بررسی فقهی و حقوقی ماهیت رابطه بین پدیدآورنده و پدیده فکری

محورهای موضوعی : جامع الفقهیه

مرتضی سلطانی نژاد ¹ (دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان.)
امیر حمزه سالارزایی(نویسنده مسئول) ² (استاد دانشگاه سیستان و بلوچستان.)
علی خیاط ³ (استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1401/09/01 تاریخ پذیرش : 1401/09/13 تاریخ انتشار : 1401/07/01

کلید واژه: پدیدآورنده, ماهیت, رابطه حقوقی, پدیده فکری,

چکیده مقاله :

تصور ماهیت رابطه بین پدیدآورنده و پدید فکری و چگونگی آثار حقوقی آنها از موضوعات مطروحه قابل‌اعتنا در میان مباحث مربوط به مالکیت فکری است. در این مقاله ضمن تبیین ماهیت حق مالکیت بر آثار فکری، دیدگاه‌های مختلف نیز موردبررسی قرار گرفته است. این بررسی از دو دیدگاه حقوقی و فقهی صورت پذیرفته و تبیین این رابطه به دو صورت قابل‌بررسی است. نخست بررسی کلی رابطه، به این معنا که چگونه مالکیت فکری زیر بخش حق قرار می‌گیرد و مرحله دوم، بررسی عنوان حقوقی خاص است که بر این رابطه تطبیق یافته است. برای تحلیل مطلب، ابتدا واژه حق و ملکیت که بیانگر رابطه شخص با فرد یا چیزی است، موردبررسی قرار گرفته و سپس رابطۀ پدیدآورنده با پدیده فکری. با توجه به یافته‌های تحقیق در خصوص چیستی ماهیت رابطه میان پدیدآورنده و پدیده فکری، بر اساس مبانی فقهی، شارع مقدس ملکیت را جواز انتفاع از شیء و عوض آن می‌داند و قانونگذار نیز به‌نوعی به این دیدگاه صحه گذاشته است.

چکیده انگلیسی:

Imagining the nature of the relationship between the creator and intellectual phenomenon and how their legal effects are considered among the topics related to intellectual ownership. In this article, while explaining the nature of the right of ownership of intellectual works, different points of view have also been examined. This examination has been done from two legal and jurisprudential perspectives and the explanation of this relationship can be studied in two ways. First, the general examination of the relationship, which is how intellectual ownership is placed under the right section, and the second stage is the examination of the specific legal title that is applied to this relationship. In order to analyze the content, first the word right and ownership, which express the relationship between a person and a person or something, and then the relationship between the creator and intellectual phenomenon have been examined. According to the findings of the study regarding the nature of the relationship between the creator and intellectual phenomenon, based on jurisprudence, the holy lawmaker considers ownership as the right to benefit from the object and its exchange, and the legislator has also in a way endorsed this view.

منابع و مأخذ:

* قرآن کریم.
1.    ابن‌زکریا، احمد بن فارس. (1404ق). مقاییس اللغه. (تحقیق عبدالاسلام محمدهارون). مرکزالنشرـ مکتب الاعلام الاسلامی.
2.    ابن‌منظور. (1988م). لسان العرب المحیط. بیروت: دارالدلیل ودارلسان العرب.
3.    «استفتائات ونظرات پیرامون مسائل فقهی حقوقی». (1371). مجله رهنمون، مدرسه عالی شهید مطهری، شماره 2 و3، پاییز و زمستان.
4.    امامی، حسن (1377). حقوق مدنی. (ج2). تهران: انتشارات میزان.
5.    انصاری، مرتضی. (1419ق). فرائدالاصول. (الطبعه الاولی). قم: مجمع الفکر الاسلامی.
6.    ایروانی، محمدرضا. (1374). «حق ابتکار در فقه اسلامی مقارن». نامه مفید. شماره 4، زمستان.
7.    آریانپورکاشانی، عباس. (1375). فرهنگ کامل انگلیسی ـ فارسی. (ج2، چاپ هفتم). تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
8.    آملی، محمدتقی. (1422ق). کتاب المکاسب والبیع (تقریرابحاث المیرزا النائینی). (الطبعه الثانیه). قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
9.    باربر، ویلیام جی. (1380). سیر اندیشه‌های اقتصادی. (ترجمه حبیب الله تیموری). (چاپ اول). انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
10.    بحرالعلوم، سیدمحمد. (1403ق). بلغه الفقیه. (شرح و تعلیق السیدمحمدتقی البحرالعلوم). (الطبعة الرابعه). تهران: مکتبه الصادق.
11.    توحیدی تبریزی، میرزامحمدعلی. (1413ق). مصباح الفقاهه. (الطبعه الثالثه). وجدانی.
12.    جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1373). ترمینولوژی حقوقی. قم: انتشارات تبلیغات اسلامی.
13.    حسینی حائری، سیدکاظم. (1423ق). فقه العقود. (الطبعه الاولی). قم: مجمع الفکر الاسلامی.
14.    حسینی روحانی، سیدمحمدالصادق. (1418ق). منهاج الفقاهه التعلیق علی المکاسب الشیخ الاعظم. (الطبعه الرابعه). یاران.
15.    حکیم، سیدمحمدتقی. (1390). الاصول العامه للفقه المقارن. (الطبعه الثانیه). بی‌جا: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
16.    حلی (علامه)، حسن بن مطهر. (1412ق). مختلف الشیعه. (المجلدالسادس، الطبعه الاولی). قم: مؤسسه النشرالاسلامی.
17.    خراسانی، محمدکاظم. (1406ق). حاشیه کتاب المکاسب. (تصحیح سیدمهدی شمس الدین). (الطبعه الاولی). تهران: وزارت ارشاد اسلامی.
18.    دلوکیو، جورجو. (1380). فلسفه حقوق. (ترجمه جواد واحدی). (چاپ اول). تهران: نشر میزان.
19.    سنهوری، عبدالرزاق احمد. (1416ق). الوسیط فی شرح القانون المدنی. بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
20.    سنهوری، عبدالرزاق احمد. (1997م). مصادرالحق فی الفقه الاسلامی. (جزء اول، طبعه اولی). بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
21.    شهید ثانی، زین الدین بن علی عاملی. (1414ق). مسالک الافهام. (طبعه اولی). قم: مؤسسه المعارف الاسلامیه.
22.    طباطبایی حکیم، سیدمحمدسعید. (1414ق). المحکم فی اصول الفقه. (مجلد سادس، طبعه اولی). مؤسسه المنار.
23.    طباطبایی یزدی، سیدمحمدکاظم. (13748ق). حاشیه المکاسب. قم: اسماعیلیان.
24.    عراقی، آقاضیاءالدین. (1420ق). مقالات الاصول. (تحقیق مجتبی محمودی، سیدمنذر حکیم). (طبعه اولی). قم: مجمع الفکرالاسلامی.
25.    کاتوزیان، ناصر. (1374). حقوق مدنی اموال و مالکیت. (چاپ اول). تهران: مؤسسه نشر یلدا.
26.    کنعان، نواف. (2000م). حق المؤلف. (الطبعه الثالثه). عمان: مکتبه دارالثقافه.
27.    گلپایگانی، سیدمحمدرضا. (1399). بلغة الطالب. قم: دارالقرآن الکریم.
28.    لایقی، غلامرضا. (1381). کپی رایت درکشورهای پیشرفته صنعتی. (چاپ اول). تهران: خانه کتاب.
29.    مریدی، سیاوش. (1383). مالکیت فکری. تهران: مؤسسه انتشارات نگاه.
30.    موسوی بجنوردی، محمدحسن. (1419ق). قواعدالفقهیه. قم: دارالکتب الاعلامیه.
31.    موسوی خمینی، سید روح‌الله. (1409ق). تحریرالوسیله. (المجلدالثانی). دارالکتب العلمیه، قم: اسماعیلیان.
32.    موسوی خمینی، سید روح‌الله. (1410ق). کتاب البیع. (الطبعه الرابعه). قم: مؤسسه اسماعیلیان.
33.    نجفی لخوانساری، موسی بن محمد. (1418ق). منیه الطالب فی الشرح المکاسب (تقریرات محمدحسین نائینی). (المجلد الثالث، الطبعه‌الاولی). مؤسسه النشرالاسلامی.
34.    نجفی، محمدحسن. (1392ق). جواهرالکلام. (المصحح المحمود الآخوندی). (الطبعه السابعه). تهران: دارالکتب الاسلامی.
35.    وینسنت، اندرو. (1376). مالکیت معنوی. (ترجمه حسین بشیریه). (چاپ دوم). تهران: نشر نی.
36.    هابز، توماس. (1380). حقوق مالکیت فکری. (ترجمه حسین بشیریه). (چاپ اول). تهران: نشر نی.
37.    همپتن، جین. (1380). حقوق معنوی. (ترجمه خشایار دیهیمی). تهران: طرح نو.
38.    هندرس، جیمز؛ موتوانتو ریچارد. ا. (1381). تئوری اقتصادی مالکیت معنوی. (ترجمه محمد قره باغیان و جمشید پژویان). (چاپ چهارم). تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
39.    هیچینز، درک. (1376). کاربرد اندیشه سیستمی. (ترجمه رشید اصلانی). (چاپ اول) مرکز آموزش مدیریت دولتی.

_||_