رعایت اخلاق حرفه ای در تلگرام خبری ( انتخابات ریاست جمهوری 1396 )

محورهای موضوعی : مدیریت رسانه

ناهید خوشنویس ¹ (دانشجوی دکتری گروه علوم ارتباطات،واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران (نویسنده مسئول))
طهمورث شیری ² (دانشیار گروه جامعه شناسی ،واحد تهران مرکزی ،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران)

تاریخ دریافت : 1397/06/19 تاریخ پذیرش : 1397/12/29 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: انتخابات, ریاست جمهوری, شبکه های اجتماعی, تلگرام, اخلاق حرفه ای,

چکیده مقاله :

اخلاق رسانه ای نقطه تلاقی علم اخلاق و علم رسانه یا ارتباط جمعی است. اخلاق حرفه ای اکنون از فضای وسایل ارتباط جمعی سنتی به تکنولوژی های نوینی چون شبکه های اجتماعی، منتقل شده است. این تحقیق با هدف بررسی مقایسه ای رعایت اخلاق حرفه ای در اخبار سال منتهی به انتخابات ریاست جمهوری 1396 در تلگرام خبری انجام شد. روش اجرای تحقیق تحلیل محتوای کمی بوده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کانال های تلگرامی ایسنا و ایران( معتدل)، شرق و آفتاب نیوز(اصلاح طلب)، تسنیم و فارس( اصولگرا) بود. از هر کانال 115خبر که در محدوده زمانی سال منتهی به انتخابات ریاست جمهوری 1396 انتخاب شد و از جهت شاخص های 12گانه اخلاق حرفه‌ای مورد بررسی قرار گرفت. داده های بدست آمده با استفاده از جداول دوبعدی و آزمون خی دو مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که شاخص های رعایت مقابله با تشدید اختلافات، رعایت ترور شخصیت واستفاده از الفاظ و کلمات مغایر شئونات اجتماعی، رعایت احترام، رعایت استقلال، انصاف و بی طرفی، رعایت پاسخگویی به سوالات افکار عمومی،رعایت دقت، رعایت قانون گرایی، رعایت پایبندی به منافع ملی، رعایت احترام به ارزش های جهانی و تنوع فرهنگ ها، رعایت نقدپذیری و استفاده توهین آمیز از عکس و فیلم و متن در بین کانال های تلگرامی مورد مقایسه(اصولگرا، اصلاح طلب و معتدل) از نظر محتوی دارای تفاوت معناداری نیست و شاخص رعایت انسجام و همبستگی ملی در بین کانال های تلگرامی مورد مقایسه(اصولگرا، اصلاح طلب و معتدل) از نظر محتوی دارای تفاوت معناداری است.

چکیده انگلیسی:

Abstract Media ethics is a crossroads of ethics and media science or mass communication. Professional ethics has now moved from traditional media to new technologies such as social networks. This research was conducted with the aim of reviewing the comparative observance of professional ethics in the news of the year leading up to the 1396 presidential election on social networks. The method of conducting research has been quantitative content analysis. The statistical population of this research included Isna and Iran channels (Moderate), sharq and Aftab News (Reformist), Tasnim and Fars (Orientalist). Of each channel, 115 news outlets were selected for the period of the year leading up to the presidential election of 1396 and examined for 12 indicators of professional ethics. Data were analyzed using two-dimensional tables and chi-square test. Findings of the research showed that the coping styles of escalation of differences, observance of personality assassination and the use of words and conflicting words of social preferences, observance of respect, observance of independence, fairness and impartiality, observance of answering questions of public opinion, observance of accuracy, observance of legality Respect for national interests, respect for global values and diversity of cultures, respect for criticism and offensive use of photographs, films and texts in comparable telegram channels (principled, reformist, and moderate) in terms of content of difference The National Coherence and National Solidarity Index is not significant in comparable telegraph channels. The three (fundamentalist, reformist, and moderate) have a significant difference in terms of content.

متن کامل:



رعایت اخلاق حرفه ای در تلگرام خبری (انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 1396)

چکیده

اخلاق رسانه اي نقطه تلاقي علم اخلاق و علم رسانه يا ارتباط جمعي است. اخلاق حرفه ای اکنون از فضای وسایل ارتباط جمعی سنتی به تکنولوژی های نوینی چون شبکه های اجتماعی، منتقل شده است. این تحقیق با هدف بررسی مقایسه ای رعایت اخلاق حرفه ای در اخبار سال منتهی به انتخابات ریاست جمهوری 1396 در تلگرام خبری انجام شد. روش اجرای تحقیق تحلیل محتوای کمی بوده است. جامعه آماری این تحقیق شامل کانال های تلگرامی ایسنا و ایران( معتدل)، شرق و آفتاب نیوز(اصلاح طلب)، تسنیم و فارس( اصولگرا) بود. از هر کانال 115خبر که در محدوده زمانی سال منتهی به انتخابات ریاست جمهوری 1396 انتخاب شد و از جهت شاخص های 12گانه اخلاق حرفه­ای مورد بررسی قرار گرفت. داده های بدست آمده با استفاده از جداول دوبعدی و آزمون خی دو مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که شاخص های رعایت مقابله با تشدید اختلافات، رعایت ترور شخصیت واستفاده از الفاظ و کلمات مغایر شئونات اجتماعی، رعایت احترام، رعایت استقلال، انصاف و بی طرفی، رعایت پاسخگویی به سوالات افکار عمومی،رعایت دقت، رعایت قانون گرایی، رعایت پایبندی به منافع ملی، رعایت احترام به ارزش های جهانی و تنوع فرهنگ ها، رعایت نقدپذیری و استفاده توهین آمیز از عکس و فیلم و متن در بین کانال های تلگرامی مورد مقایسه(اصولگرا، اصلاح طلب و معتدل) از نظر محتوی دارای تفاوت معناداری نیست و شاخص رعایت انسجام و همبستگی ملی در بین کانال های تلگرامی مورد مقایسه(اصولگرا، اصلاح طلب و معتدل) از نظر محتوی دارای تفاوت معناداری است.

کلیدواژه ها: اخلاق حرفه ای، انتخابات، ریاست جمهوری، شبکه های اجتماعی، تلگرام.

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

اخلاق رسانه اي امري دروني و مرتبط با ارزش ها و هنجارهاست. بدين مفهوم دروني است كه مجموعه قواعد و اصول اخلاق بايد توسط ارتباط گر و سازمان ارتباطي رعايت شود و از اين نظر با حقوق و قانون رسانه ها متفاوت است. چه بسا بسياري از شگردهاي رسانه اي كه به ظاهر با هيچ اصل و بند و تبصره اي از حقوق و قانون منافاتی نداشته باشد ،اما با اصول اخلاق منافات دارد. از سوي ديگر اخلاق رسانه اي با ارزشها و هنجارها سروكار دارد. لذا اخلاق رسانه اي اگر چه تابع اصول و قواعدي كلي و جهان شمول است اما به سبب ريشه گرفتن آن از مجموعه ارزش هاي بطن جامعه مي تواند از جامعه و فرهنگي به جامعه و فرهنگ ديگر متفاوت و متغير باشد. از اين رو تدوين اصول كلي اخلاق رسانه اي به سادگي تدوين قواعد كلي حقوق رسانه ها نيست و در هر فرهنگ و جامعه اي، تعاريف و محدوده هاي خاص خود را دارد. در دايره المعارف بين المللي ارتباطات، اخلاق رسانه اي زير مجموعه اي از اخلاق عملي و يا حرفه اي دانسته شده كه از تركيب توصيف و تئوري تشكيل شده است. در اين دايره المعارف آمده است : اخلاق رسانه اي شاخه اي جديد ولي مهم از اخلاق حرفه اي است. در نتيجه بسياري از مقررات اخلاقي كه در اين مورد وضع شده اند در بهترين شكل خود، تنها رهنمود هاي هنجاري هستند كه بر هيچ فلسفه اخلاقي مشتركي مبتني نيستند و روزنامه نگاران و ارتباط گران، بسته به موقعيت، به نحوي خاص با آنها روبرو مي شوند. تصويب قوانين گسترده، براي اعمال چنين هنجارهايي كه دوام و مقبوليت آنها مورد ترديد است، بسيار غير عملي است(کاسوما، 1375: 143-123). به دليل تنوع ارزش ها و هنجارهاي موجود در فرهنگها و جوامع مختلف، تدوين نظام نامه هاي اصول اخلاق حرفه اي رسانه اي كه شكل جامع و شامل و عام داشته باشد، بسيار مشكل است و در صورت تحقق، چندان مشكل گشا نخواهند بود. در گزارش كميسيون مك برايد درباره حقوق حرفه اي و اصول اخلاقي رسانه اي با بيان تاريخچه اي از تدوين هنجارهاي اخلاق حرفه اي كه نخستين بار در دهه 1920 آغاز شد آمده است.

شبكه اجتماعي، سايت يا مجموعه سايتي است كه به كاربراني كه دوست دارند علاقه‌مندي‌ها، افكار، فعاليت‌هاي خودشان را با ديگران به اشتراك بگذارند و ديگران هم با آنان به اشتراك بگذارند، اين امكان را مي‌دهد. استفاده از خدمات شبكه‌هاي اجتماعي، روز به روز محبوبيت بيش‌تري پيدا مي‌كند. ضریب نفوذ شبکه های اجتماعی روز به روز در ایران بیشتر می شود. بر اساس آخرین نظر سنجی انجام شده توسط مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران، میزان عضویت شهروندان در شبکه های اجتماعی به این نحو بوده است که 52 درصد مردم عضو شبکه های اجتماعی هستند و این نشان می دهد بیش از نیمی از مردم کشور از این شبکه ها استفاده می کنند و قدرت شبکه های اجتماعی روز به روز در زندگی روزمره افزایش دارد .

رویدادهای سیاسی سال‌های اخیر از انتخاب باراک اوباما به ریاست‌جمهوری آمریکا گرفته است تا ناآرامی‌های پس از انتخابات جمهوری اسلامی ایران، همگی متأثر از فعالیت‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی بودند. با توجه به اینکه شبکه‌های اجتماعی فضایی را برای ارتباطات درون‌گروهی و برون‌گروهی و همچنین تعامل میان موافقان و مخالفان فراهم می‌آورند، ابزار مناسبی برای گفت‌وگوهای سیاسی شناخته می‌شوند؛ به طوری که به نظر عده‌ای این کارکردها و قابلیت‌های شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند یک حوزه‌ی عمومی جدید را خلق کند. میناوندچال این چنین می‌گوید: ( اینترنت، قابلیت و امکان ایفای سه کارکرد حوزه‌ی عمومی یعنی تأمین دسترسی همگانی، شکل دادن به افکار عمومی و انجام کنش‌های جمعی سیاسی را دارد) وی، با اشاره به قابلیت اینترنت، یادآور می‌شود که توانایی‌های فنی و ارتباطی اینترنت این امکان را می‌دهد که به عنوان ابزار گفت‌وگو، کارکردهای مفروض حوزه‌ی عمومی را تحقق بخشد؛ هرچند که در این بین، آماده بودن شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی شرط لازم تحقق چنین امری است. قاعدتاً سیاست‌مداران همه‌ی رسانه‌ها را برای نظارت و کنترل به کار می‌گیرند تا بتوانند ایده‌هایشان را گسترش دهند. به نظر می‌رسد در عرصه‌ی سیاسی و اجتماعی تعامل با مخاطبان، طرفداران و رأی‌دهندگان بسیار اهمیت یافته است؛ به گونه ای که تعامل با مشارکت‌کنندگان نه فقط لازم بلکه واجب و ضروری است (جهرمی بصیریان، 1392)

. حال در این تحقیق تلاش شده است تا در یابیم، با توجه به این که ما در عصر تکنولوژی های نوینی چون شبکه های اجتماعی، وب سایت ها و... هستیم و خواسته و ناخواسته همه ی جامعه درگیر آن شده است و به عنوان مخاطبان فعال به شما می آیند؛ تلگرام خبری ایرانی چگونه و به چه میزان اخلاق حرفه ای را در مورد مسایل سیاسی و مشارکت های اجتماعی چون، انتخابات، تبلیغات و موضوعات پیرامون انتخابات ریاست جمهوری رعایت می کنند؟جناح های اصلی سیاسی در ایران، جناح های معتدل، اصول گرا و اصلاح طلب می باشد. آیا این جناح ها در ایام انتخابات، اصول اخلاقی را در شبکه های اجتماعی خود، یکسان رعایت می کنند یا خیر؟

روش‌شناسی 

در این بخش ابتدا روش تحقیق و سپس جامعه آماری و جمعیت نمونه مورد مطالعه و روش نمونه‌گیری مشخص شده است. پس از آن روش گردآوری داده‌ها و ابزار پژوهش و روایی (اعتبار) و قابلیت اعتماد (پایایی) آن تعیین شده و در پایان روش تحلیل داده‌ها مشخص شده است. روش اصلی مورد استفاده در اين تحقيق، روش تحليل محتوا است كه داده‌هاي آن با استفاده از مولفه های تعیین شده، گردآوري و با توجه به نحوه گردآوری داده‌ها، روش تحقیق، روش ترکیبی است.

 با روش تحليل محتوا مولفه های اخلاق حرفه ای در کانال های انتخاب شده مورد بررسی قرار گرفته اند. تحلیل محتوا به هر روش استنباطی اطلاق می شود که به صورت منظم و عینی به منظور تعیین ویژگی های پیام ها به کار برده می شود

تحليل محتواي ترکیبی، پژوهش هایی هستند که با استفاده از ترکیب دو مجموعه روش های تحقیق کمی و کیفی به انجام می رسند(دلاور ، 1392 275-280).

جمعیت آماري و حجم نمونه

در هر تحقيق، جامعه آماري مورد بررسي تركيبي از مواردی است كه با خصوصيات شخصي تطبيق مي كند

از آنجا که محقق از دو روش تحلیل محتوی کمی و مصاحبه ی عمیق (کیفی ) استفاده کرده لذا جامعه ی آماری دو لایه است

لایه اول : جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه خبرگزاری های ایران که دارای تلگرام خبری هستند

.که تعداد کل خبرگزاری های ایرانی شامل 28 تلگرام خبری می باشدو قاعدتا جناح های اصلاح طلب، اصولگرا و معتدل در بر می گیرد.

که از بین 28 تلگرام خبری، شش کانال تلگرام خبری انتخاب شده است

·       ایسنا و ایران: معتدل

·       شرق و آفتاب نیوز: اصلاح طلب

·       تسنیم و فارس: اصولگراه

لایه دوم:متخصصان و اساتید علوم ارتباطات هستند.که از بین آنها ده نفر جهت مصاحبه ی عمیق انتخاب شدند      

روش نمونه گیری

در لایه اول که شامل کلیه تلگرام های خبرگزاری هامی شود ، روش نمونه گیری هدفمند بوده است و توسط خود محقق این 6 کانال تلگرام خبری انتخاب شده است.

و این 6 کانال تلگرام خبری در20 روز منتهی به انتخابات ریاست جمهوری ( 8 تا 27 اردیبهشت 1396) بررسی شده است.

در لایه دوم از روش گلوله برفی استفاده شده است. متخصصان و اساتید علوم ارتباطات هر کدام، شخص بعدی را معرفی می کنند.

روش‌پژوهش

در این تحقیق از سه روش اسنادی، تحلیل محتوی كمی و مصاحبه عمیق استفاده شده است. شاخص های اخلاق حرفه ای را از طریق روش اسنادی بدست آورده ایم.

که در این مقاله روش تحقیق کیفی مطرح نشده است. انشا الله در مقاله ی بعدی ارایه خواهد شد

 

جدول 1- شاخص های اخلاق حرفه ای مورد بررسی در کانال های تلگرامی

1) تحریک افکار عمومی در ایجاد اختلافات 2) ایجاد تفرقه سیاسی، ایدئولوژیک ،مذهبی و سیاسی 3) عدم حمایت از فعالیت های صلح طلبانه	1 )رعایت مقابله با تشدید اختلافات
1) هرزه نگاری سیاسی با رویکرد توهین به جامعه 2) ترور رسانه ای و عدم تخریب رقیب 3)اغتشاش های کلامی 4) تهمت و دروغ بستن به افراد 5)کنایه کاندیدا به هم 6)کنایه سایرین به کاندیداها 7)فیلم اعتراض به کاندیدا	2) رعایت عدم ترور شخصیت و استفاده از الفاظ و کلمات مغایر شئونات اجتماعی
1) عدم احترام به منافع ملی 2)عدم احترام و عدم سرکوب کاندیداهای رقیب 3) عدم احترام به حریم خصوصی و شئون انسانی 4)عدم احترام به حقوق شهروندی 5)عدم احترام به زنان	3) رعایت احترام
1)عدم نقد دو طرفه از جناح خودی و غیر خودی 2)عدم رعایت عدالت 3)رعایت صداقت و راستگویی 4)دفاع کاندید از خود در مقابل سخنان زشت دیگران 5) حمایت از هم حزبی 6)برابری هر دوجناح 7) شوخی رقابتی 8)با کنایه صحبت کردن در عمل نکردن دولت به وعده های قبلی	4)استقلال-انصاف - بی طرفی
1)باور داشتن به حق دستیابی آزاد مردم به اطلاعات(افشاگری 2)تکذیب شایعه	5)رعایت پاسخگویی به سوالات افکار عمومی
1)استفاده از آمار و ارقام مستند 2)عدم استفاده از متن های مبهم و چند پهلو 3)عدم سرقت ادبی	6)رعایت دقت
1)رعایت بخشنامه های صادره در مورد عملکرد مطبوعات،کانال های خبری 2)رعایت قوانین انتخابات 3)پرهیز از جعل اسناد 4) عدم رعایت تساوی در حجم محتوی مربوط به کاندیداهای مختلف 5) پیش بینی نتایج	7)قانون گرایی
1)عدم استفاده از تحلیل های معاندین درباره انتخابات 2)عدم بزرگ نمایی تحلیل های مخالفین نظام درباره انتخابات 3) طرح دشمنی سایر کشورها با ایران	8)رعایت پایبندی به منافع ملی
1)احترام به اقوام مختلف 2)احترام به تنوع فرهنگی 3)احترام به کل اقشار جامعه 4) دعوت کاندید به حضور مردم در انتخابات 5)حمایت افراد مشهور از کاندیدا	9)انسجام و همبستگی ملی
1)رعایت آزادی بیان 2)رعایت دموکراسی 3)احترام به صلح و دوستی و همزیستی مسالمت آمیز 4) عدم احترام به کشورهای همسایه	10)احترام به ارزش های جهانی و تنوع فرهنگ ها
1)مطالعه و بررسی انتقادات صورت گرفته 2)پذیرش انتقادات صحیح صورت گرفته	11)رعایت نقد پذیری
1)متن 2) عکس 3)فیلم بازسازی شده	12) بی اخلاقی در قالب های مختلف

 

پايايي(اعتماد) تحقیق

در این پژوهش، قابليت اعتماد ابزار اندازه­گیری تحقيق، چنین تعريف شده است: زماني كه يك آزمون تحت شرايط مشابه به كارگرفته مي­شود، نتايج آن تا چه حد مي تواند يكسان باشد. كيفيت داده ها تا حد قابل ملاحظه اي نشان دهنده قابل اعتماد بودن روش اندازه گيري مورد استفاده است. مسئله قابل اعتماد بودن روش اندازه گيري، چه در تحليل محتوا و چه در روش تحقيق، مسئله اي اساسي است و اگر شخص نتواند به نحوه اندازه گيري اطمينان داشته باشد، نمي تواند به تحليل هايي كه از آن داده ها حاصل مي شود، اطمينان كند.

عوامل مهمي كه در پايايي يك تحليل محتوا دخالت دارند عبارت اند از: تعريف مفاهيم و عملياتي كردن آنها، آموزش كد گذاران در به كار گيري صحيح آن مفاهيم و سنجه هاي رياضي براي محاسبه قابليت اعتماد كه امكان ارزيابي پروتكل تحليل محتوا و قابل اعتماد بودن كد گذاران را فراهم مي كند. قابليت تكرار يكي از ويژگي هاي علم است(بروجردي علوي، 1391). در این تحقیق جهت تعیین اعتماد ابزار تحقیق، این ابزار در اختیار کدگذران مختلفی قرار گرفت و میزان تشابه کدگذاری ها مورد بررسی قرار گرفت که تشابه کدگذاری ها برابر با 0.062 بود.

جدول 3-2- آلفای کرونباخ پرسشنامه تحقیق

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.062	12

 

جدول 3-3- آلفای کرونباخ پرسنامه تحقیق به تفکیک هر مقوله

	Scale Mean if Item Deleted	Scale Variance if Item Deleted	Corrected Item-Total Correlation	Cronbach's Alpha if Item Deleted
رعایت.مقابله.با.تشدید.اختلافات	224.16	1428104.568	.067	.062
رعایت.عدم.ترور.شخصیت	138.36	349230.075	.032	.136
رعایت.احترام	191.29	1174853.349	.024	.053
استقلال.انصاف.بی.طرفی	199.50	1379842.340	.174	.033
پاسخگویی.به.سوالات.افکار.عمومی	224.23	1428396.582	.062	.062
رعایت.دقت	224.79	1428409.206	.159	.062
قانون.گرایی	217.78	1409873.682	.050	.055
رعایت.پایبندی.به.منافع.ملی	222.46	1426826.830	-.001	.063
انسجام.و.همبستگی.ملی	186.00	1367358.768	.067	.043
احترام.به.ارزش.های.جهانی	201.38	1386141.056	.051	.050
رعایت.نقدپذیری	224.95	1429026.611	-.010	.063
بی.اخلاقی.درقالبهای.مختلف	223.86	1428779.162	.075	.063

روايي(اعتبار) تحقیق

كيفيت چيزي است كه اغلب در ذهن افراد وجود دارد. اين سوال به خوبي مسئله اعتبار در تحليل محتوا را روشن مي كند. آيا واقعا سنجه هاي مورد استفاده مي توانند مفاهيم مورد نظر را اندازه گيري كنند (همان). در اين تحقيق روایی صوری يا روايي محتوایی ابزار اندازه گيري با استفاده از نظرات كارشناسانی که در زمینه تحلیل محتوای محتوای دیجیتالی و مجازی متخصص هستند، پذیرفته شده است. جهت بررسی روایی تحقیق از روایی صوری و محتوا استفاده گردید. به این شکل که پرسشنامه معکوس تحقیق در اخیار 5نفر از اساتید حوزه ارتباطات قرار گرفت و روایی صوری و محتوایی آن توسط اساتید مذکور تایید شد و آنها این پرسشنامه را جهت بررسی موضوع تحقیق مناسب دانسته اند.

- روش گردآوري داده ها

ابزار گردآوري داده هاي اين تحقيق روش تحليل محتوا است كه به همين منظور كد نامه اي در محيط اس پي اس اس طراحي و اطلاعات مورد نظر بصورت فراواني و درصد در قالب آن دسته بندی، تحليل و استخراج شدند.

- روش تجزيه و تحليل داده ها

 در تحليل محتواي ترکیبی، تحليل متون به روش کیفی با استفاده از مولفه ها و شاخص های بدست آمده انجام گرفت و سپس فرايند تحليل کمی داده ها که شامل روش هاي آماري به صورت جداول دو بعدی است ارائه شده است. روش هاي آماري ابزارهايي هستند كه داده ها را طوري خلاصه مي كنند كه بتوان به درستي به الگو هاي موجود در درون محتوا رسيد. اين بخش به محققان كمك مي كند تا به شکلی كارآمد و منطقي درباره تحليل داده هايي كه به طور كمي جمع آوري شده اند، فكر كنند

به منظور تجزيه وتحليل داده ها در اين مطالعه از بسته آماري نرم افزار SPSS ¹  استفاده شده است. در اين نرم افزار، داده ها به صورت كدهاي تعريف شده وارد برنامه شده و سپس محاسبات آماری لازم انجام شده است. در نرم افزار SPSS داده ها در صفحه daa view وارد و سرانجام با تجزيه و تحليل داده های خام، جداول و نمودارهای تحقيق تهيه شده اند. در اين بررسی بخش عمده يافته ها به صورت جداول و نمودارهای دوبعدی ارائه شده است.

یافته ها

در زمینه رعایت مقابله با تشدید اختلافات تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه تحریک افکار عمومی در ایجاد اختلافات، و کمترین فراوانی متلق به گزینه عدم حمایت از فعالیت های صلح طلبانه بوده است

 

نمودار1- رعایت مقابله با تشدید اختلافات براساس جهت گیری سیاسی

در زمینه رعایت عدم ترور شخصیت کانال تسنیم، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه کنایه سایرین به کاندیداها، در کانال فارس، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه اغتشاش های کلامی، در کانال آفتاب نیوز بیشترین فراوانی متعلق به گزینه اغتشاش های کلامی، در کانال شرق بیشترین فراوانی متعلق به گزینه کنایه سایرین به کاندیداها، در کانال ایسنا بیشترین فراوانی متعلق به گزینه فیلم اعتراض به کاندیدا، در کانال روزنامه ایران بیشترین فراوانی متعلق به گزینه اغتشاش های کلامی بوده است

 

نمودار2- رعایت عدم ترور شخصیت براساس جهت گیری سیاسی

در کانال تسنیم، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه کنایه سایرین به کاندیداهاو کمترین فراوانی متعلق به گزینه هرزه نگاری سیاسی، در کانال فارس، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه اغتشاش های کلامی و کمترین فراوانی متعلق به گزینه های ترور رسانه ای و عدم تخریب رقیب و کنایه سایرین به کاندید ، در کانال آفتاب نیوز بیشترین فراوانی متعلق به گزینه اغتشاش های کلامی و کمترین فراوانی متعلق به گزینه کنایه کاندید ها بهم، در کانال شرق بیشترین فراوانی متعلق به گزینه کنایه سایرین به کاندیداها و کمترین فراوانی متعلق به گزینه تهمت و دروغ بستن به افراد، در کانال ایسنا بیشترین فراوانی متعلق به گزینه فیلم اعتراض به کاندیدا و کمترین فراوانی متعلق به گزینه تهمت و دروغ بستن به افراد، در کانال روزنامه ایران بیشترین فراوانی متعلق به گزینه اغتشاش های کلامی و کمترین فراوانی متعلق به گزینه هرزه نگاری سیاسی بوده است.

 

نمودار3- رعایت احترام براساس جهت گیری سیاسی

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه عدم احترام به منافع ملی، و کمترین فراوانی متعلق به گزینه عدم احترام به زنان بوده است.

در گزینه عدم احترام به منافع ملی بیشترین فراوانی متعلق به ، آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه عدم احترام و سرکوب کاندید های رقیب بیشترین فراوانی متعلق به روزنامه ایران و کمترین فراوانی متعلق به ایسنا و در گزینه عدم احترام به حریم خصوصی و شِِئون انسانی بیشترین فراوانی متعلق به تسنیم و کمترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و در گزینه عدم احترام به حقوق شهروندی بیشترین فراوانی متعلق به فارس و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه عدم احترام به زنان بیشترین فراوانی متعلق به شرق و روزنامه ایران و کمترین فراوانی متعلق به تسنیم می باشد

 

نمودار-4- نمودار دو بعدی استقلال، انصاف و بی طرفی*عنوان کانال

 

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه حمایت از هم حزبی و کمترین فراوانی متعلق به گزینه عدم رعایت عدالت بوده است.

در گزینه عدم نقد دو طرفه از جناح خودی و غیر خودی بیشترین فراوانی متعلق به شرق و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه عدم رعایت عدالت بیشترین فراوانی متعلق به شرق و کمترین فراوانی متعلق به روزنامه ایران و فارس و در گزینه رعایت صداقت و راستگویی بیشترین فراوانی متعلق به ایسنا و در گزینه دفاع کاندید از خود در مقابل سخنان زشت دیگران بیشترین فراوانی متعلق به تسنیم وکمترین فراوانی متعلق به آفتاب و در گزینه حمایت از هم حزبی بیشترین فراوانی متعلق به روزنامه ایران و کمترین فراوانی متعلق به شرق و ایسنا و در گزینه برابری هر دو جناح بیشترین فراوانی متعلق به ایسنا و کمترین فراوانی متعلق به تسنیم و در گزینه شوخی رقابتی بیشترین فراوانی متعلق به شرق و کمترین فراوانی متعلق به ایسنا و در گزینه با کنایه صحبت کردن در عمل نکردن دولت به وعده های قبلی بیشترین فراوانی متعلق به فارس و کمترین فراوانی متعلق به ایسنا می باشد

 

نمودار 5- نمودار پاسخگویی به سوالات افکار عمومی * عنوان کانال

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه باور داشتن به حق  دستیابی آزاد مردم به اطلاعات(افشاگری و کمترین فراوانی متعلق به گزینه تکذیب شایعه بوده است.

در گزینه باور داشتن به حق دستیابی آزاد مردم به اطلاعات (افشاگری)بیشترین فراوانی متعلق به روزنامه ایران و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه تکذیب شایعه بیشترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به ایسنا و تسنیم بوده است

 

نمودار6- نمودار رعایت دقت * عنوان کانال

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه استفاده از آمار و ارقام مستند و کمترین فراوانی متعلق به گزینه عدم سرقت ادبی بوده است.درگزینه استفاده از آمار و ارقام مستند بیشترین فراوانی متعلق به فارس و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه عدم استفاده از متن های مبهم و چند پهلو بیشترین فراوانی متعلق به روزنامه ایران و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه عدم سرقت ادبی تقریبا تمام کانال های تلگرامی یکسان عمل کرده اند.

 

 

نمودار -7- نمودار قانون گرایی * عنوان کانال

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه پیش بینی نتایج و کمترین فراوانی متعلق به گزینه عدم رعایت تساوی در حجم محتوی مربوط به کاندیداهای مختلف بوده است.در گزینه رعایت بخشنامه های صادره در مورد عملکرد مطبوعات ،کانال های خبری بیشترین فراوانی متعلق به فارس و کمترین فراوانی متعلق به تسنیم و در گزینه رعایت قوانین انتخابات بیشترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه پرهیز از جعل اسناد بیشترین فراوانی متعلق به ایسنا و کمترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و در گزینه عدم رعایت تساوی در حجم محتوی مربوط به کاندیدهای مختلف بیشترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به تسنیم و در گزینه پیش بینی نتیجه بیشترین فراوانی متعلق به تسنیم و کمترین فراوانی متعلق به فارس بوده است

 

نمودار 8- نمودار رعایت پایبندی به منافع ملی * عنوان کانال

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه طرح دشمنی سایر کشورها با ایران و کمترین فراوانی متعلق به گزینه عدم بزرگ نمایی تحلیل های مخالفین نظام درباره انتخابات مربوط به کاندیداهای مختلف بوده است.در گزینه عدم استفاده از تحلیل های معاندین درباره انتخابات بیشترین فراوانی متعلق به ایسنا و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه عدم بزرگ نمایی تحلیل های مخالفین نظام درباره انتخابات بیشترین فراوانی متعلق به روزنامه ایران و کمترین فراوانی متعلق به ایسنا و در گزینه طرح دشمنی با سایر کشورها با ایران بیشترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به ایسنابوده است.

 

نمودار 9 نمودار انسجام و همبستگی ملی * عنوان کانال

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه احترام به اقوام مختلف و کمترین فراوانی متعلق به گزینه احترام به تنوع فرهنگی مربوط به کاندیداهای مختلف بوده است.و در گزینه احترام به اقوام مختلف بیشترین فراوانی متعلق به فارس و کمترین فراوانی متعلق به شرق و در گزینه احترام به تنوع فرهنگی بیشترین فراوانی متعلق به آتفتاب نیوز و کمترین فراوانی متلق به ایسنا و شرق و در گزینه احترام به کل اقشار جامعه بیشترین فراوانی متعلق به تسنیم و کمترین فراوانی متعلق به شرق و روزنامه ایران و در گزینه دعوت کاندید به حضور مردم در انتخابات بیشترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به تسنیم و در گزینه حمایت افراد مشهور از کاندیدا بیشترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به فارس بوده است.

 

نمودار 10 نمودار احترام به ارزش های جهانی * عنوان کانال

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه رعایت آزادی بیان و کمترین فراوانی متعلق به گزینه رعایت دموکراسی بوده است.در گزینه رعایت آزادی بیان بیتشترین فراوانی متعلق به فارس و آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به تسنیم و ایسنا و درگزینه رعایت دموکراسی بیشترین فراوانی متعلق به شرق و کمترین فراوانی متعلق به فارس و در گزینه احترام به صلح و دوستی بیشترین فراوانی متعلق به تسنیم و کمترین فراوانی متعلق به ایسنا و در گزینه عدم احترام به کشورهای همسایه بیشترین فراوانی متلق به روزنامه ایران و آفتاب نیوز و کمترین فراوانی متعلق به شرق بوده است

 

نمودار 11- نمودار رعایت نقدپذیری * عنوان کانال

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه مطالعه و بررسی انتقادات صورت گرفته و کمترین فراوانی متعلق به گزینه پذیرش انتقادات صحیح صورت گرفته بوده است.در گزینه مطالعات و بررسی انقادات صورت گرفته بیشترین فراوانی متعلق به ایسنا و شرق و کمترین فراوانی متعلق به آفتاب نیوز و در گزینه پذیرش انتقادات صحیح صورت گرفته تقریبا تمام کانال های تلگرامی یکسان عمل کردند.

 

 

نمودار12- نمودار بی اخلاقی در قالب های مختلف * عنوان کانال

در تمامی کانال های مورد بررسی، بیشترین فراوانی متعلق به گزینه متن و کمترین فراوانی متعلق به گزینه عکس بوده است.در گزینه متن بیشترین فراوانی متعلق به شرق و کمترین فراوانی متعلق به فارس و آفتاب نیوز و در گزینه عکس بیشترین فراوانی متعلق به تسنیم و کمترین فراوانی متعلق به فارس و در گزینه فیلم بازسازی شده بیشترین فراوانی متعلق به فارس و کمترین فراوانی متعلق به تسنیم بوده است.

جهت بررسی تفاوت بین کانال ها با جهت گیری های مختلف سیاسی ، از آزمون خی دو استفاده شد که نتایج آن در جدول 2ارائه شده است.

جدول2– آزمون خی دو جهت بررسی تفاوت شاخص های اخلاق حرفه ای براساس جهت گیری سیاسی کانال ها

شاخص	ارزش	درجه آزادی	سطح معناداری
رعایت مقابله با تشدید اختلافات	659/2	6	850/0
رعایت عدم ترور شخصیت	830/8	14	842/0
رعایت احترام	315/10	10	413/0
استقلال، انصاف و بی طرفی	564/19	16	241/0
پاسخگویی به سوالات افکار عمومی	069/3	4	546/0
رعایت دقت	080/7	6	314/0
قانون گرایی	985/15	10	100/0
رعایت پایبندی به منافع ملی	32/80	6	216/0
انسجام و همبستگی ملی	030/49	10	000/0
احترام به ارزش های جهانی	282/7	10	699/0
رعایت نقدپذیری	33/3	4	504/0
بی اخلاقی در قالب های مختلف	25/4	6	642/0

 

جدول 2 نشان داد که شاخص های رعایت مقابله با تشدید اختلافات، رعایت ترور شخصیت واستفاده از الفاظ و کلمات مغایر شئونات اجتماعی، رعایت احترام، رعایت استقلال، انصاف و بی طرفی، رعایت پاسخگویی به سوالات افکار عمومی،رعایت دقت، رعایت قانون گرایی، رعایت پایبندی به منافع ملی، رعایت احترام به ارزش های جهانی و تنوع فرهنگ ها، رعایت نقدپذیری و استفاده توهین آمیز از عکس و فیلم و متن در بین کانال های تلگرامی مورد مقایسه(اصولگرا، اصلاح طلب و معتدل) از نظر محتوی دارای تفاوت معناداری نیست و شاخص رعایت انسجام و همبستگی ملی در بین کانال های تلگرامی مورد مقایسه(اصولگرا، اصلاح طلب و معتدل) از نظر محتوی دارای تفاوت معناداری است.

بحث و نتیجه گیری

در دوره هاي مختلف تاریخ بشر، رعایت اخلاق و رفتار در جامعه از جمله مهم ترین بحران زندگی اجتماعی انسان به شمار آمده است. با رشد زندگی اجتماعی، مســـئله اخلاق هم شکل گسترده تر و پیچیده تري به خود گرفته است و تعریف اخلاقی روابط انسان ها در جامعه مشکل تر شده است و تشخیص مصادیق اخلاقی از غیر اخلاقی دشوار تر گردیده است. اخلاق حرفهاي چیزي جز رعایت حقوق مردم در کسب و کار نیست و مهم ترین حق مردم احترام اصیل و نامشروط آن هاست. به تعبیر فوکویاما: اگر افراد تنها بر گرایش نفع فـــردي(معقول) عمـــل کنـند آن گاه چیزهاي سرنوشت ساز دیگري چون تهور و سرزندگی، از خودگذشتگی، نیکوکـــاري یا هرگـــونه فضایل دیگر را که به جـــامعه قابـــلیت زیســـت و بقـــاء و تکـــامل تاریـــخی می دهـــد در مـــیان نخواهد بود. در واقع می توان گفت که اخلاق حرفه اي، مجموعه اي از اصول و استانداردهاي سلوك بشري است که رفتار افراد و گروه ها را تعیین می کند. در حقیقت، اخلاق حرفه اي، یک فرایند تفکر عقلانی است که هدف آن محقق کردن این امر است که در سازمان چه ارزش هایی را چه موقع باید حفظ و اشاعه نمود یا به نوعی می توان گفت که اخلاق حرفه اي نوعی تعهد اخلاقی و وجدان کاري نسبت به هر نوع کار، وظیفه و مسئولیت است. اخلاقی بودن درحرفه حاصل دانستن، خواستن، توانستن و نگرش است.

نتایج تحقیق نشان داد که در 11مورد از مولفه های اخلاق حرفه ای بر اساس جهت گیری سیاسی تفاوت معناداری بین کانال های مورد بررسی وجود نداشت. دلیل این امر را می توان در حرفه ای بودن کانال های خبری مورد بررسی دانست. این کانال ها به دلیل اینکه دارای پرسنل حرفه ای هستند، در انعکاس اخبار و اطلاعات مرتبط با انتخابات ریاست جمهوری، اصول اخلاقی لازم را رعایت کرده اند. تنها در یک مولفه انسجام و همبستگی ملی تفاوت معناداری بین کانال های مورد بررسی بدست آمد. با توجه به اهمیت انسجام و همبستگی ملی، نکته مهم در این است که این مولفه در بین کانال های مذکور بطور یکسان توسط جناح های سیاسی رعایت نشده است. در زمینه رعایت اخلاق حرفه ای در فضای مجازی و بخصوص در مبحث انتخابات تحقیقات کمی انجام شده است. نتایج این تحقیق، ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه را، با توجه به اهمیت شبکه های اجتماعی و فضای مجازی بیان می کند و لازم است تا محققان در این زمینه تحقیقاتی را با موضوع میزان، چگونگی و استانداردهای اخلاق حرفه ای در شبکه های اجتماعی و مباحث سیاسی انجام دهند.

ارایه راهکار و پیشنهادات

-       با توجه به عدم تفاوت بین کانال های خبری منسوب به جناح های سیاسی مختلف در زمینه اخلاق حرفه ای، پیشنهاد می شود نهادهای متولی حوزه رسانه، زمینه ای را فراهم سازند تا اخلاق حرفه ای در بین رسانه های مجازی در اولویت قرار گیرد و آنها در رعایت این موارد از یکدیگر پیشی گیرند. در این زمینه می توان جشنواره انتخاب با اخلاق ترین کانال خبری، برگزاری کارگاه های آموزشی برای ادمین های کانال های مذکور، جلسات نقد و بررسی عملکرد کانال ها در حوزه اخلاق حرفه ای و... را نام برد.

-       برای بالابردن سطح رعایت اخلاق حرفه ای در بین رسانه ها، پیشنهاد می شود سطح سواد رسانه ای شهروندان افزایش یابد تا اخلاق حرفه ای برای مخاطبان جایگاه والاتری پیدا کند و به همین نسبت نیز مخاطبان به سمت کانال های با محتوای حرفه ای تر که اخلاق حرفه ای را نیز رعایت میکنند جذب شود.

-       بررسی وضعیت رعایت اخلاق حرفه ای در رسانه های مجازی در زمان انتخابات در سایر کشورها نیز می تواند نتایج خوبی را برای بهبود وضعیت اخلاق حرفه ای در این بدست دهد که با بومی سازی بتوان این عامل مهم را در بین رسانه های اجتماعی بهبود بخشید.

بیشتر پاسخگویان در مصاحبه عمیق معتقد بودند که رسانه های اجتماعی اصلاح طلب و میانه رو وضعیت بهتری را در رعایت اخلاق حرفه ای دارا بودند. با توجه به این نتیجه پیشنهاد می شود این موضوع بصورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد و در صورت تایید فرهنگسازی در بین کانال های اصولگرا جهت رعایت بیشتر اخلاق حرفه ای در دستور کار قرار گیرد.

و در نهایت مدل تحقیق زیر استنباط شد

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع

-جهرمی بصیریان، حسین.(1392).رسانه های اجتماعی ابعاد و ظرفیت ها ، تهران : پژوهشگاه فرهنگ ، هنر و ارتباطات

- دلاور ، علی .(1383). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی ، تهران : نشر رشد

-کاسوما ،اف. پی .(1375). اخلاق رسانه ای یا قوانین رسانه ای : اعمال روزنامه نگاری . ترجمه: محمود حقیقت کاشانی ، عسگری ،حسن نورایی بیدخت ، مهرداد وحدتی ، تهران : مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Abstract

Media ethics is a crossroads of ethics and media science or mass communication. Professional ethics has now moved from traditional media to new technologies such as social networks. This research was conducted with the aim of reviewing the comparative observance of professional ethics in the news of the year leading up to the 1396 presidential election on social networks. The method of conducting research has been quantitative content analysis. The statistical population of this research included Isna and Iran channels (Moderate), sharq and Aftab News (Reformist), Tasnim and Fars (Orientalist). Of each channel, 115 news outlets were selected for the period of the year leading up to the presidential election of 1396 and examined for 12 indicators of professional ethics. Data were analyzed using two-dimensional tables and chi-square test. Findings of the research showed that the coping styles of escalation of differences, observance of personality assassination and the use of words and conflicting words of social preferences, observance of respect, observance of independence, fairness and impartiality, observance of answering questions of public opinion, observance of accuracy, observance of legality Respect for national interests, respect for global values ​​and diversity of cultures, respect for criticism and offensive use of photographs, films and texts in comparable telegram channels (principled, reformist, and moderate) in terms of content of difference The National Coherence and National Solidarity Index is not significant in comparable telegraph channels. The three (fundamentalist, reformist, and moderate) have a significant difference in terms of content.

Keywords: Professional Ethics, Presidential Election News, Social Networks,news telegram, telegram 

---

[1] - statistical package for social sciences

---