفه مسئولین، رسانه‌های جمعی و نهادهای فرهنگی و اجتماعی می‌باشد. نتیجه فرضیه فوق با نتایج تحقیقات کاظمی و همکاران (1395) در تأثیر فرهنگ ایثار و شهادت بر سرمایه اجتماعی، طاهری (1395) در تأثیر مفهوم ایثار و شهادت در احساس امنیت اجتماعی، تاج‌آبادی و همکاران (1389) در شیوه‌های ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، هماهنگ و همسو می‌باشد.
فرضیه فرعی دوم: نتایج نشان داد که فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت مالی تأثیرگذار نیست. در واقع دو گونه از آینده در این مبحث به میان می‌آید؛ آینده قابل پیش‌بینی و آینده غیرقابل پیش‌بینی. امنیت مالی خانواده در مورد اول شامل برنامه‌ریزی برای بازنشستگی، بیمه، خرید مسکن، هزینه‌های تحصیلات فرزندان و نیاز‌های مشخصی است که هر خانواده به آنها توجه لازم را نشان می‌دهد. اما در نوع دوم، مهارت مالی خانوار است که امنیت خانواده را تامین می‌کند. نتیجه فرضیه فوق با نتایج تحقیقات طاهری (1395)، موسی‌پور (1393)، مردانی (1390)، تاج‌آبادی و همکاران (1389) و عرفانی (1388) هماهنگ و همسو می‌باشد.
فرضيه فرعی سوم: نتایج نشان داد که فرهنگ ایثار و شهادت با نقش واسطه‌ای هوش معنوی بر احساس امنیت اخلاقی تأثیرگذار است. نتیجه فرضیه فوق با نتایج تحقیقات موسی‌پور (1393)، عرفانی (1388)، زکی (1386) هماهنگ و همسو می‌باشد.
فرضيه فرعی چهارم: نتایج نشان داد که فرهنگ ایثار و شهادت بر هوش معنوی تاثیر مستقیم دارد. اثر هوش معنوی می‌تواند به این شکل اثرگذار باشد، کسانی که خالصانه گام در این مسیر رشد و تعالی می‌گذارند، تنها با خداوند معامله می‌کنند، روحشان به درجه‌ای از ایمان می‌رسد که فقط خداوند را خریدار آن می‌بینند و از کسانی که برای امنیت آنان، جان خویش را ایثار می‌کنند، توقع پاداش ندارند. نتیجه فرضیه فوق با نتایج تحقیقات موسی‌پور (1393) در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در برنامه‌های درسی، محمدی (1393) تاثیر فرهنگ ایثار و شهادت در ارتقای معنوی، عرب (1391)تولید و ترویج آثار هنری از ابعاد مختلف زندگی خانواده‌های شهدا و ایثارگران، مردانی (1390) در نقش فرهنگ ایثار و شهادت در هویت جوان ایرانی، حسینی (1389) در تأثیر فرهنگ ایثار و شهادت در ابعاد مختلف معنوی در نهادهای فرهنگی و دولتی، عرفانی (1388) در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، هماهنگ و همسو می‌باشد.
فرضيه فرعی پنجم: نتایج نشان داد که هوش معنوی بر احساس امنیت اجتماعی تاثیر مستقیم دارد. رشد هوش معنوي رشد شخصي را شامل شده و از آن سبقت مي‌گيرد و تا يافته‌هايي فراتر از توسعه‌ي روان‌شناختي سالم گسترش مي‌يابد. اين امر با ترويج صحت و خودآگاهي شروع و با تمرين به دغدغه درباره‌ي همه‌ي انسان‌ها توسعه مي‌يابد. بعضي از ويژگى‌هاى شخصي معنوي مثل فضايل سنتي صداقت و راستي، فروتني و خيرخواهي ممكن است با هوش مرتبط باشند (پوتاس، 2015). نتیجه فرضیه فوق با نتایج تحقیقات قاسم‌پور و همکاران (1398)، کرد نائیج و خلیلی پالندی (1397)، طاهری (1395) در تاثیر فرهنگ ایثار و شهادت بر امنیت اجتماعی، کاظمی و همکاران (1395) تاکید بر تاثیر فرهنگ ایثار و شهادت بر سرمایه اجتماعی، موسی‌پور (1393) و سبحانی‌نژاد و همکاران (1393) در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و گنجاندن آن در برنامه‌های درسی و سند تحول بنیادین و عرب (1391) در تولید و ترویج آثار هنری از زندگی خانواده‌های شهدا و ایثارگران و تاثیر آن در جامعه، هماهنگ و همسو می‌باشد.
فرضيه اصلی: نتایج نشان داد که بين نگرش به فرهنگ ایثار و شهادتطلبی و احساس امنیت اجتماعی با نقش میانجی هوش معنوی رابطه وجود دارد. فرهنگ ايثار و شهادت، مجموعه دستاوردهاي نظري و فكري است كه قابليت اكتساب داشته و براساس موازين الهي و از طريق همسان كردن رفتارها و ارزشها و هنجارها در جامعه موجب انسجام يك جامعه ولايي مي‌شود و نيز به سبب نوع نگرش، بستري از كمال و حركت به سوي قرب الهي را براي افراد مهيا مي‌سازد. اين امر، جامعه ولايي را از جوامع ديگر متمايز مي‌سازد. نتیجه فرضیه فوق با نتایج تحقیقات طاهری (1395)، کاظمی و همکاران (1395)، موسی‌پور (1393)، سبحانی‌نژاد و همکاران (1393)، عرفانی (1388) و زکی (1386) هماهنگ و همسو می‌باشد.
پیشنهادات
نتایج پژوهش حاضر در قالب پیشنهادات زیر ارائه می‌گردد:
1- برگزاري همايش‌ها، كنفرانس‌ها در قالب فراخوان آثار در ابعاد مختلف فرهنگ ايثار و شهادت با تأکید بر سازه هوش معنوی با همكاري بنياد شهيد، هم در داخل سازمان و هم در رسانه‌های جمعی.
2- استفاده از نيروهاي متعهد و متخصص و مسئولیت‌پذیر در بحث مسائل مالی و اقتصادی سازمان به طوری که درك صحيحي از زمان و شرايط اقتصادی داشته باشند. از آن جایی که یکی از وظایف سازمان بنیاد شهید توجه به مسائل اقتصادی خانواده‌های شهدا، جانبازان و ایثارگران می‌باشد، لذا بحث برقراری امنیت مالی توسط کارکنان متعهد و مسئول امری حیاتی است.
3- آگاه‌سازي و تأثيرپذيري جوانان از فرهنگ ایثار و شهادت در برابر هجمه‌هاي فرهنگي دشمنان با راه‌اندازي پايگاه‌هاي اينترنتي و وبلاگ‌نويسي و پاسخ به پرسش‌ها و شبهات ذهني آنها و ترویج فرهنگ اخلاق‌مداری در این فضاها.
4- شناسائي و معرفي فرصت‌ها و همين‌طور تهديدات و آسيب‌هائي كه فرهنگ ايثار و شهادت‌طلبي را با خطر مواجه مي‌نمايد و رعايت اعتدال در بيان و برخورد با اين چالش‌ها و موانع و همچنين تجليل از فعالان اين عرصه كه نقش مؤثري در اشاعه‌ي اين فرهنگ دارند.
5- اتخاذ سياست‌هاي تشويقي و انگيزشي سازمان در شرکت کارکنان در آموزش‌های درون سازمانی که منجر به ارتقاء سطح آگاهی‌های دینی و معنوی افراد خواهدشد.
6- استفاده از ظرفيت‌هاي آموزشـي و بهره‌گيري از تمـامي عوامـل بـه افـزایش ایـن فرهنـگ ماندگار كمک نمایند تا جامعـه بـه سـمت كمـال خـود هدایت شود، تا احساس امنیت اجتماعی در راستای تقویت معنویت و فضائل اخلاقی در جامعه حاصل گردد.
منابع
آزاد، حسين (1388). آسيب شناسي رواني. تهران: مؤسسه انتشارات بعثت.
تاج‌آبادی، رضا؛ امیر مرادی‌نژاد؛ حسین حاجیان و سمیه شعبانی (1389). تاثیر فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه و شیوه‌های ترویج آن، همایش ملی ادب ایثار، هنر شهادت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک.
حسيني، احمد (1386). بررسي وضعيت و ارايه راهكارهاي ساماندهي فعاليت‌هاي فرهنگي دستگاه‌ها و نهادهاي فرهنگي دولتي. مجموعه مقالات اولين همايش ملي مهندسي فرهنگي. تهران: شوراي عالي انقلاب فرهنگي.
زكي، محمدعلي (1386). سنجش نظام ارزش‌هاي فرهنگي و جايگاه آن در مهندسي فرهنگي. مجموعه مقالات مجموعه مقالات اولين همايش ملي مهندسي فرهنگي. تهران: شوراي عالي انقلاب فرهنگي.
سبحانی‌فرد، غلامعلی (1392). مجموعه مقالات ایثار و شهادت، دانشگاه زنجان
سبحانی‌نژاد، مهدی، نجفی، حسن، مقدم‌زاده، علی (1393). تبیین عوامل مفهومی فرهنگ ایثار و شهادت و تحلیل جایگاه آن در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی.
شاه نوروزی، مهدی، اسماعیلی، رضا، پرستگاری، سهیلا، امام جمعه‌زاده، سید جواد (1396). عوامل موثر بر ارتقاء اثربخشی شیوه‌های ترویج فرهنگ ایثار و شهادت، مدیریت فرهنگی، 11(1)، پیاپی(35و 36).
شاعري، محمد حسين (1391). جامعه شناسي شهادت‌طلبي و انگيزه‌هاي شهيدان، تهران: شاهد.
شهرویی، شهروز (1390). شهید و شهادت از دیدگاه شهید مطهری، تهران، انتشارات نجابت،
عرفانی، سیدرضا (1388). تعیین عوامل ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در جامعه، نمایندگی ولی فقیه دانشکده علوم پزشکی بقیه الله.
طاهری، لیلا (1395). تعیین نقش مفهوم ایثار و شهادت در امنیت اجتماعی از دیدگاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی شهر کرد.
صالحی امیری، سیدرضا، کریمی خوزانی، علی (1395). نقش اخلاق اجتماعی بر امنیت اجتماعی و عمومی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری.
عرب، محمدحسین (1391). بررسي میزان اثربخشی فعالیت‌های ترویج فرهنگ ایثار و شهادت در بنیاد شهید و امور ایثارگران.پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه آزاد شهرکرد.
قاسم‌پور، حامد، خلیلی، کرم، یاسینی‌فرد، مجتبی (1398). اثرات فرهنگ ایثار و شهادت بر رفتار شهروندی سازمانی: تبیین نقش میانجی سرمایه اجتماعی، فصلنامه مطالعات منابع انسانی.
کرد نائیج، اسدالله، خلیلی پالندی، فرشته (1397). تاثیر فرهنگ ایثار و شهادت بر سرمایه اجتماعی با میانجی‌گری باورهای دینی، فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت اسلامی.
کاظمی، افسانه، هشجین غفاری، زاهد و شکری کشاورز، عباس (1395). بررسی مؤلفه‌هاي جمعی فرهنگ ایثار و شهادت در خاطرات آزادگان دفاع مقدس به مثابه سرمایه اجتماعی، دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی پاسداري فرهنگی انقلاب اسلامی دانشکده علوم انسانی اسلامی و قدرت نرم دانشگاه افسري و تربیت پاسداري امام حسین.
مطهری، مرتضی (1393). حماسه حسینی. قم: انتشارات صدرا.
معدنی، سعید (1394). مقدمه‌ای بر مفهوم فرهنگ شهادت و شیوه‌های ترویج آن، دفترتحقیق و پژوهش اداره تحقیقات ومطالعات بنیاد شهید، تهران.
موسی‌پور، رضا (1393). تأثیر نقش فرهنگ ایثار و شهادت بر ارتقای معنوی بسیجیان، مجله حصون، شماره 27.
مردانی نوکنده، محمد حسین (1390). نقش فرهنگ شهادت در شکل‌دهی به هویت جوان ایرانی، همایش ملی فرهنگ ایثار و شهادت.
نراقي، مولي مهدي (1391). علم اخلاق اسلامي، ترجمه كتاب جامع السعادت، ترجمه سيد جلال الدين مجتبوي، تهران: انتشارات حكمت.
نوراني، حسين (1392). آسيب شناسي شيوه‌هاي ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه. تهران: دبيرخانه شوراي هماهنگي و نظارت بر امر ترويج فرهنگ ايثار و شهادت.
1/12/1386، سایت الکترونیکی صراط حق: http://www.afarineshdaily.ir/afarinesh/news.aspx?nid=15927
Algan, Y, Cahuc, P (2010). Inherited Trust and Growth." American Economic Review, 100 (5): 2060-92.
Alquraini H, Alhashem A, Shah M, Chowdhury R (2007). Factors influencing nurses' attitudes towards the use of computerized health information systems in Kuwaiti hospitals. Journal of Advanced Nursing.
Amonez, L. K & Young, J. E (2000). Schema-focused therapy. In P. M. Salkovskis (Ed.), Frontiers of cognitive therapy (pp. 182–207). New York: Guilford.
Emmons T. Canrinus & Michelle Helms-Lorenz & Douwe Beijaard & Jaap Buitink & Adriaan Hofman (2000). Self-efficacy, job satisfaction, motivation and commitment: exploring the relationships between indicators of teachers’ professional identity. Eur J Psychol Educ. DOI 10.1007/s10212-011-0069-2. Internet available: Springerlink.com.
Potas, V (2015). What is a theory of international Relations? Journal of international Affairs, 21, no2.
Slutsky, G (2016). Strategy innovation and the quest for value. Sloan Management Review; Vol 39, Issue 4.
Smith (1992). Commentary: on crisis management and strategic management. Advances in strategic.
west, p (2009). Anatomy of Organizational Crisis, Report 28, The PensyIvania.
Wiur, A (2003). Health Promotion by Social cognitive means. Health Education and Behavior.
Wolman, HOI-Yan. (2001). The Measurement of Teacher Efficacy: Hong Kong Primary in Service Teachers. Journal of Education for Teaching.
Zohar, D & Marshall (2000). Sources of Writing selfefficacy belifs of elementary, middle and high school students. Reasearch in the teaching of English. Vol, 42. No 1. internet available.
یادداشت‌ها
[1] Social Security
[2] Barry Buzan
[3] Ole Waever
[4] Lemaiter
[5] Primordial
[6] Alquraini
[7] Emmons
[8] Zohar & Marshall
[9] Wolman
[10] Smith
