ارزیابی و ارزش گذاری و جبران پایاپای خسارات معنوی در تصمیمات قضایی

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

مسعود ربانی ¹ (عضو هئیت علمی،واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/07/29 تاریخ پذیرش : 1399/04/14 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: ضرر , تنقیح مناط , خسارت معنوی , ارزش گذاری, جبران ,

چکیده مقاله :

در قوانین و مقررات کنونی به لزوم جبران خسارات معنوی تصریح شده است و تا وقتی که آثار ضرر معنوی از زیان دیده زدوده نشود ضرورت جبران آن خسارت ثابت است. عرف جبران هرگونه خسارت که به ناحق وارد شده باشد را قابل پذیرش می داند و از جانب شارع ردع و منعی در خصوص جبران خسارات معنوی وجود ندارد. در فقه اسلامی درخصوص مطالبه خسارت معنوی مانعی وجود ندارد لکن رویه قضایی ثابت و معینی درجبران خسارات معنوی وجود ندارد و تا کنون نیز اقدام عملی برای جبران این گونه ضررها پیش بینی نگردیده است . آنچه ضروری به نظر می رسد این است که مطابق قاعده میسور اگرچه جبران پایاپای ضرر معنوی تقریباً غیر ممکن است اما بهتر است نسبت به جبران بخشی از آلام و رنجهای زیان دیده اقدام شود . وچنانچه قوه قضائیه و محاکم کشور رویّه قضایی مشخص در خصوص جبران خسارتهای معنوی داشته باشند می توانند با سرعت و اطمینان بیشتر اقدام به احقاق حق مطلوب افراد جامعه نمایند، تا موجبات رضایت زیان دیدگان فراهم گردد و نداشتن پیمانه برای جبران ضرر معنوی دلیل خوبی برای عدم جبران آن نیست. در این مقاله با تنقیح مناط ازداستان سمره ضمن پذیرش قابل جبران بودن هر نوع خسارت وارده به اشخاص ، راهکارهای مالی و غیر مالی جهت ارزیابی و ارزش گذاری خسارات معنوی ارائه گردیده تا محاکم با سهولت و آرامش خاطر با مراجعه به آن راهکارها و تعیین مبالغ مشخص اقدام به جبران هرگونه خسارت معنوی ناشی از تصمیمات قضایی نمایند .

چکیده انگلیسی:

damage caused judicial decisions is one of those cases which although in most cases , causes harm to individuals, but compensation for such damages has a significant bearing on the mental health of individuals in a community and it promotes the health and development of people in society.the victims of the normal damages and specific compensation for damages resulting for judicial decisions is a challenging topic although the current legislation requires it, it does not specify the methods of assessment and has no fixed and definite benchmark. and sometimes it is seen that judicial decisions have caused losses to individuals, but they have not been compensated.in this research, in accordance with the rational principle of the necessity of compensating for the loss and disadvantage of ' la zarar and la zerar' , we have tried to accept that any damage is compensated and should be evaluated and priced and compensated in the best way.

منابع و مأخذ:

منابع: 

قرآن کریم

ابن اثیر جزری، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر‌، ج 3، ص 81 ، قم، مؤسسه اسماعیلیان

العوجی ، مصطفی ، القانون المدنی ، چ اول ، بیروت ، موسسه بحسون، 1995 م

امیری قائم مقامی، عبدالمجید، حقوق تعهدات، ج1، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران 1347

امامی ، سید حسن، حقوق مدنی ، چاپ بیستم ، تهران ، کتاب فروشی اسلامیه ، 1378ش

 انصاری، شیخ‌مرتضی(بی‌تا)، الرسائل(فرائد الاصول)، چاپ رحلی، بی‌جا

بجنوردی ، حسن، القواعد الفقهیه، چ دوم ، قم ، انتشارات اسماعیلیان ، 1410 ق

پروین ، فرهاد، خسارات معنوی در حقوق ایران،بی چا ، تهران ، نشر ققنوس ، 1380ش

جعفری لنگرودی، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، بی چا ، تهران ، انتشارات گنج دانش ، 1368ش

حر عاملی ، محمد ابن حسن،وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، بی چا ، بیروت ، دار احیا التراث العربی ، 1388ق

خمینی ، روح الله ، تحریر الوسیله ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) ، تهران ،1392 

خمینی ، روح الله ، بدایع الدرر فی قاعده النفی الضرر ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) ، تهران ، 1372

دهخدا، علی اکبر ،لغت نامه دهخدا، ج9، چاپ دوم، موسسه انتشارات دانشگاه تهران، دوره جدید، 1984

زمخشری، ابوالقاسم،  الفائق فی غریب الحدیث‌، دارالکتب العلمیه، بیروت، 1417 ق

شهید ثانی،الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه،کتابفرشی داوری چاپ اول ، قم ، 1410

شهری، غلامرضا و سروش ستوده ، نظریات اداره حقوقی قوه قضائیه در زمینه مسائل کیفری، چاپ روزنامه رسمی ، 1373

طاهری ، حبیب الله، قواعد فقه،دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،1387

عمید زنجانی ، عباسعلی ،موجبات ضمان ،بی چا ، تهران ، نشر میزان ، 1382 ش

فقیه نخجیری، حسن، دعوای خصوصی در دادگاه جزا ، بی چا ، تهران ، 1351 ش

فیض ، علیرضا ، مبادی فقه و اصول ، تهران، ، انتشارات دانشگاه تهران  ،چاپ پنجم، 1371ش

 فیومی احمد بن محمد المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ، ج۲، ص۶۳۰، ذیل «نوط»، بیروت  بی‌تا

کاتوزیان، ناصر، مسئولیت مدنی و ضمان قهری ، چ 8 ، تهران ، انتشارات دانشگاه تهران ، 1386 ش

کاتوزیان، ناصر، الزام های خارج از قرارداد، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1386، چاپ:هشتم

متین، احمد، مجموعه رویه قضائی جزائی، از سال 1311 تا1330

محقق داماد ، سید مصطفی ، قواعد فقه، تهران ، مرکز نشر علوم اسلامی، 1393

مدنی ، سید جلال الدین ، حقوق اساسی ، بی چا ، تهران ، انتشارات سروش، 1376ش

محقق حلی، نجم الدین ، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام ،ج 4، چاپ دوم ، تهران، انتشارات استقلال ، 1409 ق.

مراغی ، عبدالفتاح، العناوین ، قم ، دفتر انتشارات اسلامی، 1415 ق

نجم جیران ، یوسف ، القانون و الجرم والنظریه العامه للموجبات ، چ 2 ، بیروت،منشورات عویدات ، 1981م

نراقی، احمدبن محمد، عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام ،بی چا ، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی، 1375ش

نقیب ، عاطف، النظریه العامه للمسئولیه الناشئه عن الفعل الشخصی، چاپ سوم، بیروت، 1984 م

نقیبی،سید ابوالقاسم،خسارت معنوی در حقوق اسلام،امیر کبیر ، چاپ اول ، تهران،1386