ملاحظات فرهنگی در شکل دهی به نماهای شهری با تکیه بر ساختار نماهای شهری ایرانی در دوران اسلامی
محورهای موضوعی : معماریمحمد نقی زاده 1 , بهادر زمانی 2 , اسلام کرمی 3
1 - استادیار دانشکده هنر و معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران
2 - دکتری طراحی شهری و استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
3 - دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
کلید واژه: Identity, فرهنگ, Culture, هویت, ارزش, Value, نمای شهری, frontage,
چکیده مقاله :
ا توجه به رابطه فعالیتهای انسان با فرهنگ، شهر بستری است که در آن فرهنگ از طریق فعالیتها وارتباطات انسانی به جریان درمیآید. کالبد شهر، بالاخص نماهای شهری به بازنمایی این رابطه پرداخته وارزشهای سنتهای هم زیستی را عینیت می بخشند. سوال تحقیق، بررسی رابطه متقابل نماهای شهری و فرهنگاست. علیرغم توجه دانشکدههای معماری و شهرسازی نسبت به مسائل زیر بنایی همچون فرهنگ و هویت،معماری معاصر ایران دچار اغتشاش و بی هویتی است. ضعف در شناسایی فرهنگ خودی، مشکلات آموزشی،تبلیغات فرهنگ بیگانه، نبود قوانین و ضوابط منسجم و کارآمد، ضعف راهکارهای مدیریت شهری در معماری وشهرسازی موضوعاتی هستند که در بحران هویت فرهنگی معماری و شهرسازی معاصر ایران نقش دارند. تحقیقحاضر در بررسی رابطه فرهنگ و نماهای شهری، به نقش ارزشهای اعتقادی، اجتماعی و دستاوردهای بومی درشکلدهی به نماهای شهری ایرانی در دوران اسلامی پرداخته است.
The urban frontages must be seriously taken on organizing the visual structure of city and promoting the quality of urban space with all their diverse physical, functional and symbolic dimensions. Although seeing and reading of the city as a visual object is not accountable for all urban problems, it seems that considering the urban frontages is the basic and essential (but not sufficient) tools for differentiating, orienting and reading the city as a text in line with responding to the different parts of the urban issues and experience of the citizens. As some parts of the large scale visual clues, the urban historical frontages are so important and valuable as national heritage and historical capital of countries in historical viewpoints bridging the past and future, reminding memories and representing social attachments. With refering to intertwined relationship between human behaviour, culture and also urban form, urban frontages can be taken into account as explanation, reflection and manifestation of these relations as well as co-existent traditions. However, parts of these valuable frontages are sometimes threatened by urban mismanagement as a threatening factor in the historical fabrics in order to accommodate traffic leading finally to gradual distressing and demolition. In addition to this, public tastes in some cases, seems to be likely adopted to the western patterns in terms of style, form, technology and material for solutions instead of vernacular alternatives. While it is appropriate to consider transferring knowledge, skills and expertise into the country, there is much in Iranian culture and urban form which does not adapt with western patterns. The main goal of this paper is investigation on the interactive relation of urban frontages and Islamic culture in Iran. In doing so, for this paper, Islamic culture is represented and characterized in three integrated, inter-related and interwoven fields of social life, humane beliefs and historical-geographical features which influence the formation of urban frontages based on which the relationship between urban frontages and socio-cultural values and beliefs are considered. To do this, the paper will be consenterated at the process through which these frontages emerged and the way in which they have been transformed. In doing so, the research applies a descriptive-analytical methodology with reference to a number of traditional and contemporary cases as a frame of reference to come up with a comparison and contrast among them. According to the results of this research, the religious, social and vernacular values were three parts of the most influential factors defining and identifying the historical urban frontages in both architectural and urban scale in the past whereas the lack or loss of attention to the Islamic-Iranian culture along with following the western patterns, styles and materials have resulted in an identity in the case of the contemporary urban frontages. It has been highlighted the significance of considering the socio-cultural background in shaping the identity of urban frontages in this paper, which should increase the awareness of the responsible authorities of urban management to legally adhere to them in both technical and organisational terms.
1 (آشوری، داریوش، (1379" ،(تعریفها و مفهوم فرهنگ"، آگاه، تهران.
2 (اسلامی ندوشن، محمـدعلی، (1371" ،(فرهنـگ و شـبه فرهنـگ"،
یزدان، تهران.
3 (اعوانی،غلام رضا، (1374" ،(یگانگی عمل و نظر معماری در سخن
متفکران معاصر"، مجله آبادی، شماره 19 ،وزارت مسکن و شهرسـازی،
تهران.
4 (انــصاری، حمیدرضــا، (1382" ،(تعلیــق و تقلید،کنکاشــی در نگــاه
معماری ایران به جریان دی کانستراکشن"، معماری و شهرسازی،
شماره (72 (و (73 ،(تهران.
5 (بحرینی، سیدحـسین، (1377" ،(فرآیند طراحـی شـهری"، دانـشگاه
تهران، تهران.
6 (بحرینی ،سید حسین، (1384" ،(تحلیل فضای شهری"، چاپ چهـارم،
دانشگاه تهران، تهران
7 (بنیادی، ناصـر، (1380" ،(تحول گرایشهای فرهنگـی در ضـوابط
معماری"، جامعه و فرهنگ(مجموعه مقالات)،جلد(5 ،(آرون، تهران.
8 (بنهولو، لئونـاردو، (1369" ،(تـاریخ شـهر ـ شـهرهای کـشورهای
اسلامی و اروپایی در قرون وسطی"، ترجمه پروانه موحد، مرکز نشر
دانشگاهی، تهران .
9 (پاکزاد، جهانـشاه، (1382" ،(پدیدار شناسی نمای سـاختمان هـای
مسکونی وسیر تکـوینی توقعـات از آن"، نـشریه هنرهـای زیبـا،
شماره14 ،دانشگاه تهران، تهران.
10 (پاکزاد، جهانـشاه، (1386" ،(مبانی نظری و فرآیند طراحی شهری"،
چاپ دوم، شهیدی، تهران.
11 (ترابی، علیرضا و راحله شیر اسبی، (1383" ،(شهر فرهنگی و فرهنـگ
شهری"، شهرداریها،سال ششم،شماره 64 .
12 (توحیدفام، محمد، (1380" ،(موانع توسعه فرهنگی در ایران"، مرکـز
بازشناسی اسلام و ایران، تهران.
13 (توسلی، محمود، (1379" ،(شهر: کانون فرهنگ"، هنرهای زیبا، شماره
(7،(دانشگاه تهران، تهران.
14 (جعفری، محمدتقی، (1379" ،(فرهنـگ پیـرو و فرهنـگ پیـشرو"،
کرامت، تهران.
15 (حائری، محمدرضا، (1378" ،(فرهنگ فـضا و فـضای فرهنگـی در
شهر تهران"، اندیشه ایرانشهر، سال سوم، شماره (11(و(12 ،(تهران.
16 (حجت، عیسی، (1385" ،(تهیه و تدوین مـواد درسـی و محتـوای
آموزشهای عمومی معماری وشهرسازی"، گـزارش مرحلـه دوم،
مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، تهران.
17 (حکیم، بسیم سلیم، (1381" ،(شـهرهای عربـی- اسـلامی اصـول
شهرسازی و ساختمانی"، ترجمه محمد حسین ملک اقدمی و عـارف
اقوامی مقدم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران.
18 (دهخدا، علی اکبر، (1377" ،(لغت نامه دهخـدا"، جلـد (11 ،(دانـشگاه
تهران، تهران.
19 (راپاپورت آمـوس، (1366" ،(منشاء فرهنگی مجتمعهای زیـستی"،
ترجمه راضیه رضازاده، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران.
20 (ریمون، آنـدره، (1370" ،(شهرهای بزرگ عربی اسـلامی"، ترجمـه
حسین سلطانزاده، آگاه، تهران.
21 (ستاری، جلال، (1385" ،(اسطوره و فرهنگ"، مرکز، تهران.
22 (شکویی، حسین، (1365" ،(جغرافیـایی اجتمـاعی شـهرها"، جهـاد
دانشگاهی، تهران.
23 (شـیلز، ادوارد، (1380" ،(ارزشــها و ســنت"، ترجمـه: حـسین امینـی
جاجرمی، جامعه و فرهنگ(مجموعه مقالات)جلد(4 ،(آرون، تهران.
4 (صـارمی، علـیاکبـر و تقـی رادمـرد، (1376" ،(ارزشـهای پایـدار در
معماری ایران"، سازمان میراث فرهنگی کشور، تهران.
25 (صدریا، مجتبـی، (1378" ،(معیارهـای فرهنگـی مـوثر بـر داوری
مسابقههای معماری جهان اسلام"، اندیشه ایرانـشهر، سـال سـوم،
شماره (11(و(12 ،(تهران.
26 (عمید، حسن، (1378" ،(فرهنگ لغات عمیـد"، جلـد(3 ،(چـاپ شـشم،
امیرکبیر، تهران.
27 (فلامکی، محمد منصور، (1385" ،(شکل گیری معمـاری در تجـارب
ایران و غرب"، چاپ دوم، فضا، تهران.
28 (فکوهی، ناصر، (1383" ،(انسان شناسی شهری"، نی، تهران.
29 (قائم مقامی، پروین و اسلام کرمی، (1389" ،(عوامل موثر در احساس
خطر، تـرس و گریـز از فـضای شـهری"، آبـادی، سـال بیـستم،
شماره(66 ،(وزارت مسکن و شهر سازی، تهران.
30 (گروتر، یورگ، (1375" ،(زیباشناختی در معمـاری"، جهانـشاه پـاکزاد
وعبدالرضا همایون، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
31 (لینچ، کوین، (1380" ،(تئوری شـکل شـهر"، سـید حـسین بحرینـی،
دانشگاه تهران، تهران.
32 (ماتلاک، جان، (1379" ،(آشنایی با طراحی محـیط و منظـر" (جلـد
دوم)، ویراستار : دکتر حسنعلی لقایی، سازمان پارکها و فضای سـبز شـهر
تهران، تهران.
33 (مدنیپور، علی، (1379" ،(طراحی فضای شـهری"، متـرجم : فرهـاد
مرتضایی، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری، تهران.
34 (مدنیپور، علی، (1385" ،(آیا توجه به سیمای شهر مهـم اسـت"،
مجلۀ آبادی، شماره 53 ،وزارت مسکن و شهر سازی، تهران.
35 (مسگرنژاد، جلیل، (1380" ،(توسـعه و همگـونی فرهنگـی دینـی"،
جامعه و فرهنگ (مجموعه مقالات)، جلد(5 ،(آرون، تهران.
36 (مزینی، منوچهر، (1380" ،(حفظ ارزشهای فرهنگـی در معمـاری و
شهرسـازی"، جامعـه و فرهنـگ (مجموعـه مقـالات)، جلـد (5 ،(آرون،
تهران.
37 (مــشیری، مهــشید، (1369" ،(فرهنــگ الفبــایی ـ قیاســی زبــان
فارسی"، سروش، تهران.
38 (محمد بیگی، علیاعظم، (1380" ،(رویکرد اقتصادی بـه فرهنـگ"،
جامعه و فرهنگ(مجموعه مقالات)،جلد(4 ،(آرون، تهران.
39 (معظمی، منـوچهر، (1386" ،(گسست هـای فرهنگـی در معمـاری
معاصر ایران،معماری و شهرسازی"، شماره (86 (و (87 ،(تهران.
40 (معین، محمد، (1364" ،(فرهنگ فارسی"، امیر کبیر، تهران.
معماریان، غلامحـسین، (1384" ،(سیری در مبانی نظری معماری"،
سروش دانش، تهران.
42 (موریس جیمز، (1381" ،(تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی"، جلد
دوم شهرهای کشورهای اسلامی خاورمیانـه و امپراتـوری اسـپانیا، ترجمـه
راضیه رضازاده، مهندسین مشاور فجر توسعه -جهاددانشگاهی دانشگاه علم
و صنعت ایران، تهران.
43 (نقره کار ،عبدالحمید، (1380" ،(حفظ ارزشهای فرهنگی در معماری
و شهرسازی"، جامعـه و فرهنـگ (مجموعـه مقـالات)، جلـد(5 ،(آرون،
تهران.
44 (نقی زاده،محمـد، (1381" ،(تاثیر معمـاری و شـهر بـر ارزشـهای
فرهنگی، هنرهای زیبا"، شماره (11 ،(دانشگاه تهران، تهران.
45 (نقی زاده، محمد، (1385" ،(معماری و شهرسازی اسـلامی(مبـانی
نظری)"، راهیان، اصفهان.
46 (نقی زاده، محمد، (1386" ،(ادراک زیبایی و هویت شـهر در پرتـو
تفکر اسلامی"، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، اصفهان.
47 (هدایت شده، فیروزه، (1380" ،(نقش ارزشها بر فرهنـگ جامعـه"،
جامعه و فرهنگ(مجموعه مقالات)جلد(4، ،(تهران.
48 (هدمن، ریچارد و آندرو یازسکی، (1384" ،(مبانی طراحـی شـهری"،
ترجمه راضیه رضازاده و عباس زادگان،علم و صنعت، تهران.
