نقش فضای مرزی – پیوندی، در فرایند آفرینش معنا (ارزیابی توان معنا آفرینی فضا به کمک رویکرد نشانه شناسی)

محورهای موضوعی : معماری

شروین میرشاهزاده ¹ , غلامرضا اسلامی ² , علیرضا عینی فر ³

1 - دانش آموخته دکتری معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات تهران.
2 - دانشیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران
3 - دانشیار دانشکده معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1390/02/12 تاریخ پذیرش : 1390/03/03 تاریخ انتشار : 1390/10/01

کلید واژه: زیبایی شناسی, ایوان, Iranian Architecture, Aesthetics, معماری ایرانی, Eyvan, فرایند تولید معنا, فضای مرزی- پیوندی, Signifying Process, Borderline-Hybrid space,

چکیده مقاله :

توجه به تجلیات زیبایی در معماری مبتنی بر فرهنگ بومی از آنجا مایه دقت نظر است که می تواند راز توانمندی مظاهر معماری گذشته را در برانگیختن مخاطب و نیل به تجربه زیبایی شناختی آشکار نماید. به عبارتی نحوه بروز زیبایی در معماری ایرانی واجد ویژگیهایی به لحاظ زیبایی شناختی است که موجبات انبساط خاطر مخاطب را فراهم می نماید. لذا بازشناسی ویژگیهای متداوم و صیقل خورده فضا که بتواند چنین تاثیری بر جای بگذارد نکته ای است که مقاله حاضر سعی دارد به وجوهی از آن دست یابد که امروزه نیز قابل بازآفرینی باشد. ادراک زیبایی به عنوان مقوله ای حاصل برهمکنش فضای معماری و ناظر، بر ویژگیهایی تاکید دارد که فضا را توانمند ساخته تا بر مخاطب تاثیر گذارد. پژوهش حاضر نشان می دهد که این مفهوم در معماری ایرانی با خلق فضاهای مرزی- پیوندی تجلی یافته است. فضایی که رویکرد نشانه شناسی خواهان دستیابی به ویژگی های کارآمد آن است.

چکیده انگلیسی:

 Considering aesthetic manifestation in architecture based on the local culture, is a matter of significance because it demystifies the mystery of the potentiality of the past architectural instances in impressing the observer and leading him to aesthetic experience. In other words the way beauty has been manifested in Iranian architecture reveals some aesthetic qualities that will result in obsever’s spiritual pleasure. Thus recognizing the continual, polished and enriched characteristics of the space that bring about such an impression, is an issue that the present study is to investigate through the analysis of architectural evidences and through opening a new window .It is to achieve the aspects that are pleasant and enjoyable and can be reproducible.  Perception of beauty, as an issue resulted from the interaction of architectural space and observer, emphasizes the characteristics that make the space capable of impressing the observer and rousing aesthetics experience within him. The outcomes of the present research reveal that this concept has been manifested in Iranian architecture through creating borderline- hybrid spaces. These are the space that the present study is to reach their efficient and effective characteristics in terms of sensory, formal and symbolic values, applying semiotic approach. Parallel to that, architectural instances of Iran are analyzed from two aspects to recognize the functional characteristics of the space; first from the opposite view (facet) and then from the roof view (plan). Thus the turning point of the spatial structure of the architectural instances are examined in terms of form and space; the spaces that are considered as the signifying base according to semiotics. Then the mentioned spaces are analyzed from three aspects. First according to the used elements (whether natural and abstract) such as water, light, vegetation, breeze, sky, second according to form and space qualities, and then according to their functions in spatial interrelation of the whole complex. Therefore the factors which can involve the observer of the space in various levels of meaning in signifying process are investigated in this level of reading. Then to evaluate the maximum interpretation potentiality of the space in spatial instances of Iranian architecture, Chehel Sotoon palace and Eyvan-e-Hasht Behesht from the complex of historical places during the reign of  Saffavi in Isfahan are scanned. These are the spaces that are capable of involving the observer’s culture and world view in this level of interpretation. They can also provide the observer with more sublime level of meaning in semiotic reading of the space.  Thus the semiotic reading of the spatial instances of Iranian architecture depicts that employing natural, pseudo natural and abstract elements in space turning point not only creates a pleasant emotional experience for the observer but also, by using the tactic of metaphor and allegory, can elevate him from natural and material world through the signifying process and as a result of generating the possibility of watching an unreal subject offer a cause of wonder and thus provide the context for the emergence of a positive aesthetic experience.

منابع و مأخذ:

. اردلان، نادر، بختیار، لاله،(1379)، حس وحدت، ترجمه حمید شاهرخ، اصفهان، نشر خاک.

2. استیرلن،هانری،(1377) ،اصفهان تصویر بهشت، ترجمه جمشید ارجمند، تهران، نشرفروزان.


3. امین زاده، بهناز، (1389)، ارزیابی زیبایی و هویت مکان، مجله هویت شهر، شماره 7، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.


4. بل، سایمون،)1382(، منظر، الگو ادراک و فرایند، برگردان بهنازامین زاده، انتشارات دانشگاه تهران.


5. پاکتچی، احمد،)1385(، درس گفتار ارائه شده در دوره آموزشی نشانه شناسی هنر، فرهنگستان هنر، مجموعه نقش جهان.


6. شاردن، ژان و جناب، میرسیدعلی،)1376(، الاصفهان،همراه باتصاویر سفرنامه های اوژن فلاندن وپاسکال کست،تهران، سازمان میراث فرهنگی.


7. سجودی، فرزان،)1383(، نشانه شناسی لایه ای وکاربردآن درتحلیل نشانه شناختی متون هنری، مقالات هم اندیشی، فرهنگستان هنر.


8. صفوی،کورش،)1379(، از زبان شناسی به ادبیات، تهران، پژوهشگاه فرهنگ اسلامی.


9. ضیمران،محمد،)1382(، در آمدی بر نشانه شناسی هنر، نشر قصه، تهران.


10. فروند،ژولین،(1383)، جامعه شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، نشر توتیا، تهران.

11 . فون مایس، پیر،(1384)، عناصر معماری از فرم به مکان، ترجمه مجتبی دولتخواه، نشر ملائک، تهران.

12. گیرو، پیر،)1383(، نشانه شناسی،ترجمه محمد نبوی، انتشارات آگه، چاپ دوم.


13. لنگ، جان،)1381(، آفرینش نظریه معماری، برگردان دکتر علیرضا عینی فر، انتشارات دانشگاه تهران.


14. میرشاهزاده، شروین،)1386(، بازشناسی انگاره زیبایی درمعماری ایرانی به منظور تجدید حیات ذهنی در شرایط امروز، رساله دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.


15. یاکوبسون، رومن،)1380(، زبان شناسی و شعر شناسی، برگردان کوروش صفوی، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.


16. 15. Chander ,Daniel ,)2007(, Semiotics,The Basics, London, Routledge.


17. Flandin, Eugene, et Coste, Pascal, (1851), Voyage en Perse, Paris.

17.Nohl, W.,(2001).Sustainable Landscape Use and Aesthetic Perception Preliminary Reflection on Future Landscape Aesthetics, Landscape and Urban Planning 54.

18.Norberg- Schulz,C.,(1981),Genius Loci:Paysage Ambiance,Architecture, Brussels;Mardaga