الگوی حسابداری ساختگی در شرایط محیطی ایران به روش نظریه‌پردازی زمینه بنیان

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

طاهره عزیززاده ¹ (دانشجوی دکتری حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)
مهدی زینالی ² (استادیار،گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران(نویسنده مسئول ).)
یونس بادآور نهندی ³ (دانشیار،گروه حسابداری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/05/23 تاریخ پذیرش : 1401/08/09 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: حسابداری ساختگی, الگوی حسابداری ساختگی, نظریه‌پردازی زمینه بنیان,

چکیده مقاله :

حسابداری ساختگی با مهندسی اطلاعات و گزارشگری مالی مرتبط است، زیرا برای افشای اطلاعات مالی سعی می‌کند به گونه‌ای عمل ‌کند که بهتر از آنچه در حالت صادقانه بیان می‌شود، ظاهر ‌شود. هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی مفهومی حسابداری ساختگی در شرایط محیطی ایران است. این پژوهش از لحاظ روش‌شناسی جزو پژوهش‌های کیفی با رویکرد مبتنی بر نظریه‌پردازی زمینه بنیان است، جامعه آماری شامل خبرگان صاحب‌نظر در زمینه مبانی نظری و عملی حسابداری ساختگی است که با توجه به هدف پژوهش، از روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی برای مصاحبه انتخاب شده است. پس از کسب نظر خبرگان از طریق 21 مصاحبه نیمه ساختاریافته طی سال‌های 1399- 1400 الگوی مفهومی حسابداری ساختگی شامل شرایط علّی از جمله انگیزه‌های مالیاتی، بانکی، گزارشگری و فرهنگی؛ بستر و زمینه موضوع از جمله انگیزه های مدیران، اهداف و ویژگی‌های شرکت‌ها، خلاء‌های قانونی، فشارهای محیطی؛ شرایط مداخله‌گر از جمله نحوه نظارت و اجرا؛ راهبردها از جمله عوامل محیطی و راهبری، عوامل مرتبط با استفاده‌کنندگان، ایجاد فناوری‌های به‌روز، ارتقای کیفیت و اجرای مناسب قوانین؛ و همچنین پیامدهای آن‌ها از جمله پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سازمانی ارائه شده است. نتایج پژوهش نشان داد با توجه به هدف تعیین‌شده، راهبری شرکتی و تقویت قوانین، می‌تواند انگیزه‌های مالیاتی، بانکی، گزارشگری و اخلاقی منجر به انحراف از واقعیت‌ها را کاهش دهد. برای این منظور بایستی در دو بعد اجرا و نظارت، آموزش‌های لازم به استفاده‌کنندگان و اجراکنندگان قوانین انتقال داده شود تا بتوان از پیامدهای نامطلوب آن، از جمله انتقال ناعادلانه ثروت جلوگیری کرد و منابع را در جهت منافع ملی حرکت داد.

چکیده انگلیسی:

Creative accounting relates to information engineering and financial reporting because it tries to make financial disclosures appear better than what is honestly stated. The aim of the current research is to provide a conceptual model of creative accounting in Iran's environmental conditions. In terms of methodology, this research is one of the qualitative research projects with an approach based on theorizing the context. The statistical population includes experts in the field of theoretical and practical foundations of creative accounting, After obtaining expert opinions through 21 semi-structured interviews during 2020-2021, the conceptual model of creative accounting includes causal conditions, including tax, banking, reporting and cultural incentives; The context of the subject, including managers' motivations, company goals and characteristics, legal loopholes, environmental pressures; Intervening conditions, including the way of monitoring and implementation; The central phenomenon includes a positive or negative view of the subject; Strategies including environmental and management factors, factors related to users, creating up-to-date technologies, improving quality and proper implementation of laws; And also their consequences including economic, social and organizational consequences are presented. The results showed that corporate governance and strengthening laws can reduce tax, banking, reporting and moral incentives leading to deviation from the facts. The necessary training should be given to the users and enforcers of the laws in the two dimensions of implementation and monitoring, so that its adverse consequences, including the unfair transfer of wealth, can be prevented and resources can be moved in the direction of national interests. 

منابع و مأخذ:

آقائی، محمدعلی؛ رضازاده، جواد و بیات، مرتضی. (1400). بررسی تأثیر فرهنگ بر تحریفات حسابداری. فصلنامه پیشرفت‌های حسابداری، 13(1): 29-1.

ابراهیمی رومنجان، مجتبی؛ زینالدینی میمند، فاطمه؛ بیابانگرد، علی؛ شجاعی پور، زهره؛ صابری پور، الهام و عبدالناصر، اشرفی.(1393). بررسی رابطه بین اخلاق اسلامی در کار و تعهد حرفه‌ای حسابداران. اولین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری و علوم اجتماعی، رشت، ایران.

بازرگان، عباس. (1391). مقدمه‌ای بر روش‏های پژوهش کیفی و آمیخته-رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: انتشارات نشر دیدار.

پورکریم، محمد؛ جبارزاده کنگرلوئی، سعید؛ بحری ثالث، جمال و قلاوندی، حسن. (1397).  تأثیر مدیریت سود بر لحن گزارشگری مالی در نظام حسابداری ایران. فصلنامه پژوهش های حسابداری مالی، 10(3): 21-44.

حسین زاده، اصغر؛ اژدرزاده ونستان، حامد؛ اسدی قره‌باغ، ستار. (1398). بررسی ارتباط بین حاکمیت شرکتی و حسابداری ساختگی و نقش حسابرسان در بهبود حاکمیت شرکتی. اولین کنفرانس بین‌المللی مدیریت امور مالی، تجارت، بانک، اقتصاد و حسابداری. برلین، آلمان.

داداش زاده، قادر؛ محمدزاده سالطه، حیدر؛ حجازی، رضوان؛ تقی زاده، هوشنگ. (1398). چالش‌های ایمن‌سازی گزارشگری مالی در ایران: رویکرد نظریه‌پردازی زمینه‌بنیان.  فصلنامه دانش حسابداری مالی، 6 (4): 204-179.

دانایی‌فرد، حسن؛ مظفری، زینب. (1387). ارتقاء روایی و پایایی در پژوهش‎های کیفی مدیریتی: تأملی بر استراتژی‏های ممیزی پژوهشی. پژوهش‌های مدیریت، 1(1): 162-131.

دستگیر، محسن. (1381). حسابداری ساختگی و رسوایی‌های مالی شرکت‌های آمریکایی. مجله حسابدار، 17 (150): 20-16.

رضایی، نادر؛ رهیده، ولی. (1394). بررسی عوامل و روش‌های حسابداری ساختگی و اثرات اجتماعی آن از دیدگاه حسابرسان مستقل. سومین کنفرانس بین‌المللی حسابداری و مدیریت، تهران، ایران.

ستایش، محمد حسین؛ غلامی، رضا. (1391)، حسابداری ساختگی. فصلنامه پژوهش حسابداری، 1 (5): 98-77.

سجادی، سید حسین؛ کاظمی، توحید. (1395). الگوی جامع گزارشگری مالی متقلبانه در ایران به روش نظریه‌پردازی زمینه‌بنیان. فصلنامه پژوهش‌های تجربی حسابداری، 6 (21): 185 – 204.

صفری گرایلی، مهدی؛ عباسی، محدثه؛ نهی، امین. (1394). حسابداری ساختگی: مفاهیم، انگیزه‌ها و روش‌ها. کنفرانس ملی رویکردهای نوین در علوم مدیریت، اقتصاد و حسابداری، مازندران، ایران.

قشقایی، علی؛ بیگلر، کیومرث. (1398). جایگاه حسابداری خلاقانه در بین حسابرسان ایران با تأکید بر آیین اخلاق و رفتار حرفه‌ای حسابرسی. چشم انداز حسابداری و مدیریت، 2 (20): 113-100. 

  کرمی, شیما, رهنمای رودپشتی, فریدون, دیانتی دیلمی, زهرا. (1395). ارزیابی اثر اجتناب مالیاتی بر آگاهی بخشی سودهای گزارش شده شرکت های پذیرفته شده در بورس اورق بهادار تهران. حسابداری مدیریت. 9(28): 15-38.

کریمی، علی. (1399). ضرورت دو چندان آموزش اخلاق در حسابداری خلاقانه. هفتمین کنفرانس ملی اقتصاد، مدیریت و حسابداری، شیروان، ایران.

محبی، مرضیه. (1400). حسابداری ساختگی. ششمین کنفرانس بین‌المللی تحقیقات بین‌رشته‌ای در مدیریت، حسابداری و اقتصاد در ایران، تهران، ایران.

مرکزمالمیری، احمد؛ فیضی، سعید؛ شقاقی، حسن. (1401). ارزیابی کیفیت قوانین مالی در ایران از حیث شفافیت، ثبات و عدم پراکندگی، دو فصلنامه علمی حسابداری دولتی. 8(2): 181-167.

نریمانی، امیررضا؛ واعظی، رضا؛ الوانی، سید مهدی؛ قربانی زاده، وجه اله. (1396). شناسایی عوامل و موانع برون‌سازمانی دانشگاه در تجاری‌سازی پژوهش‌های علوم انسانی، نشریه فرآیند مدیریت و توسعه، 30 (1): 110-81.

Abed, I. A., Hussin, N., Ali, M. A., Haddad, H., Shehadeh, M., & Hasan, E. F. (2022a). Creative Accounting Determinants and Financial Reporting Quality: Systematic Literature Review. Risks. 10: 76. https://doi.org/10.3390/risks10040076

Abed, I. A., Hussin, N., Haddad, H., Almubaydeen, T. H., & Ali, M. A. (2022b). Creative Accounting Determination and Financial Reporting Quality: The Integration of Transparency and Disclosure. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 8(1), 38. MDPI AG. Retrieved from http://dx.doi.org/10.3390/joitmc8010038.

Abed, I.A.; Hussin, N. & Ali, M.A. (2020). Piloting the Role of Corporate Governance and Creative Accounting in Financial Reporting Quality. Technology Reports of Kansai University. 62: 2–7.

Al-Dulemi, K.I. & Al-Shabatat, I.O.A. (2018). The Impact of Corporate Governance Tools in the Reduction of Creative Accounting Practices in the Jordanian Commercial Banks, Research Journal of Finance and Accounting, 9 (16): 1-15.

Amat, O., Blake, J., & Dowds, J. (1999). The Ethics of Creative Accounting. Journal of Economic, literature Classification: M41, Central Lancashire University, England, Massey University, New Zealand.

Beattrice Vladu, A. & Cuzdriorean, D. D. (2013). Creative Accounting, Measurement and Behavior. Annales Universitatis Apulensis Series Oeconomica, 15(1): 107-115.

Bhasin, M.L. (2016), Survey of Creative Accounting Practices: An Empirical Study. Wulfenia Journal, 23 (1): 143-162.

Callao Gastón, S., & Jarne Jarne, J. I. (2021). An International Comparison of Incentives for Earnings Management in Order to Meet Analysts’ Forecasts. Spanish Accounting Review, 24 (1): 75-89.

Ionașcu, I. (2003). Dinamica doctrinelor contabilitatii contemporane, București Economica.

Karim, A. M., Shaikh, J.M., Hock, O.Y., & Islam, M.R. (2016). Solution of Adapting Creative Accounting Practices: An In-depth Perception Gap Analysis among Accountants and Auditors of Listed Companies. Australian Academy of Accounting and Finance Review, 2 (2): 166-188.

Merchant, K. A., & Rockness, J. (1994). The ethics of managing earnings: An empirical investigation. Journal of Accounting and Public Policy, 13 (1): 79-94.

Naser, K.H.M. (1993). Creative Financial Accounting. Prentice Hall, Hemel Hempstead.

Ndebugri, H., & Tweneboah S. E. (2017). Analyzing the Critical Effect of Creative Accounting Practice in the Corporate Sector of Ghana. Munich Personal RePEc Archive (MPRA). Paper No. 81113: 1-40. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/81113/

Ramadan, I.Z. (2017). Creative Accounting: theoretical framework for dealing with its determinants and institutional investors‟ involvement. A thesis submitted to Cardiff Metropolitan University in partial fulfilment of the requirements for the degree of doctor of philosophy (PhD).

Remenarić, B., & Kenfelja, I., & Mijoč, I. (2018). Creative Accounting - Motives, Techniques and Possibilities of Prevention, Ekonomski Vjesnik/Econviews, pp. 193-199. UDK: 657.3:343.537, Review article.

Shah, A. (1993). Accounting Policy Choice: The Case of Financial Instrument. Unpublished Doctoral Dissertation, London School of Economic, April.

Shahid, M., & Ali, H. (2016). Influence of Creative Accounting on Reliability and Objectivity of Financial Reporting (Factors Responsible for Adoption of Creative Accounting Practices in Pakistan). Journal of Accounting and Finance in Emerging Economies, 2 (2): 75-82.

Tassadaq, F. & Malik, Q.A. (2015).  Creative Accounting and Financial Reporting: Model Development and Empirical Testing. International Journal of Economics and Financial Issues, 5(2): 544-551.