تحلیل فرآیند ادراک محیط باغ ایرانی براساس نظریه روان شناسی بوم شناختی

محورهای موضوعی : معماری

آزاده شاهچراغی ¹

1 - استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ،تهران،ایران.

تاریخ دریافت : 1388/05/20 تاریخ پذیرش : 1388/07/26 تاریخ انتشار : 1388/10/01

کلید واژه: Environmental Psychology, environmental perception, باغ ایرانی, Persian garden, روان شناسی محیط, انسان- طبیعت, ادراک محیط, مدل بوم شناختی ادراک, Man-Nature, Ecological Psychology Model,

چکیده مقاله :

مروری بر مطالعات محققان در خصوص بازخوانی و بازاندیشی باغ ایرانی نشان می دهد که تاکنون این بررسی ها عمدتاً با دورویکرد اصلی (اول: با پیش فرض استقلال شناسنده و موضوع مورد شناسایی (باغ)، دوم: با پیش فرض این همانی شناسنده و موضوع مورد شناسایی (باغ)) صورت گرفته است. در این تحقیق برای تحلیل فرآیند ادراک محیط باغ ایرانی با استفاده از یافته های علم روان شناسی محیط، رویکرد سومی مد نظر است که در آن تأثیر متقابل شناسنده و باغ بر یکدیگر بررسی شده و فرآیند ادراک محیط باغ ایرانی با روش تکوین استقرایی و به کارگیری قیاسی مقوله ها انجام گرفته است. دراین راستا از نظریه های علوم رفتاری و نیز ادراک و شناخت اکولوژیک در فهم چگونگی ادراک محیط باغ و شناخت نظام های معنایی آن استفاده شده است. درنتیجه با تأکید بر اهمیت نظام تمرکز حواس در ایجاد خلوت مطلوب، فرآیند ادراکی "گسست محیطی- پیوست معنایی" را در باغ ایرانی تبیین می شود.

چکیده انگلیسی:

  During the recent century we've found tensions in man-nature interaction. According to this problem, many of the researchers rethink and reconsider the Persian Garden and the man-nature relationship in it. Most of the researches include two points of view; the first is Subjective-Objective method and the Second includes Phenomenological research method. In this research, the main goal is to analyze the Perception Process of Persian Garden's Environment, on the basis of the Ecological Psychology Theory.   In order to analyze the process we use the third point of view which is explained as deductive and inductive category development method, in this research.This study shows that in Persian Garden's architectural order, the main purpose of designing many elements are just to stimulate our five senses (vision, hear, smell, touch and taste) simultaneously. This time’s notion attractions of all senses, according to environmental psychology researches, make a concentration and meditation environment in Persian garden. “Environmental DETACH in Persian gardens can lead us to spiritual ATTACH”, this approach propose a practical solution for architects; how to re-create garden in contemporary language design. The necessity can be understandable when humanbeing face different serious problems in the environment caused by various disorders in the life setting.

منابع و مأخذ:

• اردلان، نادر و بختیار، لاله، (1383). «حس وحدت (سنت عرفانی در معماری ایرانی) با مقدمه"سید حسین نصر"»، ترجمه حمید شاهرخ، نشر خاک.


• چگینی، ناصر نوروز زاده، (1381). «دایرةالمعارف بزرگ اسلامی»، جلد یازدهم، باغ، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.


• دادبه،آریاسپ، (1383). «مکتب های باغ آرایی»، مجله موزه­ها، شماره 41، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری.


• سکویل وست،ویکتوریا، (1953). «باغهای ایران»،کتاب میراث ایران تألیف سیزده تن از خاورشناسان، زیر نظرا.ج.آربری، ترجمه: بیرشک، پازارگاد، حاتمی، سعیدی، صدیق، معین، مجموعه ایرانشناسی. بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران1336.


• شاهچراغی،آزاده، (1387). «بازآفرینی نظام معماری باغ ایرانی»، رساله دکتری معماری، دانشکده هنر و معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات.


• حریری، نجلا، (1385). «اصول و روش های پژوهش کیفی»، نشر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.


• گیفورد، رابرت، (1997). «ادراک وشناخت محیطی»، ترجمه نسرین دهباشی، شخصیت و محیط، ترجمه جواهریان، بنی اسدی، پهلوان شریف، فضاهای شخصی، ترجمه شبنم صحرایی، فصلنامه معماری و فرهنگ سال اول، شماره دوم وسوم، 1378.


• لنگ، جان، (1987). «آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)»، ترجمه علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم،1383.


• ماتلاک، جان، (1379). «آشنایی با طراحی محیط و منظر»، ترجمه: معاونت آموزش و پژوهش سازمان پارک­ها و فضای سبز شهر تهران، چاپ اول 1379.


• مرتضوی، شهرناز،(1380). «روانشناسی محیط و کار برد آن»، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی ،1380.


• مسعودی، عباس، (1382). «بررسی دیوار به عنوان یکی از اجزای تشکیل دهنده باغ ایرانی»، فصلنامه معماری و فرهنگ، سال پنجم، شماره چهاردهم تابستان 1382.


• میرفندرسکی، محمد امین، (1374). «باغ به مثابه پیش آیند شهر»، مجمعه مقالات نخستین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی ایران – جلد پنجم- سازمان میراث فرهنگی کشور.


• میرفندرسکی، محمد امین، (1383). «باغ ایرانی چیست؟ باغ ایرانی درکجاست؟»، خلاصه مقالات نخستین همایش باغ ایرانی، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور.


• نیکبخت، علی، (1383). «پزشکی در منظر سازی نوین: باغ های شفابخش»، فصلنامه باغ نظر، پژوهشکده نظر، سال اول، شماره دوم، زمستان1383.


• هردگ،کلاوس، (1990). «ساختار شکل در معماری اسلامی ایران و ترکستان»، ترجمه واحد پژوهش و ترجمه مهندسان مشاور بانیان- انتشارات بوم مترجم، محمد تقی­زاده مطلق، ویرایش محمد رضا نسرین- چاپ اول.1376.

 

16- Aben, Rob and de wit Saskia, (1999). “The Enclosed Garden” , (History and D EVELOPMENT OF The  Hortus  conclusus and its Reintroduction into the present- day urban Landscape) second revised edition , 2001,010 publishers, Rotterdam.

17- Gifford, Robert, (1997). “Environmental Psychology , Principles  & Practice” , Allyne &Bacon.

18- Herdeg , Klaus,(1990). “Three Gardens Formal structure in Islamic Architecture Of Iran and Turkistan” , preface by  Oleg  Grabar, Rizzoli International publications , INC United States of America.

19- Ian L .Mc harg, (1991). “Design with Nature”, Knopf Publishing Group.