ارزیابی عملکرد پروژه‌های محرک توسعه از دیدگاه ساکنین محلات هدف بر اساس مدل تحلیل شکاف (موردمطالعه: پروژه احیای کارخانه کبریت‌سازی زنجان)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

پری علوی ¹ , اشکان خطیبی ²

1 - دکترا، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - دکترا، گروه معماری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران

تاریخ دریافت : 1400/11/20 تاریخ پذیرش : 1401/05/02 تاریخ انتشار : 1401/08/01

کلید واژه: کارخانه کبریت‌سازی زنجان, پروژه محرک توسعه, ادراکات و انتظارات, تحلیل شکاف, بازآفرینی,

چکیده مقاله :

تحقیق حاضر باهدف ارزیابی اثرات پروژه احیای کارخانه کبریت‌سازی زنجان در ارتقای کیفی محله به سنجش ادراکات و انتظارات ساکنین محله از ابعاد و عوامل توسعه و تحرک محلی می‌پردازد. این تحقیق از نوع کاربردی بوده و به روش ارزیابی با مدل تحلیل شکاف تهیه‌شده است. جمع‌آوری داده‌ها از طریق کتابخانه‌ای و پیمایشی و با ابزار پرسشنامه‌ و تحلیل آن‌ها با استفاده از آزمون‌های آماری ANOVA وT انجام پذیرفته است. امتیاز بالای انتظار ساکنین از ابعاد توسعه و تحرک (23/4) و امتیاز پایین ادراک آنان (26/3) نشان‌دهنده وجود تفاوت بین ادراکات و انتظارات ساکنین بعد از اجرای پروژه است که با شکاف معنادار (97/0-) مؤید فرضیه دوم تحقیق است. همچنین یافته‌های حاصل از تحقیق حاکی از وجود تفاوت معنا‌دار بین انتظار و ادراک پاسخ‌دهندگان برحسب سابقه سکونت آن‌هاست اما در رابطه با جنسیت علیرغم وجود شکاف بین نظرات، تفاوت معنا‌داری ازنظر ادراک و انتظار بین مرد و زن یافت نشد.

چکیده انگلیسی:

When a project for the development of the city is planned, designed and implemented, it will definitely have consequences. Development catalyst projects are no exception to this rule. In recent years, with the increase of these projects, It is necessary to study the views of citizens of the neighborhoods targeted for regeneration as the main stakeholders of these projects. The current study aims to determine the effectiveness of the match factory revitalization project in improving the quality of the neighborhood to measure the perceptions and expectations of neighborhood residents of the dimensions and factors of local development and catalyst. This research is of applied type and has been prepared by evaluation method with gap analysis model, and its statistical population consists of residents and businesses over 18 years of age in the Koochamshki neighborhood. The sample size was determined using Cochran's formula and simple random method, 384 people. The required information was collected through library and survey studies using a questionnaire and analyzed using ANOVA and T-Test. The results indicate a high score of respondents 'expectations from the three dimensions of development and catalyst (4.23) and a low score of their perception (3.26), which shows that there is a difference between residents' perceptions and expectations after the revival of the match factory. Also, the existence of a significant gap (-0.97) between residents' perceptions and expectations of the dimensions and factors of development and catalyst in this neighborhood confirms the second hypothesis of the research. Calculating the difference between the average score of residents' perceptions and expectations among the factors also shows that the largest gap belongs to the factor of "residential dignity" (-1.48) and the lowest gap belongs to the factor of "physical and environmental status of housing" (-0.4). dedicated. The findings also indicate that there is a significant difference between the expectations and perceptions of respondents in terms of their residency, but in relation to the gender of respondents, despite the gap between the views of both sexes, no significant difference in terms of perception and expectation was found between men and women. An important issue in findings is the negative gap in all dimensions and factors studied which shows the failure of planners to meet residents' expectations of changes effected by the catalyst project. Observations and field studies show that after the implementation of this project, growing events have taken place in this neighborhood; But analytical studies indicate that the implementation of this project has not yet been able to meet the demands and needs of neighborhood residents. The research findings indicate the existence of a gap between residents' perceptions and expectations of development factors in this neighborhood, which is statistically significant. An important issue in the research findings is the negative gap in all dimensions and factors studied, which shows the failure of planners to meet residents' expectations of changes effected by the local development catalyst project. In order to increase the residents' satisfaction, the factors with more gaps should be prioritized and measures should be taken to reduce the desired gap.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیم نژاد، محمدرضا؛ شیخ‌الاسلامی، علیرضا؛ و ملک حسینی، عباس. (1400). الگوی ارزیابی پروژه‌های محرک توسعه در بازآفرینی بافت فرسوده شهری. تحقیقات جغرافیایی،۳۶(۳)، 253-261.


2. پریزادی، طاهر؛ زارعی، فاطمه؛ و مرادی، مهدی. (1396). ارزیابی محرک‌های توسعه شهری در ساختار‌ تاریخی (موردمطالعه: بافت تاریخی شهر قم). مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 4(15)، 7-31. doi: 10.22080/shahr.2017.1812


3. پور آقاسی، مریم؛ رجبی، آزیتا؛ ودایع خیری، رقیه؛ و رضوانی، علی‌اصغر. (1400). نقش پروژه‌های محرک توسعه در تحقق سیاست‌های بازآفرینی (مطالعه موردی: منطقه 12 شهر تهران). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 16(2)، 253-267.doi: 1001.1.25385968.1400.16.2.3.8


4. حقیقت نائینی، غلامرضا. (1398). بررسی تأثیر استقرار مراکز آموزش عالی به‌عنوان پروژه‌های محرک توسعه در بافت‌های تاریخی (مطالعه موردی: تأثیر دانشگاه هنر (مجموعه پردیس باغ ملی) بر بافت شهری پیرامون آن). معماری و شهرسازی پایدار، 7(2)، 149-168. doi: 10.22061/jsaud.2020.4316.1294


5. داوودی، فرج‌الله؛ و قائمی، عبدالعزیز. (1394). گذری بر تاریخچه اولین کارخانه صنعتی (کبریت‌سازی) زنجان. فرهنگ زنجان، 5(2)، 243-230.


6. دویران، اسماعیل. (1398). ارزیابی کیفیت خدمات شهری در محلات اسکان غیررسمی با استفاده از مدل سروکوال (مطالعه موردی: شهر زنجان). فصلنامه شهر پایدار، 2(1)، 93-108. doi: 10.22034/jsc.2019.189464.1041


7. رفیعیان، مجتبی؛ و خدایی، زهرا. (1388). بررسی شاخص‌ها و معیارهای مؤثر بر رضایتمندی شهروندان از فضاهای عمومی شهری. فصلنامه راهبرد، 18(53)، 227-248.


8. سجاد زاده، حسن؛ دالوند، رضوان؛ و حمیدی نیا، مریم. (1395). نقش بازآفرینی با رویکرد محرک توسعه در محلات سنتی (نمونه موردی: محله حاجی شهر همدان). هفت شهر، 4(53 -54)، 54-76.


9. شرکت مرمت گستر شمسه. (1390). طرح مرمت و تغییر کاربری کارخانه کبریت‌سازی زنجان (موزه صنعت و معدن). اتاق بازرگانی صنایع، معادن و کشاورزی استان زنجان.


10. شهرداری زنجان. (1399). آمارنامه شهر زنجان. زنجان: معاونت برنامه‌ریزی و توسعه انسانی شهرداری.


11. صفوی، راشد؛ و رضازاده، سید محمد. (1394). تأثیر پروژه‎های عمرانی چهار سال اخیر در تحول مدیریت اقتصاد شهری و رضایتمندی شهروندان (مطالعه موردی: شهروندان قزوینی). اقتصاد و مدیریت شهری، ۴(۱۳)،51-66.


12. طرح جامع شهر زنجان. (1399). زنجان: معاونت معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی.


13. عرشی‌ها، مریم السادات؛ و مدیری، آتوسا. (1390). تأثیر فضاهای جنسیتی شده بر احساس امنیت زنان (نمونه‌های موردی: میدان مادر و میدان راه‌آهن). پژوهش اجتماعی، 4(13)، 119-142.


14. عزیزی، محمدمهدی؛ و بهرا، بهاره. (1396). نقش پروژه‌های محرک توسعه در بازآفرینی بافت مرکزی شهرها (نمونه موردی: بافت تاریخی شهر یزد). نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، 22(4)، 16-5.


15. عظمتی، حمیدرضا؛ قنبران، عبدالحمید؛ و جم، فاطمه. (1396). ارزیابی شکاف بین ادراک و ترجیح مؤلفه امنیت محیطی در پارک­های محله‌ای (نمونه موردی: مجموعه پارک­های محله صابون‌پز خانه تهران). معماری و شهرسازی ایران، 8(2)، 5-16. doi: 10.30475/isau.2018.62061


16. عین­­­اللهی، کاوه؛ و عابدی، محمدمهدی. (1394). رویکرد استفاده از کاتالیزورهای شهری در احیای بافت‌های تاریخی و باارزش شهری. شهر نگار، 15(73-74)، 31-42.


17. کریمی یزدی، اعظم؛ براتی، ناصر؛ و زارعی، مجید. (1395). ارزیابی تطبیقی ادراک فضای شهری از نظرگاه مخاطبین و متخصصین عرصه شهری (مطالعه موردی: مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران). باغ نظر، 13(45)، 13-26.


18. کریمی یزدی، اعظم؛ براتی، ناصر؛ و زارعی، مجید. (1398). جستاری در هنجارهای کیفیت ادراک مکان در تجربه بازآفرینی فضای شهری (مطالعه موردی: مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران). مطالعات شهری، 8(32)، 89-104. doi: 10.34785/J011.2019.509


19. کمانداری، محسن؛ و رهنما، محمدرحیم. (1397). سنجش کیفیت خدمات شهرداری در مناطق 2 و 4 شهر کرمان با مدل سروکوال. فضای جغرافیایی، 18(62)، 45-62.


20. نصیری هنده خاله، اسماعیل. (1397). ارزیابی میزان رضایت از کیفیت خدمات مدیریت شهری در مناطق حاشیه‌نشین (مطالعه موردی: اسلام‌آباد کرج). پژوهش‌های جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، 6(2)، 289-306.  doi:22059/jurbangeo.2018.253226.875


21. نصیری هنده خاله، اسماعیل. (1399). رضایتمندی شهروندان کمال شهر از عملکرد زیباسازی با رویکرد پایداری محیط شهری. پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 11(42)، 125-136. doi:1001.1.22285229.1399.11.42.9.0


22. نیک کار، محمد؛ صادقی، علیرضا؛ و شمس، فاطمه. (1399). تحلیل تأثیر احداث زیرگذر خیابان کریم‌خان زند شیراز به‌عنوان پروژه محرک توسعه بر ادراک شهروندان از کیفیت‌های محیطی. معماری و شهرسازی ایران، 2(11)، 35-56. doi: 10.30475/isau.2020.189808.1240


23. هاشمی، محمدرضا؛ شیعه، اسماعیل؛ و ذبیحی، حسین. (1399). مکان‌یابی موقعیت پردازه‌های محرک توسعه در بافت‌های ناکارآمد شهری (مورد پژوهی: ناحیه 2 منطقه 18 شهرداری تهران). باغ نظر، 17(84) ،51-62. doi: 22034/bagh.2019.177547.4060


24. Alavi, P., Sobouti, H., & Shahbazi, M. (2022). Evaluating the Quality of Revitalization of Lost Spaces with an Emphasis on Abandoned Factories (Case Study: Zanjan Match Factory). International Journal of Architecture and Urban Development, 12(1), 31-42. Doi:30495/ijaud.2022.17404


25. Boelsums, R. (2012). Living next to a Flagship Development Delft university of technology. South Holland.


26. Bohannon, G. L. (2004). The Urban Catalyst Concept. Blacksburg, Virginia, Unpublished master’s thesis of Landscape Architecture, Polytechnic Institute and State University, Virginia, MA.


27. Doucet, B. Van Kempen, R. & Van Weesep, J. (2011). Resident Perceptions of Flagship Waterfront Regeneration: The Case of the Kop van Zuid in Rotterdam. Tijdschrift voor economische en sociale geografie, 102(2), 125-145. Doi:1111/j.1467-9663.2010.00611.x


28. Kotler, P. (2003). Marketing management.(11^th Ed). Upper Saddle River: Pearson Education International


29. La Rosa, D. Privitera, R., Barbarossa, L., & La Greca, P. (2017). Assessing Spatial Benefits of Urban Regeneration Programs in a Highly Vulnerable Urban Context: A Case Study in Catania, Italy. Landscape & Urban Planning, 157,180-192. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2016.05.031


30. Lang, J. (2012). Urban design: A Typology of Procedures and Product (S.H. Bahreini, Trans). Tehran: University of Tehran.


31. Parasuraman, A., Zeithaml, V., & Berry, L. (1988). Servqual: a multiple item scale for measuring consumer perceptions of service quality. Journal of Retailing, 64(1), 12-40.


32. Solitare, L., & Lowrie, K. (2012), Increasing the capacity of community development corporations for brownfield development: an inside-out approach. Local Environment, 17(4), 461-479. https://doi.org/10.1080/13549839.2012.678312


33. Temelová, J. (2016). Flagship developments and the physical upgrading of the post‐socialist inner city: The golden angel project in prague. Human Geography, 89(2), 169-181. https://doi.org/10.1111/j.1468-0467.2007.00246.x


34. Wang, Y., & Fukuda, H. (2019). Sustainable Urban Regeneration for Shrinking Cities: A Case from Japan. Sustainability, 11(5), 1505. https://doi.org/10.3390/su11051505


35. Zafiropoulos, K. (2006). Students' attitudes about educational service quality. The Cyprus Journal of Sciences, 4,13-23.