ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی‌های تولید پایدار در شرکت‌های کوچک و متوسط

ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای تولید پایدار در بنگاه‌های کوچک و متوسط

محورهای موضوعی : حسابداری مدیریت

زهره احمدی ¹ , رضا فلاح ² , حمیدرضا غلام نیا روشن ³ , کاوه آذین فر ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران
2 - استادیار گروه حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران
3 - استادیار گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران
4 - استادیار گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران

تاریخ دریافت : 1402/10/09 تاریخ پذیرش : 1402/12/16 تاریخ انتشار : 1403/10/24

کلید واژه: حسابداری مدیریت, تولید پایدار, شرکت‌های کوچک و متوسط,

چکیده مقاله :

هدف این پژوهش ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی‌های تولید پایدار در شرکت‌های کوچک و متوسط، است. جامعه پژوهش حاضر را خبرگان مرتبط با مبحث تحقیق در شرکت‌های کوچک و متوسط فعال در صنعت خودرو مستقر در تهران و همچنین خبرگان دانشگاهی، تشکیل دادند. در بخش کیفی این تحقیق با استفاده از روش هدفمند گلوله برفی، از نظرات 15 نفرخبره استفاده شد. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬همچنین، در بخش آماری تحقیق و بر اساس روش نمونه گیری ساده در دسترس و فورمول کوکران، از نظرات 384 نفر از کارشناسان مرتبط با مبحث تحقیق استفاده گردید. فرایند تجزیه و تحلیل داده‌ها در دو مرحله انجام شد که شامل شناسایی ابعاد و مؤلفه‌ها با استفاده از ابزار مصاحبه و با روش تحلیل تم؛ برازش الگوی تحقیق با استفاده از ابزار پرسشنامه و روش مدلسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS). نتایج تحقیق نشان داد، الگوی تحقیق دارای سه بعد اصلیِ حسابداری مدیریت فعالیت‌های اجتماعی در شرکت‌های کوچک و متوسط، حساب‌های زیست محیطی منابع فیزیکی ورودی به واحد تولیدی و نیز استراتژی‌های تولید پایدار شاملِ استراتژی‌های زیست محیطی، استراتژی‌های اجتماعی، استراتژی‌های مالی و اقتصادی، است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this research is to provide a management accounting model to support sustainable production strategies in small and medium-sized companies. The current research community was formed by experts related to the topic of research in small and medium-sized companies active in the automotive industry based in Tehran, as well as academic experts. In the qualitative part of this research, the opinions of 15 experts were used using the targeted snowball method. Also, in the statistical part of the research and based on the available simple sampling method and Cochran's formula, the opinions of 384 experts related to the research topic were used. The process of data analysis was carried out in two stages, which includes the identification of dimensions and components using the interview tool and the theme analysis method; Fitting the research model using the questionnaire tool and the structural equation modeling method with the partial least squares (PLS) approach. The results of the research showed that the research model has three main dimensions of accounting for the management of social activities in small and medium-sized companies, environmental accounts of physical resources input to the production unit, and sustainable production strategies including environmental strategies, social strategies, financial and economic strategies.

متن کامل:



نشریـه علمـی حسابداري مدیریت دوره 17 / شماره 62 /  پاییز 1403 صفحه 37  تا 56

 

ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای تولید پایدار در بنگاه‌های کوچک و متوسط

 

زهره احمدی¹

 رضا فلاح*²

حمیدرضا غلام نیا روشن³

کاوه آذین فر⁴

 

 

تاريخ دريافت: 09/10/1402 تاريخ پذيرش: 12/12/1402

چکیده

هدف این پژوهش ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای تولید پایدار در بنگاه‌های کوچک و متوسط، است. این پژوهش از اسفند 1400 تا آبان 1401 به مدت هشت ماه طول انجامید و جامعه پژوهش حاضر را خبرگان مرتبط با مبحث تحقیق در شرکت‌های کوچک و متوسط فعال در صنعت خودرو مستقر در تهران و همچنین خبرگان دانشگاهی، تشکیل دادند. در بخش کیفی این تحقیق با استفاده از روش هدفمند گلوله برفی، از نظرات 15 نفر خبره استفاده شد. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬همچنین، در بخش آماری تحقیق و بر اساس روش نمونه‌گیری ساده در دسترس و فرمول کوکران، از نظرات 384 نفر از کارشناسان مرتبط با مبحث تحقیق استفاده گردید. فرایند تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در دو مرحله انجام شد که شامل شناسایی ابعاد و مؤلفه‌ها با استفاده از ابزار مصاحبه و با روش تحلیل تم؛ برازش الگوی تحقیق با استفاده از ابزار پرسشنامه و روش مدل‌سازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS). نتایج تحقیق نشان داد، الگوی تحقیق دارای سه بعد اصلیِ حسابداری مدیریت فعالیت‌های اجتماعی در شرکت‌های کوچک و متوسط، حساب‌های زیست‌محیطی منابع فیزیکی ورودی به واحد تولیدی و نیز استراتژی‌های تولید پایدار شاملِ استراتژی‌های زیست‌محیطی، استراتژی‌های اجتماعی، استراتژی‌های مالی و اقتصادی، است.

 

کلمات کلیدی: حسابداری مدیریت، تولید پایدار، شرکت‌های کوچک و متوسط

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  دانشجوی دکتری حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران

[2]  استادیار گروه حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران(نویسنده مسئول)[e-mail]

[3]  استادیار گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران [e-mail]

[4]  استادیار گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، مازندران، ایران [e-mail]

1-                      مقدمه

انجمن حسابداران مدیریت خبره (CIMA)¹، حسابداری مدیریت را به‌عنوان فرآیندی که در آن به تعریف، اندازه­گیری و پردازش، تجزیه‌وتحلیل، طبقه‌بندی و تفسیر اطلاعات مورداستفاده مدیریت برای کمک به تصمیم‌گیری جهت ایجاد ارزش و تضمین دستاوردهای پایدار پرداخته می­شود، توصیف می‌کند‏‏(ویو و دیگران²، ۲۰۲۱). این امر زمانی به دست می‌آید که اطلاعات ارائه‌شده و مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته، به شرکت‌ها اجازه برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل استراتژی‌های خود را دهد. به بیانی دیگر، حسابداری مدیریت، اطلاعاتی را برای مدیران فراهم می‌کند تا تصمیمات درستی اتخاذ کنند(‏‏لقمانی و دیگران³، ۲۰۱۷؛ ‏‏تیلت⁴، ۲۰۱۸). درنتیجه، تعداد شرکت‌هایی که حسابداری مدیریت را به‌عنوان روشی برای افشای عملکرد خود از طریق فعالیت‌های اجتماعی و زیست‌محیطی در گزارش‌های سالانه ادغام می‌کنند، در طول چند سال گذشته به‌طور قابل‌توجهی افزایش‌یافته است ‏‏(ویو و دیگران، ۲۰۲۱).

با توجه به موارد مطروحه، حسابداری مدیریت، یک ابزار مهم در مدیریت استراتژیک حسابداری و بهبود عملکرد یک شرکت به‌حساب می‌آید. افزون بر این، مشتریان نیز به دنبال شرکت‌هایی هستند که مسئولیت‌پذیری بیشتری در قبال مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی داشته باشند (اسکالتگر و بریت⁵، ‌2001)، بااین‌حال، تحقیقات نشان می‌دهد که شرکت‌های تولیدی ‏اغلب تمایلی به این امر ندارند(‏‏مات و دیگران⁶، ۲۰۱۸؛ ‏‏توکزک و دیگران⁷، ۲۰۱۸). این مسئله ناشی از ناآگاهی، فقدان نقش مؤثر افراد متخصص، نبود فشار سهام‌داران، قانون‌گذاری ضعیف و سایر ضعف­های اجرای حسابداری مدیریت در شرکت‌های تولیدی است (بریت⁸، ‌2004). مطابق با نتایج تحقیقات انجام‌شده(مانند: ‌محمد و جمیل (۲۰۲۰)؛ ‌کوزدریوران⁹ (۲۰۱۷)؛ می‌چل و رید¹⁰ ‌(2000)) این ضعف‌ها در شرکت‌های تولیدی کوچک و متوسط نمود بیشتری دارند؛ چراکه در این شرکت‌ها احتمال وجود تخصص و ظرفیت نوآوری برای حسابداری مدیریت، بسیار اندک است. لذا، این موارد انگیزه اولیه برای این تحقیق را به وجود آورد که در آن حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی‌های تولید پایدار در شرکت‌های کوچک و متوسط، موردبررسی قرار ­گیرد. ​

از سویی دیگر، امروزه بیشتر سازمان‌ها در یک محیط رقابتی و پویا کار می‌کنند، محیطی که متغیرهای آن دائماً در حال تغییر هستند و پیش‌بینی این تغییرات چالش­برانگیز است. از سوی دیگر، سازمان‌ها زمان و پول زیادی را صرف رسیدن به اهداف خود می‌کنند. بنابراین، بررسی عملکرد سازمان‌ها در دستیابی به اهداف خود و درک موقعیت سازمان در یک محیط پیچیده و پویا برای مدیران بسیار مهم است‏(حقیقت‌طلب سرشکه و دیگران، ۱۳۹۵). در این میان، افزایش توجه و تقاضا برای شفافیت و پاسخگویی در زمینه تولید پایدار، مدیران شرکت‌ها را به این سمت هدایت می‌کند تا اطمینان حاصل کنند که تولید پایدار ، اقتصاد را توأم با محیط‌زیست و اجتماع، مدنظر قرار می­دهد‏(ناصرترابي و دیگران، ۱۳۹۴). در این میان، حسابداری مدیریت مطابق با مفهوم سه‌گانه اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی، ابزاری است که می­تواند توسط سازمان‌ها برای پایدارتر شدن استفاده می‌شود‏‏(توری و خان¹¹، ۲۰۲۰). در حال یکه حسابداری سنتی، تنها بر نتایج مالی و اقتصادی ناشی از فعالیت‌های تجاری برای به حداکثر رساندن سود سهامداران متمرکز است‏(ناصرترابي و دیگران، ۱۳۹۴). 

چنین استدلال شده است که امروزه تولید رفاه و ثروت، اقتصاد را کنترل می‌کند؛ این در حالی است که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم منجر به تهی شدن اکوسیستم و تحمیل بار، بر جامعه می­گردد‏‏(بون ویسن و دیگران¹²، ۲۰۱۷). درنتیجه، جامعه امروز شرکت‌های تولیدی را به‌عنوان بخشی از مشکلات اجتماعی و زیست‌محیطی جهانی مقصر می‌داند‏‏(کاپروس و دیگران¹³، ۲۰۱۶). بنابراین، شرکت‌های تولیدی فشاری را از سوی سهامداران و جامعه برای کمک به پایداری تجربه می‌کنند (‏سیاکر و همکاران، ۲۰۱۷، وانگمب، ۲۰۱۳)‏. در همین رابطه احمد¹⁴ ‏(2017)، نتالمیا¹⁵ ‏(2017) و همدی و فورنس¹⁶ ‏(2022) نیز ‏استدلال کردند که شرکت‌ها برای کاهش این فشار از جانب سهامداران، ممکن است نیاز به ادغام حسابداری مدیریت ‏در استراتژی­های تولید خود داشته باشند تا به کاهش فشاری که تصویر آن‌ها را در جامعه لکه‌دار می‌کند، کمک کند‏‏(نیر¹⁷، ۲۰۱۷). این در حالی است که سازمان‌های پایدار که بهره‌وری محیطی و اجتماعی را توأم با توسعه عملکرد اقتصادی در همه ارکان خود ازجمله حسابداری مدنظر قرار می­دهند، به‌شدت رقابتی شده و شهرت خود را در چشم سهامداران و بازارها تقویت می‌کنند. در مقابل، شرکت‌های فاقد دیدگاه‌های پایداری در پاسخگویی به مقررات دولتی، در حمایت از خواسته‌های سهامداران، عموم جامعه و انطباق با افشای عملکرد محیطی و اجتماعی با مشکل مواجه خواهند شد‏‏(پتچارات¹⁸، ۲۰۱۰).

 از سویی دیگر، روش فعلی هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (‏ABC)‏¹⁹ تا به امروز هزینه‌های زیست‌محیطی و اجتماعی را به رسمیت نمی‌شناسد و یا آن‌ها را از هزینه‌های سربار جدا نمی‌کند تا اطلاعات هزینه تفکیک‌شده را برای تصمیم‌گیری و برنامه­ریزی، گزارش کند‏‏(الشاعر²⁰، ۲۰۲۲). ​ همچنین، بررسی متون نشان می‌دهد که نیاز به یک مدل مفهومی یا چارچوب نظری برای حسابداری مدیریت زیست‌محیطی ‏و یا حسابداری مدیریت اجتماعی‏ جهت توسعه داده‌های حسابداری پیرامون اثرات هزینه محیطی و اجتماعی وجود دارد. علاوه بر این، به نظر می‌رسد که شرکت‌های کوچک و متوسط فعال در صنعت خودرو کشور فاقد سیستمی هستند که این نوع هزینه‌ها را به‌درستی درک کند و اطلاعاتی را برای پشتیبانی از تصمیم‌گیری داخلی و افشای خارجی فراهم نماید. لذا، نیاز به یک چارچوب حسابداری یا مدل مفهومی برای اندازه‌گیری هزینه‌های بهبود در جامعه، محیط‌زیست و درعین‌حال افزودن ارزش به سازمان‌ها و پایدارتر کردن آن‌ها وجود دارد. ​بنابراین، این تحقیق یک الگوی حسابداری نوآورانه را ارائه خواهد داد که مفاهیم و فعالیت‌های حسابداری مدیریت زیست‌محیطی و حسابداری مدیریت اجتماعی ‏را به‌عنوان یک مدل مفهومی جدید برای سازمان‌ها ترکیب می­نماید. این در حالی است که باوجود افزایش تعداد مطالعات بر روی شیوه­های حسابداری مدیریت در طول دهه‌های اخیر در کشور، اطلاعات کمی در مورد اثربخشی ادغام شیوه­های حسابداری مدیریت در استراتژی‌های شرکت­های کوچک و متوسط جهت حمایت از پایداری تولیداتشان وجود دارد. بـدین منظـور، در وهله اول، باید مؤلفه‌های مؤثر شناسایی شوند. از همین روی، به نظر می‌رسد واکاوی عقاید و دیدگاه‌ها باهدف شناسایی مؤلفه‌های حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک­و­متوسط و همچنین طراحی الگوی مربوطه، می‌تواند با ایجاد یک تصویر صحیح، راه دستیابی به این امر را ارائه داده و شرکت­های کوچک و متوسط را در برنامه‌ریزی راهبردی جهت دستیابی و بهبود حسابداری مدیریت، یاری رساند. در همین رابطه، نوآوری اصلی این تحقیق در ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای تولید پایدار در بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌باشد. این الگوی حسابداری مدیریت، به شرکت‌های کوچک و متوسط کمک می‌کند تا با استفاده از رویکردهای مدرن، به دستیابی به تولید پایدار و مدیریت بهینه منابع مالی، انسانی و فیزیکی بپردازند. همچنین، به کمک این الگو، بنگاه‌های کوچک و متوسط می‌توانند بهبودهای مداوم در عملکرد خود را در راستای تولید پایدار ایجاد کنند و به عنوان نمونه‌ای الهام‌بخش برای سایر شرکت‌ها در حوزه‌ی تولید پایدار عمل کنند. لذا، تحقیق حاضر به دنبال آن است که با ارائه الگوی حسابداری مدیریت، به این مسئله بپردازد و به این سؤال اصلی پاسخ می‌دهد که الگوی مذکور چه ابعاد و مؤلفه‌هایی دارد؟

این مقاله به‌صورت زیر سازمان‌دهی شده است. ابتدا، پیشینه نظری و تجربی را موردبررسی قرار می­دهد و مبانی نظری و پیشینه پژوهش مربوط به مبحث تحقیق را مستند به مطالعات قبلی، ارائه می‌دهد. دوم، روش­شناسی مورداستفاده در این تحقیق، به صورتی خلاصه بیان می­گردد. سپس یافته­ها را ارائه داده و درنهایت نتایج و پیامدهای عملی این تحقیق را موردبحث قرار می­دهد. ​

2-                      مبانی نظری و پیشینه پژوهش

هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت (‏ABC) ‏از رویکرد سنتی حسابداری مدیریت برای شناسایی و تخصیص هزینه‌های هر فعالیت تولیدی به هزینه‌های محصول یا مراکز هزینه (‏فعالیت‌ها) تشکیل‌شده است و مبتنی بر این فرض است که فعالیت‌ها در درون هر بنگاه، منابع را مصرف می‌کنند و محصولات و خدمات حاصل انجام فعالیت‌ها است. در این روش ابتدا کلیه فعالیت‌های سازمانی شناسایی‌شده و به‌عنوان موضوعات هزینه ثبت می‌شوند و همه هزینه‌های سازمانی به این موضوعات تخصیص می‌یابد. در مرحله دوم بر مبانی شاخص‌های تعریف‌شده هزینه‌های جذب‌شده به محصولات تولیدی یا خدمات ارائه‌شده تسهیم می‌شود‏‏(کسادو و سیلوا²¹، ۲۰۲۱). هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت، تا به امروز هزینه‌های مرتبط با اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی را به‌طور جداگانه شناسایی نکرده است. بنابراین شرکت‌ها در اندازه‌گیری (به‌عنوان‌مثال) ‏کاهش و کنترل هزینه‌های زیست‌محیطی و آلاینده‌ها با مشکل مواجه هستند. درنتیجه، یک شرکت قادر به اندازه‌گیری هزینه‌های کامل به منظور تنظیم موفقیت‌آمیز قیمت‌های صحیح محصولات و خدمات نیست ‏‏(بوس²²، ۲۰۰۶)‏. بنابراین، گسترش کاربرد روش ABC برای شناسایی جداگانه هزینه‌های اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی از سرهزینه‌ها و تخصیص آن‌ها به هزینه‌های محصول، برای این تحقیق حائز اهمیت است. این امر می‌تواند اطلاعات هزینه دقیق تری را برای پشتیبانی از تصمیم‌گیری داخلی و جریان به سمت گزارش دهی خارجی و افشاگری‌ها ایجاد کند؛ زیرا مفهوم حسابداری مدیریت را با پایداری ترکیب خواهد کرد. ​

ترکیب حسابداری مدیریت با پایداری، یک رویکرد جدید برای حسابداری به منظور تسهیل توسعه شرکت‌ها در سه بعد اقتصادی، اجتماعی و محیطی است. حسابداری پایداری اخیرا افشاگری‌ها را با استفاده از یک گزارش خط پایین سه‌گانه به منظور بهبود تصمیم‌گیری داخلی و اطلاع‌رسانی به سهامداران پشتیبانی کرده‌است ‏‏(گیل-مارین و دیگران²³، ۲۰۲۲)‏‏. حسابداری مدیریت در حوزه‌های اقتصادی عبارت است از استفاده از اطلاعات حسابداری برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی در یک سازمان یا شرکت. این شامل بررسی و تحلیل داده‌های مالی، بودجه‌ریزی، ارزیابی عملکرد و برنامه‌ریزی استراتژیک می‌شود. حسابداری مدیریت برای کمک به مدیران در اتخاذ تصمیمات بهینه و بهبود عملکرد سازمانی استفاده می‌شود. تعدادی از مطالعات فعلی نیز (به‌عنوان مثال‏‏سرفه و گپلاکریشنا-رمانی²⁴، ۲۰۱۹ ؛‏‏نظام و دیگران²⁵، ۲۰۱۹ )‏، حسابداری پایداری را از نظر اندازه‌گیری فیزیکی و پولی برای بهبود مدیریت مالی موردبررسی قرار داده‌اند. با این حال، هوریش و دیگران²⁶ ‏(2020)اشاره کرد که حسابداری پایداری باید بهبودهایی را در گزارش اجتماعی و محیطی به‌عنوان افشای خارجی به منظور ایجاد ارزش ذینفعان برای سازمان‌های پایدار ترکیب کند. علاوه بر این، حسابداری پایداری یک شرکت را با همه هزینه‌ها در نظر می­گیرد. بنابراین یک حسابداری هزینه کامل برای حمایت از افشای داخلی و خارجی از طریق گزارش پایداری و گزارش مسئولیت اجتماعی شرکت ‏اجرا می‌شود ‏‏(کور و لودهیا²⁷، ۲۰۱۹)‏. درنتیجه، مفهوم حسابداری پایداری با این تحقیق همسو است زیرا با اطلاعات هزینه زیست‌محیطی و اجتماعی برای حمایت از افشای عملکرد زیست‌محیطی و اجتماعی در ارتباط است. در طراحی الگوی تحقیق، یکی از اجزای حسابداری مدیریت، مباحث زیست‌محیطی است. ​

حسابداری مدیریت زیست‌محیطی (‏EMA)²⁸‏، که زیر مجموعه‌ای از حسابداری زیست‌محیطی است، برای ارائه اطلاعات هزینه‌های زیست‌محیطی جهت پشتیبانی از تصمیم‌گیری داخلی مورداستفاده قرار می‌گیرد‏. حسابداری مدیریت زیست‌محیطی باهدف کاهش اثرات منفی بر محیط‌زیست و در عین حال بهبود کارایی مواد (‏درنتیجه افزودن ارزش)‏ بکار گرفته می­شود‏‏(سوسانتو²⁹، ۲۰۱۹). ​استدلال شده است که کاهش آلودگی، شرکت را قادر می‌سازد تا بهره‌وری زیست‌محیطی ایجاد کند. علاوه بر این، بهتر است پیاده‌سازی حسابداری زیست‌محیطی شامل سیستم‌های حسابداری مدیریت زیست‌محیطی باشد. این امر شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا هزینه‌های زیست‌محیطی را از ورودی‌های واحد (‏مواد خام، انرژی و آب)‏و همچنین خروجی‌های غیر محصول (‏ضایعات و انتشارات دی اکسید کربن) ‏اندازه‌گیری کنند‏، در حالی که کاهش این هزینه‌ها و آلاینده‌ها را ارزیابی می‌کنند ‏‏(برنت و هانسن³⁰، ۲۰۰۸)‏. بنابراین، با استفاده از حسابداری مدیریت زیست‌محیطی، شرکت‌ها می‌توانند هزینه‌های محیط را شناسایی و اندازه‌گیری و به هزینه‌های فردی محصول اختصاص دهند در حالی که اطلاعات دقیق­تری از این هزینه‌ها را فراهم می‌کنند. شرکت‌ها همچنین می‌توانند عملکرد زیست‌محیطی را بهبود بخشند در حالی که خود را به‌عنوان سازمان‌های آگاه از محیط‌زیست ارتقا می‌دهند‏. اساسا، اطلاعات هزینه زیست‌محیطی قادر به پشتیبانی از تصمیم‌گیری کسب‌وکار در مدیریت منابع با ثبت استفاده و جریان در واحدهای فیزیکی (‏منابع، انرژی، و آب)‏و پولی (‏مالی، صرفه‌جویی در هزینه، و درآمدها)‏است ‏‏(لاتن و دیگران³¹، ۲۰۱۸)‏. ​

همانگونه که بیان شد؛ حسابداری مدیریت زیست‌محیطی برای شناسایی هزینه‌های اثرات زیست‌محیطی، استفاده و جریان منابع، انرژی و آب و همچنین برای اندازه‌گیری کاهش آلاینده‌ها به کار می‌رود. حسابداری مدیریت زیست‌محیطی اطلاعات هزینه‌های زیست‌محیطی دقیق تری را برای پشتیبانی از افشای عملکرد زیست‌محیطی ثبت می‌کند اما در حال حاضر مسائل اجتماعی را پوشش نمی‌دهد، که سهم کلیدی در این مطالعه دارد. این تحقیق، حسابداری مدیریت اجتماعی (‏بخشی از رویکرد حسابداری اجتماعی)‏را در توسعه یک الگوی حسابداری مدیریت ادغام می‌کند. این امر ممکن است به شرکت‌های کوچک و متوسط کمک کند تا در حسابداری مدیریت به جهت پایداری تولید موفقیت بیشتری داشته باشند. حسابداری مدیریت اجتماعی (‏SMA)³²‏ ثبت و اندازه‌گیری هزینه‌های اجتماعی شرکت‌ها برای تصمیم‌گیری داخلی و پشتیبانی از افشای عملکرد اجتماعی را تسهیل می‌کند. با این حال، هزینه‌های اجتماعی چندان اندازه‌گیری نمی­شوند، زیرا اکثر اوقات به‌عنوان سایر هزینه‌ها (‏اگر اصلا)‏ ثبت می‌شوند‏‏(کنترافتتو و برنس³³، ۲۰۱۳)‏. هزینه‌های اجتماعی به‌طور تاریخی توسط حسابداری مدیریت سنتی با استفاده از روش ABC برای شناسایی و تخصیص به هزینه‌های محصول نادیده گرفته شده است. این امر منجر به این شده‌ که شرکت‌ها از حسابداری اجتماعی برای بهبود عملکرد اجتماعی خود استفاده نکنند‏. بنابراین، کشف موانع بر روی عملکرد اجتماعی در قالب گزارش‌ها مسئولیت اجتماعی شرکت ‏با در نظر گرفتن هزینه‌های تاثیرات اجتماعی پیچیده‌ است ‏‏(هاپل³⁴، ۲۰۱۵). علاوه بر این، ترکیب مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی می‌تواند راه درازی را برای بهبود رویکرد حسابداری نسبت به این نگرانی‌ها طی کند‏. اگر بتوان حسابداری اجتماعی را توسعه داد و در یک چارچوب یا الگو حسابداری گنجاند، به شرکت‌ها کمک خواهد کرد تا از نظر اجتماعی و زیست‌محیطی آگاهی بیشتری داشته باشند ‏‏(کنترافتتو و برنس، ۲۰۱۳)‏. ​نکته مطرح‌شده در اینجا این است که حسابداری مدیریت اجتماعی باید در اندازه‌گیری هزینه‌هایی که مربوط به بهبود جامعه، کارمندان، بشریت و محیط‌زیست است، به کار گرفته شود. این امر اطلاعات هزینه‌ای را برای پشتیبانی از افشای عملکرد اجتماعی فراهم می‌کند. شرکت‌ها در عین ایجاد اعتبار مثبت به‌عنوان "تولیدکنندگان با مسئولیت اجتماعی و سبز" ، از نظر اجتماعی و زیست‌محیطی به سازمان‌های آگاه تبدیل خواهند شد.

مفاهیم حسابداری موردبحث در بالا زیربنای چارچوب نظری الگوی تحقیق را تشکیل می‌دهند. با این حال، این مفاهیم به‌طور گسترده در ادبیات موضوع، به ویژه در ارتباط با عملکرد اجتماعی موردبررسی قرار نگرفته اند. علاوه بر این، هزینه‌های زیست‌محیطی باید به‌طور جداگانه شناسایی شوند و به هزینه‌های محصولات اختصاص داده شوند تا آن‌ها را در معرض دید قرار دهند نه اینکه در مخارج پنهان شوند. در همین حال، هزینه‌های تاثیر اجتماعی باید به منظور توسعه گزارش عملکرد اجتماعی که به نگرانی‌های قابل‌توجه سهامداران شرکت‌ها می‌پردازد، بررسی شود. همچنین، تا به امروز، تمرکز بر این زمینه تحقیقاتی تا حد زیادی از دیدگاه غربی بوده‌است. به دلیل تفاوت‌های فرهنگی و قانونی، یافته‌های مطالعات در مورد کشورهای غربی ممکن است قابل تعمیم به ایران نباشد. لذا پژوهش حاضر، واکاوی عقاید و دیدگاه‌ها را باهدف ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط، موردبررسی قرار خواهد داد. بر این اساس اهداف زیر، تعریف می­گردد:

1)       شناسایی شاخص­های مؤثر بر حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط

2)       طراحی ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط

در ادامه، تعدادی از تحقیقات داخلی و خارجی مرتبط با مبحث تحقیق خلاصه و ذکر شده است:

‏‏پومیویست و سوتتیپون³⁵ (۲۰۲۴)، در پژوهشی به بررسی اثرات حسابداری مدیریت استراتژیک  بر عملکرد پایدار شرکتها پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که مدل رابطه‌ای بین داده‌های تجربی واقعی در سطح قابل قبولی جا به جا می‌شود. حسابداری مدیریت استراتژیک تأثیر مثبت معناداری بر عملکرد اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی دارد. علاوه بر این، عملکرد زیست‌محیطی و اجتماعی نقش واسطه‌ای را در رابطه بین حسابداری مدیریت استراتژیک و عملکرد اقتصادی ایفا می‌کنند. یافته‌ها نشان می‌دهد که بین سه جزء اصلی عملکرد پایدار(عوامل اقتصادی، زیست محیطی، واجتماعی) ارتباطات علی وجود دارد.‏‏سوریانا³⁶ و دیگران (2023)، در پژوهشی به بررسی عوامل مؤثر بر کاربرد حسابداری مدیریت در شرکت­های کوچک و متوسط پرداختند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مهارت‌های منابع انسانی، ویژگی‌های کسب‌وکار، محیط کسب‌وکار و استراتژی کسب‌وکار تأثیر مثبت معناداری بر کاربرد حسابداری مدیریت هم به‌صورت فردی و هم به‌طور همزمان دارد. به نظر می­رسد حسابداری مدیریت همچنان ابزاری علمی برای مدیران باشد تا عملیات، کنترل و تصمیم­گیری را به شیوه ای رضایت بخش انجام دهند. اثربخشی اجرای حسابداری مدیریت برای بهبود کارایی عملیاتی و عملکرد مدیریت اهمیت فزاینده­ای دارد. ‏نارتی و و در پول³⁷ (۲۰۲۱)، در پژوهشی شیوه‌های نوین حسابداری مدیریت برای پایداری تولید شرکت‌های کوچک و متوسط را مورد بررسی قرار دادند. با تجزیه و تحلیل دقیق، هفت روش جدید حسابداری مدیریت برای تضمین پایداری در فرآیند تولید شرکت‌های کوچک و متوسط (شامل هزینه‌یابی / بودجه‌بندی مبنای فعالیت؛ هزینه‌یابی چرخه حیات محصول؛ مدیریت کیفیت جامع؛ هزینه‌یابی محیطی؛ هزینه‌یابی هدف؛ هزینه‌یابی کایزن و تحلیل ارزش) شناسایی شدند. ‏رستمی جاز و دیگران (۱۴۰۱)، در پژوهشی به بررسی نقش ویژگی‌های سازمانی در رابطه بین شیوه‌های حسابداری مدیریت و پایداری شرکت، پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش نشان‌دهنده آن است که بین تمامی شیوه‌های حسابداری مدیریت (یعنی، اندازه، سن، وجود مهارت‌های تخصصی و ساختار مالکیت) و پایداری شرکت رابطه معنادار مثبت وجود دارد. همچنین، نتایج پژوهش نشان می‌دهد که ویژگی‌های سازمانی در رابطه بین شیوه‌های حسابداری مدیریت و پایداری شرکت نقش دارند. این پژوهش از وجود یک واحد/ بخش حسابداری مدیریت مستقل برای بهبود تحقق مزایای اجرای روش حسابداری مدیریت معاصر حمایت می‌کند. لاتان³⁸ و دیگران ‏(2018)، در پژوهشی به بررسی اثرات استراتژی زیست‌محیطی، عدم اطمینان زیست‌محیطی و تعهد مدیریت ارشد بر عملکرد زیست‌محیطی شرکت با توجه به نقش حسابداری مدیریت زیست‌محیطی پرداختند. نتایج تجربی نشان می‌دهد که حسابداری مدیریت زیست‌محیطی می‌تواند ابزار موثری برای ارائه اطلاعات به منظور دستیابی به عملکرد زیست‌محیطی برتر در شرکت‌های اندونزیایی باشد. همچنین، یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که برای شرکت‌های فعال در کشورهای دیگر، از جمله کشورهایی که با عدم اطمینان زیست‌محیطی مواجه هستند، بهبود عملکرد زیست‌محیطی سازمانی با استفاده از ابزارهای حسابداری مدیریت زیست‌محیطی امکان‌پذیر است. این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که تعهد مدیریت ارشد، استراتژی محیط زیستی شرکتی و نااطمینانی محیط زیستی تأثیر مثبت و معناداری بر استفاده از حسابداری مدیریت زیست‌محیطی و بهبود عملکرد زیست‌محیطی سازمانی دارند.

 

3-                      روش پژوهش

تحقیق حاضر به لحاظ هدف، کاربردی، به لحاظ روش گردآوری داده ها، اکتشافی و به لحاظ ماهیت داده‌ها، کیفی و کمی (آمیخته) است. روش گردآوری داده­ها و تحلیل در بخش کیفی، مصاحبه و تحلیل تم و در بخش کمی، پرسشنامه و مدل‌سازی معادلات ساخناری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) است. مشارکت کنندگان در تحقیق برای انجام مصاحبه های عمیق و نیز پاسخ به پرسشنامه، شامل مدیران و کارشناسان شرکت­های کوچک و متوسط فعال در صنعت خودرو، مستقر در استان تهران و همچنین اساتید دانشگاه، بودند. این مطالعه از اسفند 1400 تا آبان 1401 به مدت هشت ماه طول کشید. نمونه گیری در بخش کیفی به روش غیر احتمالی گلوله برفی انجام شد. به منظور انتخاب هدفمند مصاحبه­شونده­ها، ابتدا فهرستی از افراد توانمند در حوزه­های مرتبط با تحقیق توسط محقق تهیه و سپس با مراجعه به آنان در صورت تمایل مصاحبه انجام گرفت. در فرآیند مصاحبه با افراد مورد نظر در صورتی که آنان، فرد مورد نظر دیگری را که تخصصی در زمینه تحقیق حاضر داشت، معرفی می­کردند در صورت لزوم با وی نیز مصاحبه‌صورت می­گرفت. شایان ذکر است که مطابق فرایند تحقیق کیفی به منظور پربارتر شدن داده­ها سعی شد، گروه­های متنوعی شامل خبرگان صنعتی و دانشگاهی مورد مصاحبه قرار گیرند تا از سوگیری داده­ها جلوگیری شود. نمونه گیری و مصاحبه تا جایی تداوم یافت که کفایت و اشباع داده ها صورت گرفت و محقق با دریافت اطلاعات متمایزی مواجه نگردید. براین اساس و به‌طور کلی تعداد نمونه­ها در تحقیق حاضر 15 نفر بود و زمان مصاحبه ها بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه به طول انجامید. روش تحلیل داده ها در بخش کیفی، بر مبنای روش تحلیل تم بود. تحلیل تم نوعی تحلیل محتوای داده­هاست. همچنین، به منظور اطمینان از پایایی نتایج مصاحبه­ها، کدگذاری اولیه انجام و در فاصله زمانی کوتاهی، کدگذاری­ها بازبینی شد. افزون براین، از یکی دانشجویان دکتری حسابداری درخواست شد تا به‌عنوان همکار پژوهش (کدگذار دوم) در پژوهش مشارکت کرده و در بازبینی کدگذاری­ها کمک کند. علاوه­براین، در این پژوهش، برای جمع‌آوری و اعتبارسنجی داده‌ها از روش نمونه‌گیری در دسترس استفاده شد. در این روش، از افرادی که به راحتی در دسترس بودند، دعوت به شرکت در مطالعه شدند. این روش، با مزایای سرعت و سهولت در جمع‌آوری داده‌ها همراه است، اما از نظر آماری ممکن است به دلیل عدم تعمیم‌پذیری نتایج به کل جامعه، ضعیف باشد. لذا، با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95% و خطای 5%، حجم نمونه به 384 نفر تعیین شد. برای جمع‌آوری داده‌ها، از یک پرسشنامه با طیف لیکرت پنج درجه‌ای استفاده شد. این پرسشنامه دارای دو بخش بود؛ بخش اول شامل سوالات جمعیت‌شناختی بود که اطلاعاتی مانند سن، جنسیت، تحصیلات و سابقه کار افراد را جمع‌آوری می‌کرد، و بخش دوم شامل 73 گویه بود که برای جمع‌آوری داده‌های اصلی مربوط به مدل‌سازی معادلات ساختاری به کار رفت. پرسشنامه به صورت آنلاین از طریق پلتفرم‌های مختلف مانند شبکه‌های اجتماعی و ایمیل در دسترس افراد قرار گرفت و افراد پس از مطالعه دقیق پرسشنامه، به سوالات آن پاسخ دادند. پس از جمع‌آوری داده‌ها، برای بررسی اعتبار مدل از روش‌های مدلسازی معادلات ساختاری با رویکرد حداقل مربعات جزئی (PLS) استفاده شد.

 

4-                      یافته ها

4-1-       شناسایی شاخص­های مؤثر بر حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط

همانگونه که در بخش روش تحقیق ذکر شد، در تحقیق حاضر به منظور جمع‌آوری داده‌ها در بخش کیفی، از مصاحبه و جهت تحلیل از روش تحلیل تم(مضمون)، استفاده گردید. لذا، به منظور تجزیه‌وتحلیل داده­های به دست آمده از مصاحبه ها از تکنیک تحلیل تم استفاده شد. تحلیل تم روشی برای تعیین، تحلیل و بیان الگوهای (تم­ها) موجود درون داده هاست. این روش در حداقلی­ترین اقدام خود داده ها را سازمان‌دهی و در قالب جزئیات توصیف می­کند. اما می­تواند از این فراتر رود و جنبه های مختلف موضوع پژوهش را تفسیر کند در پژوهش حاضر در مرحله اول داده­های مصاحبه مطالعه مرور و بررسی  شده و کدهای اولیه آنها استخراج شد در مرحله بعد کدهای مختلف در قالب تم­های اولیه و هریک از تم­های اولیه نیز در قالب تم­های فرعی و سپس، اصلی تعیین شدند. بر این اساس و در طی مرحله آشنایی با داده­ها، شواهد گفتاری (73 مورد) شناسایی‌شده ازمتن مصاحبه ها در قالب 13 کد اولیه برچسب­زنی شد. در ادامه، به جهت آشنایی با مرحله کدگذاری، بخشی از مصاحبه انجام شده با یکی از مشارکت‌کنندگان، آورده شده است:

مشارکت کننده 3 :"... از انجا که هزینه های زیست‌محیطی و یا اجتماعی از لحاظ تاریخی در میان فرایندهای تولید و خدمات پنهان شده است، اکثر شرکت­ها قادر به شناسایی انها به‌عنوان هزینه­های زیست‌محیطی و اجتماعی نیستند. بنابراین این هزینه ها به حساب های سربار اختصاص داده می­شود.

اینجاست که حسابداری مدیریت اجتماعی و یا زیست‌محیطی برای ایجاد داده­های اجتماعی و محیطی دقیق­تر جهت تصمیمات مدیریت داخلی اجتماعی و اهداف افشای اجتماعی و زیست‌محیطی وارد عمل می­شود. بطور مثال مرخصی زایمان زنان و یا مرخصی پدران و همچنین، حق اولاد ازجمله هزینه های اجتماعی برای بهبودکیفیت زندگی کارکنان، در راستای تحقق مسئولیت های اجتماعی شرکت است و یا تعمیر و جلوگیری از نشت مواد به‌عنوان مثال نشت مواد شیمیایی، روغن و یا سوخت از ماشین­آلات و انبار ازجمله شاخص­های مورد ارزیابی در حسابداری زیست‌محیطی است که بر بازده مالی کل شرکت اثر می­گذارد و نهایتا مجموعه این عوامل هستند که استراتژی­های تولید پایدار را در شرکت­های کوچک و متوسط فعال در صنعت خودرو تحت­الشعاع خود قرار می­دهند. لذا، اهمیت تدوین الگوی حسابداری مدیریت با لحاظ موارد مطروحه ازجمله ضروریات پیش­روی حسابداری صنعتی است. ..."

 

---

[1]  Chartered Institute of Management Accountants

[2]  Oyewo

[3]  Luqmani

[4]  Tilt

[5]  Schaltegger and Burritt

[6]  Mat

[7]  Tuczek

[8]  Burritt

[9]  Cuzdriorean

[10]  Mitchell and Reid

[11]  Tiwari and Khan

[12]  Bonvoisin

[13]  Capros

[14]  Ahmad

[15]  Ntalamia

[16]  Hamadi and Fournès

[17]  Nair

[18]  Petcharat

[19]  Activity Based Costing(ABC)

[20]  Elshaer

[21]  Quesado & Silva

[22]  Bose

[23]  Gil-Marin et al

[24]  Sroufe & Gopalakrishna-Remani

[25]  Nizam et al

[26]  Horisch et al

[27]  Kaur & Lodhia

[28]  Environmental management accounting

[29]  Susanto

[30]  Burnett & Hansen

[31]  Latan et al

[32]  Social management accounting

[33]  Contrafatto & Burns

[34]  Heupel

[35]  Pumiviset & Suttipun

[36]  Suryana

[37]  Nartey and van der Poll

[38]  Latan

نمونه ای از چگونگی انجام مراحل آشناشدن و برچسب زنی داده‌ها در شکل 1 ارائه‌شده است:

 

­­

 

برچسب زنی داده‌ها (کدگذاری اولیه)

آشنا شدن با داده‌ها

 

 

-       مرخصی زایمان زنان و یا مرخصی پدران (3) -       حق اولاد (3)

 

        

-       تعمیر و جلوگیری از نشت مواد به عنوان مثال نشت مواد شیمیایی، روغن و یا سوخت از ماشین­آلات و انبار (3)

 

 

شکل 1. نمونه ای از چگونگی انجام مراحل آشناشدن و برچسب زنی داده‌ها

 

در مرحله ‏طبقه‌بندی کدهای اولیه و تشکیل تم فرعی نیز کدهای اولیه بدست آمده موردبررسی قرار گرفته و سپس پژوهشگر کدهایی که از نظر معنی و مفهوم به یکدیگر نزدیک هستند و به اصطلاح قرابت معنایی با یکدیگر دارند را در یک گروه قراد داده و به خلق معانی و واژه‌های جدید می‌پردازد. در حقیقت پژوهشگر کدها را در قالب تم‌های فرعی دسته بندی می‌شوند. برای آشنایی بیشتر با چگونگی این دسته بندی‌ها، یک نمونه در ادامه آورده شده است.

 

جدول 1. نمونه ای از چگونگی انجام مرحله طبقه‌بندی کدهای اولیه و تشکیل تم فرعی

تم فرعی	کد اولیه	شواهد گفتاری (عدد داخل پرانتز نشان‌دهنده کد مصاحبه شونده است)
تدوین برنامه‌ای مدون برای ارتقا مهارت کارکنان در اجرای فرآیندهای اساسی سرمایه­گذاری در تولید هوشمند سبز	Ø       بکارگیری کارکنان با سطح مهارت بالا	Ø       مصاحبه‌شونده 2 "شرکت ایرانخودرو، نیروی کار ماهر برای اجرای موفقیت‌آمیز تولید سبز و تحول دیجیتال را جذب نماید" Ø       عوامل عدم تمایل یا امکان بهبود مهارت دیجیتال نیروی انسانی در شرکت رفع گردد" Ø       مصاحبه‌شونده 5 "از دیدگاه چشم‌انداز کلی شرکت ایران‌خودرو در حوزه‌های تولید سبز هوشمند، مهارت‌های مورد نیاز، شناسایی و همواره ارزیابی شوند" Ø       مصاحبه‌شونده 5 "کمبود مهارت نیرو انسانی، با مهارت‌زایی پرسنل، استخدام افراد جدید و استفاده از نیروی کار فریلنس، به‌عنوان گزینه‌های شرکت در این زمینه رفع گردد"
	Ø       آموزش مهارت‌های لازم به کارکنان	Ø       مصاحبه‌شونده 7 "با پیشرفت فناوری دیجیتال و بهبود روش‌ها و استراتژی‌های محل کار، هماهنگی کارفرمایان و کارمندان با این تغییرات از نظر دانش، مهارت‌ها، ارزش‌ها و توانایی‌ها با آموزش می‌توان محقق نمود" Ø       مصاحبه‌شونده 10 "از بهترین راه‌های افزایش دانش و مهارت، آموزش کارکنان است" Ø       مصاحبه‌شونده 11 "با وجود هزینه آموزش کارکنان، در صورت مفید بودن این آموزش، بازگشت سرمایه بسیار زیاد است" Ø       مصاحبه‌شونده 14 "برنامه‌های آموزش کارکنان به پیشرفت دانش و مهارت کارمندان کمک می‌کند تا با تحول دیجیتال و نیز الزامات سبز در صنعت خودرو مطابقت داشته‌باشند"

 

 

با توجه به جدول 1 مواردی از قبیل بکارگیری کارکنان با سطح مهارت بالا و نیز آموزش مهارت‌های لازم به کارکنان، در یک دسته تحت عنوان تدوین برنامه‌ای مدون برای ارتقا مهارت کارکنان در اجرای فرآیندهای اساسی سرمایه­گذاری در تولید هوشمند سبز، قرار می‌گیرند. با توجه به نمونه ارائه‌شده، نتایج نهایی حاصل از این دسته بندی و یا به عبارت دیگر احصای تم‌های فرعی و نیز تم اصلی پژوهش، به جهت رعایت اختصار در جدول 2، ارائه‌شده است.

 

جدول 2. خلاصه نتایج پژوهش حاضر در بخش تحلیل تم

تم اصلی	تم فرعی-3 کد			کدگذاری اولیه- 13 کد
حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط	Ø       حسابداری مدیریت فعالیت­های اجتماعی در شرکت­های کوچک و متوسط			Ø       حساب­های مزایای ارائه‌شده به کارکنان
Ø       حساب­های مرتبط با آموزش برای هر کارمند
Ø       حساب­های مرتبط با برنامه­های مدیریت مهارت­ها و یادگیری مادام العمر
Ø       حساب­های اقدامات انجام شده برای پاسخ به حوادث عدم پیروی از سیاست ها و رویه ها
Ø       حساب­های اجتماعی مرتبط با سرمایه­گذاری و یا بازاریابی و فروش
Ø       حساب­های اجتماعی مرتبط با جامعه
Ø       حسابداری مدیریت زیست­محیطی در شرکت­های کوچک و متوسط		Ø       حساب­های زیست‌محیطی منابع فیزیکی ورودی به واحد تولیدی
Ø       حساب­های زیست‌محیطی در فرایند تولید
Ø       حساب­های زیست‌محیطی غیرتولیدی
Ø       حساب­های پیشگیری و مدیریت زیست‌محیطی
Ø       استراتژی های تولید پایدار		Ø       استراتژی های زیست‌محیطی
Ø       استراتژی های اجتماعی
Ø       استراتژی های مالی و اقتصادی

 

 

با توجه به نتایج پژوهش در بخش کیفی (جدول 2)، در تحقیق حاضر و در بخش کیفی، به منظور جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات، از مصاحبه و جهت تحلیل از روش تحلیل تم (مضمون)، استفاده شد. بر همین اساس و باهدف جمع‌آوری داده‌های کیفی، پس از بررسی ادبیات مرتبط با مبحث تحقیق، چارچوبی برای طرح پرسش‌های مصاحبه ها با خبرگان تدوین گردید. در ادامه، 15 نفر از مدیران و کارشناسان شرکت­های کوچک و متوسط فعال در صنعت خودرو مستقر در تهران و همچنین خبرگان دانشگاهی، از طریق روش نمونه‌گیری هدفمند قضاوتی انتخاب شدند. در فاز دوم، مصاحبه های انجام‌شده با روش تحلیل تم استقرایی شش مرحله‌ای کلارک و براون، کدگذاری گردید. بر این اساس و در طی مرحله آشنایی با داده­ها، شواهد گفتاری (73 مورد) شناسایی‌شده ازمتن مصاحبه ها در قالب 13 کد اولیه برچسب­زنی شد. در ادامه، کدهای اولیه در قالب سه تم فرعی و سپس، یک تم اصلی دسته‌بندی شدند. با توجه به نتایج پژوهش حاضر در بخش کیفی، الگوی حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط، مطابق شکل 2، رسم ارائه‌شده است.

 

 

 

شکل 2.الگوی حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی ­های تولید پایدار در شرکت های کوچک و متوسط

 

 

4-2-       اعتبارسنجی مدل پژوهش

در این بخش از تحقیق، ‏ارزیابی مدل اندازه گیری (مدل بیرونی) و مدل ساختاری (مدل درونی) تحقیق با استفاده از روش حداقل مربعات جزئی (PLS)، موردبررسی قرار گرفت. در ابتدا، آمار توصیفی و سپس آمار استنباطی منتج از تجزیه‌وتحلیل گززارش شده است.

جدول 3، آماره های توصیفی متغیرهای مورد مطالعه شامل میانگین و انحراف معیار را نشان می دهد. نتایج توزیع افراد نمونه (384 نفر) نشان داد، بیشترین افراد (330 نفر) از نمونه آماری معادل 84 درصد مرد می‌باشند. همچنین، بیشترین افراد (189 نفر) از نمونه آماری معادل 49 درصد دارای سن بالای 35 سال و کمترین آن معادل 7 درصد، بین 28 تا 30 سال سن می‌باشند (25 نفر). ازنظر تجربه کاری 17 درصد از پاسخ دهندگان (67 نفر) دارای مدت تجربه کاری 5 تا 10 سال ، 38 درصد از پاسخ دهندگان (144 نفر) دارای مدت زمان تجربه بین 10 تا 15 سال ، 30 درصد از پاسخ دهندگان (115 نفر) از مدت تجربه 15 تا 20 سال، 11 درصد از پاسخ دهندگان (42 نفر) دارای مدت زمان تجربه بین 20 تا 25 سال، 4 درصد از پاسخ دهندگان (16 نفر) دارای مدت زمان تجربه بالای 25 سال، برخوردارند. از نظر تحصیلات،  50 درصد از پاسخ‌دهندگان (190 نفر)، کارشناسی و 36 درصد از پاسخ‌دهندگان (146 نفر)، دارای مدرک کارشناسی ارشد و و 14 درصد از پاسخ‌دهندگان (54 نفر)، دارای مدرک دکتری هستند.

 

جدول 3-مشخصات پاسخ دهندگان

متغیرهای جمعیت شناختی	سطوح متغیر	فراوانی	درصد فراوانی
جنسیت	مرد	332	85
	زن	58	15
سن	28 تا 30 سال	25	6
	30-35	170	44
	بالای 35 سال	189	50
تجربه­کاری	5 تا 10 سال	67	17
	10 تا 15 سال	144	36
	15 تا 20 سال	115	29
	20 تا 25 سال	42	10
	بالای 25 سال	16	4
تحصیلات	کارشناسی	190	49
	کارشناسی ارشد	140	37
	دکتری	54	14

 

 

در ادامه، برازش مدل های اندازه گیری از طریق سنجش بار عاملی و سه معیار آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی و روایی واگرا، انجام شد. ازآنجاکه تمامی گویه­ها دارای بار عاملی بیشتر از 4/0، بودند، سؤالی حذف نگردید. مقادیر مربوط به آلفای کرونباخ و ضریب پایایی ترکیبی برای تمامی سازه ها، بالاتر از 7/0، بوده و نشان از پایایی مناسب مدل دارد. علائه براین، روایی همگرا به بررسی میزان همبستگی هر سازه با متغیرهای (شاخص ها) خود می پردازد. معیار میانگین واریانس استخراج شده (AVE) محاسبه شده توسط نرم افزار PLS برای این منظور به کار می رود. مقدار مناسب برای  AVE، 5/0 به بالا است. باتوجه نتایج که در جدول 4، ارئه شده است، پایایی ترکیبی (AVE)، همگی در بازه مربوطه قرارگرفته اند، می توان مناسب بودن وضعیت پایایی و روایی و همگرایي روابط بیرونی مدل پژوهش را تایید کرد.

 

 

جدول 4- برازش مدل­های اندازه‌گیری

	تعداد مولفه	آلفا کرونباخ (Alpha>0/7)	پایایی ترکیبی (Alpha>0/7)	روایی همگرا (AVA>0/5)
حسابداری مدیریت فعالیتهای اجتماعی در شرکتهای کوچک و متوسط	33	0/946	0/955	0/73
حساب‌های مزایای ارائه‌شده به کارکنان	10	0/831	0/899	0/75
حساب‌های مرتبط با آموزش برای هر کارمند	5	0/892	0/949	0/902
حساب‌های مرتبط با برنامه‌های مدیریت مهارت‌ها و یادگیری مادام العمر	4	0/845	0/928	0/865
حساب‌های اقدامات انجام شده برای پاسخ به حوادث عدم پیروی از سیاست‌ها و رویه‌ها	4	0/753	0/887	0/798
حساب‌های اجتماعی مرتبط با سرمایه‌گذاری و یا بازاریابی و فروش	5	0/835	0/902	0/754
حساب‌های اجتماعی مرتبط با جامعه	5	0/921	0/945	0/811
حسابداری مدیریت زیست‌محیطی در شرکتهای کوچک و متوسط	24	0/871	0/921	0/796
حساب‌های زیست‌محیطی منابع فیزیکی ورودی به واحد تولیدی	5	0/791	0/882	0/73
حساب‌های زیست‌محیطی در فرایند تولید	4	0/855	0/912	0/777
حساب‌های زیست‌محیطی غیرتولیدی	9	0/816	0/756	0/648
حساب‌های پیشگیری و مدیریت زیست‌محیطی	6	0/871	0/921	0/797
استراتژی های تولید پایدار	13	0/95	0/959	0/772
استراتژی های زیست‌محیطی	6	0/855	0/912	0/775
استراتژی های اجتماعی	3	0/868	0/919	0/792
استراتژی های مالی و اقتصادی	7	0/75	0/889	0/8

 

 

همچنین، مدل پژوهش با استفاده از تکنیک حداقل مجذورات جزئی و با نرم‌افزارSmart Pls  مورد آزمون قرار گرفت. در این مدل، تمامی روابط هم‌زمان مورد تحلیل قرار گرفتند. در ادامه مدل پژوهش در حالت ضرایب استانداردشده(مقدار t) ارائه‌شده است(شکل 3).

 

 

 

شکل 3-آزمون مدل پژوهش در حالت ضرایب استانداردشده(مقدار t)

 

 

با توجه به مدل برازش داده شده شکل 3، مقدار آماره t، برای تمامی فرضیه ها بیشتر از 96/1 و میزان احتمال آماره مذکور کمتر از 05/0 است. بنابراین، در محدوده قابل قبول قرار می­گیرد. بر همین اساس، با توجه به مدل برازش داده شده؛ ضرایب مسیر، انحراف استاندار، آماره T و مقدار احتمال (P) به‌صورت جدول زیر است:

 

 

جدول 5.نتایج اجرای مدل ساختاری

مسیر	ضرایب مسیر	آماره T	مقادیر احتمال
حسابداری مدیریت زیست‌محیطی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های زیست‌محیطی در فرایند تولید	0/401	9/624	0/000
حسابداری مدیریت زیست‌محیطی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های زیست‌محیطی غیرتولیدی	0/556	16/55	0/000
حسابداری مدیریت زیست‌محیطی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های زیست‌محیطی منابع فیزیکی ورودی به واحد تولیدی	0/3	5/77	0/000
حسابداری مدیریت زیست‌محیطی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های پیشگیری و مدیریت زیست‌محیطی	1	10029/824	0/000
حسابداری مدیریت زیست‌محیطی در شرکتهای کوچک و متوسط -> استراتژی های تولید پایدار	0/923	108/18	0/000
حسابداری مدیریت فعالیتهای اجتماعی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های اجتماعی مرتبط با جامعه	0/971	372/398	0/000
حسابداری مدیریت فعالیتهای اجتماعی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های اجتماعی مرتبط با سرمایه گذاری و یا بازاریابی و فروش	0/963	224/998	0/000
حسابداری مدیریت فعالیتهای اجتماعی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های اقدامات انجام شده برای پاسخ به حوادث عدم پیروی از سیاست ها و رویه ها	0/81	51/297	0/000
حسابداری مدیریت فعالیتهای اجتماعی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های مرتبط با آموزش برای هر کارمند	0/411	9/452	0/000
حسابداری مدیریت فعالیتهای اجتماعی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های مرتبط با برنامه های مدیریت مهارتها و یادگیری مادام العمر	0/347	6/893	0/000
حسابداری مدیریت فعالیتهای اجتماعی در شرکتهای کوچک و متوسط -> حساب های مزایای ارائه‌شده به کارکنان	0/384	10/06	0/000
حسابداری مدیریت فعالیتهای اجتماعی در شرکتهای کوچک و متوسط -> استراتژی های تولید پایدار	0/057	2/907	0/004
استراتژی های تولید پایدار -> استراتژی های اجتماعی	0/948	206/509	0/000
استراتژی های تولید پایدار -> استراتژی های زیست‌محیطی	0/966	202/244	0/000
استراتژی های تولید پایدار -> استراتژی های مالی و اقتصادی	0/163	3/138	0/002

 

 

با توجه به نتایج بدست آمده از جدول 5، آماره T، معني دار بودن روابط متغيرهاي مدل را نشان می دهد، زيرا مقدار احتمال اين آماره کمتر از 05/0 است. به عبارت دیگر آزمون معنی­داري ضرایب مسیر، نشان مي­دهد که همه مسیرها از نظر آماري معنادار و اثر آن‌ها تأييد مي­شود. اين موضوع بدين معني است که مؤلفه­هاي تدوين شده در تحقیق با توجه به مسیرهای فوق، از قابليت اعتماد مناسبي برخوردار هستند.

 

5-                      بحث و نتیجه گیری

هدف از ارائه الگو، گردآوری مفاهیم یا سازه های مرتبط با یکدیگر و گروه بندی در مقوله های مختلف به منظور ارتقاء شناخت درباره پدیده مورد نظر است. با عنایت به این موضوع، توجه به تدوین الگوی حسابداری مدیریت که مانع استفاده سازمان­ها از مدل­های موجود نگشته، بلکه به ارائه مفاهیم و سازه­ای مفید و ارائه راه­حل­های مورد نظر برای چالش های سازمان پردازد، ضروری است. همچنین، بررسی­های انجام شده نشان داد، تحقیقات مختلف(مانند: گیل-مارین و دیگران ، ۲۰۲۲؛ ‏‏سرفه و گپلاکریشنا-رمانی ، ۲۰۱۹ ؛‏‏نظام و دیگران ، ۲۰۱۹ و نیز لاتن و دیگران ، ۲۰۱۸) از الگوهای متفاوت حسابداری مدیریت در سازمانهای متفاوتی استفاده کردند که بیانگر سطح بهتر کاربرد آن مدل نسبت به مدل‌های دیگر بوده که ممکن است کاربرد بیشتری در آن سازمان خاص داشته باشند. از این رو، ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط با توجه به کاربرد آن در صنعت خودرو، حائز اهمیت بود که تا قبل ازین، در پژوهش‌های قبلی نادیده گرفته شده بود. در همین رابطه و برای کمک به رفع شکاف­های تحقیقاتی موجود در کشور، تحقیق حاضر، ارائه الگوی حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط را ارائه داد. مولفه های مدل مذکور مبتنی بر تحلیل نتایج مصاحبه ها با روش تحلیل تم، شناسایی و سپس، برازش روابط مدل تحقیق جهت دستیابی به مدل نهایی، از طریق ابزار پرسشنامه‌ و مدل سازي معادلات ساختاري با روش حداقل مربعات جزئی (PLS) انجام شد.

اولین نتیجه حاصل از تحقیق حاضر، شناسایی و دسته­بندی سرفصل­های هزینه­ا­ی برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط است. جدا کردن هزینه های زیست‌محیطی و اجتماعی از حساب های سربار، داده های حسابداری هزینه دقیق­تری را ایجاد می کند. همچنین، با استفاده از الگوی تحقیق می­توان به‌طور مناسب هزینه­های محیطی را از جهات مختلف در فرایندهای تولید و سازمان های خارجی مرتبط با شرکت شناسایی نمود. داده های زیست‌محیطی روزانه نظیر هزینه مقادیر فیزیکی (به‌عنوان مثال مواد، انرژی، هوا و اب و خروجی های واحد)، تولید محصولات(به‌عنوان مثال مواد بسته بندی، محصول در فرایند، طراحی محصول)، و خروجی های غیر تولیدی (به‌عنوان مثال زباله های جامد، انتشار گازهای گلخانه ای، دفع زباله و یا زباله) نیز از ورودی های واحدها جمع­آوری می­شود. داده های زیست‌محیطی ماهانه نیز برای حمایت از تصمیم گیری داخلی تولید و مدیریت استفاده و جریان مقادیر فیزیکی یا ورودی های واحد (به‌عنوان مثال مواد، انرژی، اب و یا زباله ها) گزارش می شود. با توجه به یافته­های تحقیق، داده های زیست‌محیطی شامل خروجی واحدها مانند انتشار گازهای گلخانه ای، زباله ها و یا زباله های دفع شده است. حساب های پیشگیری و مدیریت زیست‌محیطی نیز به‌عنوان یکی دیگر از هزینه های زیست‌محیطی شناسایی‌شده در این تحقیق است. سرفصل­های اشاره شده در الگوی این تحقیق همچنین، هزینه های اجتماعی را از موارد بیشتری از هزینه های صرف شده برای توسعه کیفیت زندگی کارکنان، عملکرد کاری، رفاه اجتماعی جمع اوری می­کند. بطور مثال، داده های اجتماعی ماهانه به‌عنوان هزینه های عملکرد اجتماعی و مزایای ارائه‌شده برای حمایت از جوامع محلی، که شرکت­ها در ان فعالیت می­کنند، گزارش می شود. لذا، الگوی ارائه‌شده در این تحقیق، در راستای تلاش برای ایجاد گستره وسیع­تر از داده های حسابداری محیط زیستی و اثرات اجتماعی به‌عنوان یک نتیجه از سیستم ضبط و ردیابی حسابداری پایدار، اجازه می­دهد، افشای عملکرد زیست‌محیطی و اجتماعی در گزارش سالانه به ذینفعان و سهامداران دقیق تر باشد.

مورد حائز بحث دیگر این است که الگوی تحقیق حاضر به نوعی هزینه های اثرات زیست‌محیطی و اجتماعی را برای تخصیص به هر فعالیت تولیدی که در آ­ن این هزینه­ها مصرف می شود، جمع­آوری می کند. در واقع، همان مبحث تخصیص هزینه و تجزیه‌وتحلیل در حسابداری مدیریت و انعکاس آن در سیستم تولید شرکت­های کوچک و متوسط. به‌عنوان مثال، هزینه های زیست‌محیطی سرمایه­گذاری شده در کاهش مصرف انرژی و پروژه های کاهش انتشار گازهای گلخانه­ای و یا هزینه های اجتماعی ارائه‌شده برای حمایت از مزایای کارکنان (شاملِ بیمه عمر، خدمات درمانی، پوشش معلولیت و از کار افتادگی ناقص و دائم، مرخصی زایمان زنان و یا مرخصی پدران، حق اولاد، حق بازنشستگی، مالکیت سهام،  ایاب و ذهاب، پاداش و نیز حق مسکن) هزینه های زیست‌محیطی و اجتماعی هستند که به مراکز هزینه­کننده اختصاص داده می شود، در حالی که هزینه­های اصلاح و بهبود مراحل چرخه عمر محصول که در آن اثرات کارایی محصولات و خدمات شرکت­های کوچک و متوسط فعال در صنعت خودرو ارزیابی می­شود، به فعالیت­های تولیدی برای کاهش هزینه یا تولید آینده اختصاص داده می­شود. این امر نتیجتا می­تواند فرایندهای تولید را نیز دست­خوش تغییر کند. بنابراین، داده های حسابداری تفکیک­شده محیط زیستی و اجتماعی که در حسابداری مدیریت گنجانیده می­شد، می­تواند سیستم های ضبط، ردیابی و گزارش دهی تسهیل و توسعه بخشد. لذا، شرکت ها قادر به ارائه داده های حسابداری دقیق تر برای حمایت از ذینفعان و منافع اجتماعی هستند، در حالی که از دقت داده­ها برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار استفاده می کنند.

همانطور که سرفصل­های الگوی پیشنهادی داده­های دقیق­تری از هزینه های مربوط به اثرات محیط زیست و اجتماعی را فراهم می کند، این امر فرایند حسابداری مدیریت را در تهیه صورت های مالی برای ذینفعان  داخلی و خارجی آسان تر می­سازد. علاوه بر این، الگوی تحقیق به‌عنوان یک سیستم، جامع طراحی شده است. لذا، می­توان آن را با سیستم های موجود یکپارچه کرد. ادغام حسابداری مدیریت زیست‌محیطی و حسابداری مدیریت اجتماعی در الگوی جدید به حسابداران کمک می­کند تا اطلاعات زیست‌محیطی و اجتماعی را در هنگام تصمیم گیری های تولید تواما در نظر بگیرند. علاوه بر این، با اتخاذ استراتژی های ارائه‌شده، حسابداران راهی نسبتا ساده برای استخراج داده های زیست‌محیطی و اجتماعی برای ادغام در گزارش های مالی موجود در اختیار دارند.

نکته قابل بحث دیگر، استفاده از الگوی تحقیق در تصمیمات مدیریت است. با استفاده از این الگو، مدیریت شرکت­های کوچک و متوسط، تصمیم گیری­های مرتبط با تولید را از طریق داده­های دقیق­تر حسابداری مدیریت انجام می­دهند. درواقع، داده­های حسابداری بیشتر ایجاد شده توسط الگو، از تصمیمات مدیریت در ایجاد بهره وری زیست‌محیطی حمایت می­کند و درنتیجه جنبه های زیست‌محیطی را به بخش عملیاتی شرکت­ها می ­آورد. در همین حال، داده های اجتماعی دقیق تر نیزبه‌طور قابل تصور تصمیم­گیری اجتماعی را در هنگام سرمایه­گذاری هزینه های اجتماعی در توسعه کیفیت کارکنان، جامعه و رفاه اجتماعی هدایت می­کند. درنتیجه، اطلاعات هزینه دقیق­تر از محیط زیست و اثرات اجتماعی گنجانیده شده در افشای مالی، از توسعه سرمایه­گذاری و عملکرد زیست‌محیطی و اجتماعی و درنتیجه ایجاد بهره­وری بیشتر تولید حمایت می­کند.

درنهایت، الگوی تحقیق می تواند سود بلند مدت را با کاهش هزینه های تولید و انتشار گازهای گلخانه ای ایجاد کند. با استفاده از آن، شرکت ها می توانند مجهز به مدیریت عاقلانه استفاده و جریان منابع طبیعی برای ایجاد سطوح پایین تر آلاینده های باشند. شرکت ها همچنین می توانند پایداری را به تولیدات خود اضافه کنند. مسائل زیست‌محیطی تولید را از طریق، کاهش میزان زباله های تولید شده، افزایش تولید محصولات سازگار با محیط زیست، ردیابی اطلاعات زیست‌محیطی با حساب های دقیق، ادغام اطلاعات زیست‌محیطی در تصمیمات کوتاه مدت و بلند مدت، توسعه شاخص­های ارزیابی عملکرد محیطی و نیز تعیین هزینه­های زیست‌محیطی با روش مدرن پوشش دهند. مسائل اجتماعی را از طریق بهبود تصویر و شهرت شرکت، آموزش مدیران و کارکنان در مورد مدیریت حسابداری پایدار و نیز تعیین و تخمین دقیق­تر هزینه‌های اجتماعی حمایت کنند. و درنهایت، از طریق تعیین بهای تمام‌شده کالاها مبتنی بر هزینه­های زیست‌محیطی و اجتماعی، تعیین میزان کارایی افراد و ماشین‌آلات و تجهیزات مبتنی بر رعایت قواعد تولید پایدار، تعیین دقیق هزینه‌های مواد اولیه مرتبط با عوامل محیطی، لحاظ هزینه،های اجتماعی و زیست‌محیطی در هزینه‌های، به پایداری مالی و اقتصادی دست یابند.

بطور کلی، این تحقیق نتیجه می‌گیرد که الگوی نوآورانه حسابداری مدیریت ارائه‌شده، شرکت‌های کوچک و متوسط تولیدی را قادر به حفاظت از محیط‌زیست و جامعه از طریق یکپارچه‌سازی محیط حسابداری می‌سازد. سلامت و امنیت، مدیریت زنجیره تامین و سیاست‌های بازیافت را ارتقا می­بخشد و درنتیجه دستیابی شرکت­ها به تولید پایدار را در دراز مدت بهبود بخشد. ​این تحقیق همچنین، با ایجاد آگاهی داخلی و خارجی در محیط پیچیده‌ای که شرکت‌های کوچک و متوسط فعال در صنعت خودرو در آن کار می‌کنند، نیاز به شناسایی مؤلفه‌های مؤثر بر حسابداری مدیریت برای حمایت از استراتژی­های تولید پایدار در شرکت­های کوچک و متوسط را در زمان اعمال سیاست‌هایی که ممکن است بر این بخش تاثیر بگذارند، مرتفع می­سازد. درواقع، سرفصل­های حسابداری مدیریت را که می‌توانند در استراتژی­های تولید ادغام شوند تا شرکت‌های کوچک و متوسط به پایداری زیست‌محیطی و اجتماعی و اقتصاد دست یابند، را شناسایی نموده است. بدین وسیله، شکاف موجود بین نظریه و عمل در این حوزه را پرنموده و به گسترش و توسعه ادبیات موجود حسابداری مدیریت کمک نموده است. افزون براین، محدودیت‌های این تحقیق شامل انتخاب جامعه محدود، محدودیت در روش نمونه‌گیری و محدودیت در انتخاب مکان مطالعه بود. برای تحقیقات آتی، پیشنهاد می‌شود که محدودیت‌های جامعه مورد بررسی گسترش یابد و با استفاده از روش‌های نمونه‌گیری گسترده‌تر و گوناگون، تاثیرات استراتژی‌های تولید پایدار در صنایع مختلف و در سطوح مختلفی از شرکت‌ها مورد بررسی قرار گیرد. همچنین، استفاده از ترکیبی از روش‌های کیفی و کمی برای بررسی عمیق‌تر این اثرات توصیه می‌شود.

 

6-                      منابع

رستمی جاز، حمید؛ احمدی، فائق؛ و حسینی سارانی، محمد هادی. (۱۴۰۱). نقش ویژگی‌های سازمانی در رابطه بین شیوه‌های حسابداری مدیریت و پایداری شرکت. چشم انداز حسابداری و مدیریت، 5(57)، 38-58.‬‬‬‬‬‬‬‬

ناصرترابي، ارمغان؛ تلوحسيني، فرخ؛ و اسماعيل زاده مقري، علی. (۱۳۹۴). حسابداری پایداری و بقای شرکت (مدل پوتانگ: آزمون شده در شرکت تایلندی). مقاله ارائه شده در كنفرانس بين المللي پژوهش هاي نوين در مديريت، اقتصاد و حسابداري.‬‬‬‬‬‬‬‬‬

Suryana, Asep; Rifa’i, Asep Achmad; & Firmansyah, Deri. (2023). Factors Affecting the Application of Management Accounting to MSMEs. Asian Journal of Applied Business and Management, 2(1), 47-62.

Ahmad, Kamilah. (2017). The implementation of management accounting practices and its relationship with performance in small and medium enterprises. International Review of Management and Marketing, 7(1), 342-353.

Bonvoisin, Jérémy; Stark, Rainer; & Seliger, Günther. (2017). Field of research in sustainable manufacturing. In Sustainable Manufacturing (pp. 3-20). Springer, Cham.

Bose, Sudipta. (2006). Environmental accounting and reporting in fossil fuel sector: a study on Bangladesh oil, gas and mineral corporation (Petrobangla).

Burnett, Royce D; & Hansen, Don R. (2008). Ecoefficiency: Defining a role for environmental cost management. Accounting, Organizations and Society, 33(6), 551-581.

Burritt, Roger L. (2004). Environmental management accounting: roadblocks on the way to the green and pleasant land. Business Strategy and the Environment, 13(1), 13-32. https://doi.org/10.1002/bse.379

Capros, Pantelis; De Vita, Alessia; Tasios, Nikolaos; Siskos, Pelopidas; Kannavou, Maria; Petropoulos, Apostolos; Evangelopoulou, Stavroula; Zampara, Marilena; Papadopoulos, Dimitris; & Nakos, Ch. (2016). EU Reference Scenario 2016-Energy, transport and GHG emissions Trends to 2050.

Contrafatto, Massimo; & Burns, John. (2013). Social and environmental accounting, organisational change and management accounting: A processual view. Management Accounting Research, 24(4), 349-365.

Cuzdriorean, Dan Dacian. (2017). The use of management accounting practices by Romanian small and medium-sized enterprises: A field study. Journal of Accounting and Management Information Systems, 16(2), 291-312.

Elshaer, Abdallah M. (2022). Analysis of restaurants’ operations using time-driven activity-based costing (TDABC): case study. Journal of Quality Assurance in Hospitality & Tourism, 23(1), 32-55.

Gil-Marin, Miseldra; Vega-Munoz, Alejandro; Contreras-Barraza, Nicolás; Salazar-Sepuveda, Guido; Vera-Ruiz, Sandra; & Losada, Analia Verónica. (2022). Sustainability Accounting Studies: A Metasynthesis. Sustainability, 14(15), 9533.

Hamadi, Zouhour Ben; & Fournes, Christine. (2022). Understanding the adoption or rejection of management accounting innovations within an SME using Rogers’ conceptual frameworks. Journal of Accounting & Organizational Change, (ahead-of-print).

Heupel, Thomas. (2015). Social Management Accounting: Development of an Integrative Framework for Environmental and Social Costing. In L. Riordan, P. Zmuda, & S. Heinemann (Eds.), (L. Riordan, P. Zmuda, & S. Heinemann, Eds.), New Perspectives on Corporate Social Responsibility (pp. 301-319). Springer Fachmedien Wiesbaden.

Horisch, Jacob; Schaltegger, Stefan; & Freeman, R Edward. (2020). Integrating stakeholder theory and sustainability accounting: A conceptual synthesis. Journal of Cleaner Production, 275, 124097.

Kaur, Amanpreet; & Lodhia, Sumit K. (2019). Sustainability accounting, accountability and reporting in the public sector: An overview and suggestions for future research. Meditari Accountancy Research.

Latan, Hengky; Chiappetta Jabbour, Charbel Jose; Lopes de Sousa Jabbour, Ana Beatriz; Wamba, Samuel Fosso; & Shahbaz, Muhammad. (2018). Effects of environmental strategy, environmental uncertainty and top management’s commitment on corporate environmental performance: The role of environmental management accounting. Journal of Cleaner Production, 180, 297-306. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.01.106

Latan, Hengky; Jabbour, Charbel Jose Chiappetta; de Sousa Jabbour, Ana Beatriz Lopes; Wamba, Samuel Fosso; & Shahbaz, Muhammad. (2018). Effects of environmental strategy, environmental uncertainty and top management’s commitment on corporate environmental performance: The role of environmental management accounting. Journal of Cleaner Production, 180, 297-306.

Mat, Tuan Zainun Tuan; Johari, Nor Raihan Md; Azis, Maz Ainy Abdul; & Hashim, Mohd Ridzuan. (2018). Influence of information technology, skills and knowledge, and financial resources on inventory management practices amongst small and medium retailers in Malaysia. Asia-Pacific Management Accounting Journal, 13(2), 173-200.

Mitchell, Falconer; & Reid, Gavin C. (2000). Editorial. Problems, challenges and opportunities: the small business as a setting for management accounting research. Management Accounting Research, 11(4), 385-390. https://doi.org/10.1006/mare.2000.0152

Mohamed, Rapiah; & Jamil, Che Zuriana Muhammad. (2020). The influence of environmental management accounting practices on environmental performance in small-medium manufacturing in Malaysia. International Journal of Environment and Sustainable Development, 19(4), 378-392.

Nair, Sudhashini. (2017). Factors affecting management accounting practices in Malaysia.

Nartey, SN; & van der Poll, HM. (2021). Innovative management accounting practices for sustainability of manufacturing small and medium enterprises. Environment, Development and Sustainability, 1-32.

Nizam, Esma; Ng, Adam; Dewandaru, Ginanjar; Nagayev, Ruslan; & Nkoba, Malik Abdulrahman. (2019). The impact of social and environmental sustainability on financial performance: A global analysis of the banking sector. Journal of Multinational Financial Management, 49, 35-53.

Ntalamia, William Lekimankusi. (2017). Factors influencing adoption of environmental management accounting (EMA) practices among manufacturing firms in Nairobi, Kenya.

Oyewo, Babajide; Vo, Xuan Vinh; & Akinsanmi, Titilope. (2021). Strategy-related factors moderating the fit between management accounting practice sophistication and organisational effectiveness: the Global Management Accounting Principles (GMAP) perspective. Spanish Journal of Finance and Accounting/Revista Española de Financiación y Contabilidad, 50(2), 187-223.

Petcharat, Neungruthai. (2010). Identification of effective management accounting system characteristics to support sustainable value chains: towards a conceptual model for sustainable development of firms.

Pumiviset, Worakorn; & Suttipun, Muttanachai. (2024). Sustainability and strategic management accounting: evidence of green manufacturing in Thailand. Cogent Business & Management, 11(1). https://doi.org/10.1080/23311975.2024.2302794

Quesado, Patricia; & Silva, Rui. (2021). Activity-based costing (ABC) and its implication for open innovation. Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 7(1), 41.

Schaltegger, Stefan; & Burritt, Roger. (2001). BOOKS Contemporary Environmental Accounting: Issues, Concepts and Practice. International Journal of Sustainability in Higher Education, 2(3), 288-289. https://doi.org/10.1108/ijshe.2001.2.3.288.1

Sroufe, Robert; & Gopalakrishna-Remani, Venugopal. (2019). Management, social sustainability, reputation, and financial performance relationships: An empirical examination of US firms. Organization & Environment, 32(3), 331-362.

Susanto, Azhar. (2019). Antecedents of environmental management accounting and environmental performance: Evidence from Indonesian small and medium enterprises. 670216917.

Tilt, Carol A. (2018). Making social and environmental accounting research relevant in developing countries: a matter of context? Social and Environmental Accountability Journal, 38(2), 145-150.

Tiwari, Kamlesh; & Khan, Mohammad Shadab. (2020). Sustainability accounting and reporting in the industry 4.0. Journal of Cleaner Production, 258, 120783.

Tuczek, Felix; Castka, Pavel; & Wakolbinger, Tina. (2018). A review of management theories in the context of quality, environmental and social responsibility voluntary standards. Journal of Cleaner Production, 176, 399-416.

 

 

 

 

 

 

Providing a management accounting model for sustainable production in small and medium enterprises

 

¹Zohra Ahmadi

  ²Reza Falah

³Hamidreza Gholamnia Roshan

⁴Kaveh Azin Far

 

 

Abstract

The purpose of this research is to present a management accounting model for sustainable production in small and medium enterprises. This research was conducted from December 2020 to October 2021 over a period of eight months, and the research population consisted of experts relevant to the research topic in small and medium-sized enterprises active in the automotive industry located in Tehran, as well as academic experts. In the qualitative section of this research, the opinions of 15 experts were utilized using the purposive snowball sampling method. Also, in the statistical part of the research and based on the available simple sampling method and Cochran's formula, the opinions of 384 experts related to the research topic were used. The process of data analysis was carried out in two stages, which includes the identification of dimensions and components using the interview tool and the theme analysis method; Fitting the research model using the questionnaire tool and the structural equation modeling method with the partial least squares (PLS) approach. The results of the research showed that the research model has three main dimensions of social activity management accounting in small and medium-sized companies, environmental accounts of physical resources input to the production unit, and sustainable production strategies including environmental strategies, social strategies, financial and economic strategies..

 

Keywords: management accounting, sustainable production, small and medium enterprises

 

 

---

[1] PhD student of accounting, Chalous branch, Islamic Azad University, Mazandaran, Iran

[2]  Assistant Professor, Department of Accounting, Chalous Branch, Islamic Azad University, Mazandaran, Iran. (corresponding. author).  [e-mail]

[3] Assistant Professor of Accounting Department, Babol Branch, Islamic Azad University, Mazandaran, Iran [e-mail] 

[4]  Assistant Professor of Accounting Department, Babol Branch, Islamic Azad University, Mazandaran, Iran [e-mail]