به‌کارگیری سلاح کشتار جمعی از منظر فقه و حقوق بین‌الملل

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

رضیه افضل زاده ¹ (دانش آموخته کارشناسی ارشد رشته فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه قرآن و حدیث، شهر رى، ایران)
مهدی رهبر ² (دانشیار دانشگاه قرآن و حدیث، شهر ری، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/05/13 تاریخ پذیرش : 1395/02/19 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: سلاح کشتار جمعی, سم, کشتار جمعی, NPT, فساد در زمین, حفظ نفس و قتل نفس,

چکیده مقاله :

حفظ جان انسان‌ها از اهم مصالحی است که شارع و عقلا بدان اهتمام و توجه دارند. هر سلاحی که حفظ جان انسان‌ها را به خطر اندازد و موجب کشتار جمعی انسان‌ها شود، خطری برای امنیت جانی و مالی انسان‌ها محسوب شده و به‌کارگیری آن منع گردیده است. در این تحقیق با هدف روشن کردن مبانی و ادله حرمت به‌کارگیری سلاح کشتار جمعی در فقه و قوانین وضع شده در فضای بین‌المللی، حکم به‌کارگیری این سلاح در دو منبع مذکور به دست آمده است. مشهور فقها قائل به حرمت به‌کارگیری سلاح‌های کشتار جمعی شده‌اند. عده‌ای نیز قائل به کراهت استفاده از سم در جنگ گردیده‌اند. در منابع حقوق بین‌الملل مانند معاهده NPT، منشور ملل متحد و رای مشورتی دیوان بین‌المللی دادگستری در سال 1996، دلیلی صریح در منع به‌کارگیری سلاح کشتار جمعی وجود نداشته و استفاده از این نوع سلاح برای دفاع مشروع از کشور مجاز شمرده شده است.

چکیده انگلیسی:

Human life preservation is of both lawyer and intellectuals' interests. Each weapon which threatens human life and causes collective murder is a danger for the sake of life and property security and its application is banned. The purpose of this research is illuminating the basis and proofs for sanctity of application of this weapon based on jurisprudence and international law.  Jurisprudence proof including Verses relating to corruption in earth and also human life preservation, Narratives related to poisoning the enemy and prohibition of murdering the women and children and environment preservation, intellect reason, Vezr and Elzam principal and finally law proofs including non-proliferation of nuclear weapons, United Nations Charter and the rule of prohibition of excessive pain are discussed. Investigating the above sources, prohibition of nuclear weapon application is proved in normal situation in both jurisprudence and international law. But in especial situation the sentence is different; some jurisconsults decreed the allowance of collective murder weapons application when the victory is subjected to it.  Investigation of international law doesn't provide any explicit reason for the prohibition of this weapon in the legitimate defense condition.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

اسدى، حسن بن یوسف بن مطهر(علامه حلّى)، تذکره الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ج9، 1414ق.

اصفهانى، محمد باقر بن محمد تقى(مجلسى دوم)، ملاذ الأخیار فى فهم تهذیب الأخبار، قم، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى نجفى، ج9 و 18، 1406ق.

همو، مرآت العقول فی شرح أخبار آل الرسول، سید هاشم رسولی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1404ق.

بهجت گیلانى فومنى، محمد تقى، جامع المسائل، قم، دفتر معظم‌له، ج2، 1426ق.

تدینی، عباس، حقوق بین‌الملل عمومی، تهران، مجد،1380ش.

جمعی از محققان در پژوهشگاه فرهنگ اسلامی، فرهنگ موضوعی جهاد و دفاع، قم، زمزم هدایت، 1429ق.

جمعی از محققان پژوهشگاه اسلامی، جهاد در آینه قرآن، قم، زمزم هدایت، 1428ق.

حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ج15، 1409ق.

حلبى، حمزه بن على حسینى(ابن زهره)، غنیه النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1417ق.

حلّى محمد بن حسن بن یوسف(فخر المحققین)، إیضاح الفوائد فى شرح مشکلات القواعد، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ج1، 1387ق.

ساعد، نادر، «توسعه دانش و فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای در اسناد و آموزه‌های حقوق بین‌الملل»، فصلنامه سیاست دفاعی، سال12، ش 46، بهار 1383.

همو، حقوق بشردوستانه و سلاح‌های هسته‌ای، تهران‌، نشر دانش، 1386ش.

صدر، سید محمد، المولفات الکامله (ماوراء الفقه)، موسسه احیاء الکتب الاسلامیه، ج2 و 11، 1427ق.

طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ج6، 1407ق.

همو، النهایه فى مجرد الفقه و الفتاوى، بیروت، دار الکتاب العربی، 1400ق.

همو، الاقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد، تهران، انتشارات کتابخانه جامع چهل‌ستون، 1375ق.

عاملى، زین الدین بن على (شهید ثانى)،حاشیه الإرشاد، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، ج1، 1414ق.

عاملى، محمد بن مکى(شهید اول)، اللمعه الدمشقیه فى فقه الإمامیه، بیروت، دار التراث الدار الإسلامیه، 1410ق.

فیض کاشانى، محمد محسن ابن شاه مرتضى، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیر المؤمنین علی(ع)، ج15، 1406ق.

فیض کاشانی، ملاحسن، الأصفى فى تفسیرالقرآن، محمدحسین درایتی، محمدرضا نعمتی، قم، 1418ق.

کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیه، ج5، 1407ق.

کیرگینز، فردریک، «حمله اسرائیل به لبنان نکاتی درباره اصل تناسب در حقوق بین‌الملل»، ترجمه حسن مهدویان، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 226، 1385ش.

محدث نورى، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، ج11،  1408ق.

مراغی، احمد بن مصطفی، تفسیر المراغى، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج2، بی‌تا.

محقق حلّى، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فى مسائل الحلال و الحرام، قم، مؤسسه اسماعیلیان، ج1،  1408ق.

مغنیه، محمدجواد، تفسیر کاشف، قم، بوستان کتاب، ج1، 1378ش.

ممتاز، جمشید، حقوق بین‌الملل سلاح‌های کشتار جمعی، امیرحسین رنجبران، نشر دادگستر،1377ش.

منتظرى نجف‌آبادى، حسینعلى، حکومت دینى و حقوق انسان، قم، ارغوان دانش، 1429ق.

موسوى خویى، سید ابوالقاسم، منهاج الصالحین، قم، نشر مدینه العلم، ج1، 1410ق.

مولایی، یوسف، «تحلیل حقوقی پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌‎ای با تأکید بر ماده 4 پیمان»، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 37، 1376ش.

نجفى، محمد حسن صاحب الجواهر، جواهر الکلام فى شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربى، ج21، 1404ق.

وحید خراسانى، حسین، منهاج الصالحین، قم، مدرسه امام باقر(ع)، ج2، 1428ق.