ارائه الگوی کیفیت گزارشگری تقلب مبتنی بر رویکرد عدالت اجتماعی

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

فاطمه جوانمرد ¹ , فریدون رهنمای رودپشتی ² , شادی شاهوردیانی ³ , حمیدرضا کردلوئی ⁴

1 - دانشجوی دکترای حسابداری- دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات متحده عربی
2 - استاد تمام دانشگاه -مدیر گروه مالی و حسابداری، دانشگاه آزاد اسلامی- واحد امارات متحده عربی)
3 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی- واحد شهر قدس-تهران- ایران
4 - دانشیار گروه مدیریت مالی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/08/02 تاریخ پذیرش : 1401/12/12 تاریخ انتشار : 1402/05/01

کلید واژه: تقلب, کیفیت گزارشگری تقلب, عدالت اجتماعی,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش ارائه الگوی کیفیت گزارشگری تقلب مبتنی بر رویکرد عدالت اجتماعی می‌باشد. پژوهش از منظر جهت‌گیری در حوزه پژوهش‌های کاربردی قرار دارد و از نظر فلسفه پژوهش، روش پژوهش از نوع آمیخته، یعنی ترکیبی از روش‌های کمی و کیفی است. رویکرد پژوهشی به لحاظ منطق گردآوری داده‌ها از نوع استقراء- قیاسی است و از لحاظ هدف در زمره پژوهش‌های اکتشافی قرار دارد. در بخش کیفی پژوهش، بر اساس رویکرد تحلیل محتوا به شناسایی و استخراج شاخص‌های مؤثر بر کیفیت گزارشگری تقلب مبتنی بر رویکرد عدالت اجتماعی پرداخته شد و پس از کدکذاری و طبقه‌بندی شاخص‌های شناسایی شده در ابعاد و مؤلفه‌های مربوط به خود، در بخش کمی، با استفاده از نظرسنجی از جامعه آماری شامل 15 نفر از خبرگان حوزه حسابرسی، پس از تائید روایی محتوایی به روش لاوشه و غربالگری و تائید شاخص‌های شناسایی شده به شیوه دلفی فازی، الگوی کیفیت گزارشگری تقلب مبتنی بر رویکرد عدالت اجتماعی در 4 بعد، 19 مؤلفه و 49 شاخص ارائه شد. همچنین با استفاده از پرسشنامه مقایسات زوجی و تحلیل سلسله‌مراتبی و استفاده از نرم‌افزار اکسپرت چویس، ابعاد و مؤلفه‌های تائید شده، اولویت‌بندی شدند. نتایج اولویت‌بندی نشان داد که ابعاد عدالت اطلاعاتی، توزیعی، بین فردی و رویه‌ای به ترتیب بیشترین اهمیت را در کیفیت گزارشگری تقلب دارند و در مورد مؤلفه‌ها نیز، توجیه تصمیمات اطلاعاتی، مساوات، توزیع عادلانه اطلاعات، شفافیت و صداقت و صحت و کفایت اطلاعات، مهم‌ترین مؤلفه‌ها هستند.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this research is Presentation a Whistleblowing Quality Model based on SocialJustice Approach. In terms of orientation, the research is an applied research; In terms of research philosophy, the research method is a mixed type, that is, a combination of quantitative and qualitative methods. In terms of the logic of data collection, the research approach is inductive-deductive, and in terms of the goal, it is an exploratory research. In the qualitative part of the research, based on the content analysis approach, the indicators affecting the quality of Whistleblowing  based on the social justice approach were identified and extracted, and after coding and classifying the identified indicators in their respective dimensions and components, in the quantitative part, Using a survey of the statistical community including 15 experts in the field of auditing, after confirming the validity of the content by the Lawshe  method and screening and confirming the indicators identified by the fuzzy Delphi method, the Whistleblowing  quality model based on the social justice approach in 4 dimensions, 19 components And 49 indicators were presented. Also, using the paired comparisons questionnaire and hierarchical analysis and using the Expert Choice software, the approved dimensions and components were prioritized. The results of prioritization showed that informational, distributive, interpersonal and procedural dimensions of justice are the most important in the quality of Whistleblowing, and about the components, justification of informational decisions, equality, fair distribution of information, transparency and honesty and correctness and sufficient information is the most important component.

منابع و مأخذ:

افجه، علی اکبر؛ تقی پورفر، ولی اله؛ آذر، عادل و جعفرپور، محمود (1393) مدل جامع عدالت سازمانی با رویکرد اسلامی، مطالعات مدیریت، سال 23، 21-47

اقدم مزرعه، یعقوب؛ نیکو مرام، هاشم؛ رهنمای رودپشتی، فریدون و بنی مهد، بهمن (1398) آزادی‌های مدنی و توسعه حسابداری، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال 11، 27-47

بنی مهد، بهمن و گل محمدی، آرش (1396) بررسی رابطه میان جو اخلاقی و هشداردهی در مورد تقلب از طریق مدل گزارشگری اختیاری در حرفه حسابرسی ایران، حسابداری ارزشی و رفتاری، دوره 2، ش 3، 61-86

بولو، قاسم؛ سیدی، سیدجلال؛ قاضی نوری، سروش و برزیده، فرخ (1400) بررسی عوامل مؤثر بر گرایش حسابرسان داخلی به گزارش‌دهی اقدامات خطاکارانه در ایران، بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، دوره 28، ش 4، 574-598

بولو، قاسم و اکبریان شورکایی، رضا (1396) بررسی رابطه پدیده تماشاگری، قدرت شواهد و مسئولیت ادراک شده با احتمال گزارشگری تقلب، حسابداری ارزشی و رفتاری، سال 2، ش 3، 1-32

بیگی هرچگانی، ابراهیم؛ بنی مهد، بهمن؛ رئیس زاده، محمدرضا و رویایی، رمضانعلی (1395) بررسی تأثیر ویژگی رفتاری فرصت‌طلبی بر هشداردهی حسابرسان، حسابداری ارزشی و رفتاری، سال 1، ش 2، 65-95

پاشایی فشتالی، محمد؛ آزادی هیر، کیهان و وطن‌پرست، محمدرضا (1399) بررسی تأثیر اخلاق حرفه‌ای و فلسفه اخلاقی شخصی بر توانایی کشف تقلب حسابرس با توجه به نقش میانجی تردید حرفه‌ای، حسابداری ارزشی و رفتاری، سال 5، ش 10، 311-349

دیباکیا، پریا؛ شکری چشمه، اعظم و مرادزاده فرد، مهدی (1400) تأثیر آگاهی و قضاوت اخلاقی حسابداران در تمایل به گزارش تخلفات مالی با تأکید بر نقش تعدیلگر شدت اخلاقی درک شده، حسابداری ارزشی و رفتاری، ش 12، 212-168

سپاسی، سحر؛ رجب‌زاده، علی و رضایت، محیا (1395) طراحی مدل حسابرسی اجتماعی با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری، دانش حسابرسی، سال 16، ش 65، 97-119

سجادی، حسین و کاظمی، توحید (1395) الگوی جامع گزارشگری مالی متقلبانه در ایران به روش نظریه‌پردازی زمینه بنیان، پژوهش‌های تجربی حسابداری، سال ششم، ش 21، 185-204

سلیمی، غلامرضا و پورعزت، علی اصغر (1389) بررسی تأثیر رابطه ادراک بی‌عدالتی در سازمان بر گسترش میل به فساد اداری، اندیشه مدیریت راهبردی، سال 4، ش 1، 131-159

شاهعلی زاده، رامین؛ نیکومرام، هاشم؛ حیدرپور، فرزانه و رهنمای رودپشتی، فریدون (1401) بررسی رابطه سبک رهبری مدیران با هشداردهی (سوت زنی) در موسسات حسابرسی: با تأکید بر نظریه‌های هوش هیجانی و هویت اجتماعی، دانش حسابداری مالی، دوره 9، ش 1،

شهابی، سیده سنور و رضایی، فرزین (1400) تأثیر عدالت، اعتماد و تعهد سازمانی حسابرسان مستقل بر افشاگری تخلفات حسابرسی، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، دوره 10، ش 39، 79-88

قدیری، افسون و صمد، مهران (1399) مطالعه رابطه بین ادراک عدالت سازمانی کارکنان و الگوی رهبری مدیران شعب با نگرش شغلی کارکنان شمال غرب بانک تجارت، مطالعات رفتاری در مدیریت، سال 11، ش 24، 49-66

کاظمی علوم، مهدی؛ عبدی، مصطفی و حیدری معقول، زهرا (1397) کارکرد اخلاقی تئوری عدالت در حسابداری، پژوهش حسابداری، دوره 8، ش 1، 116-130

کامکار، مهدی و پاشایی هولاسو، امین (1397) مدل تأثیرگذاری معنویت و عدالت سازمانی بر عملکرد سازمانی (مطالعه موردی: یکی از سازمان‌های تولیدی نیروهای مسلح)، مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، سال 2، ش 6، 99-130

کردستانی، غلامرضا و رجب دری، حسین (1400) الگوی عوامل مؤثر بر گزارشدهی داخلی تخلف‌های مالی با تأکید بر پدیده تماشاگری، بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 28(1)، 135-160

کلدوست، مجید؛ طالب نیا، قدرت اله؛ اسماعیل‌زاده مقری، علی؛ رهنمای رودپشتی، فریدون و رویایی، رمضانعلی (1397) ارزیابی تأثیر ادراک اخلاقی و شهود بر قضاوت اخلاقی حسابداران نسبت به هشداردهی تخلفات مالی در بخش عمومی، دانش حسابداری مالی، دوره 5، ش 3، 1-23

گروسی، سعیده و شمس‌الدینی، محمدحسن (1392) ادراک عدالت اجتماعی بر حسب میزان دسترسی شهروندان به خدمات، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال 3، ش 9، 41-66

گل پرور، محسن و وکیلی، نفیسه (1388) رابطه عدالت رویه‌ای و توزیعی با رضایت از مزایا، راهبرد فرهنگ، ش 7، 131-146

محمدیون، سهیلا؛ حمیدیان، محسن و یگانگی، محمدرضا (1401) ارائه مدل گزارش هشدار دهی در حرفه حسابرسی مبتنی بر عوامل ‌سازمانی مؤسسات حسابرسی در ایران، پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی، دور9 14، ش 55، 205-240

نمازی، محمد و ابراهیمی، فهیمه (1395) مدل بندی و تعیین اولویت عوامل مؤثر بر قصد گزارش تقلب‌های مالی توسط حسابداران، مطالعات تجربی حسابداری مالی، سال 12، ش 49، 1-28

نوری خندان، مهین؛ کریمی، محمد؛ قربانی، محمود و زنده‌دل، احمد (1400) طراحی مدل افزایش عدالت سازمانی با رویکرد ارزش‌های فرهنگی در کارکنان آموزش‌وپرورش مشهد، جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، دوره 14، ش 1، 174-184

نیازی، محسن؛ بهروزیان، بهروز؛ سخایی، ایوب و حسینی زاده، سعید (1396) فرا تحلیل مطالعات رابطه بین ادراک عدالت سازمانی و فرهنگ کار، مدیریت سازمان‌های دولتی، دوره 5، ش 2، 43-60

وارسته، هاشم؛ نیکومرام، هاشم، جهانشاد، آزیتا و بنی مهد، بهمن (1400) تمایل حسابرسان به گزارش تخلفات بر اساس نظریه شناخت اجتماعی، دانش حسابرسی، سال 21، ش 82، 89 - 110

وحدتی، مهران، یعقوب نژاد، احمد و جهانشاد، آزیتا (1401) طراحی الگوی هشداردهی در حسابرسی بر اساس تحلیل داده بنیاد، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال 11، ش 41، 325-340

هزارجریبی، جعفر (1390) بررسی احساس عدالت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن، جامعه‌شناسی کاربردی، سال 22، ش 43، 41-62

Ambrose, M., Hess, R, L., Ganesan, S. (2007). The relationship between justice and attitudes: An examination of justice event on event and system-related attitudes, Organizational Behavior and Human Decision Processes, Vol 103, PP: 21–36

Bhal KT, Dadhich A. (2011). Impact of ethical leadership and leader–member exchange on whistle blowing: The moderating impact of the moral intensity of the issue. Journal of Business Ethics; 103(3): 485-496.

Briana Vecchione, Solon Barocas, and Karen Levy. (2021). Algorithmic Auditing and Social Justice: Lessons from the History of Audit Studies. In Equity and Access in Algorithms, Mechanisms, and Optimization (EAAMO ’21), October 5–9, 2021, –, NY, USA. ACM, New York, NY, USA, 14 pages. https://doi.org/10.1145/3465416.3483294

Cloutier, Julie and Vilhuber, Lars. (2008), Procedural justice criteria in salary determination, Managerial Psychology, (23): PP:713-740

Crawshaw, J. R., Cropanzano, R., Bell, C. M., & Nadisic, T. (2013). Organizational justice: New insights from behavioral ethics. Human Relations, 66, 885-904

Habibi, Arash, Farzad Firouzi Jahantighb, Azam Sarafrazi (2015) Fuzzy Delphi Technique for Forecasting and Screening Items, Asian Journal of Research in Business Economics and Management Vol. 5, No. 2, February 2015, pp. 130-143.

Johnson, R.E, Selenta, C, & Lord, R.G,(2006). “When organizational justice and the self-concept meet: Consequences for the organization and its members. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 99,175-201.

Kebede S and Wang A (2022) Organizational Justice and Employee Readiness for Change: The Mediating Role of Perceived Organizational Support. Front. Psychol. 13:806109. Doi: 10.3389/fpsyg.2022.806109

Khan, J.; Saeed, I.; Zada, M.; Ali, A.; Contreras-Barraza, N.; Salazar-Sepúlveda, G.; Vega-Muñoz, (2022) A. Examining Whistleblowing Intention: The Influence of Rationalization on Wrongdoing and Threat of Retaliation. Int. J. Environ. Res. Public Health 2022, 19, 1752. https://doi.org/10.3390/ ijerph19031752

Kurniawan, A., Intiyas Utami1* and David Ade Chandra Ashedica Pesudo (2018) Organizational Justice and Whistleblowing: An Experimental Test, Jurnal Akuntansi dan Keuangan, Vol. 20, No. 2, November 2018, 73-78 DOI: 10.9744/jak.20.2.73-78
ISSN 1411-0288 print / ISSN 2338-8137 online

Lesley Catchpowle, Stewart Smyth, (2016), “Accounting and Social Movements: An Exploration of Critical Accounting Praxis”, Accounting Forum, PP. 125-138

Mahfouz, S., Abdul Halim, M. S., Bahkia, A. S., & Alias, N. (2022). The impact of organizational justice on intention to stay: The mediating role of organizational commitment. Corporate Governance and Organizational Behavior Review, 6(1), 139–149. https://doi.org/10.22495/cgobrv6i1p10

Mesmer-Magnus, J., & Viswevaran, C. (2005). Whistleblowing in organizations: Examination of correlates of whistleblowing intention, ion, and retaliation. Journal of Business Ethics, 62, 277–297

Miceli, M. P., J. P. Near, M. T. Rehg, and J. R. Van Scotter. (2012). predicting employee reactions to perceived organizational wrongdoing: Demoralization, justice, proactive personality, and whistleblowing. Human Relations 65: 923–954

Nan, Lin and Tang, Chao and Ye, Minlei, Auditing with a Chance of Whistleblowing (2022). Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=4052083 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.4052083

Near, J. P. and M. P. Miceli (1992), “Organizational Dissidence: The Case of Whistle-Blowing”, Journal of Business Ethics, Vol. 4, No. 1, pp. 1–16.

Nuswantara, D (2022) Reframing whistleblowing intention: an analysis of individual and situational factors, Journal of Financial Crime © Emerald Publishing Limited 1359-0790 DOI 10.1108/JFC-11-2021-0255

Rabie, Muhammad Osaid, and Marlin Abdul Malek. (2020). “Ethical Leadership and Whistleblowing: Mediating Role of Stress and Moderating Effect of Interactional Justice.” Seisense Journal of Management 3 (3): 1–11. https://doi.org/10.33215/sjom.v3i3.343.

Ridaryanto, P (2020) Organizational Commitments in Financial Service Audit With Antecedents of Organizational Justice and Job Satisfaction, International Journal of Financial Research Vol. 11, No. 4; 2020

Reginald G. Ugaddan1 and Sung Min Park (2019) Do Trustful Leadership, Organizational Justice, and Motivation Influence WhistleBlowing Intention. Evidence From Federal Employees, Public Personnel Management 2019, Vol. 48(1) 56–81 © The Author(s) 2018 Article reuse guidelines: sagepub.com/journals-permissions DOI: 10.1177/0091026018783009 journals.sagepub.com/home/ppm

Rustiarini, Ni Wayan, Luh Komang Merawati Universitas (2020) Fraud and Whistleblowing Intention: Organizational Justice Perspective, URL: http://journals.ums.ac.id/index.php/reaksi/index

Seitz, Jamie., Bueltel, Brett (2018) Exploring International Whistleblower Behaviors and Legislation, Global Journal of Contemporary Research in Accounting, Auditing and Business Ethics (GJCRA) An Online International Research Journal (ISSN: 2311- 3162) 2018 Vol: 4 Issue: 1

Seifert, D. L., Sweeney, J. T., Joireman, J. and J. M. Thornton (2010), “The Influence of Organizational Justice on Accountant Whistleblowing”, Accounting, Organizations and Society, Vol. 35, pp. 707-717.

Seifert, D. L., Stammerjohan, W. W., Joireman, J., & Martin, R. B. (2014). Trust, organizational justice and whistleblowing. Behavioral Research in Accounting, 26 (1): 157-168.

Setiawan, Jonathan Wiyarta., Intiyas Utami, David., Adechandra Ashedica Pesudo (2020) Whistleblowing Intention In Organizational Justice & Ethical Climate: An Experimental Study, Jurnal Reviu Akuntansi dan Keuangan, vol 10 no 1, p. 103-114

Shapiara-Lishchinsky, O. (2012). Teachers withdrawal behaviors: integrating theory and findings. Journal of Educational Administration, 3: 307-326

Srivastava, U.R. (2015) Multiple Dimensions of Organizational Justice and Work-Related Outcomes among Health-Care Professionals. American Journal of Industrial and Business Management, 5, 666-685. http://dx.doi.org/10.4236/ajibm.2015.511067

Sukmadilaga, Citra, Srihadi Winarningsih, Tri Handayani, Eva Herianti, and Erlane K Ghani. 2022. Fraudulent Financial Reporting in Ministerial and Governmental Institutions in Indonesia: An Analysis Using Hexagon Theory. Economies 10: 86. https://doi.org/ 10.3390/economies10040086

Tinauys (2016) Social Justice and Whistleblowing: Creating a Better World in the Workplace, Third ISI Forum of Sociology

Tuan Mansor, T.M., Mohamad Ariff, A., Hashim, H.A. and Ngah, A.H. (2021), "External whistleblowing intentions of auditors: a perspective based on stimulus–organism–response theory", Corporate Governance, Vol. ahead-of-print No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/CG-03-2021-0116

Wijayanti, DWI Marlina, and Fachmi Pachlevi Yandra. (2020). “Te Role of Incentives, Emotional Connection, and Organizational Justice in Establishing an Effective Whistleblowing System: An Experimental Study.” Jurnal Dinamika Akuntansi Dan Bisnis 7 (1): 51–68. https://doi.org/10.24815/jdab.v7i1.14178.