امکان سنجی فقهی و حقوقی شمول حکم ماده 91 قانون مجازات اسلامی نسبت به مجرمان دچار اختلال نسبی قوه تمییز و ادراک

محورهای موضوعی : فقه الجزاء

فاطمه نوری رومنان ¹ , عباس تدین ² , بهنام یوسفیان شوره دلی ³

1 - دانشجوی دکتری تخصصی ، گروه حقوق، دانشکده حقوق ، واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی
3 - استادیار گروه حقوق، دانشکده حقوق، واحد دامغان، دانشگاه آزاد اسلامی، دامغان، ایران .

تاریخ دریافت : 1401/10/28 تاریخ پذیرش : 1402/04/15 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: سقوط مجازات, عدم مسئولیت کیفری, رشد و اهلیت جزایی, اختلال نسبی قوه تمییز و ادراک, ماده 91 قانون مجازات اسلامی,

چکیده مقاله :

قانونگذار در ماده 91 قانون مجازات اسلامی، حکمی مقرر کرده که از جهاتی، قابل دفاع ولی از جهاتی، قابل رد است. جهات عدم قبول این ماده، اهمیت بیشتری دارد و کارکردهای مثبت آن را با چالش مواجه کرده است. از جهات قابل انتقاد می‌توان به اسقاط دو مجازات حد و قصاص به شرط اثبات شبهه در رشد و کمال عقل در مجرمان بالغ زیر 18 سال و دوم امکان سقوط این دو مجازات، فقط در مورد مجرمان بالغ زیر 18 سال اشاره کرد که با نگرشی واقع بینانه، دلیل منطقی برای هیچ یک، نمی‌توان یافت. اما در مورد پذیرش این ماده می-توان گفت که قانونگذار، وجود شبهه در رشد عقل را دلیل بر عدم تمییز و ادراک در مجرمان بالغ زیر 18 سال دانسته و بر همین مبنا، سقوط مجازات را نسبت به آن‌ها ممکن دانسته است. در ارتباط با جهت اخیر، این سوال مطرح می‌شود که آیا حکم این ماده را بر اساس این جهت، می‌توان نسبت به مجرمان دچار اختلال نسبی قوه تمییز، تسری داد یا خیر؟ این مقوله، از حیث فقهی و حقوقی، قابل بررسی است. به نظر می‌رسد چنانچه فلسفه تصویب این ماده را اثبات شبهه در رشد و کمال عقل مجرم بدانیم، باید گفت هیچ یک از دو جهت رد حکم این ماده که مورد اشاره قرار گرفت، خصوصیتی ندارند و لذا حکم مقرر در این ماده، نسبت به همه مجرمانی که دچار اختلال نسبی قوه تمییز و ادراک هستند، قابل تسری است و بنابراین، نسبت به مجرمانی که دچار این وضعیت هستند، باید فرض را بر عدم تحقق مسئولیت کیفری و عدم امکان تعیین و اجرای مجازات، خواه حد و قصاص و خواه دیگر مجازات ها گذاشت. گفتنی است نوع نوشتار، بنیادی، رویکرد آن، توصیفی-تحلیلی، روش انجام آن، مطالعه کتابخانه ای و ابزار گردآوری اطلاعات در آن نیز فیش برداری است.

چکیده انگلیسی:

In Article 91 of the Islamic Penal Code, the legislator has decreed a ruling that is defensible in some ways, but in some respects rejectable. The rejection of this substance is more important and its positive functions have been challenged. In some respects it can be criticized that the removal of two punishments of Hadd and Qesas on condition of proof of doubt in the growth and perfection of intellect in adult offenders under 18 and the second possibility of the fall of these two punishments can only be noted in the case of adult offenders under 18 years of age that with a realistic attitude, there is no logical reason for either. In relation to the recent direction, the question arises whether the sentence of this article can be extended to the perpetrators with relative disabilities of the clean power according to this direction. This is a legal and jurisprudential point of view. This is a legal and jurisprudential point of view. It seems that if the philosophy of ratification of this article is proof of doubt in the development and perfection of the criminal mind, it should be said that none of the two directions reject the ruling of this article which has been mentioned above, and therefore, the ruling prescribed in this article is applicable to all offenders who have partial disabilities and comprehension, and therefore, it should be assumed that the criminals who suffer from this condition should not be assumed to be guilty of this condition. The realization of criminal responsibility and the impossibility of determining and executing the punishment, whether Hadd or Qisas or other punishments. The type of the paper, the foundation, its approach, descriptive-analytical, method of doing it, the library study and the means of collecting information in it are also jacking.