ارزیابی پیشرفت و پسرفت رسانههای چاپی با استفاده از شاخص بهرهوری مالمکوئیست در تحلیل پوششی دادهها
محورهای موضوعی : مدیریت رسانههانیه حقیقی نیا 1 , محسن رستمی مال خلیفه 2 , محمد سلطانی فر 3 , اکبر نصرالهی 4
1 - دانشجوی دکتری مدیریت رسانهای، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه ریاضی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار گروه علوم ارتباطات اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استادیار گروه مدیریت رسانهای، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: تحلیل پوششی داده ها, ارزیابی عملکرد, رسانه های چاپی, شاخص بهره وری مالمکوئیست,
چکیده مقاله :
محدودیت منابع یک واقعیت غیر قابل انکار است که بسیاری از سازمانها (نظیر سازمانهای رسانهای) با آن در ارتباط هستند؛ از این رو، بهبود بهرهوری منابع این سازمانها نیز یکی از مهمترین نگرانیهای مدیران است. در نتیجه، یک مدیر باید عملکرد سازمان خود را پیوسته ارزیابی کند. در این مقاله، قصد داریم میزان پیشرفت و پسرفت روزنامههای چاپی ایران را بین سالهای (1394) و (1395) ارزیابی کنیم. این مطالعه، از لحاظ هدف کاربردی است و از شاخص بهرهوری مالمکوئیست که یک رویکرد بسیار مفید در تحلیل پوششی دادهها برای اندازهگیری میزان پیشرفت و پسرفت واحدهای تصمیمگیرندهی تحت ارزیابی است، استفاده کرده است. جهت تجزیه و تحلیل دادهها نیز از نرم‌افزار گمز که یک سیستم مدلسازی قوی برای برنامهنویسی ریاضی و بهینهسازی است، استفاده شده است. پس از مرور ادبیات ارزیابی عملکرد و مصاحبه با خبرگان حوزهی مدیریت رسانه و همچنین، کارشناسان معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شاخصهای مورد نیاز شناسایی و انتخاب شده است. نتایج حاصل از مقایسهی شاخصهای درون سازمانی در دو سال متوالی (1394) و (1395) نشان میدهد از 87 واحد تصمیمگیرندهی تحت ارزیابی، 29 واحد پیشرفت و 58 واحد پسرفت داشتهاند. به منظور بهبود واحدهایی که پسرفت داشتهاند، استراتژی مناسب پیشنهاد شده است.
Limitation of resources is an undeniable fact, which is dealt with many organizations such as media organizations. Hence, improving the performance of resource utilization of these organizations is one of the most important concerns of the managers. As a result, a manager must evaluate the performance of their organizations frequently. In this paper, we intend to measure the progress and regress of Iranian printed newspapers between two times 2016 and 2017. The current study is applied in terms of purpose and uses the Malmquist Productivity Index (MPI), which is a very useful approach in Data Envelopment Analysis (DEA) to measure the rate of progress and regress of decision-making units (DMUs) under evaluation. The data analysis was done utilizing GAMS, which is a high-level modeling system for mathematical programming and optimization. After reviewing the performance measurement literature and interviewing with media management specialists and also experts from the Ministry of Culture and Islamic Guidance-Deputy of Press and Information Affairs, appropriate indicators were recognized and selected. The results of the comparison of intra-organizational indicators in two consecutive years of 2016 and 2017 represents that 29 units from 87 DMUs have experienced progress and 58 ones regressed. In order to improve the performance of the regressed units, an appropriate strategy has been proposed.
آذر، عادل.، دانشور، مریم.، خدادادحسینی، سیدحمید. و عزیزی، شهریار. (1391). "طراحی مدل ارزیابی عملکرد گروههای کاری: رویکرد تحلیل پوششی دادههای چندسطحی"، پژوهشهای مدیریت منابع سازمانی، دوره 2(2)، صص. 1-22.
ایجادی مقصودی، آبتین.، خلیلزاده، محمد. و حافظالکتب، اشکان. (1397). "رتبهبندی و ارزشیابی روشهای سنتی ارزیابی عملکرد سازمانی با محتوای تئوری و با استفاده از یک روش تصمیمگیری ادغامی"، مجلهی مدیریت توسعه و تحول، دوره 32، صص. 51-65.
بختیاری، حسین. (1397). "طراحی مدل ارزیابی و رتبهبندی شبکههای استانی صدا و سیما با رویکرد تصمیمگیری چندمعیاره"، فصلنامهی پژوهشهای ارتباطی، دوره 25، شماره 2(94)، صص. 79-101.
جهانشاهلو، غلامرضا.، حسینزاده لطفی، فرهاد. و نیکومرام، هاشم. (1389). "تحلیل پوششی دادهها و کاربرد آن"، چاپ اول، تهران: انتشارات آثار نفیس.
دانایی‌فرد، حسن.، الوانی، مهدی. و آذر، عادل. (1383). "روششناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع"، تهران: انتشارات صفار.
رضائیان، علی. (1388). "مبانی سازمان و مدیریت"، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
سلطانیفر، محمد. و یحیایی ایلهای، احمد. (1391). "طراحی مدل ارزشیابی عملکرد روابط عمومی مؤسسات اقتصادی – تجاری"، فصلنامهی مطالعات رسانهای، دوره 7، شماره 19، صص. 11-19.
طبرسا، غلامرضا. (1378). "بررسی و تبیین نقش اقتضائات استراتژیک در انتخاب الگوی ارزیابی عملکرد سازمانهای دولتی"، مجموعه مقالات دومین جشنوارهی شهید رجایی، ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور، تهران: سازمان امور اداری و استخدامی کشور.
طبیبی، سیدجمال‌الدین.، ملکی، محمدرضا. و دلگشایی، بهرام. (1395). "تدوین پایان نامه، رساله، طرح پژوهشی و مقالهی علمی"، چاپ هشتم، تهران: انتشارات فردوس.
فرهنگی، علیاکبر. و ببران، صدیقه. (1393). "مدیریت رسانه"، چاپ اول، تهران: دفتر مطالعات و برنامهریزی رسانهها.
فرهنگی، علیاکبر. و دانایی، ابوالفضل. (1392). "توسعه و اجرای سیستمهای ارزیابی عملکرد متوازن در سازمانهای رسانهای"، تهران: انتشارات مکث نظر.
وفایی، فرهاد. (1386). "طراحی یک مدل ریاضی برای اندازهگیری کارایی مدلهای جبرانی MADM به کمک روش تحلیل پوششی دادهها (DEA) در سیستم امتیازدهی مدل تعالی EFQM"، رسالهی دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده مدیریت و اقتصاد.
Chen, K., Yang, G. & Khoveyni, M. (2017). “Measuring performance evolution of academic journals in management science and operations research: A DEA-Malmquist approach”, Journal of Management Science and Engineering, Vol. 2(1), PP. 34-54.
Cooper, W.W., Seiford, L.M. & Tone, K. (2007). “Data envelopment analysis: A comprehensive text with models, applications”, references and DEA-solver software, 2nd ed. New York: Springer.
Farzipoor Saen, R. (2011). “Media selection in the presence of flexible factors and imprecise data”, Journal of The Operational Research Society (JORS), Vol. 62, PP. 1695–1703.
Fortunati, L. & O'sullivan, J. (2019). “Situating the social sustainability of print media in a world of digital alternatives”, Telematics and Informatics (T&I), Vol. 37, PP. 137-145.
Goldin, C. (2014). “Human Capital”, Handbook of Clio metrics, Department of economics Harvard university and national bureau of economic research.
Haas, D.A. & Murphy, F.H. (2003). “Compensating for non-homogeneity in decision-making units in data envelopment analysis”, European Journal of Operational Research (EJOR), Vol. 144, PP. 530-544.
Heini, O. (2007). “Performance measurements: Designing a generic measure and performance indicator model”, Department of Information Systems of the University of Geneva, P. 136.
Jafari, Y. (2014). “Malmquist productivity index for multi time periods”, International Journal of Data Envelopment Analysis (IJDEA), Vol. 2, PP. 315-322.
Jantunen, A., Tarkiainen, A., Chari, S. & Oghazi, P. (2018). “Dynamic capabilities, operational changes, and performance outcomes in the media industry”, Journal of Business Research (JBR), Vol. 89, PP. 251-257.
Jiao, H., Alon, I., Koo, C.K. & Cui, Y. (2013). “When should organizational change be implemented? The moderating effect of environmental dynamism between dynamic capabilities and new venture performance”, Journal of Engineering and Technology Management (JET-M), Vol. 30(2), PP. 188-205.
Makkonen, H. Pohjol, M. & Olkkonen, R. (2014). “Dynamic capabilities and firm performance in a financial crisis”, Journal of Business Research (JBR), Vol. 67(1), PP. 2707-2719.
Martinez-Nunez, M. & Perez-Aguiar, W.S. (2014). “Efficiency analysis of information technology and online social networks management: An integrated DEA-Model assessment”, Information & Management (I&M), Vol. 51, PP. 712-725.
Moullin, M. (2007). “Linking performance measurement and organisational excellence”, International Journal of Health Care Quality Assurance (IJHCQA), Vol. 20(3), PP. 181-183.
Neely, A., Gregory, M. & Platts, K. (1995). “Performance measurement system design: A literature review and research agenda”, International Journal of Operations & Production Management (IJOPM), Vol. 25(12), PP. 1228-1263.
Song, Y., Schubert, T., Liu, H. & Yang, G. (2019). “Measuring scientific productivity in China using Malmquist productivity index”, Journal of Data and Information Science (JDIS), Vol. 4(1), PP. 32-59.
Teece. D.J. (2018). “Business models & dynamic capabilities”, Long Range Planning, Vol. 51(1), PP. 40-49.
Wang, Y.M. & Lan, Y.X. (2011). “Measuring Malmquist productivity index: A new approach based on double frontiers data envelopment analysis”, Mathematical and Computer Modelling, Vol. 54, PP. 2760-2771.
Wirtz, B.W. (2011). “Media and internet management”, Wiesbaden, Germany: Gabler Verlag, 2011 edition (July 14, 2011). ISBN-13: 978-3-8349-3010-1 (paperback), P. 569.
Beggs, j. (2018). “Learn About the Production Function in Economics”, Available at: https://www.thoughtco.com/ the-production-function-overview-1146826 [cited 2018 Dec 23].
Majaski, Ch. (2019). “Human Capital vs”, Physical Capital: What's the Difference? Available at: https://www.investopedia.com /ask/answers/062616/human-capital-vs-physical-capital-what-difference.asp [cited 2019 Feb 25].
https://www.goodreads.com/quotes/166961-when-you-can-measure-what-you-are-speaking-about-and
https://www.gams.com/products/introduction/
_||_EFQM"، رسالهی دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده مدیریت و اقتصاد.
Chen, K., Yang, G. & Khoveyni, M. (2017). “Measuring performance evolution of academic journals in management science and operations research: A DEA-Malmquist approach”, Journal of Management Science and Engineering, Vol. 2(1), PP. 34-54.
Cooper, W.W., Seiford, L.M. & Tone, K. (2007). “Data envelopment analysis: A comprehensive text with models, applications”, references and DEA-solver software, 2nd ed. New York: Springer.
Farzipoor Saen, R. (2011). “Media selection in the presence of flexible factors and imprecise data”, Journal of The Operational Research Society (JORS), Vol. 62, PP. 1695–1703.
Fortunati, L. & O'sullivan, J. (2019). “Situating the social sustainability of print media in a world of digital alternatives”, Telematics and Informatics (T&I), Vol. 37, PP. 137-145.
Goldin, C. (2014). “Human Capital”, Handbook of Clio metrics, Department of economics Harvard university and national bureau of economic research.
Haas, D.A. & Murphy, F.H. (2003). “Compensating for non-homogeneity in decision-making units in data envelopment analysis”, European Journal of Operational Research (EJOR), Vol. 144, PP. 530-544.
Heini, O. (2007). “Performance measurements: Designing a generic measure and performance indicator model”, Department of Information Systems of the University of Geneva, P. 136.
Jafari, Y. (2014). “Malmquist productivity index for multi time periods”, International Journal of Data Envelopment Analysis (IJDEA), Vol. 2, PP. 315-322.
Jantunen, A., Tarkiainen, A., Chari, S. & Oghazi, P. (2018). “Dynamic capabilities, operational changes, and performance outcomes in the media industry”, Journal of Business Research (JBR), Vol. 89, PP. 251-257.
Jiao, H., Alon, I., Koo, C.K. & Cui, Y. (2013). “When should organizational change be implemented? The moderating effect of environmental dynamism between dynamic capabilities and new venture performance”, Journal of Engineering and Technology Management (JET-M), Vol. 30(2), PP. 188-205.
Makkonen, H. Pohjol, M. & Olkkonen, R. (2014). “Dynamic capabilities and firm performance in a financial crisis”, Journal of Business Research (JBR), Vol. 67(1), PP. 2707-2719.
Martinez-Nunez, M. & Perez-Aguiar, W.S. (2014). “Efficiency analysis of information technology and online social networks management: An integrated DEA-Model assessment”, Information & Management (I&M), Vol. 51, PP. 712-725.
Moullin, M. (2007). “Linking performance measurement and organisational excellence”, International Journal of Health Care Quality Assurance (IJHCQA), Vol. 20(3), PP. 181-183.
Neely, A., Gregory, M. & Platts, K. (1995). “Performance measurement system design: A literature review and research agenda”, International Journal of Operations & Production Management (IJOPM), Vol. 25(12), PP. 1228-1263.
Song, Y., Schubert, T., Liu, H. & Yang, G. (2019). “Measuring scientific productivity in China using Malmquist productivity index”, Journal of Data and Information Science (JDIS), Vol. 4(1), PP. 32-59.
Teece. D.J. (2018). “Business models & dynamic capabilities”, Long Range Planning, Vol. 51(1), PP. 40-49.
Wang, Y.M. & Lan, Y.X. (2011). “Measuring Malmquist productivity index: A new approach based on double frontiers data envelopment analysis”, Mathematical and Computer Modelling, Vol. 54, PP. 2760-2771.
Wirtz, B.W. (2011). “Media and internet management”, Wiesbaden, Germany: Gabler Verlag, 2011 edition (July 14, 2011). ISBN-13: 978-3-8349-3010-1 (paperback), P. 569.
Beggs, j. (2018). “Learn About the Production Function in Economics”, Available at: https://www.thoughtco.com/ the-production-function-overview-1146826 [cited 2018 Dec 23].
Majaski, Ch. (2019). “Human Capital vs”, Physical Capital: What's the Difference? Available at: https://www.investopedia.com /ask/answers/062616/human-capital-vs-physical-capital-what-difference.asp [cited 2019 Feb 25].
https://www.goodreads.com/quotes/166961-when-you-can-measure-what-you-are-speaking-about-and
ارزیابی پیشرفت و پسرفت رسانههای چاپی
با استفاده از شاخص بهرهوری مالمکوئیست در تحلیل پوششی دادهها
چکیده
واژگان کلیدی: ارزیابی عملکرد، رسانههای چاپی، شاخص بهرهوری مالمکوئیست، تحلیل پوششی دادهها.
مقدمه و بیان مساله
سازمانهایی که در محیط کسب و کار به صورت پویا فعالیت میکنند، برای انطباق با شرایط در حال تغییر به به طور مداوم به چالش کشیده میشوند. پیشرفتهای تکنولوژیکی، تغییرات قانونی، تغییر در نیازهای و ترجیحات مشتریان، و حرکتهای رقابتی، چشمانداز کسب و کار را شکل داده و وضعیت رقابتی سازمانهای مدرن را به چالش میکشند. در چنین شرایطی، سازمانها به دنبال تعادل بین اطمینان از پایداری سودآوری و دستیابی به موقعیتهای رقابتی جدید هستند. برای حل این چالش دوگانه، باید به طور هدفمند منابع و مهارتهای خود را گسترش و یا تغییر دهند. «سازمانهای رسانهای1 نیز مانند سایر محیطهای کسب و کار در جهت اهدافی چون رشد، بقا، سودآوری و ... تلاش میکنند و به منظور تحقق این اهداف، مهارتهای فنی، انسانی و ادراکی لازم را به کار میگیرند» (فرهنگی و دانایی، 1392: 12). اصطلاح «سازمان رسانهای» به معنی «یک شخص یا نهادی است که از طریق روزنامه، مجله، رادیو، تلویزیون، و سایر رسانههای ارتباط جمعی اطلاعات را به عموم مردم میرساند» (uslegal, Website). هر چند ساختار سازمانهای رسانهای، در گذشته ایستا بوده است، در حال حاضر به دلیل پویایی روز افزون محیط که با آهنگ سریعی در حال تغییر است و نیز رقابت شدیدی که در دنیای رسانهها حاکم گردیده، اتخاذ یک چارچوب پویا به منظور درک رفتار سازمانهای رسانهای معاصر مطلوب به نظر میرسد. اگر چه مدیران این سازمانها سعی میکنند توازن معقول را بین اهداف و ملاحظات مالی و مسئولیت رسانهها در خدمت به مردم فراهم آورند، اما اغلب دیده شده کلیهی منابع و داراییهای یک رسانه برای مالکین و سهام داران آن بیشتر جنبهی توسعهطلبی مادی دارد تا اینکه فرصتی برای توسعهی محصولات و گسترش فعالیتها و تدابیر مدیریتی در درون سازمان باشد (فرهنگی و ببران، 1393: 38 و144). با این وجود، یکی از ابزارهایی که مدیران به واسطهی آن میتوانند فرایندها را بهبود بخشند، اطلاعاتی است که از طریق «ارزیابی عملکرد»2 حاصل میشود. اگر در ساده‌ترین تعریف، نسبت داده به ستانده را کارایی بدانیم، نظام «ارزیابی عملکرد» در واقع میزان کارایی تصمیمات مدیریت در خصوص استفاده بهینه از منابع و امکانات را مورد سنجش قرار میدهد (طبرسا، 1378: 3). ارزیابی عملکرد در سالهای اخیر به یک صنعت تبدیل شده است و از آنجایی که ارزیابی عملکرد، خود بخشی از مدیریت سازمان است، بسیاری از سازمانها بودجهی بالایی را صرف چنین اقدامی میکنند. نتایج عملکرد بالاتر زمانی حاصل میشود که قابلیتهای پویا با تغییرات داخلی در سطح عملیاتی ارتباط برقرار کند. سه جنبه از قابلیتهای پویا (شامل درک، استفاده از فرصتها و صورتبندی مجدد) برای فرآیند سازگاری سازمانی ضروری است. با این حال، دامنه و نقش هر عنصر به طور قابل توجهی متفاوت است. این سه جنبه، ابعاد توانایی یک سازمان را برای دستیابی به تغییر استراتژی و تجدید در محیطهای عملیاتی پویا ایجاد میکند. «قابلیت صورتبندی مجدد» توانایی یک شرکت برای ارزیابی پایگاه دارایی خود، تبدیل منابع و فرآیندها به ترکیبات ارزشمند جدید، و ایجاد تواناییهای جدید از طریق یادگیری است (Jantunen et al, 2018: 252). بدین ترتیب، هر سازمانی نیازمند ارزیابی عملکرد و بازبینی در شیوههای انجام کار است؛ بنابراین، میتوان به کمک اندازهگیری عملکرد «واحدهای تصمیمگیرنده»3، فعالیتهای هر یک از این واحدها را ارزیابی کرد و در صورت نیاز تغییرات عملیاتی لازم را ایجاد کرد. اغلب تعاریف «ارزیابی عملکرد» (به عنوان مثال: Neely et al, 2002) عبارتند از: «روند اندازهگیری کارایی و کارایی اقدامات گذشته». تعریف مشترکی از مولین (2007) و بنیاد مدیریت اروپا (1999)، نیز نشان میدهد که رابطهی بین ارزیابی عملکرد و تعالی سازمانی رابطهی معناداری است (Moullin, 2007:181-182). همچنین، «ارزیابی عملکرد» عبارت است از «فرآیند کمی کردن کارایی و اثربخشی عملیات» (Neely, Gregory, and Platts, 1995: 1229) که با مروری بر ادبیات موضوع میتوان دلایل آن را به سه گروه اصلی تقسیم کرد: ۱- اهداف استراتژیک که شامل مدیریت استراتژیک و تجدیدنظر در استراتژیها است؛ ۲- اهداف ارتباطی که شامل کنترل موقعیت فعلی، نشان دادن مسیر آینده، ارائه بازخورد و الگوبرداری از سازمانهای دیگر است؛ ۳- اهداف انگیزشی که شامل تدوین سیستم پاداش و همچنین تشویق بهبود و یادگیری است. لرد کلوین (1883) معتقد است: «هرگاه توانستیم آنچه را که دربارهی آن صحبت میکنیم، اندازه گرفته و در قالب اعداد و ارقام بیان نماییم، میتوانیم ادعا کنیم دربارهی موضوع مورد بحث چیزهایی میدانیم، در غیر این صورت آگاهی و دانش ما ناقص بوده و هرگز به مرحلهی بلوغ نخواهد رسید» (goodreads, Website)؛ بنابراین، توانايي تعريف، سنجش و ارزيابي عملکرد، يکي از شرايط مورد نیاز براي بهبود فرآیندها در هر سازماني است. پیش از اينکه يک سازمان بتواند عملکرد خود را بهبود بخشد، نیازمند توانمند ساختن خود در زمینهی سنجش و ارزيابي عملکرد است. از دههی (1990)، موضوع اندازهگیری عملکرد از موضوعات با اهمیت و مورد توجه در حوزههای علمی و صنعتی بوده است. با این حال موضوع جدیدی نیست. قالایینی و نوبل (۱۹۹۶)، دو مرحلهی اصلی در ادبیات اندازهگیری عملکرد را در نظر میگیرند. در مرحلهی اول که از اواخر دههی (1880) آغاز شد و تا پایان دههی (1980) ادامه یافت، اندازهگیری عملکرد به صورت یک بعدی و در درجهی اول در حوزهی امور مالی و تا حد کمتری در تولید و مدیریت انجام شد. در اواخر دههی (1980) بسیاری از نویسندگان شروع به ابراز نارضایتی عمومی از رویکرد اندازهگیری عملکرد سنتی مبتنی بر حسابداری کردند و مرحلهی دوم اندازهگیری عملکرد به دلیل تغییر در بازارهای جهانی آغاز شد. شرکتها با افزایش رقابت روبرو بودند و تحت فشار قرار گرفتند تا هزینهها را کاهش دهند و ارزشی را که به مشتریان ارائه میدهند، افزایش دهند. رویکردهای جدید مبتنی بر استراتژی و اهداف بوده و تعادل بین اقدامات مالی و غیر مالی، داخلی و خارجی، و عملکردهای گذشته و آینده را فراهم میکند. علاوه بر این، آنها تمام عواملی را که برای موفقیت یک سازمان مهم هستند، ادغام میکنند (Heini, 2007: 33). به طور خلاصه، تحقیقاتی در زمینهی ارزیابی عملکرد سازمانهای رسانهای با روش تحلیل پوششی دادهها4–مالمکوئیست5 یافت نشد. با این وجود میتوان به تحقیق چن، یانگ و خوینی (2017)، اشاره کرد که با رویکرد DEA-MPI به ارزیابی عملکرد پیشرفت مجلات علمی در علوم مدیریت و تحقیق در عملیات پرداختهاند (Chen, Yang, and Khoveyni, 2017). همچنین، در خصوص ارزیابی «صنعت رسانه» در جهان با روشهای متفاوت میتوان به موارد زیر اشاره کرد: جنتونن و همکاران (2018)، در پژوهش خود با عنوان «قابلیتهای پویا، تغییرات عملیاتی و نتایج عملکرد در صنعت رسانه» بیان میکنند که نتایج عملکرد بالاتر زمانی حاصل میشود که قابلیتهای پویا (با تاکید بیشتر بر جنبهی درک و در مرحلهی بعد صورت بندی مجدد) با تغییرات در سطح عملیاتی یعنی تغییرات در مدیریت و شیوهها (محیط داخلی) و تغییرات در تکنولوژی و بازارهای هدف (محیط خارجی) ارتباط برقرار کنند (Jantunen et al, 2018: 251). تحقیقات دیگر (به عنوان نمونه: Teece, 2018; Makkonen et al, 2014; Jiao et al, 2013) نیز نشان میدهند که استفاده از قابلیتهای پویا در تحقق تغییرات سازمانی در سطوح بالایی از پویایی محیطی موثر هستند. همچنین، فورتانتی و سالیوان (2019)، در مقالهی خود با عنوان «پایداری اجتماعی رسانههای چاپی در دنیای گزینههای دیجیتال» در پاسخ به این سوال که «آیا مدل ارتباطی مبتنی بر چاپ با اضافه شدن رسانههای دیجیتال و شبکههای اجتماعی آنلاین، پایدار مانده است؟» اذعان میکنند که تنها زمانی گروههای رسانهای میتوانند به طور چشمگیری مدل اقتصادی خود را بهبود بخشند که از قابلیتهای مثبتی که اینترنت به ارمغان آورده است، استفاده کنند و چشمانداز استراتژیک خود را تغییر دهند. تنها در این صورت است که مدل روزنامههای چاپی میتواند به طور کامل پایدار باشد (Fortunati and O'sullivan, 2019:142).
در ایران، تحقیقات زیادی در خصوص «ارزیابی عملکرد» در صنایع مختلف نظیر ارزیابی شعب بیمه، بیمارستانها، صنعت تولید کانیهای غیرفلزی، شرکتهای داروسازی، بخش زارعت، دانشگاههای دولتی، و نظیر آن با استفاده از «شاخص بهرهوری مالمکوئیست» انجام شده است. اما مقالات و پژوهشهای مرتبط با ارزیابی عملکرد سازمانهای رسانهای به کمک شاخص بهرهوری مالمکوئیست به چشم نمیخورد. در خصوص استفاده از مدلهای ریاضی در تحقیقات علمی میتوان به چند نمونه از مقالات اشاره کرد. وفایی (1386)، در رسالهی دکتری با عنوان «طراحی یک مدل ریاضی برای اندازهگیری کارایی مدلهای جبرانی MADM به کمک روش تحلیل پوششی دادهها در سیستم امتیازدهی مدل تعالی (EFQM)»، بر اساس مدلسازی ریاضی (DEA) به رتبهبندی روشهای ارزیابی کارایی (نظیر:AHP, AHP FUZZy, TOPSIS FUZZY, TOPSIS, SAW ) پرداخته است. آذر و همکاران (1391)، نیز در مقالهای با عنوان «طراحی مدل ارزیابی عملکرد گروههای کاری: رویکرد تحلیل پوششی دادههای چندسطحی» نشان میدهد که تحلیل پوششی‌داده‌های چندسطحی مدلی مناسب برای ارزیابی کارایی گروههای کاری و اعضای آنها به صورت همزمان میباشد. سلطانیفر و یحیایی (1391)، در مقالهای، مدل ارزشیابی عملکرد روابط عمومی موسسات اقتصادي– تجاري را نشان دادهاند. فرهنگی و دانایی (1392)، نیز عملکرد سازمانهای رسانهای (روزنامهها) را به کمک مدل کارت امتیازی متوازن ارزیابی کردهاند و تحلیل پوششی دادهها را به عنوان یکی از روشهای ارزیابی و انتخاب استراتژیهای موثر در سازمانهای رسانهای و همچنین اولویتبندی اهداف عملیاتی پیشنهاد میدهند (فرهنگی و دانایی، 1392: 197 و 247). ایجادی، خلیلزاده و حافظالکتب (1397)، در مقالهای با عنوان «رتبهبندی و ارزشیابی روشهای سنتی ارزیابی عملکرد سازمانی با محتوای تئوری و با استفاده از یک روش تصمیمگیری ادغامی» تکنیکهای تصمیمگیری (شامل تاپسیس، مالتی مورا، مالتی مورا با وزندهی آنتروپی) را ارزیابی میکنند. بختیاری (1397)، نیز در مقالهای با عنوان «طراحی مدل ارزیابی و رتبهبندی شبکههای استانی صدا و سیما با رویکرد تصمیمگیری چندمعیاره (SAW and TOPSIS)» با تکنیکهای متفاوت، عملکرد سازمانهای رسانهای را ارزیابی کرده است. همچنین، معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به صورت سالانه روزنامههایی را که در قالب فرمهای خوداظهاری، اطلاعات مورد نیاز را در اختیار این معاونت قرار دهند، رتبهبندی کرده و بر مبنای امتیاز این رتبهبندی، یارانه در اختیار این روزنامهها قرار میدهد. لازم به ذکر است پژوهش حاضر با رویکردی متفاوت به ارزیابی عملکرد رسانههای چاپی در ایران میپردازد.
بازار رسانههای چاپی6 عمدتا در سه گروه روزنامهها، مجلات و کتابها دستهبندی میشوند (Wirtz, 2011: 29). روزنامهها محبوبترین شکل رسانههای چاپی هستند و در ایران به صورت (سراسری، منطقهای، استانی و محلی) دستهبندی میشوند. فرهنگ لغت «وبستر» روزنامه را چنین تعریف کرده است: «روزنامه، کاغذی است که معمولا روزانه یا هفتگی چاپ و توزیع میشود و حاوی اخبار، مقالات، عناوین، شرح، تفسیر و تبلیغات است». همچنین، «روزنامه به سازمانی گفته میشود که روزنامهای را منتشر میکند» (Merriam-Webster, Website). از آنجا که مدیریت، فرایند به کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی برای دستیابی به اهداف تعیین شده (رضائیان، 1388: 1) تعریف شده است، این مقاله میزان پیشرفت و پسرفت روزنامههای چاپی ایران را بین سالهای (1394) و (1395) به کمک DEA-MPI ارزیابی و استراتژی لازم جهت بهبود فرآیندها پیشنهاد کرده است. بدین منظور، رویکردهای زیر ارزیابی شده است: 1) شناسایی و انتخاب شاخصهای ورودی و خروجی موثر جهت ارزیابی عملکرد روزنامهها (واحدهای تصمیمگیرنده)، 2) ارزیابی تغییرات کارایی و میزان پیشرفت و پسرفت هر یک از روزنامهها در دو سال متوالی (1394) و (1395) با استفاده از شاخص بهرهوری مالمکوئیست، 3) رتبهبندی روزنامهها بر مبنای بیشترین و کمترین میزان پیشرفت و پسرفت.
روششناسی
پژوهش حاضر، مبتنی بر رویکرد تحقیق اکتشافی است. «مطالعات اکتشافی برای درک بهتر ماهیت مسئلهای انجام میگیرد که دربارهی پدیدههای مربوط با آن، پژوهشهای اندکی صورت گرفته باشد» (طبیبی، ملکی و دلگشایی، 1395: 190). همچنین، این پژوهش از نظر هدف در چارچوب تحقيقات كاربردي قرار میگیرد. «وقتي پژوهش به قصد به دست آوردن درك يا دانش لازم براي تعيين ابزاري است كه به وسيله آن نيازي مشخص و شناخته شده برطرف گردد، پژوهش كاربردي ناميده میشود» (داناييفرد و ديگران، 1383: 26). روش انجام این پژوهش نیز برنامهریزی ریاضی و مبتنی بر تحلیل عملکرد با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی دادهها و به کمک شاخص بهرهوری مالمکوئیست است.
1- تحلیل پوششی دادهها و شاخص بهرهوری مالمکوئیست
در این مطالعه، از رویکرد DEA-MPI برای ارزیابی عملکرد روزنامههای چاپی در ایران استفاده شده است.
1-1- تحلیل پوششی دادهها
در مسائل تصمیمگیری، کارایی به معنی خوب کارکردن است که حاصل مقایسهی شاخصهای درون سازمانی است (جهانشاهلو، لطفی و نیکومرام، 1389: 10). تحلیل پوششی دادهها، تکنیکی ناپارامتریک است که به کمک آن «کارایی نسبی» بر مبنای ورودیها و خروجیهای واحد تصمیمگیرنده با ورودیها و خروجیهای سایر واحدهای تصمیمگیرنده به دست میآید و در نهایت نقطهای روی مرز کارا پیدا میشود که واحد تصمیم گیرنده با آن مقایسه میشود. نقطهی روی مرز با ورودی کمتر و یا خروجی بیشتر نسبت به ورودیها و خروجیهای تحت ارزیابی به دست میآید. «تحلیل پوششی دادهها برای اولین بار توسط چارنز، کوپر و رودز (1978)، معرفی شد و به طور گستردهای در ارزیابی عملکرد و بهرهوری استفاده شده است. بعدها بنکر و همکارانش (1984) استدلال کردند که فرض قبلی بازده به مقیاس ثابت (CRS)7 در فرم اصلی مدل تحلیل پوششی دادهها (DEA-CCR)، ضمنی است و مدل (DEA-BCC) را بر اساس فرض بازده به مقیاس متغیر (VRS)8 پیشنهاد کردند» (Chen, Yang and Khoveyni, 2017: 37). برای ارزیابی عملکرد یک واحد تصمیمگیرنده نیاز به تابع تولید داریم، ولی در اغلب موارد به دلیل پیچیدگی فرآیند تولید، چند مقداره بودن تابع تولید و تغییر در تکنولوژی تولید، تابع تولید در دسترس نمی‌باشد؛ از این رو ناچاریم تقریبی از تابع تولید را در نظر بگیریم. جهت تقریب تابع تولید با در نظر گرفتن نوع تکنولوژی تولید، «مجموعهی امکان تولید»9 ساخته میشود که به کمک مرز آن میتوان کارایی نسبی همه واحدهای تصمیمگیرنده را به دست آورد و با توجه به تعریف کارایی نسبی بایستی حداقل یکی از نقاط، کارایی نسبی برابر یک داشته باشد. یعنی نقطهای بر روی مرز کارایِ مجموعه امکان تولید وجود دارد که با ورودی کمتر و یا خروجی بیشتر نسبت به ورودی/خروجیهای سایر واحدها است و واحد تحت ارزیابی با آن مقایسه میشود (جهانشاهلو، لطفی و نیکومرام، 1389: 190). یکی از مزایای اصلی تحلیل پوششی دادهها این است که به واحدهای تصمیمگیرنده اجازه میدهد آزادانه وزن خود را انتخاب کنند، که این امر برای ارزیابی آنها برای دستیابی به حداکثر امتیاز کارایی مطلوبتر است (Chen, Yang and Khoveyni, 2017: 37). در این پژوهش، از مدل CCR در ماهیت ورودی استفاده شده است. به طور خلاصه، ما بر این باوریم که مدل (DEA-CCR) بر اساس فرض CRS برای ارزیابی عملکرد روزنامههای چاپی مناسبتر است. همانطور که پیشتر اشاره شد، الگوهايCCR از جمله الگوهاي بازده به مقیاس ثابت است. به این معنی که هر نوع تغییر در ورودیها، همان نسبت تغییر در خروجیها را باعث می‌گردد. این الگو زمانى مناسب است كه افزایش در ورودیها نه باعث صرفه‌جویی شود و نه باعث بالا رفتن هزینه و همهی واحدها در مقياس، بهينه عمل كنند.
2-1- شاخص بهرهوری مالمکوئیست
شاخص بهرهوری مالمکوئیست یک رویکرد بسیار مفید در تحلیل پوششی دادهها برای اندازهگیری میزان پیشرفت و پسرفت واحدهای تصمیمگیرنده است که توسط پروفسور استن مالمکوئیست (1953) نامگذاری و توسط چاوز و همکاران (1982) معرفی شد (Jafari, 2014: 315) که میتوان از آن برای تجزیه و تحلیل تغییرات بهرهوری در چندین دوره استفاده کرد (Chen, Yang and Khoveyni, 2017: 36). این شاخص توسط چندین نویسنده (به عنوان مثال فار و همکاران، 1994) در چارچوب غیرپارامتریک توسعه یافته است (Song et al, 2019: 41). آنها شاخص بهرهوری مالمکوئیست را در چارچوب تحلیل پوششی دادهها به منظور ارزیابی بهرهوری عوامل کل (TFP)10، که برای تجزیه و تحلیل پیشرفت بهرهوری در طول زمان استفاده میشود، ایجاد کردند (Chen, Yang and Khoveyni, 2017: 36). این شاخص، عملکرد نسبی واحدهای تصمیمگیرنده را در دورههای مختلف با استفاده از تکنولوژی یک دورهی پایه محاسبه میکند (Jafari, 2014: 315). اودیک (2000)، با استفاده از این شاخص، کارایی و بهرهوری آژانسهای بازرسی وسایل نقلیه را بین سالهای (1989-1991) در نروژ ارزیابی کرده است. اسمیلد و همکاران (2004)، نیز با رویکرد پیشنهادی شاخص بهرهوری مالمکوئیست-تحلیل پوششی دادهها، عملکرد صنعت بانکداری کانادا را ارزیابی کردهاند. همچنین، بهرهوری کار در مناطق اتحادیهی اروپا، توسط فار و همکاران (2006) بررسی شده است. کوپر و همکاران (2007) نیز تحلیل میکنند که این شاخص ضمن اینکه رشد کل عوامل تولید را نشان میدهد، میتواند (1) پیشرفت یا رگرسیون را در کارایی فنی و (2) تغییرات تکنولوژی را در دو دورهی زمانی با چند ورودی و خروجی نشان دهد (Song et al, 2019: 41). چن، یانگ و خوینی (2017)، نیز با رویکرد تحلیل پوششی دادهها–مالمکوئیست به ارزیابی عملکرد پیشرفت مجلات علمی در حوزهی مدیریت و تحقیق در عملیات پرداختهاند. در واقع، شاخص مالمکوئیست میتواند تغییرات TFP را از دورهی t به دورهی (t + 1) با استفاده از تکنولوژی دورهی t اندازهگیری کند (Chen, Yang and Khoveyni, 2017: 38). در مقالهی حاضر، برای محاسبه شاخص بهرهوری مالمکوئیست بر اساس مدل (DEA-CCR) در ماهیت ورودی، ابتدا چهار مدل (Wang and Lan, 2011: 2761-2764) حل میکنیم: مدل (1): واحد مورد ارزیابی (
و
) و بقیه واحدهای (مرزPPS ) همه در زمان t هستند. =
ورودی واحد j ام در زمان t و 
= خروجی واحد j ام در زمان t است. مدل (2): واحد تحت ارزیابی در زمان (t+1) و بقیه واحدهای (مرزPPS) در زمان t هستند. مدل (3): واحد تحت ارزیابی در زمان t و بقیه واحدهای (مرز PPS) همه در زمان (t+1) هستند.
= ورودی واحد j ام در زمان (t+1) و 
= خروجی واحد j ام در زمان (t+1) است. مدل (4): واحد تحت ارزیابی و مرز هر دو در زمان (t+1) هستند. سپس، به کمک 
های بدست آمده از حل چهار مدل بالا، اعداد «تغییرات کارایی»11 و «تغییرات مرز»12 را محاسبه میکنیم. «تغییرات کارایی»، میزان رشد و افت هر واحد تصمیمگیرنده را «نسبت به خود» نشان میدهد. «اعداد بزرگتر یا مساوی یک نشان دهندهی رشد و اعداد کوچکتر از یک نشان دهندهی افت واحد تصمیمگیرنده است» (Cooper, Seiford and Tone, 2007:331). همچنین، عدد «شاخص مالمکوئیست» از حاصلضرب عدد «تغییرات کارایی» در عدد «تغییرات مرز» به دست میآید (Cooper, Seiford and Tone, 2007:330). عدد «شاخص مالمکوئیست»، میزان پیشرفت و پسرفت هر واحد تصمیمگیرنده را «نسبت به جامعهی تحت ارزیابی» نشان میدهد. همانند قبل، اعداد بزرگتر یا مساوی یک نشان دهندهی پیشرفت و اعداد کوچکتر از یک نشان دهندهی پسرفت واحد تصمیمگیرنده است.
2- انتخاب نمونهها (واحدهای تصمیمگیرنده)
در این پژوهش، رسانههای چاپی ایران (شامل روزنامهها) به عنوان واحدهای تصمیمگیرنده، در نظر گرفته شدهاند. از آنجایی که مدیران سازمانها با مدیریت خود و اعمال سیاستها و ادغام ورودیها، خروجیها را تولید میکنند، این واحدها را تصمیمگیرنده مینامند (جهانشاهلو، لطفی و نیکومرام؛ 1389: 13).
یک فرض اساسی تحلیل پوششی دادهها این است که همهی واحدهای تصمیمگیرنده در زمینهی ارزیابی، همگن هستند. هس و مورفی (2003)، شرایط زیر را برای انتخاب واحدهای تصمیمگیرنده پیشنهاد کردهاند: واحدهای تصمیمگیرنده از نظر فرآیند کار متجانس هستند و در فرآیند ارزیابی از شاخصهای ورودی و خروجی مشابه استفاده میکنند (Haas and Murphy, 2003: 531). واحدهای تصمیمگیرنده در این مقاله، 87 عنوان از روزنامههای (سراسری، استانی، منطقهای و محلی) ایران هستند که متعلق به گروه (رسانههای چاپی) میباشند و در محاسبات از شاخصهای ورودی و خروجی مشابه استفاده شده است؛ بنابراین، همگنی در میان واحدهای تصمیمگیرنده فرض شده است. مبنای انتخاب این واحدها به صورت هدفمند با تمرکز بر روزنامههایی است که در رتبهبندی معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد در دو سال متوالی (1394) و (1395) حضور داشتهاند. از آنجایی که دادههای مورد نیاز تنها از طریق این معاونت در دسترسی بود، بنابراین تنها روزنامههایی ارزیابی شدهاند که دادههای آنها از طریق وبسایت این معاونت در دسترس عموم بود. لازم به ذکر است شیوهنامهی این رتبهبندی توسط کارگروه توسعهی مطبوعات، اصلاح و تدوین شده و نتایج رتبهبندی سالانهی این معاونت از طریق دادههایی است که صاحبان روزنامهها در قالب فرمهای خوداظهاری در اختیار معاونت مطبوعاتی گذاشتهاند. واحدهای تصمیمگیرندهی انتخاب شده در جدول (1) نشان داده شده است. از آنجا که بنا بر منطق تحلیل پوششی دادهها، تعداد واحدهای تصمیمگیرنده بایستی بزرگتر یا مساوی سه برابر مجموع تعداد شاخصهای ورودی و خروجی در نظر گرفته شود (Cooper, Seiford and Tone, 2007:52)، در این پژوهش 87 روزنامه (به عنوان واحد تصمیمگیرنده) انتخاب شده است که طبق فرمول n
3 (m + s)، تعداد نمونهها مناسب خواهد بود. n = تعداد واحدهای تصمیمگیرنده، m= تعداد شاخصهای ورودی و s= تعداد شاخصهای خروجی.
دادههای مرتبط با شاخصهای اختصاصی روزنامهها به کمک کارشناسان معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد و از طریق وبسایت این معاونت اخذ شد. همچنین، محاسبات مورد نیاز جهت ارزیابی کارایی واحدهای تصمیمگیرنده نیز توسط نرم افزار «گمز» صورت گرفته است. این نرم افزار در سیستم عمومی مدلسازی ریاضی و به طور خاص برای مدلسازی و حل مسائل برنامهریزی ریاضی خطی، غیرخطی، مختلط و انواع دیگری از مسائل بهینهسازی طراحی شده است (gams, Website).
3- انتخاب شاخصهای ورودی و خروجی
ارزيابي «كارايي نسبي» واحدهای تصمیمگیرنده بر اساس الگوي تحليل پوششي دادهها نيازمند انتخاب وروديها و خروجيهاي كليدي اين واحدها و به كارگيري آنها در سنجش كارايي نسبي واحدهای تصمیمگیرنده است. در عمل تعداد زیادي از شاخصها را میتوان به عنوان عوامل در ارزیابی کارایی در نظر گرفت؛ اما انتخاب شاخصهاي ورودي و خروجی موثر، در ارزیابی کارایی یک واحد تصمیمگیرنده از اهمیت بالایی برخوردار است. بگز (2018)، تولید را تابعی از سرمایه و کار تعریف کرده است (Beggs, 2018, Website)، که به این رابطه در ادبیات موضوع، «تابع تولید»13 میگویند. بنابراین رابطهی: تولید = f (سرمایه و کار) را برای «تابع تولید» در نظر میگیریم. همچنین، ماجاسکی (2019)، «سرمایه» را به دو شکل سرمایهی فیزیکی و سرمایهی انسانی تعریف کرده است. سرمایهی فیزیکی عواملی هستند که در روند تولید کمک میکنند. پول نقد، املاک و مستغلات، تجهیزات و موجودی نمونههایی از سرمایهی فیزیکی هستند. حسابداران به سرمایهی فیزیکی به عنوان دارایی ملموس اشاره میکنند. سرمایهی انسانی نیز نمونههایی از داراییهای نامشهود شامل مالکیت معنوی (مانند مارکها، ثبت اختراعات، لیست مشتریان، توافقنامههای صدور مجوز و حسن نیت) است (Majaski, 2019, Website). سرمایهی انسانی در لغتنامه آکسفورد به صورت «مهارتها»ی نیروی کار که به عنوان یک منبع یا دارایی محسوب میشود»، تعریف شده است. به این مفهوم که سرمایهگذاری در افراد به عنوان مثال «آموزش، تعلیم و بهداشت» است و این سرمایهگذاری باعث افزایش بهرهوری فرد میشود (Goldin, 2014: 1). مارتینز و پرز (2014)، به شاخصهای ورودی مانند تعداد کارکنان، داراییها و بدهیها اشاره میکنند (Martinez and Perez, 2014: 716). از آنجا که در این پژوهش تمامی منابع سرمایهی فیزیکی روزنامهها قابل شناسایی نبودند، به کمک گروهی از خبرگان که در حوزهی رسانههای چاپی فعالیت داشتند، شاخص «مجموع یارانههای دولتی دریافتی» معادل «سرمایهی فیزیکی» و شاخص «تراز نویسندگان» و معادل «سرمایهی انسانی» انتخاب شد. همچنین «تعداد کارکنان بیمه شده» و «سابقهی فعالیت روزنامه» معادل «کار» در نظر گرفته شدند. لازم به ذکر است از آنجا که اطلاعات شاخص «تراز نویسندگان» تنها در سال (1395) در دسترس بود، این شاخص از محاسبات حذف شد.
فرزیپور (2011)، در مقالهی خود به فاکتور انعطافپذیر با عنوان «حجم اطلاعات ارائه شده به مخاطبان» (Farzipoor, 2011: 1695) و مارتینز و پرز (2014) به شاخصهای خروجی مانند فروش و سود اشاره میکنند (Martinez and Perez, 2014: 716). در نهایت، به کمک خبرگانی که در این حوزه فعالیت داشتند، شاخصهای «تیراژ»، «نسبت آگهی و محتوا» و «تعداد صفحات» به عنوان «شاخصهای خروجی» انتخاب شدند. همچنین، شاخص «امتیاز رتبهبندی» سالانه نیز به این شاخصها اضافه شد. بنابراین: 1) شاخصهای ورودی: مجموع یارانههای دولتی، تعداد کارکنان بیمهشده و سابقهی روزنامه و 2) شاخصهای خروجی: تیراژ، نسبت آگهی و محتوا، تعداد صفحات و امتیاز رتبهبندی، هستند.
یافتههای پژوهش
همانطور که پیشتر گفته شد شاخص بهرهوری مالمکوئیست یک رویکرد بسیار مفید در تحلیل پوششی دادهها برای اندازهگیری میزان پیشرفت و پسرفت واحدهای تصمیمگیرنده است. با توجه به مقدار زیاد دادهها، نمیتوان توضیح دقیق در اینجا ارائه کرد، بنابراین آمار توصیفی دادهها در جدول (2) خلاصه شده است. این جدول، دادههای شاخصهای ورودی و خروجی انتخاب شده را در دو سال متوالی (1394) و (1395)، جهت محاسبهی «تغییرات کارایی»، «تغییرات مرز» و «شاخص مالمکوئیست» نشان میدهد. شاخص «تعداد کارمندان بیمه شده»
، «سابقهی روزنامه» 
و «یارانههای دولتی دریافتی» 
، به عنوان شاخصهای ورودی و «تیراژ»
، «تعداد صفحات»
، «نسبت آگهی و محتوا» 
، و «امتیاز رتبهبندی» 
، به عنوان شاخصهای خروجی در نظر گرفته شده است. همچنین، 
وزنهای متناظر با هر یک از عوامل ورودی و خروجی هستند. در جدول (3)، نیز محاسبات مرتبط با «تغییرات کارایی»، «تغییرات مرز» و «شاخص مالمکوئیست» چند نمونه از روزنامهها نشان داده شده است. مطابق با این جدول، اعداد مرتبط با «تغییرات کارایی» واحدهای تصمیمگیرنده در ستون هفتم نشان داده شده است. در این ستون، اعداد بزرگتر یا مساوی یک نشان میدهد که واحد تصمیمگیرنده «نسبت به خودش» رشد داشته است و اعداد کوچکتر از یک، افت واحد را نشان میدهد. همچنین، در ستون نهم اعداد «شاخص مالمکوئیست» نشان داده شده است. این ستون نشان دهندهی آن است که هر واحد تصمیمگیرنده «نسبت به جامعهی تحت ارزیابی» چه تغییراتی داشته است. همانند قبل، اعداد بزرگتر یا مساوی یک نشان دهندهی پیشرفت و اعداد کوچکتر از یک نشان دهندهی پسرفت واحد مورد نظر میباشد. به عنوان نمونه، واحد تصمیم گیرندهی 9 (روزنامهی ابرار ورزشی)، در ستون «تغییرات کارایی» عدد 8.0732 را نشان میدهد، بنابراین روزنامه نسبت به خود، رشد داشته است. همچنین، عدد «شاخص مالمکوئیست» آن 1.5071 است که نشان دهندهی پیشرفت آن در جامعهی تحت ارزیابی میباشد. اعداد «تغییرات کارایی» و «شاخص مالمکوئیست» روزنامهی دنیای خودرو نیز نشان میدهد که این روزنامه با داشتن عدد کوچکتر از یک، به ترتیب افت و پسرفت داشته است. نمودار (1)، اعداد مرتبط با «تغییرات کارایی» و «شاخص مالمکوئیست» چند نمونه از روزنامهها را نشان میدهد.
نتایج ارزیابی پیشرفت و پسرفت 87 عنوان از روزنامههای ایران در جامعهی تحت ارزیابی با استفاده از شاخص بهرهوری مالمکوئیست بین سالهای (1394) و (1395) در جدول (4) نشان داده شده است. در مجموع، (33.33) درصد از روزنامهها در جامعهی تحت ارزیابی پیشرفت داشتهاند و (66.66) درصد از آنها پسرفت داشتهاند. مطابق با نمودار (2) و (3)، واحدهایی که عدد شاخص مالمکوئیست آنها یک و بزرگتر از یک است، پیشرفت داشته و واحدهایی که عدد شاخص مالمکوئیست آنها کوچکتر از یک است، پسرفت داشتهاند. همانطور که در نمودار (2) نشان داده شده است بیشترین پیشرفت مربوط به DMU51، DMU38 و DMU28 به ترتیب با عدد 2.4295 و2.0797 و 1.8995 است و کمترین پیشرفت مربوط به DMU14، DMU05 و DMU61 به ترتیب با عدد 1.0236، 1.0360 و 1.0536 است. همچنین، مطابق با نمودار (3) بیشترین پسرفت مربوط به DMU62، DMU79 و DMU17 به ترتیب با عدد 0.1429، 0.1514 و 0.1663 و کمترین پسرفت مربوط به DMU39، DMU22 و DMU56 به ترتیب با عدد 0.9422، 0.8736 و 0.8565 است.
بحث و نتیجهگیری
مقالهی حاضر، میزان پیشرفت و پسرفت کارایی روزنامههای چاپی ایران را بین سالهای (1394) و (1395) با استفاده از شاخص بهرهوری مالمکوئیست -که یک رویکرد علمی بسیار مفید در تحلیل پوششی دادهها است- ارزیابی کرده است. نتایج حاصل از اجرای مدل و ارزیابی تغییرات کارایی روزنامههای چاپی با شاخصهای درون سازمانی بین سالهای (1394) و (1395) نشان میدهد از 87 واحد تصمیمگیرندهی مورد ارزیابی، 29 واحد پیشرفت و 58 واحد پسرفت داشتهاند. در واقع، 33.33 درصد از این واحدها پیشرفت و 66.66 درصد از آنها پسرفت داشتهاند. واحدهای تصمیمگیرندهی 51، 38، 28، 63، 55، 52، 09، 30، 25 و 48 به ترتیب رتبهی یک تا ده را با بیشترین میزان پیشرفت و واحدهای 62، 79، 17، 60، 50، 66، 86، 67، 27 و 33 به ترتیب رتبهی یک تا ده را با بیشترین میزان پسرفت داشتهاند. همانطور که پیشتر اشاره شد، اودیک (2000)، کارایی و بهرهوری آژانسهای بازرسی وسایل نقلیه را در نروژ، اسمیلد و همکاران (2004)، عملکرد صنعت بانکداری را در کانادا و فار و همکاران (2006)، بهرهوری کار در مناطق اتحادیهی اروپا، را ارزیابی کردهاند. کوپر و همکاران (2007) نیز تحلیل میکنند که این شاخص ضمن اینکه رشد کل عوامل تولید را نشان میدهد، میتواند (1) پیشرفت یا رگرسیون را در کارایی فنی و (2) تغییرات تکنولوژی را در دو دورهی زمانی با چند ورودی و خروجی نشان دهد (Song et al, 2019: 41). همچنین، چن، یانگ و خوینی (2017)، به ارزیابی عملکرد پیشرفت مجلات علمی در حوزهی مدیریت و تحقیق در عملیات، پرداختهاند. در این مقاله، به کمک شاخص بهرهوری مالمکوئیست-تحلیل پوششی دادهها، عملکرد روزنامههای چاپی ایران ارزیابی شده است و محاسبات مرتبط با «تغییرات کارایی» و «شاخص مالمکوئیست» در جدول (3) نشان میدهد که تعدادی از واحدهای تصمیمگیرنده «نسبت به خود» و «نسبت به جامعهی تحت ارزیابی» در دو سال متوالی (1394) و (1395) چه تغییراتی داشتهاند. در نمودار (1) نیز اعداد مرتبط با «تغییرات کارایی» و «شاخص مالمکوئیست» آنها با هم مقایسه شده است. به عنوان نمونه، روزنامهی «ابتکار»، «نسبت به خود» رشد و «نسبت به جامعهی تحت ارزیابی» پسرفت داشته است. روزنامهی «دنیای اقتصاد» در هر دو حالت، رشد و پیشرفت داشته است اما «نسبت به خود»، رشد بیشتری را نشان میدهد.
به کارگیری شاخص بهرهوری مالمکوئیست -به عنوان یکی از ابزارهای نوین در تصمیمگیری علمی در سطح جهانی- به مدیران سازمانهای رسانهای کمک خواهد کرد تا ضمن ارزیابی واقعبینانهای از عملکرد سازمانی، نقاط ضعف را شناسایی کرده و عملکرد سازمان خود را بهبود بخشند. در این پژوهش، تغییرات بهرهوری عوامل کل (TFP) اکثر واحدها، کمتر از یک بوده و در مجموع، واحدهای تصمیمگیرندهی انتخاب شده بین سالهای (1394) و (1395)، رشد تکنولوژیکی منفی داشتهاند. بنابراین، با الگو قرار دادن واحدهایی که پیشرفت داشتهاند میتوان وضعیت بهرهوری را بهبود بخشید و باعث افزایش تولید از مقدار مشخصی نهاده و یا رسیدن به سطح مشخصی تولید با مصرف نهادهی کمتر شد. جهت بهبود عملکرد واحدهای ناکارا، متغیرهای کمکی14 واحدهایی با بیشترین پیشرفت را به عنوان الگو در نظر میگیریم و مطابق با آن نقاط ضعف هر واحد ناکارا را شناسایی و با کاهش در شاخصهای ورودی و افزایش در شاخصهای خروجی، واحدهای ناکارا را به کارا تبدیل میکنیم. به این منظور، میتوان متغیرهای کمکی واحدهای ناکارا را در دو مدل مربوط به زمان دوم -جایی که خود واحد در زمان (t+1) است- دید و بر اساس مقادیر آنها هر متغیر کمکی که مثبت است میبایست به سمت صفر میل داده شود.
با توجه به قابلیتهای شاخص بهرهوری مالمکوئیست نیز در تحقیقات آینده میتوان میزان پیشرفت و پسرفت واحدهای تصمیمگیرنده (که در این مطالعه ارزیابی شدهاند) را طی چند سال متوالی ارزیابی و عملکرد هر واحد را برای سال آینده پیشبینی15 کرد.
جدول (1): تعداد روزنامههای چاپی انتخاب شده به عنوان واحد تصمیمگیرنده
تقسیم بندی روزنامههای چاپی | تعداد روزنامهها (واحدهای تصمیمگیرنده) | درصد |
سراسری | 67 | 77.011 |
منطقهای | 7 | 8.045 |
استانی | 11 | 12.643 |
محلی | 2 | 0.311 |
جمع | 87 | 100 |
جدول (2): جدول آمار توصیفی شاخصهای ورودی و خروجی روزنامهها در سالهای (1394) و (1395)
سال (1394) | |||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Min | 0 | 0 | 109905 | 0.025 | 0.125 | 0 | 0.254 |
Max | 1 | 1 | 35494848 | 1 | 1 | 2 | 0.855 |
Mean | 0.133 | 0.550 | 4607547 | 0.111 | 0.375 | 2 | 0.453 |
Std.dev | 0.3890 | 0.3198 | 6663532 | 0.170853 | 0.23081 | 0.4991 | 0.1466 |
سال (1395) | |||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
Min | 0 | 0.063 | 496858 | 0.035 | 0.187 | 0 | 0.188 |
Max | 1 | 1 | 40934400 | 1 | 1 | 2 | 0.884 |
Mean | 0.317 | 0.650 | 3362989 | 0.125 | 0.375 | 0 | 0.402 |
Std.dev | 0.3528 | 0.3075 | 6554778 | 0.2219 | 0.1985 | 0.6513 | 0.1690 |
(واحد و مرز) در زمان اول e11 | (واحد در زمان اول) (مرز در زمان دوم) e12 | (واحد در زمان دوم) (مرز در زمان اول) e21 | (واحد و مرز) در زمان دوم e22 | تغییرات کارایی Catch-up | تغییرات مرز Frontier shift | شاخص مالمکوییست Malmquist Index | |
ابتکار | 0.1384 | 1.3869 | 0.171 | 0.341 | 2.4633 | 0.2237 | 0.5512 |
ابرار ورزشی | 0.0744 | 0.4958 | 0.1395 | 0.6004 | 8.0732 | 0.1867 | 1.5071 |
اطلاعات | 0.1459 | 0.2988 | 0.2181 | 0.3643 | 2.4966 | 0.5407 | 1.35 |
اعتماد | 0.1429 | 0.4116 | 0.2428 | 0.4534 | 3.172 | 0.4312 | 1.3679 |
ایران | 0.219 | 0.3821 | 0.2316 | 0.3786 | 1.7285 | 0.5922 | 1.0236 |
دنیای اقتصاد | 0.1434 | 0.3911 | 0.2103 | 0.4619 | 3.2205 | 0.4086 | 1.3159 |
دنیای خودرو | 0.75 | 3.2549 | 0.2831 | 0.6592 | 0.8789 | 0.3145 | 0.2765 |
شرق | 0.2154 | 0.5036 | 0.2288 | 0.4208 | 1.9535 | 0.4823 | 0.9422 |
کیهان | 0.2565 | 0.4485 | 0.4043 | 0.7589 | 2.958 | 0.552 | 1.6329 |
همشهری | 0.5931 | 0.9509 | 0.4304 | 0.6577 | 1.1089 | 0.6389 | 0.7084 |
نمودار (1): نمودار پیشرفت و پسرفت چند نمونه از روزنامهها بین سالهای (1394) و (1395)
جدول (4): آمار توصیفی میزان پیشرفت و پسرفت روزنامهها در جامعهی تحت ارزیابی بین سالهای (1394) و (1395)
Std.dev | Mean | Max | Min | % | تعداد واحدهای تصمیم گیرنده | شاخص مالمکوئیست |
0.3144 | 1.3618 | 2.4295 | 1.0236 | 33.33 | 29 | پیشرفت |
0.2350 | 0.5219 | 0.9422 | 0.1429 | 66.66 | 58 | پسرفت |
|
|
|
| 100 | 87 |
|
نمودار (2): نمودار پیشرفت روزنامهها در جامعهی تحت ارزیابی بین سالهای (1394) و (1395)
نمودار (2): نمودار پسرفت روزنامهها در جامعهی تحت ارزیابی بین سالهای (1394) و (1395)
[1] Media Organizations
[2] Performance Measurement
[3] Decision Making Units (DMUs)
[4] Data Envelopment Analysis (DEA)
[5] Malmquist Productivity Index (MPI)
[6] Print Media
[7] Constant Returns to Scale (CRS)
[8] Variable Returns to Scale (VRS)
[9] Prouduction Possibility Set (PPS)
[10] Total Factor Productivity (TFP)
[11] Catch-up
[12] Frontier-shift
[13] Production Function
[14] Slacks
[15] Forecast
فهرست منابع
- منابع فارسی
آذر، عادل؛ دانشور، مریم؛ خداداد حسینی، سیدحمید و عزیزی، شهریار (1391). طراحی مدل ارزیابی عملکرد گروههای کاری: رویکرد تحلیل پوششی دادههای چندسطحی. پژوهشهای مدیریت منابع سازمانی، 2 (2)، صص 22-1.
ایجادی مقصودی، آبتین؛ خلیلزاده، محمد و حافظالکتب، اشکان (1397)، رتبهبندی و ارزشیابی روشهای سنتی ارزیابی عملکرد سازمانی با محتوای تئوری و با استفاده از یک روش تصمیمگیری ادغامی. مجلهی مدیریت توسعه و تحول، 32، صص 65-51.
بختیاری، حسین (1397). طراحی مدل ارزیابی و رتبهبندی شبکههای استانی صدا و سیما با رویکرد تصمیمگیری چندمعیاره، فصلنامهی پژوهشهای ارتباطی، سال بیست و پنجم، شماره 2، پیاپی (94)، صص 101-79.
جهانشاهلو، غلامرضا؛ حسینزاده لطفی، فرهاد و نیکومرام، هاشم (1389). تحلیل پوششی دادهها و کاربرد آن. چاپ اول، تهران: انتشارات آثار نفیس.
داناييفرد، حسن؛ الوانی، مهدی و آذر، عادل (1383). روششناسي پژوهش كمي در مديريت: رويكردي جامع. تهران: انتشارات صفار.
رضائیان، علی (1388). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
سلطانیفر، محمد و یحیایی ایلهای، احمد (1391). طراحی مدل ارزشیابی عملکرد روابط عمومی موسسات اقتصادي–تجاري. فصلنامهی مطالعات رسانهای، سال هفتم، شماره 19، صص 19-11.
طبرسا، غلامرضا (1378). بررسی و تبیین نقش اقتضائات استراتژیک در انتخاب الگوی ارزیابی عملکرد سازمانهای دولتی. مجموعه مقالات دومین جشنوارهی شهید رجایی، ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی کشور، تهران: سازمان امور اداری و استخدامی کشور.
طبیبی، سید جمالالدین؛ ملکی، محمدرضا و دلگشایی، بهرام (1395). تدوین پایان نامه، رساله، طرح پژوهشی و مقالهی علمی. چاپ هشتم، تهران: انتشارات فردوس.
فرهنگی، علیاکبر و ببران، صدیقه (1393). مدیریت رسانه. چاپ اول، تهران: دفتر مطالعات و برنامهریزی رسانهها.
فرهنگی، علیاکبر و دانایی، ابوالفضل (1392). توسعه و اجرای سیستمهای ارزیابی عملکرد متوازن در سازمانهای رسانهای. تهران: انتشارات مکثنظر.
وفایی، فرهاد (1386). طراحی یک مدل ریاضی برای اندازهگیری کارایی مدلهای جبرانی MADM به کمک روش تحلیل پوششی دادهها (DEA) در سیستم امتیازدهی مدل تعالی EFQM. رسالهی دکتری، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده مدیریت و اقتصاد.
- منابع انگلیسی
Chen, K. Yang, G. and Khoveyni, M. (2017). “Measuring performance evolution of academic journals in management science and operations research: A DEA-Malmquist approach”. Journal of Management Science and Engineering, 2 (1), pp. 34-54.
Cooper, W.W. Seiford, L.M. and Tone, K. (2007). Data envelopment analysis: A comprehensive text with models, applications, references and DEA-solver software, 2nd ed. New York: Springer.
Farzipoor Saen, R. (2011). “Media selection in the presence of flexible factors and imprecise data”. Journal of The Operational Research Society (JORS), 62, pp. 1695–1703.
Fortunati, L. and O'sullivan, J. (2019). “Situating the social sustainability of print media in a world of digital alternatives”. Telematics and Informatics (T&I), 37, pp. 137-145.
Goldin, C. (2014). “Human Capital”, Handbook of Clio metrics, Department of economics Harvard university and national bureau of economic research.
Haas, D.A. and Murphy, F.H. (2003). “Compensating for non-homogeneity in decision-making units in data envelopment analysis”. European Journal of Operational Research (EJOR), 144, pp. 530–544.
Heini, O. (2007). “Performance measurements: Designing a generic measure and performance indicator model”. Department of Information Systems of the University of Geneva, 136 Pages.
Jafari, Y. (2014). “Malmquist productivity index for multi time periods”. International Journal of Data Envelopment Analysis (IJDEA), 2, pp. 315-322.
Jantunen, A. Tarkiainen, A. Chari, S. and Oghazi, P. (2018). “Dynamic capabilities, operational changes, and performance outcomes in the media industry”. Journal of Business Research (JBR), 89, pp. 251-257.
Jiao, H. Alon, I. Koo, C. K. and Cui, Y. (2013). “When should organizational change be implemented? The moderating effect of environmental dynamism between dynamic capabilities and new venture performance”. Journal of Engineering and Technology Management (JET-M), 30 (2), pp. 188-205.
Makkonen, H. Pohjol, M. and Olkkonen, R. (2014). “Dynamic capabilities and firm performance in a financial crisis”. Journal of Business Research (JBR), 67 (1), pp. 2707- 2719.
Martinez-Nunez, M. and Perez-Aguiar, W. S. (2014). “Efficiency analysis of information technology and online social networks management: An integrated DEA-Model assessment”. Information & Management (I&M), 51, pp. 712-725.
Moullin, M. (2007). “Linking performance measurement and organisational excellence”. International Journal of Health Care Quality Assurance (IJHCQA), 20 (3), pp.181-183.
Neely, A. Gregory, M. and Platts, K. (1995). “Performance measurement system design: A literature review and research agenda”. International Journal of Operations & Production Management (IJOPM), 25 (12), pp. 1228- 1263.
Song, Y. Schubert, T. Liu, H. and Yang, G. (2019). “Measuring scientific productivity in China using Malmquist productivity index”. Journal of Data and Information Science (JDIS), 4 (1), pp 32–59.
Teece. D.J. (2018). “Business models and dynamic capabilities”. Long Range Planning, 51 (1), pp. 40-49.
Wang, Y. M. and Lan, Y. X. (2011). “Measuring Malmquist productivity index: A new approach based on double frontiers data envelopment analysis”. Mathematical and Computer Modelling, 54, pp. 2760-2771.
Wirtz, B. W. (2011), “Media and internet management”, Wiesbaden, Germany: Gabler Verlag, 2011 edition (July 14, 2011). ISBN-13: 978-3-8349-3010-1 (paperback), 569 pages.
- سایتهای اینترنتی
Beggs, j. (2018). Learn About the Production Function in Economics. Available at: https://www.thoughtco.com/the-production-function-overview-1146826 [cited 2018 Dec 23].
Majaski, Ch. (2019). Human Capital vs. Physical Capital: What's the Difference? Available at: https://www.investopedia.com/ask/answers/062616/human-capital-vs-physical-capital-what-difference.asp [cited 2019 Feb 25].
https://definitions.uslegal.com/m/media-organization/
https://www.merriam-webster.com/dictionary/newspaper
https://www.goodreads.com/quotes/166961-when-you-can-measure-what-you-are-speaking-about-and
https://press.farhang.gov.ir/fa/home
https://www.gams.com/products/introduction/
سکوی نشر دانش
پیوندهای سایت
مراکز مرتبط
پشتیبانی
صفحات رسمی
حقوق این وبسایت متعلق به سامانه مدیریت نشریات دانشگاه آزاد اسلامی است.
حق نشر © 1403-1400