شناخت و کارکرد قبض انبار در حقوق ایران و تطبیق با قانون تجارت ایالات متحده آمریکا

محورهای موضوعی : دانش مالی تحلیل اوراق بهادار

نعیم علی نقی ¹ , اسماعیل عباسی ² , مهدی منتظر ³ , مرتضی شهبازی نیا ⁴ , حیدر حسن زاده ⁵

1 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
2 - استادیار دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
3 - استادیار مدعو دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی و استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
4 - دانشیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
5 - استادیار دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1401/04/25 تاریخ پذیرش : 1401/04/25 تاریخ انتشار : 1401/03/01

کلید واژه: قبض انبار, انبارهای عمومی, قبض انبار الکترونیکی, قانون یکنواخت تجارت آمریکا,

چکیده مقاله :

قبض انبار از جمله اسناد تجاری در مفهوم عام است که تاکنون در نظام حقوقی ایران کمتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. لذا در این مقاله با استفاده از روش توصیفی تحلیلی ابتدا شناخت و ماهیت این سند تجاری و سپس کارکرد آن در دو نظام حقوقی ایران و ایالات متحده آمریکا مورد بررسی قرار گرفته است. از نظر پیشینه تاریخی قبض انبار از سال 1340 هجری خورشیدی وارد ادبیات حقوقی ایران شد، هر چند که بازرگانان قبل از آن نیز در مبادلات تجاری از آن استفاده می نمودند. به لحاظ ماهیت و نوع سند به نظر می رسد در حقوق ایران قبض انبار دارای کارکردی وثیقه ای و رهنی است و پس از سپردن کالا به انبارهای عمومی، انباردار موظف به صدور قبض رسید و تحویل آن به شخصی که کالا را به انبار سپرده، خواهد بود. این سند که دلیل مالکیت کالاست از طریق ظهرنویسی قابل واگذاری به دیگران است. در نظام حقوقی فدرال و قانون یکنواخت تجارت آمریکا نیز قبض انبار ماهیتی وثیقه ای داشته و از قابلیت ظهر نویسی و همچنین در وجه حامل بودن برخوردار است. انبار ممکن است بین قوانین فدرال و یا ایالتی یکی را انتخاب کند. در سطح ملی نیز ممکن است رویه واحدی در موضوع قبض انبار حاصل نشود، اگرچه برخی از ایالت ها از نزدیک بر انبارها نظارت دارند.

چکیده انگلیسی:

Recognition and functioning of warehouse receipt is one of the legal issues that was not studied in Iran’s law. Therefore, in this article firstly recognition and legal nature of warehouse receipt and secondly functioning of this instrument in Iran’s and US law were considered. Historically, warehouse receipt has entered in Iranian law’s litreture since 1961. Although, merchants have used aforesaid instrument prior sch time. In Iran’s law, this instrument has the collateral role. After submission of the commodity to the public warehouse, stockman is obliged to issue the warehouse receipt. This instrument is the proof of title of the commodity and it could be trasfered to the third party through endorsement. In Federal legal system and US Uniform Commercial Code, this instrument has the collateral, endorsable and bearing role. Warehouse owner may select one of the Federal and/or state regulation. In local level, it is possible not to meet unified procedure in warehouse receipt issue. Although, several states supervise on warehouse directly.

منابع و مأخذ:

• اخلاقی ، بهروز، بحثی پیرامون توثیق اسناد تجاری‌، نشریه‌ دانشکده‌ حقوق و علوم سیاسی، شماره ٢٤‌، پاییز 1376.


• اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، تهران، انتشارات سمت، ج3، 1389.


• افتخاری، جواد، اسناد تجاری، بانکی، خزانه اوراق قرضه و اسناد حمل و نقل، تهران، نشر آبنوس، 1379.


• امیر شاهی، منوچهر، اصول کارپردازی و انبارداری در سازمان‏های دولتی و موسسات تولیدی، تهران، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی، 1394.


• بند ریگی، محمد، فرهنگ جدید عربی- فارسی، تهران، انتشارات اسلامی، 1372.


• صقری، محمد، حقوق بازرگانی اسناد، تهران، انتشارات شرکت سهامی انتشار، 1377.


• عالیدایی احمدی، مرتضی، حقوق قبض انبار عمومی، تهران، انتشارات بهنامی، 1397.


• عدل، مصطفی، حقوق تجارت، تهران، انتشارات اسلامیه؛ 1375.


• عرفانی، محمود، حقوق تجارت، تهران، انتشارات مجد، 1387.


• عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، تهران، انتشارات امیر کبیر، 1363.


• کاویانی، کوروش، حقوق بازرگانی، تهران، انتشارات بهرنگ، 1374.


• مسعودی، بابک، اصول حاکم بر اسناد تجارتی، مجله کانون وکلای دادگستری، ش3، 1381.


• نصیری، مرتضی، رهن بازرگانی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره ١٢، 1371.


• Baraski, Katherin A; “Letters of Credit Comparison Uniform Commercial Code and The Uniform Customs and Practices for Documentary Credits”, 41 Loyola Law Review, 1996.


• Bruce A. Ackerman, Private Property and the Constitution (New Haven: Yale University Press, 2003.


• Goode, R.M. Commercial Law, Penguin Books, 2008.


• Marek Dubovec & Adalberto Elias, A Proposal for UNCITRAL to Develop a Model Law on Warehouse Receipts, Uniform Law Review, Volume 22, Issue 4, 1 December 2017, at


• McCormack, Gerard, Secured Credit under English and American Law, Cambridge University Press, 2004.


• Piédeliévre, S., Instrument des crédit et de paiement, Paris, Dalloz, 2018.


• Schelchtriem, Peter & Bulter, Petara. UN Law On International Sale, The UN Convention On the International Sale of Goods, Springer, First Published .2008


• The American Law Institute. Restatement, Second Contracts and Guaranty, American Law Institute Publisher, First Published, 1996.


• White, Summers, James J., Robert S. Handbook on the Uniform Commercial Code, West Publishing Co, 1989.


• Daniel V. Davidson Business Law: Principles and Cases in the Legal Environment, 2014.