تاملی بر رویکرد فقهای امامیه با تاکید برادله مخالفان اقدامات ژنتیکی

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

سید حسن مرتضوی راد ¹ , مسعود راعی دهقی ² , رضا عباسیان ³ , حمیدرضا نیکیار ⁴

1 - گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - گروه حقوق، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
4 - گروه روانپزشکی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1397/07/22 تاریخ پذیرش : 1399/04/21 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: ژنوم انسانی, ژنتیک, جواز, حرمت, کرامت انسانی,

چکیده مقاله :

پیدایش علم ژنتیک و انجام تحقیقات در خصوص ژنوم انسانی و کارکردهای جدیدی که بر این موضوع متفرع شده است زمینه گفتگوهای علمی مختلفی بین متخصصان واز جمله فقهاء بوجود آورده است و از آنجا که علم فقه داعیه دار پاسخ دادن مسائل مورد ابتلای مکلفین می باشد،ضروری می نمود که در خصوص این موضوع نیز دیدگاه فقها مورد توجه قرار گیرد. با رجوع به دیدگاه های ابرازی از سوی فقهاء بدست می آید که اقوال مختلفی اعم از موافقت مطلق تا مخالفت مطلق شکل گرفته است که در این بین ادله ابرازی مخالفان به جهت آثار متفرع بر آن و نوع استدلال ارائه شده از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است.آنچه این تحقیق به دنبال پاسخ گویی آن برآمده است از یک سو تبین رویکرد فقها نسبت به این موضوع و از سوی دیگر کشف چرایی مخالفت برخی دیگراز فقهاء با انجام تحقیقات ژنتیکی است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دلایل موافقین علی رغم اختلافاتی که در این بین دارند از جایگاه قوی تری برخوردار است و آنچه به عنوان دلیل مخالفت از سوی مخالفان اقدامات ژنتیکی مطرح شده بیش از آنکه یک دلیل محسوب شود،حاکی از نگرانی فقهی است؛ چرا که انجام تحقیقات در زمینه ژنوم انسانی می تواند با سوء استفاده هایی همراه شود که می تواند کرامت انسانی را با چالش مواجه کند. در عین حال ضرورت تبعیت از ادله فقهی نگاه اکثریت فقها را به سو دیگری سوق داده است که می تواند ضمن تامین وصیانت از کرامت انسانی از سوء استفاده هایی احتمالی نیز جلوگیری کند .

چکیده انگلیسی:

The emergence of genetic science and the research on the human genome and the new functions that make up this new subject have created a range of discussions between experts and jurisprudents, and since jurisprudence has the ability to respond to the issues that are under investigation, This issue is also necessary for the views of the jurists to be considered. Referring to the views expressed by the jurisprudents, there are various statements ranging from consent to opposition to such actions. Among these, the arguments for the opposition to express their opposition to the particular effects on it and the type of reasoning presented are of particular importance. . What this research seeks to answer is, on the one hand, to explain the approach of jurists to this issue and, on the other hand, to discover why some scholars oppose genetic research. Findings of the research indicate that the reasons for the adversaries have a stronger position, although there are disagreements among the adherents, and what is presented as a reason for opposition from the opponents of genetic actions is a legal concern, rather than a reason, Because research on the human genome is not in the limelight in the form of initial titles, and if the issue of abusing the permits of such actions is posed, it is another issue that opponents follow from the interpretation of the Convention that has the negative consequences of such actions Emphasizing that by preventing the potential misuse of this There is a background and there is more evidence that the arguments of the opponents of genetic actions can be ruled out.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

قرآن کریم

نهج البلاغه

آخوند خراسانی،محمد کاظم،کفایه الاصول،قم،انتشارات آل البیت،1409ق.

آندرونو،روبرتو،کرامت انسان در پرتو حقوق بین الملل زیست پزشکی،ترجمه محمد جعفر ساعد،فصلنامه حقوق پزشکی،ناشر سینا،شماره اول،1386.

انصاری،مرتضی،رسائل فقهیه،الموتمر المئوی للشیخ الاعظم الانصاری،قم،1414ق.

احمد احمد و عادل القاضی،فقه الحیاه فی حوار مع سید محمد حسین فضل الله،بیروت، موسسه العارف للمطبوعات،1998.

اسلامی،سید حسن، شبیه سازی انسانی از دیدگاه کاتولیک  و اسلام،قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب،1388.

اسلامی ،سید حسن،دروغ مصلحت آمیز:بحثی در مفهوم و گستره آن،قم،موسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه و مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی،1382.

الاشقر،محمد سلیمان،ابحاث اجتهادیه فی الفقه الطبی،بیروت،موسسه الرساله،2001.

برزنجی،منذرطیب ،العادلی،شاکر غنی،عملیات اطفال الانابیب و الاستنساخ البشری فی منظور الشریعه الاسلامیه،بیروت،موسسه الرساله،1423.

الجواهری،حسن،الاستتام والاستنساخ،درقراآت فقهیه معاصره فی معطیات الطب الحدیث،بیروت، الغدیر،1423.

جوهرى، اسماعیل بن حمادالصحاح؛ تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت،انتشارات دار العلم للملایین،1410ق.

حر عاملى، محمد بن حسن،تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة‌، قم،انتشارات مؤسسه آل البیت (ع)،1409ق.

الخادمی،نورالدین مختار،الاستنساخ البشری بدعه العصر:فی ضوء الاصول والقواعد و المقاصد الشرعیه،بیروت،دار وحی القلم،1425.

حسینی روحانی،سید محمد صادق،المسائل المستحدثه،قم،دارالفکر،1386ق.

خرمشاهی،بهاء الدین،قرآن پژوهی، تهران،انتشارات دوستان،1377.

خمینی،روح الله،تهذیب الاصول،تقریرات جعفر سبحانی،قم،دارالفکر،1382.

خویی، سیدابوالقاسم، موسوعة الإمام الخوئی، قم، انتشارات مؤسسه إحیاء آثار الإمام الخوئی،1418ق.

خویی، ابوالقاسم،محاظرات فی اصول الفقه،قم،دارالهادی للمطبوعات،چاپ چهارم،1413ق.

خویی،ابوالقاسم،مصباح الفقاهه،الطبعه الولی،مکتبه الداوری،قم،بی تا.

الدمرداش،صبری،الاستنساخ قنبله العصر،الریاض،مکتبه العبیکان،1997.

 ریاض احمد،عوده الله،الاستنساخ فی میزان الاسلام،اردن، داراسامه،2003.

شهید ثانی،حسن ابن زین الدین(صاحب معالم)،معالم الدین  و ملاذ المجتهدین،قم،انتشارات اسلامی،چاپ نهم،بی تا.

صادقی،محمود،"همانند سازی انسان از نظر مراجع ادیان اسمانی و بررسی آن از نظر فقه اسلامی"،اخلاق زیستی (بیواتیک)از منظر حقوقی، فلسفی و علمی،تهران،انتشارات سمت و دانشگاه علامه طباطبایی،1383.

طباطبایی،سید محمد حسین،المیزان فی تفسیر القرآن، ج 5،تهران،انتشارات اسلامیه،1397ق .

طوسى، محمد بن حسن‌،التبیان فی تفسیر القرآن، ج3و2، قم،انتشارات موسسه النشرالاسلامی،1413ق.

طوسى، محمد بن حسن‌،التبیان فی تفسیر القرآن،ج 2،بیروت،دارالاحیاء التراث العربی،1417ق.

علم الهدی،علی ابن حسین(سید مرتضی)،الذریعه الی اصول الشریعه،تهران،دانشگاه تهران،1376.

العسقلانی،ابن حجر،الفتح الباری بشرح بخاری، مصر، شرکه مصطفی البابی الحلبی،1378ق.

الکندری،فایزعبدالله،مشروعیه الاستنساخ الجینی البشری من الوجهه القانونیه،مجله الحقوق،کویت،سنه22،العدد ثانی،1998.

مومن،محمد،مجله کاوشی نو در فقه اسلامی،"شبیه سازی"،دفتر تبلیغات اسلامی،شماره46، 1385.

مقامی،عبدالمجید،شبیه سازی انسان از نظر فقه اسلامی ،قم،انتشارات نجفی،چاپ اول،1390.

المرکز الاستشاری للدراسات و التوثیق،الاستنساخ الجینی،اخلاق علم الاحیاء،بیروت،1997.

نائینی،محمد حسین،فوائدالاصول،قم،جامعه مدرسین حوزه علمیه،1376.

نجفی،محمد حسن،جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام،بیروت،داراحبار التراث العرب،چاپ هفتم،1404ق.

نیشابوری، مسلم بن حجاج ،صحیح مسلم به شرح النووی،بیروت،دارالفکر.بی تا.

همایون مصباح،سید حسین،شبیه سازی انسان و چالش های دینی و فقهی ،سال سیزدهم،ش441،بهار1385.

یزدی،عبدالله بن شهاب الدین،الحاشیه علی تهذیب المنطق للتفتازانی،موسسه النشر الاسلامی،قم،چاپ دوم،1412ق.