شفاف سازی کنش بین اندیشه(ذهن) و اثر(عین) در معماری دوره ساسانیان

محورهای موضوعی : معماری

نسیم اشرافی ¹ , محمد نقی زاده ²

1 - استادیار، گروه هنر و معماری، واحد پردیس، دانشگاه آزاد اسلامی، پردیس، ایران
2 - استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده هنر ومعماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1396/07/03 تاریخ پذیرش : 1396/07/03 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: اندیشه دینی, اندیشه فلسفی, اندیشه عرفانی, اندیشه سیاسی, اثر معماری, دوره ساسانیان,

چکیده مقاله :

در حرکت اندیشه به اثر (آفرینش) و بالعکس از اثر به اندیشه (شناخت)، چرخه‌ای ایجاد می‌شود که تمدن ظهور می‌کند. در طول تاریخ ایران، اندیشه دینی اسطوره‌ای به عنوان اندیشه کل با راهبری سایر اندیشه‌ها یعنی اندیشه فلسفی، عرفانی و سیاسی، خلق صورت‌های یک تمدن را سبب می‌شده است. پژوهش حاضر سعی بر این دارد با تکیه بر رویکرد تحلیلی- توصیفی دوره ساسانیان، روح زمان دوره را بر اساس کنش بین اندیشه های مذکور مشخص نماید و نقش هر اندیشه را در صورت دهی به معماری نظم‌گرا و قطب محور مورد تبیین قرار دهد به طوری‌که روح زمان در جامعه ساسانی را احیاء تفکر ایران‌شهری و صورت تاریخی آن را بازگشت به هویت ایرانی بیان کرده و آنچه که بیش از هر چیز از اهمیت بالایی در این دوره برخوردار است تقدم اندیشه بر اثر است که منجر به خلق نوآوری معماری گشته است.

چکیده انگلیسی:

There is a circle in survey from idea to effect –which makes the act of creation - and from effect to idea –concerned in the scope of thinking, cognition and perception, which is conducive to the formation of culture and civilization. Formation of any civilization is the result of interaction between ideas and forms. If there is no idea, there will be no form and effect and if there is no effect, idea promotion would be meaningless. During the history and past religious idea – there was a myth as a guiding idea for other ideas, i.e. Philosophical, Mystical and Political ideas that based on their interaction, creation of a civilization forms was possible. Architecture as a historical form has been the result of interaction between the triple ideas proposed under religious idea. The culture of any society and civilization results from impressionability of various ideas in different spheres of the society. The subject dates back to the golden age of Persian art and culture and Islamic- Persian culture, when several elements of culture had a close and multifaceted relationship with each other. In other words, art and architecture works of different periods can not be studied separately and we can not limit each period with a special ideas framework; Because idea and effect ( (work), in each period, were the results of evolution of the past and among them something as a whole included all ideas and effects; a whole that can not be decomposed into its components and it is the same mythic-religious thinking. The whole idea (religion) is not just composed of its components ( (mystical, philosophical, political ideas) but it is more a structure which is caused by interaction of its components with each other and the components with the whole. This study is an attempt to explain the role and contribution of each idea in creation of architectural works of sasanid civilization by definition of each idea and it aims to review their role in relation to architectural form that is attended with a kind of unity by consideration of historical form of the period which is based on a philosophical-mystical- political idea, and in other word, the study aims to clarify the interaction between the dominant idea of the time ( (Zeitgeist) and architectural effect(work). This structure represents the unity of a dynamic relationship in which each component is involved in performance. Religious idea as a whole is the leader of the three ideas in each culture that are accompanied with forms creation by interaction with each other. The three ideas include: 1- Philosophical ideas, 2- Mystical ideas, 3- Political ideas that play an important role in creating artistic, architectural and literary works under influence of each other. Each of these ideas shows two kinds of belonging: natural and divine belonging and another belonging is resulted from historical circumstances that have been created in different historical periods. This study is an attempt to define the triple ideas and obtain some points from their impressionability in the sasanid period. projects in the study sample were used. Finally, examples of effective components of the solutions culture-based to successfully achieve urban regeneration projects.Keywords: Religious, Philosophical, Mystical, and Political Idea, Architectural Effect, sasanid Era

منابع و مأخذ:

1. ابن خلدون، عبدالرحمن. (1379). مقدمه ابن خلدون. (پروین گنابادی، مترجم). تهران: شرکت انتشارات علمی وفرهنگی .
‏2. افلاطون. (1365). مجموعه آثار. (محمدحسن لطفی، مترجم). تهران: انتشارات خوارزمی.
3. الهی، حسین. (1387). گذری به سیر اندیشه سیاسی ایرانیان و نظام آرمانی انها. فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، (18)، 51-72.
4. تقوایی، ویدا. (1389). از چیستی تا تعریف معماری. فصلنامه هویت شهر، 5 (7)، 75-86.
5. تقوایی، ویدا. (1391). از نظم تا بی نظمی در طبیعت و معماری. هویت شهر،6 (11)، 52-39.
6. دوبلیوس، لوکاس؛ و دراسپک، روبارتوس. (1382). دیباچه‌ای بر جهان باستان. (مرتضی ثاقب فر ، مترجم). تهران : انتشارات ققنوس.
7. زرین کوب، عبدالحسین. (1375). روزگاران. تهران: انتشارات سخن.
8. سامی، علی. (1347).حکمت و فلسفه در ایران باستان. مجله هنر و مردم، 6 (66)،20-13.
9. شایگان، داریوش. (1373). هانری کربن: آفاق تفکر معنوی در اسلام ایرانی. (باقر پرهام، مترجم). تهران: نشر فرزان.
10. شولتز، کریستیان نوربرگ. (1381). مفهوم سکونت (به‌سوی معماری تمثیلی). (محمود امیر یار احمدی، مترجم). تهران: انتشارات اگاه. 11. طباطبایی، جواد. (1387). زوال اندیشه سیاسی در ایران. تهران: نشر کویر.
12. طباطبایی، صالح. (1391). دانش نامۀ هنر و معماری ایرانی. تهران: مؤسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری متن.
13. غزالی، ابوحامد محمد. (1351). احیاء علوم ‌الدین. (مؤیدالدین محمد خوارزمی‌، مترجم). تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
14. قادری، حاتم؛ و رستم وندی، تقی. (1385). اندیشۀ ایران‌شهری (مختصات مؤلفه های مفهومی). فصلنامه علوم انسامی دانشگاه الزهرا، (59)، 148-123.
15. کاسیرر، ارنست. (1378). فلسفه صورت‌های سمبلیک. جلد دوم. (یداللّـه موقن، مترجم). تهران: نشر هرم.
16.کریستن سن، آرتور. (1374). وضع ملت و دولت و دربار در دوره شاهنشاهی ساسانیان. (مجتبی مینوی، مترجم). تهران: پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
17. مکنزی، دیوید نیل. (1379). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. (مهشیدمیرفخرایی، مترجم). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
18. مهرآفرین، رضا. (1390). چهار قاپی آتشکده‌ای در کوست خوربران.فصلنامه باغ نظر، (18)8، 82-75.
19. میرزایی, علی اصغر. (1388). کارکردسیاسی. اقتصادی آتشکده‌ها در عصر ساسانی. پژوهش‌های تاریخی، (2)، 140-123.
20. یوسفی، محمدرضا. (1388). تعامل دوسویه تمدن اسلامی و تمدن ایرانی. مجله پژوهش‌های اسلامی، (5)، 291-265.

21. Eliade, M. (1954).The myth of the eternal return or cosmos. Princeton, New Jersey:  History Princeton University Press

22. Eliade, M. (1969). The quest; history and meaning in Religion. Chicago: the University of Chicago press.
23. Heideqqer, M. (1977). The Age of the world picture: in the Question Concerning Technology and other Essays. Translated By William lovitt. New york : Harper & Row