آسیب‌شناسی پایداری محله‌های شهری با تأکید بر آسیب‌های اجتماعی (مطالعه موردی: منطقه یک شهر تهران)
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
زهرا فتاحی
1
(
دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
)
علی شماعی
2
(
دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
)
علی موحد
3
(
دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.
)
کلید واژه: آسیب‌شناسی محله‌های شهری, منطقه یک شهر تهران, توسعه پایدار, آسیب‌های اجتماعی, هویت شهری,
چکیده مقاله :
این پژوهش بهآسیب شناسی پایداری محله‌های 26 گانه منطقه یک تهران با تأکید بر آسیب‌های اجتماعی پرداخته است. هدف اصلی توزیع فضایی آسیب‌های اجتماعی در سطح محلات و بسترسازی برای مدیریت کنترل، کاهش توسعه پایدار محله ای است. هویت شهری از شاخص‌های توسعه پایدار است. روش پژوهش اکتشافیتحلیلی است. داده‌ها و اطلاعات از طریق منابع اسنادی و میدانی گردآوری‌شده‌اند. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار Super Decisions در سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده‌شده است. نمونه آماری 30 نفر از کارشناسان حوزه برنامه ریزی شهری و تعداد 372 نفر از ساکن محلات با استفاده از فرمول کوکران است. یافته‌های پژوهش نشان دادند که محلات منطقه یک شهرداری تهران با آسیب‌های اجتماعی روبه رشدی روبرو هستند. آسیب‌های اجتماعی مشترک در سطح منطقه طلاق، دختران فراری، تکدی گری، اعتیاد به مواد مخدر و کارگران فصلی است. ازلحاظ توزیع فضایی بیشتر در میدان ها ازجمله میدان تجریش محله های پرتراکم قابل‌توجه است.
The social pathology of urban neighborhoods is very important in the sustainability of the city. This research studies the sustainable pathology of urban neighborhoods in Region 1 of Tehran city with an emphasis on social harms. The main objective of the social pathology and its spatial distribution at the neighborhoods level is to plan and manage how to control and reduce the social harms and make sustainable neighborhood development. Employing an exploratory analysis method, the present study is an applied research. The data has been collected through documentary and field studies. For analyzing the data, Super Decisions software and various tools have been used in Geographical Information System (GIS). The study area is the neighborhoods of Region 1 of Tehran municipality and the level of analysis is its 26 neighborhoods. The statistical sample consists of 30 experts in the field of urban planning and engineering, and 372 inhabitants of the 26 neighborhoods. These participants have been selected using Cochran Formula and random sampling. The findings of the study show that the neighborhoods of Region 1 of Tehran municipality are encountering growing social harms. Common social harms in this region are divorce, runaway girls, beggary, drug addiction, and seasonal workers. In terms of spatial distribution, mostly squares are densely populated, e.g., Tajrish Square. Among the 26 existing neighborhoods, Evin (rank 1), Zafarranieh (rank 2), and Imamzadeh Qasem (rank 3) Neighborhoods have respectively the most amounts of social harms while Araj, Hekmat, Deszashib, and Mahmoudieh Neighborhoods have the least amount of social harms. Any appropriate social interventions and supportive measures require comprehensive studies and studies on opportunities and threats, the strengths and weaknesses, the nature and causes of injuries and social issues at a smaller level, namely, neighborhoods. According to the results of this study, effective preventive measures can be taken to improve the planning and optimal management of the city of Tehran in the municipality of Tehran, with the full knowledge of the existing damage and its type, and by achieving appropriate strategies to reduce the damage to the neighborhood system. In the area of a Tehran municipality, in order to help improve urban planning and management through the identification and elimination of existing damage, it is possible to develop and improve these areas of the region in terms of the quality of life of citizens and minimize the damage. In terms of the indices of urban development infrastructures and facilities, significant differences are also observed between the neighborhoods of this region using Fuzzy Method, e.g., Tajrish Neighborhood has the first rank in sustainable development due to the availability of facilities and access to offices and industries and several other development indices. Bagh-e-Ferdows Neighborhood has the second rank, while Golab Darre and Mahallati Neighborhoods are at the bottom of this ranking. According to the results of this study, it is possible to improve the planning and optimal urban management in a Tehran municipality region with full knowledge of existing damage and their type. They have taken effective preventive measures and appropriate.
افسری، شرمینه. (1390). برنامه‌ریزی «ارتقای کیفیت محیطی و اجتماعی» در چارچوب «توسعه پایدار محله‌ای»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، گروه معماری و هنر. دانشگاه تهران. پردیس کیش.
پانتام، رابرت. (1380). دموکراسی و سنت‌های مدنی. (محمدتقی دلفروز، مترجم). دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور.
تقوایی، مسعود؛ و صفرآبادی، اعظم. (1392). توسعه پایدار شهری و برخی عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه). مجله مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 3 (6)، 1-22.
توکلی نیا، جمیله؛ و منصور استادی سیسی. (1388). تحلیل پایداری محله‌های کلان‌شهر تهران با تأکید بر عملکرد شورایاری‌ها (نمونۀ موردی: محله‌های اوین، درکه، ولنجک). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، 41 (70)، 29-43.
تیموری، ایرج. (1390). چالش‌های توسعه پایدار کلان‌شهر تهران، موردی: منطقه 17 شهرداری تهران. رساله دکتری. دانشگاه تهران. گروه جغرافیای انسانی.
حاجی آقاجونی کاشی، شیوا؛ اذانی، مهری؛ و مختاری ملک‌آبادی، رضا. (1393). بررسی شاخص‌های توسعه پایدار محله‌ای (مطالعه موردی منطقه 1 شهر اصفهان). مجله علمی – پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 4 (2)، 152-129.
دباغیان، فرنوش. (1395). ساختار سکونت و نظام محله در شهرهای قرون‌وسطی نمونه‌های موردی: شهرهای فلورانس، ونیز، سیه نا و لیون. فصلنامه هنر و تمدن شرق، 4(14)، 54-41.
رضایی، محمدرضا؛ و نگین ناجی، سوده. (1394).بررسی راهکارهای مؤثر در ایجاد محله پایدار با رویکرد مشارکتی (مطالعه موردی: محله راهنمایی یاسوج)، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 6 (20)، 82-69.
ستوده، هدایت اله. (1395). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات). آوای نور. تهران.
سعادت ، رحمان. (1385). تخمین سطح و توزیع سرمایه اجتماعی استان‌ها، فصلنامه رفاه اجتماعی،6 (23)، 173-197.
شارع پور، محمود. (1380). فرسایش سرمایه اجتماعی و پیامدهای آن، ماهنامه انجمن جامعه‌شناسی، تهران، (3)، 101-112.
شماعی، علی؛ آقایی، پرویز؛ و حیدری، سامان.(1392). بررسی و تحلیل میزان مشارکت شهروندان در مدیریت شهری با تأکید بر مدیریت محله (مطالعه موردی محله جماران، ناحیه چهار، منطقه یک تهران)، فصلنامه مدیریت شهری، 5 (16)، 27-35.
صدیق سروستانی، رحمت‌الله. (1390). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی). تهران: سمت
عبدالهی، مریم. (1385). پیشگیری از جرم از طریق برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری (موردمطالعه: سرقت در شهر زنجان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه زنجان. دانشکده علوم انسانی زنجان.
علوی، سیدعلی؛ پور طاهری، مهدی؛ و صابری، عبدالمطلب.(1396)، الزامات توسعه پایدار و ارزیابی توسعه پایدار محله‌ای (مطالعه موردی: محله اکباتان منطقه 5 شهر تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی (پژوهش‌های جغرافیایی). 49 (1)، 34-19.
فوکویاما، فرانسیس. (1384). سرمایه اجتماعی و جامعه مدنی. (کیان تاج‌بخش، مترجم). مجموعه مقالات سرمایه اجتماعی و توسعه. تهران: نشر شیرازه
قاسمی، وحید؛ اسماعیلی، رضا؛ و ربیعی، کامران.(1385). سطح‌بندی سرمایه اجتماعی در شهرستان‌های استان اصفهان، فصلنامه رفاه اجتماعی، 6(23)، 225-248.
کاظمیان، غلامرضا؛ مشکینی، ابوالفضل؛ و بیگلری، شادی. (1390). ارزیابی عملکرد مدیریت شهری در پایداری محله‌ای ناحیۀ دو شهرداری منطقه 4 تهران (محله‌های مجدیه، شمس آبادو کالاد)، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 11 (21)، 28-7.
لینچ، کوین. (1375). سیمای شهر. (منوچهر مزینی، مترجم). انتشارات دانشگاه تهران.
لینچ، کوین.(1384). تئوری شکل شهر. (سیدحسین بحرینی، مترجم). انتشارات دانشگاه تهران.
مختاری ملک‌آبادی، رضا؛ مرصوصی، نفیسه؛ حسینی، سیدعلی؛ و غلامی، محمد.(1394). تحلیل اثرگذاری توسعه‌ی صنعتی بر شاخص‌های کالبدی توسعه‌ی پایدار شهری (مطالعه موردی: شهر ساحلی – معدنی عسلویه)، فصلنامه علمی- پژوهشی برنامه‌ریزی فضایی (جغرافیا)، 5(4)، 16- 1.
مرکز آمار ایران.(1395). آمار سرشماری عمومی نفوس و مسکن- نتایج کلی شهر تهران (مناطق 22 گانه). نشر دفتر ریاست- امور بین‌الملل و روابط عمومی، چاپ اول.
مشکینی، ابوالفضل؛ برهانی، کاظم؛ و شعبان زاده نمینی، رضا.(1392). تحلیل فضایی سنجش پایداری اجتماعی شهری (مطالعه موردی: مناطق 22 گانه شهر تهران)، مجله جغرافیا. 11 (39)، 211-186.
معید فر، سعید؛ و مقدم، غلامرضا. (1389). نقش هویت محله‌ای در کاهش و کنترل گرایش به رفتارهای نابهنجار اجتماعی در شهر (مطالعۀ محله‌های شهر تهران)، مسائل اجتماعی ایران، 1(2)، 115-143.
نادری بوانلو، محمد؛ و پرتوی، پروین. (1389). تدوین الگوی محله محوری در مدیریت شهری با توجه به ویژگی‌های شهر مشهد، فصلنامۀ دانشگاه هنر، 3(5)،63-80.
.
Gold J., Kolb W. (1997). A Dictionary of the Social Sciences. Edited by; Zahedi Mazandarani M.J., First Publish, Te hran, Maziyar Publications.
.
Keller, S. (1968). The Urban Neighborhood, New York, Random House, U. S. A.
McCord, E. S., & Ratcliffe, J. H. (2009). Intensity value analysis and the criminogenic effects of land use features on local crime patterns. Crime Patterns and Analysis, 2(1), 17-30.
Morris, D & Hess, K. (1975). Neighborhood Power Boston. MA: Beacon Press. U, S.A.
Randolph, T. Hester, Jr. (1984). Planning Neighborhood Space with People, University of California, and U. S. A, and Second Edition.
Seibert, S. E., Kraimer, M. L., & Liden, R. C. (2001). A social capital theory of career success. Academy of management journal, 44(2), 219-237.
Wallace, M., Wisener, M., & Collins, K. (2006). Neighbourhood characteristics and the distribution of crime in Regina. Statistics Canada, Canadian Centre for Justice Statistics.
_||_