اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت درآمدهای نفتی بر فقر اقتصادی مناطق شهری در ایران

محورهای موضوعی : اقتصاد کاربردی

مجتبی ملکی ¹ (استادیار گروه اقتصاد، دانشکده مدیریت و اقتصاد راهبردی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/09/02 تاریخ پذیرش : 1397/02/11 تاریخ انتشار : 1396/12/01

کلید واژه: فقر اقتصادی, درآمدهای نفتی, توزیع درآمد, رشد اقتصادی, روش خود توضیح با وقفه‌های گستر,

چکیده مقاله :

در این مقاله ضمن شاخص سازی فقر اقتصادی از طریق خط فقر مطلق (معادل ریالی 2 دلار در هرروز برای هر نفر) برای خانوارهای شهری ج.ا.ایران، به بررسی رابطه کوتاه مدت و بلندمدت اثر درآمدهای نفتی بر فقر اقتصادی در ایران می پردازیم. دوره زمانی بررسی سال های 1394-1358 و روش تحلیل روش خود توضیح با وقفه های گسترده (ARDL) است. یافته اصلی این تحقیق نشان می دهد که در بلند مدت هر یک درصد افزایش (کاهش) در درآمدهای نفتی، باعث افزایش (کاهش) 1.43درصدی در میزان فقر اقتصادی خانوارهای شهریمی شود. این نتیجه مطابق با نظریات اقتصادی در خصوص رابطه درآمدهای نفتی و فقر در کشورهای درحال‌توسعه می باشد. یافته دیگر این تحقیق نشان از تأثیر منفی متغیر سرانه واقعی تولید ناخالص داخلی بدون نفت و مثبت توزیع درآمد بر میزان فقر دارد. طبقه بندی JEL: C32 ,O47, O15, O13, I32

منابع و مأخذ:

منابع:

1. ابراهیمی، محسن، سالاریان، محمد (1388). بررسی پدیده نفرین منابع طبیعی در کشورهای صادرکننده نفت و تأثیر حضور در اوپک بر رشد اقتصادی کشورهای عضو آن. فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، دوره 6، شماره 1، صص 100-77


2. باقری، فریده، کاوند، حسین (1385). اندازه‌گیری شدت فقر در ایران: کاربرد شاخص SST . فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پنجم، شماره 20، صص 191-181


3. براتی، محمدعلی (1390). رویکردی نوین در محاسبه فقر. موسسه تحقیقاتی تدبیر اقتصاد، چاپ اول


4. بهبودی، داود، اصغرپور، حسین، ممی پور، سیاب (1388). فراوانی منابع طبیعی، سرمایه انسانی و رشد اقتصادی در کشورهای صادرکننده نفت. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، شماره 40، صص 147-125


5. بیانات مقام معظم رهبری از سایت: http://farsi. khamenei. ir


6. پیران، پرویز (1375). نگاهی به مفهوم فقر و فقرزدایی. اطلاعات سیاسی- اقتصادی. شماره یازدهم و دوازدهم. مرداد و شهریورماه 1375. تهران


7. جرجرزاده، علی‌رضا؛ اقبالی، علیرضا (1384). بررسی اثر درآمدهای نفتی بر توزیع درآمد در ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 17، صص 226 – 207.


8. حسن تاش، سیدغلامحسین (1388). از بلای سیاه تا نفرین منابع. اقتصاد انرژی، شماره 124


9. خدادادکاشی، فرهاد، حیدری، خلیل، باقری، فریده (1384). برآورد خط فقر در ایران طی سال‌های 1379 ـ 1363. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال چهارم شماره 17، صص 163-137


10. دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا. تهران، چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم از دوره جدید، جلد 11، ص 17150.


11. ربیعی، علی (1389). شکاف درآمدی، دغدغه امنیتی کشورهای در حال گذار؛ مطالعه موردی ایران. فصلنامه راهبرد، سال 19، ش 57، صص 180-155.


12. رحمانی، تیمور، گلستانی، ماندانا (1388). تحلیلی از نفرین منابع طبیعی و رانت جویی بر توزیع درآمد در کشورهای منتخب نفت‌خیز. تحقیقات اقتصادی، دوره 44، شماره‌ی 89، صص 86-57.


13. رییس دانا، فریبرز (1384). اندازه‌گیری شاخص و پویش فقر در ایران. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال چهارم، شماره 17، صص 89-57


14. سامتی، مرتضی، خانزادی، آزاد، یزدانی، مهدی (1388). اثرات درآمدهای نفتی و تزریق آن به اقتصاد بر توزیع درآمد: مطالعه‌ی موردی کشور ایران. فصلنامه اقتصاد مقداری، سال ششم، شماره 4 (پیاپی 23)، صص 72-51.


15. شاه آبادی، ابوالفضل، صادقی، حامد(1392). مقایسه ی اثر وفور منابع طبیعی بر رشد اقتصادی ایران و نروژ. فصلنامه مدلسازی اقتصادی، دوره 7، شماره 22، صص 21-43.


16. شمس، مجید، پالیزبان، سیاوش (1389). تأثیر سیاست‌های اقتصادی مبتنی بر درآمد نفت بر بازار مسکن در ایران. فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیای انسانی – سال سوم، شماره اول.


17. صاحب هنر، حامد، ندری، کامران(1392). تحلیل اقتصادی اثر افزایش درآمدهای نفتی بر توزیع درآمد با رویکرد BVAR: مطالعه موردی ایران. فصلنامه اقتصاد انرژی ایران، دوره 3، شماره 9، صفحه 115-149.


18. صفدری، مهدی، کریم، محمدحسین و خسروی، محمد رسول (1387). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر رشد اقتصادی ایران. فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، دوره 5، شماره 2، صص 61-39.


19. صمدی، سعید، کندری، مهیا (1388). بررسی تأثیر درآمدهای نفتی بر روی رشد اقتصادی و توزیع درآمد به‌عنوان مؤلفه‌های اصلی فقر در ایران. ماهنامه نفت و انرژی، ویژه‌نامه چهاردهمین نمایشگاه نفت تهران.


20. عظیمی، حسین (1369). رشد و توسعه اقتصادی و تاثیر آن بر فقرزدایی. ﺍﻃﻼﻋﺎﺕ ﺳﯿﺎﺳﯽ - ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﯼ، ﻣﺮﺩﺍﺩ ﻭ ﺷﻬﺮﯾﻮﺭ، ﺷﻤﺎﺭﻩ 37 ، صص 54-52


21. کانبور، راوی و لین اسکوایر (۱۳۸۲). تطور تفکر درباره فقر: کشف کنشهای متقابل، در پیشگامان اقتصاد توسعه: آینده در چشم‌انداز. ویراستارجرالد میر و جوزف استیگلیتز، مترجم غلام‌رضا آزاد ( ارمکی)، تهران، نشر نی، چاپ اول، صص ۲۷۰ -۲۲۳


22. مارک هنری، پاول (1374). فقر، پیشرفت و توسعه. ترجمه مسعود محمدی، تهران، مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.


23. مرادی، محمدعلی (1389). تأثیر نفت بر نماگرهای اقتصاد کلان ایران: با تأکید بر مکانیزم‌های انتقال و آثار. فصلنامه پژوهش های اقتصادی، سال دهم، شماره دوم، صص 140-115.


24. مهر آرا، محسن (1393). آثار درآمدهای نفتی بر رشد اقتصادی ایران مبتنی بر شکست‌های ساختاری درون زا. فصلنامه علوم اقتصادی، دوره 8، شماره 26، صص33-52.  


25. نخجوانی غروی، سید احمد (1389). بررسی تأثیر درآمدهای نفتی بر فقر خانوارهای کشور. فصلنامه اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 169 و 170، 213-200


26. نظری، محسن، مبارک، اصغر (1389). وفور منابع طبیعی، بیماری هلندی و رشد اقتصادی در کشورهای نفتی. فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، سال هفتم، شماره 27، صص 68-47


27. هانری، پل مارک (1374). فقر، پیشرفت و توسعه. ترجمه مسعود محمدی،‌ تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.


28. یاوری، کاظم، سلمانی، بهزاد (1384). رشد اقتصادی در کشورهای دارای منابع طبیعی: مورد کشورهای صادرکننده نفت. پژوهشنامه بازرگانی، شماره 37
    
    
    1. Böhme, Marcus; Breisinger, Clemens; Schweickert, Rainer; Wiebelt, Manfred(2010). Oil revenues for public investment in Africa: targeting urban or rural areas?. Kiel Working Paper No. 1623.
    
    
    2. Gylfason, Thorvaldur, and Gylfi Zoega (2001). Natural Resources and Economic Growth: The Role of Investment. CEPR Discussion Paper No. 2743, March.
    
    
    3. Mallaye D., Yogo T.U., Timba G.T. (2015). Oil Rent and Income Inequality in Developing Economies: Are They Friends or Foes?. Etudes et Documents, n° 02, CERDI. http://cerdi.org/production/show/id/1644/type_production_id/1
    
    
    4. Morduch, J. (1998). Poverty, Economic growth and average exit time. Economics Letters 59 (3), 385-390
    
    
    5. Moradi, Mohammad Ali(2009). Oil Resource Abundance, Economic Growth and Income Distribution in Iran. www.ecomod.org, Paper No.990.
    
    
    6. Narayan, P. K. (2005a). The relationship between saving and investment for Japan. Japan and the World Economy, 17, 293–309.
    
    
    7. Pahlavani, M., Wilson, E., & Worthington, A. C. (2005). Trade-GDP nexus in Iran: An Application of the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) Model. Faculty of Commerce Papers, University of Wollongong, Australia. http://www.scipub.us/; and http://ro.uow.Edu.au/Commpapers/144 Accessed 05.09.06.
    
    
    8. Pesaran, M. H. Shin, Y. and Smith, R. J. (2001). Bounds testing pproaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289–326.
    
    
    9. Sarraf, M. & M. Jiwanji. (2001). Beating the resource curse: The case of Botswana. Environmental Economic Series, Paper No. 83, The World Bank.
    
    
    10. ---(2005). INTRODUCTION TO POVERTY ANALYSIS. World Bank Institute, Poverty Manual, All, JH Revision of August 8, 2005.