مطالعه تطبیقی نحو فضای معماری کاروانسراهای دوره قاجاریه (مطالعه موردی: کاروانسراهای قزوین و کاشان)
محورهای موضوعی : معماریجمال الدین سهیلی 1 , نسترن رسولی 2
1 - استادیار دانشکده معماری وشهرسازی، دانشگاه آزاد واحد قزوین، قزوین، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده معماری وشهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قزوین،قزوین، ایران.
کلید واژه: نحو فضا, کاروانسراهای ایران, نمودار‌توجیهی, روابط فضایی,
چکیده مقاله :
یکی از دستاورد های تکنیک‌های نحو فضا1جهت تحلیل روابط فضایی ساختمان‌ها، ترسیم نمودار توجیهی می باشد. هدف این پژوهش نمایش نحوه استفاده از تکنیک چیدمان فضا در تحلیل روابط خاص معماری کاروانسرا های ایرانی می باشد. امنیت و دسترسی از مهم‌ترین فاکتورها در خلق روابط فضایی کاروانسراهای ایران محسوب می شوند. این عوامل با ترسیم نمودار های توجیهی چندین نمونه از کاروانسرا های قزوین و کاشان مورد مطالعه قرار گرفته اند. در این پژوهش، با کمک مطالعات کتابخانه ای و میدانی، شناخت کاروانسرا های منتخب انجام شده ، پس از بررسی چیدمان فضایی این کاروانسرا ها، با ترسیم نمودار های توجیهی، به تحلیل آنها بر اساس نگرش نحو فضا پرداخته شده است. در پایان، مقایسه تطبیقی حجره ها، انبار ها و صحن کاروانسرا ها و ارتباط با سایر فضاها، دسترسی و امنیت آنها با استفاده از شیوه ترسیم و تحلیل نمودار های توجیهی انجام شده است. چنین برمی آید که بازخوانی مفاهیم معماری کهن در جهت احیای هویت ایرانی از دریچه دستاوردهای این پژوهش قابل پیگیری باشد.
As we know one of the recent achievements of space syntax techniques, access graphs have been applied to analyzethe spatial configuration of buildings in correlation with the social concepts. The purpose of this research is to show howto use the space layout techniques in the analysis of specific spatial relationships is the crux ray Iranian caravansaries."Security" and "access" the most important factors in creating spatial relationships in Iran is caravansaries and it's users.It examined These factors justify tracing access graphs of a few of Qazvin and Kashan caravansaries have beenstudied. In this research, we use the library and field studies, identification of selected caravansaries done. Then, afterconsidering the spatial layout of the inn, with charts outlining the justification, has been based on the analysis of SpaceSyntax approach. In conclusion, comparative Chambers, depositories and courtyard inn and how to communicate thisspaces with other spaces, using techniques available to them and their safety, "Justification for tracing and analyzinggraphs " is done. And it comes in addition to the concepts and issues of identity in ancient Iranian architecture andarchitects in view of their subjective impressions, Reviewing the achievements of Iranian architecture and the throughachievements of this study highlight the importance of the spatial relationship of the meaning and function of eachcomponent in the architecture is to be followed identity as innovative of this, the reconstruction is to be followed in thisresearch.This research basically stable set of values and patterns in the architecture of Iran, which according to the principlesand methods of architectural space syntax analysis and processing have been subjected to. This can be achievedfor researchers and designers in dealing with issues related to markets and commercial spaces using space syntaxapproach, due to the different aspects of how markets and the need to address the social context and its impact on theorganization of spaces used. And even afford this concept and relationship dimension of space and how architecturecan be used in other functions.All results obtained in this research can also design commercial spaces in the contemporary period, the readout canbe used. What the market today resembles the human mind in the beginning mainly focused on the economic aspects;While Besides these features, the role of civil society and it was much more important than today. Mostly becausethe market along the main road and the city was crossing the main method to the city was considered and more orless all public spaces and urban activities are directly or indirectly associated with this bazaars. Unifying elementsof market stalls and warehouses from the chamber and to tims and Timcheh, the inns and caravanserais and dockand warehouse, and Khanbarha, Caesarea Howe Charsuq and back along the main and secondary elements suchas mosques, baths and coffee and Pelican House, cisterns was applying social-economical in the unifying body withperfect geometry from the generality to the particularity. and makes soothing and vibrant and lively space.... Keywords: Space syntax, Iranian caravansaries, Access graph, Spatial relations
1. بل، سایمون؛ و ریسمانچیان، امید.(1389). شناخت کاربردی چیدمان فضا در درک پیکره بندی فضایی شهرها. نشریه هنرهای زیبا، 43، 49-56.
2.بل، سایمون؛ و ریسمانچیان، امید. (1390). بررسی جدا افتادگی فضایی بافتهای فرسوده در ساختار شهر تهران به روش چیدمان فضا.باغ نظر، 8(17)،69-80.
3.حاجیقاسمی،کامبیز. (1383). گنجنامه ؛فرهنگ آثار معماری اسلامی‌ایران، دفتردهم: بناهای بازار. بخش دوم. تهران: روزنه.
4.حبیب، فرح؛ و شاملو، شبنم.(1392). تبیین مفهومشناختی معیارهای زیباشناسی در منظرشهر. هویتشهر، 7(16)، 5-14.
5. رجبی، آزیتا.(1386). ریخت شناسی بازار. تهران : موسسه انتشارات آگاه.
6.رجبی، آزیتا؛ و سفاهن، افشین.(1388). بازارهای ایرانی تجسم اندیشههای پایدار. فصلنامه علمی‌پژوهشی جغرافیا، 3(11)، 113-127.
7. رحیمی، لیلا؛ و پیربابایی، محمدتقی. (1392). نقش سازماندهی فضایی و ادراکی خیابان در احساس امنیت عابرین(مطالعه موردی: شهر تبریز). هویت شهر، 7(16)، 71-80.
8. سلطانزاده، حسین. (1380). بازارهای ایرانی. تهران: دفترپژوهش‌های فرهنگی.
9. سلطانزاده، حسین. (1373). فضاهای شهری در بافتهای تاریخی ایران.تهران :دفتر پژوهشهای فرهنگی.
10. عباسزادگان، مصطفی. (1381). روش چیدمان فضا در فرایند طراحی شهری با نگاهی به شهر یزد.دو فصلنامه مدیریت و برنامه ریزی شهری، 3(9)، 64-115.
11. معماریان، غلامحسین. (1381). نحو فضای معماری. صفه، 12(35)، 75-83.
12. معماریان، غلامحسین. (1391). سیری در مبانی نظری معماری. تهران: انتشارات سروش دانش.
13. معماریان، غلامحسین؛ فیضی، محسن؛ کمالیپور، حسام؛ و موسویان، محمدفرید. (1391). ترکیب شکلی و پیکره بندی فضایی در مسکن بومی: مقایسه تطبیقی عرصهبندی فضای مهمان در خانههای سنتی کرمان. فصلنامه مسک نومحیط روستا، 31(138)،3-16.
14. ملازاده، عباس؛ بارانی پسیان، وحید؛ و خسروزاده، محمد. (1391). کاربرد چیدمان فضایی در خیابان ولیعصر شهر باشت. دو فصلنامه مدیریت شهری، 10(29)،81-90.
15. ملازاده، کاظم ؛ و محمدی، مریم. (1379). بناهای عامالمنفعه(آبانبار، بازار، پل، سد، حمام). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنراسلامی.
16. یزدانفر، عباس؛ موسوی، مهناز؛ و زرگردقیق، هانیه. (1387). تحلیل ساختارفضایی شهر تبریز در محدوده بارو با استفاده از تکنیک اسپیس سینتکس.ماهنامه بین المللی راه و ساختمان، 6(49)، 27-36.
17. Brown, F. E. (1990).Comment on chapman: some notes on the application of spatial measures to prehistoric settlementsin R.samson(Ed.), The social archeaology of houses. Edinburg: Edinburg University Press.
18. Memarian,GH., & Sadoughi, A. )2011(. Application of access graphs and home calture: Examining factors relative to climate and privacy in Iranian houses .Scientific Research and Essays, 6(30),6350-6363.
19. Orhun, D., Hillier, B., & Honson, J.(1995). Spatial types in traditional Turkish houses. J.Environment and Planning B: plan, 12(62), 475-498.
_||_
