نقش مشارکت سیاسی و نظام دموکراتیک در شکل دهی فرهنگ سیاسی (مورد مطالعه: شهروندان کرد در منطقه کردستان عراق)

محورهای موضوعی : خطمشی‌گذاری عمومی در مدیریت

فرهاد مهرگان ¹ , ابوالحسن فقیهی ² , ناصر میرسپاسی ³

1 - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، گروه مدیریت دولتی تهران، ایران.
2 - گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1397/02/08 تاریخ پذیرش : 1397/04/01 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه: دموکراسی و فرهنگ سیاسی, شهروندان کرد, مشارکت سیاسی, منطقه کردستان عراق,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: مشارکت مردم در امور عمومی مناسبات ویژه ای را به لحاظ نوع ساختار سیاسی و کارکردهای آن نشان می دهد که این امر به نوبه خود دیدگاهها و طرز تلقی های شهروندان رانسبتبه عملکرد نظام سیاسی مشخص می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اثرگذاری مشارکت سیاسی در استقرار نظام دموکراتیک، و تعیین ساز و کارهای مشارکتی بر شکل گیری ارزش‌های فرهنگ سیاسی شهروندان کرد در منطقه کردستان عراق انجام شده است. روش: این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی (پیمایشی) و از نظر روابط بین متغیرها جزو تحقیقات همبستگی است. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران و معاونین 13 وزارتخانه هستند که براساس فرمول کوکران 73 نفر به عنوان نمونه و با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه های محقق ساخته برای سنجش متغیرهای مشارکت سیاسی، دموکراسی و ارزش‌های فرهنگ سیاسی است که بر حسب طیف پنج ارزشی لیکرت طراحی شدند. پرسشنامه ها قبل از توزیع در اختیار 25 نفر خبره قرار گرفت تا از روایی و پایایی آنها اطمینان حاصل شود. داده های گردآوری شده از طریق آزمون‌های کولموگروف-اسمیرنف، همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر تحلیل شدند. یافته ها: نتایج آزمون‌ها نشان داد داده های جمع آوری شده دارای توزیع نرمال هستند و بین متغیرهای تحقیق همبستگی قوی، مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین نتایج آزمون تحلیل مسیر متغیرها در حد قابل قبول است. نتیجه گیری: نتایج بدست آمده حاکی از آن است مشارکت سیاسی شهروندان در استقرار یک نظام دموکراتیک موثر است، و فرآیندهای دموکراتیک در شکل گیری ارزش‌های فرهنگ سیاسی تاثیرگذار هستند.

چکیده انگلیسی:

This study has done with the aim of examining the effectiveness of political participation in the establishment of the democratic system and determining the participatory mechanisms on the formation of the values of the political culture of Kurdish citizens in the Kurdistan region of Iraq. This research is in terms of nature and method, survey and in terms of relations between variables, is one of the correlation studies. According to Cochran's formula73 people are as a statistical sample and were selected by cluster sampling. The data gathering tool are researcher-made questionnaires to measure the variables of political participation, democracy, and political culture that were designed based on the five-value Likert scale. Before distributing questionnaires, they were provided to 25 experts to ensure them validity and reliability. Data research were tested using Kolmogorov-Smirnov test, Pearson correlation and path analysis.The results showed data has a normal distribution, and there is a strong, positive and significant correlations between the research variables, as well as the results of the path analysis of variables are acceptable. The results are as follows, political participation of citizens is effective in establishing a democratic system, and democratic processes influence in shaping the values political culture.

متن کامل:



نقش مشارکت سیاسی و نظام دموکراتیک در شکل­دهی فرهنگ سیاسی

(مورد مطالعه: شهروندان کرد در منطقه کردستان عراق)

 

 

چکیده

زمینه و هدف: مشارکت مردم در امور عمومی مناسبات ویژه­ای را به لحاظ نوع ساختار سیاسی و کارکردهای آن نشان می­دهد که این امر به نوبه خود دیدگاهها و طرز تلقی­های شهروندان را نسبت به عملکرد نظام سیاسی مشخص می­کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان اثرگذاری مشارکت سیاسی در استقرار نظام دموکراتیک، و تعیین ساز و کارهای مشارکتی بر شکل­گیری ارزشهای فرهنگ سیاسی شهروندان کرد در منطقه کردستان عراق انجام شده است.

روش: این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، توصیفی (پیمایشی) و از نظر روابط بین متغیرها جزو تحقیقات همبستگی است. جامعه آماری تحقیق شامل مدیران و معاونین 13 وزارتخانه هستند که براساس فرمول کوکران 73 نفر به عنوان نمونه و با روش نمونه­گیری خوشه­ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده­ها شامل پرسشنامه­های محقق­ساخته برای سنجش متغیرهای مشارکت سیاسی، دموکراسی و ارزشهای فرهنگ سیاسی است که بر حسب طیف­ پنج ارزشی لیکرت طراحی شدند. پرسشنامه­ها قبل از توزیع در اختیار 25 نفر خبره قرار گرفت تا از روایی و پایایی آنها اطمینان حاصل شود. داده­های گردآوری شده از طریق آزمونهای کولموگروف-اسمیرنف، همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر تحلیل شدند.

یافته­ها: نتایج آزمونها نشان داد داده­های جمع­آوری شده دارای توزیع نرمال هستند و بین متغیرهای تحقیق همبستگی قوی، مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین نتایج آزمون تحلیل مسیر متغیرها در حد قابل قبول است.

نتیجه­گیری: نتایج بدست آمده حاکی از آن است مشارکت ­سیاسی شهروندان در استقرار یک نظام دموکراتیک موثر است، و فرآیندهای دموکراتیک در شکل­گیری ارزشهای فرهنگ­ سیاسی تاثیرگذار هستند.

واژه­های کلیدی: مشارکت سیاسی، دموکراسی و فرهنگ سیاسی، شهروندان کرد، منطقه کردستان عراق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

مشارکت شهروندان در تصمیم­گیریها، همیشه به عنوان یکی از ارزشهای مهم اداره امور عمومی مطرح است. به طوری که مشارکت شهروندان در امور عمومی یکی از اقدامات کلیدی در راستای عدالت اجتماعی بشمار می­رود. در نگاه انديشمندان باستان، مفهوم مشاركت معادل مفهوم اداي وظيفه و يا بهره­وري و برخورداري بود، اما مشاركت به مفهوم جديد آن با حق حاكميت انساني همراه است. بستر عقلاني اين نوع مشاركت با انديشه­هاي جان لاك¹، جان استوارت میل² و سپس در جامعه­شناسي وبر فراهم گردید و مشاركت سياسي، حقوق همه مردم برای داشتن آزادیهای فردی و زندگی در جامعه­ای مبتنی بر دموکراسی در نظر گرفته شد (سیف­زاده، 1392: 48). به باور میل مشارکت سیاسی به دلیل فرصتی که برای رشد فراهم می­کند ارزشمند است. به باور وی دموکراسی با تشدید تاثیر آزادی بر منش افراد، فضیلت مدنی را در مردم عادی تقویت می­کند. مشارکت سیاسی- نه صرف رای دادن برای انتخاب نمایندگان، بلکه مشارکت مستقیم در سطح محلی- با آموزش انضباط به مردم، تقویت هوشمندی و شکل دادن به اخلاقیات آنان را پرورش می­دهد و از آنها شهروندان بهتری می­سازد (ترنس³ و دگر⁴، 2013: 186). در کل می­توان گفت مشارکت سیاسی به عنوان یکی از انواع مشارکتها از شاخص­های توسعه فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در جوامع به شمار می­رود که به صورت فعالیتهای مستقیم و غیرمستقیم (از طریق نهادهای قانونی) انجام می­شود. البته نمی­توان انتظار داشت که در ساختار تصمیم­گیری یک کشور، تمامی نظرات و دیدگاهها مد نظر قرار گیرد.

بنیادی‌ترین اندیشه زیرساز مشارکت، پذیرش اصل برابری مردم است و هدف از آن‌، تشریک مساعی افراد در جهت بهبود کیفیت زندگی در تمامی زمینه‌های اجتماعی‌، اقتصادی و سیاسی است. پس مشارکت مردم در سیاست به هر شکل معنادار، برای تحقق دموکراسی لازم است، هر چند کافی نیست. پوپر دموکراسی را در معنای حاکمیت گسترده مردم، به ترویج ایدئولوژی غیرعقلایی و دامن زدن به خرافات و خلق فضای عوام­ فریبانه متهم کرده­اند (پوپر، 1396: 141). در مقابل نظریه­پردازان هنجاری مانند آلموند⁵ و وربا⁶ بر این باورند وجود مشارکت مستلزم وجود دموکراسی است و مشارکت ابزاری برای تحولات ساختاری در راستای آزادی و عدالت است. آلموند و وربا، مشارکت سیاسی را قلب دموکراسی می­دانند و معتقدند رفتار شهروندان، به ویژه رای دادن، به میزان قابل توجهی نتیجه اجتماعی شدن سیاسی است (گن­دیز⁷، 2017: 181). همچنین گولت⁸ اظهار می­دارد بدون مشارکت پیش­رونده مردم، دموکراسی ظاهرسازی بیش نیست (گولت، 1995: 101). کوهن ادعا می­کند یکی از ابعاد دموکراسی میزان مشارکت مردم در امور است و قوام دموکراسی را منوط به وجود مشارکت می­داند. اما باید در نظر داشت فرآیند کارگزاري و بقاي نهادهاي دموکراتیک در سطح نظام سیاسی با جهت­گیريهاي ارزشی سطح فردي ارتباط نزدیکی دارند (کوهن، 1371: 24). این بدان معناست سرنوشت نظام سیاسی عمدتاً به وسیله نگرشهاي سیاسی و جهت­گیريهاي ارزشی مردم تعیین می­شود. این ایده که نظام سیاسی هر جامعه باورها و ارزشهاي رایج مردم، یعنی فرهنگ سیاسی، را منعکس می­کند و می­تواند نتیجه عوامل مختلفی مانند شرایط تاریخی، نظام اعتقادی، فعالیتهای اقتصادی، ساختار سیاسی- اجتماعی باشد. بر این مبنا صاحبنظران مارکسیست در بررسی فرهنگ سیاسی آن را نتیجه کنشهای اقتصادی فرض کرده­اند و آن را فرهنگ سیاسی را به حد یک بررسی ثانویه تنزل داده و به طور سنتی فرهنگ سیاسی را بخشی از روبنای جامعه تلقی می­کنند، روبنایی که خود بازتابی از روابط اقتصادی به شمار می­رود. در مقابل عده­ای از صاحبنظران باروند فرهنگ سیاسی با ارزشهای دموکراتیک در نظامهای سیاسی که دموکراسی در آنها حاکم است، شکل­ می­گیرد (اینگلهارت⁹ و پی­پا¹⁰، 2003: 226؛ لیپست¹¹، 1996: 138؛ جکمن¹² و میلر، 1998: 58؛ میلر، 2012: 963).

اهمیت مشارکت سیاسی و ضرورت ایجاد نهادهای سیاسی دموکراتیک، بر جامعه مدنی پویا و رشد یافته تاکید دارد. به طوری که با تکیه بر این فرایندهای دموکراتیک رابطه بین مردم و دولت به گونه­ای شکل می­گیرد که حاکمیت نمی­تواند بر حقوق سیاسی مردم تعدی کند و آزادیهای آنها را مخدوش سازد. میلبرث و گوئل بیان می­کنند مشارکت جوهر دموکراسی بوده و به همین دلیل باید آن را ارزشمند دانست (میلبرث و گوئل، 1386: 232). بروکر¹³ معتقد است تجربه عملی نظامهای سیاسی توسعه یافته گواه این است که میزان التزام دولتها به پذیرش مشارکت مردم، معیار مهمی در نسبت سنجی هر شکل از نظام سیاسی با الگوی حکمرانی خوب به شمار می­رود و می­تواند زمینه بیشترین میزان دخالت مردم و تبیین نگرش آنها را در تعیین سرنوشت سیاسی خود فراهم آورد (بروکر، 1388: 20-15). در مقابل این دیدگاه، برخی معتقدند مشارکت مردم، الزاماًً به معنی پذیرش حاکمیت نظام سیاسی نیست و در بسیاری از کشورها فعالیتهای مشارکتی صرفاً جنبه صوری و نمایدن دارند. کورد¹⁴ و همکارانش ادعا می­کنند برخی نظامهای سیاسی (اقتدارگرا و تمامیت­خواه) علیرغم وجود احزاب سیاسی بیشتر خواهان مشارکت نمادین مردم در انتخابات هستند و ممکن است سطح آن از کشورهای دموکراتیک هم بالاتر باشد، اما سایر مشارکت سیاسی در آنها ترویج و ترغیب نمی­شود (کورد و دیگران، 1985: 78-63). اوکلی¹⁵ و مارسدن¹⁶ نیز بیان می­کنند زمانی که دولتها در مورد مشارکت مردمی صحبت می­کنند آن را مطابق سلیقه خود می­خواهند. آنها قوانین امر را تعیین می­کنند، کلیه تشکیلات خودجوش مردمی را بی­اثر می­کنند و یا افرادی را از بین خود انتخاب می­نمایند و مفهوم مشارکت به صورت عام و مشارکت سیاسی به صورت خاص را تا حد یک بازیچه تنزل می­دهند (اوکلی و مارسدن، 1370: 44). با در نظر گرفتن مطالب فوق به نظر می­رسد مشارکت شهروندان در مسایل سیاسی و امور مربوط به حکومت و همچنین برقراری یک نظام دموکراتیک از مسائل مهم و ضروری هر جامعه­ای به شمار می­آید و مستلزم این است که مردم در کمال آزادی و با سنجش عقلانی در سرنوشت خود و جامعه­شان حضور فعال داشته باشند تا بتوانند در روند تصمیم­گیریها برای تحقق اهداف ملی و دخالت بیشتر در تعیین خط­مشی­های عمومی و چگونگی اداره امور کشور تاثیرگذار باشند. البته باید یادآور شد فرآیند مشارکت و دموکراتیک شدن سیستم حکومتی، با توزیع مجدد ساختار قدرت همراه است، لذا افراد و سازمانهایی که تاکنون بخش عظیمی از قدرت و اقتدار کلی نظام سیاسی و اداری را در دست دارند، در مقابل از دست دادن قدرت­شان مقاومت می­کنند، و افرادی که در روند دگرگونیها و مردمی شدن نظام سیاسی صاحب­ قدرت شده­اند به استقبال تغییر رفته و از آن حمایت می­کنند. 

جهت بررسی متغیرهای تحقیق ابتدا لازم است تعاریفی از آنها ارائه شود، سپس مباحث کلیدی در خصوص ارتباط بین متغیرها و پیشینه تحقیقاتی­شان مطرح شود.

الف. مشارکت سیاسی: به نظر رابرتسون¹⁷ مشارکت سیاسی عبارت است از ميزاني كه شهروندان، از حقوق دموكراتيك عادي خود مبني بر پرداختن به آن دسته از فعاليتهاي سياسي كه در قانون تعيين شده، استفاده مي‏كنند (رابرتسون، 1988: 269). هانتینگتون¹⁸ بیان می­کند مشارکت سیاسی عبارت است از: فعالیت شهروندان به ‌منظور تاثیر نهادن بر فرآیند تصمیم­گیری­ سیاسی دولت (هانتینگتون، 1390: 77). راش¹⁹ نیز معتقد است مشاركت سياسي به معناي درگير شدن فرد در سطوح مختلف فعاليت در نظام سياسي از عدم درگیری تا داشتن مقام رسمی سیاسی است (راش، 1393: 123). 

ب. دموکراسی: کوهن اعتقاد دارد دموکراسی، نظام حکومتی است که در آن اعضای جامعه به طور مستقیم یا غیرمستقیم در اتخاذ تصمیماتی که مربوط به آنهاست مشارکت می­کنند (کوهن،1371: 17). به نظر لیپست دموکراسی یک نظام سیاسی است که فرصتهای منظم برای تغییر مقامات دولتی (حکومتی) را مطابق قانون اساسی دارد (لیپست، 1959: 71). همچنین به باور شومپیتر²⁰ دموکراسی یک نظم نهادی به منظور رسیدن به تصمیمات سیاسی است که اقراد تحت لوای آن به دلیل تلاش رقابت­آمیز و با جلب آرا مردم به قدرت تصمیم­گیری دست می­یابند (شومپیتر، 1375: 341-340). 

ج. فرهنگ سیاسی: آلموند فرهنگ سياسي مجموعه­اي از منشها، اعتقادات و احساسات در درون يك ملت نسبت به سياست در زماني مشخص می­داند (آلموند، 1987: 25). به عقیده بال²¹ و پیترز²² فرهنگ سیاسی از آن ایستارها، باورها، احساسات و ارزشهای جامعه تشکیل می­شود که به نظام سیاسی و مسائل سیاسی مربوط است. این ایستارها ممکن است آگاهانه نباشد و به ارتباط فرد یا گروهی با نظامی سیاسی مربوط باشد. ایستارها و جهت­گیریها نسبت به نهادهای سیاسی دولت و درجه احساسات شهروندان دو جزء مهم فرهنگ سیاسی هستند که براساس آنها می­توان بر روند تصمیم­گیری تاثیر گذاشت (بال و پیترز، 1390: 83-73). اما به عقیده اینگلهارت فرهنگ سياسي در سطح خرد، شامل فعاليتهاي عادي سياسي است كه سطحي روان­شناسانه و فردي را در بر مي­گيرد، ولي فرهنگ سياسي در سطح كلان، خود، متغيرهاي اساسي و مشترك در جامعه سياسي را شامل مي­شود (اینگلهارت، 1373: 17).

در خصوص ارتباط بین متغیرهای تحقیق دیدگا­ههای مختلفی وجود دارد که در ذیل برخی از آنها بررسی می­شود. در تبیین رابطه بین مشارکت سیاسی و دموکراسی، عده­ای از اندیشمندان عقیده دارند در سراسر قرن بیستم روشن نبود که از بین فاشیسم، کمونیسم و دموکراسی کدام یک به پیروزی می­شوند. چون هر سه نظام از مشارکت توده­­ای سیاسی بهره می­جستند، ولی فاشیسم و کمونیسم در خدمت نظامهای اقتدارگرای تک حزبی دست به این اقدام می­زدند. اما در مقابل عده­ای باور دارند دموکراسی، اشکال وسیع و گسترده‌تری از مشارکت را در بر می‌گیرد و ویژگی اصلی آن، مشارکت و تصمیم­گیری مردم در اموری است که سرنوشت­شان به تصمیات وابسته است (وبر به نقل از کیویستو، 1392: 86؛ راش، 1393: 123؛ ژاکوبسن²³ به نقل از بشیریه، 1384: 235؛ ستوکس²⁴، 2003: 361؛ لرنر²⁵، 1958: 511؛ دویچ²⁶، 1961: 493؛ فردریکسون²⁷، 1980: 32). به عنوان مثال وبر دموکراسی را یک نظامی سیاسی می­داند که در آن مردم، مشارکت­کننده در نظام حکومتی باشند و نه افراد منفعل، و کلید مفهوم مشارکت­کننده درک معنای شهروندن بودن است و شهروند بودن نیز به معنای توانایی مشارکت در تصمیم­گیری و تنظیم سیاستها و نیز شرکت داشتن در انتخاب رهبران است (کیویستو، 1392: 86). راش عنوان می­کند مشارکت سیاسی اگر به صورت محدود، مترادف با دموکراسی تعریف نشود، پدیده­ای جهانی است، نه به این معنا که همه افراد لزوماً به فعالیت سیاسی می­پردازند و نه اینکه از نظر شکل یا وسعت در همه جوامع به یک اندازه معمول است، بلکه به این مفهوم که در همه جوامع یافت می­شود (راش، 1393: 123). ژاکوبسن معتقد است مشارکت اکثریت مردم در زندگی سیاسی و تصمیم‌گیری سیاسی از طرف آنان عین دموکراسی تلقی می‌شود (بشیریه، 1384: 235). فردریکسون عقیده دارد مشارکت شهروندان در تصمیم­گیریها نیز موجب کنترل و نظارت آنها بر امور دولتی می­شود و در نتیجه سیستم اداری متعهد به پیگیری نیازهای جامعه می­گردد. در نتیجه مشارکت هم تقویت دموکراسی و هم به افزایش پاسخگویی و مسئولیت­پذیری کمک می­کند (فردریکسون،1980: 32). ستوکس بیان می­کند موثرترین راههای رسیدن به توسعه واقعی و با دوام، همان جلب مشارکت مردم در فرآیند توسعه از مرحله تصمیم­گیری تا اجرا است (ستوکس، 2003: 361). لرنر و دویچ بر این باورند تحرک اجتماعی که خود پیامد صنعتی شده است، سبب بالا رفتن سطح مشارکت توده­ شده و با بسیج اجتماعی می­توان بخش بزرگتری از مردم در امور سیاسی درگیر کرد. در چنین شرایطی دموکراسی انتخابی صورت امکان می­یابد، ولی اجتناب­ناپذیر نیست (لرنر، 1958: 511؛ دویچ، 1961: 493). روسو²⁸ دموکراسی را ابزار کسب دستیابی انسانها به آزادی و خودمختاری می­داند، که مطابق این رویکرد، انسانها تنها وقتی آزاد خواهند بود که از قوانینی که خود در وضع آنها مشارکت داشته‌اند، پیروی نمایند (هیوود، ۱۳90: ۳۴۰). با توجه به دیدگاههای ارائه شده می­توان استدلال کرد مشارکت سیاسی، بیان کننده نقش کلیدی شهروندان در امور سیاسی است و در هر نظام سیاسی شهروندان می­توانند از طریق شرکت در تصمیمات و فعالیتهای سیاسی در نیل به دموکراسی سهیم باشند. در خصوص مشارکت سیاسی شهروندان و ایجاد نظامهای دموکراتیک تحقیقات متعددی انجام شده است. به عنوان مثال؛ ویتلی²⁹ در تحقیق خود عدم تبعیض و برابری در حق مشارکت سیاسی برای اقلیت­ها مورد بررسی قرار داد بیان می­کند حق مشارکت سیاسی برای حمایت منافع همه گروهها و اقلیت­ها ضروری است و اقدامات لازم برای حصول اطمینان از مشارکت موثر توسط اقلیت­ها در پروسه­های مشورتی و تصمیم­گیری دولت دموکراتیک حائز اهمیت است و مدعی شده دموکراسی اراده اکثریت نیست و برای یک دولت دموکراتیک شرکت مردم در بحث­های سیاسی در حد امکان، و مشارکت فعال آنها امری حیاتی محسوب شده و این یکی از اصول مهم در ارتباط با شهروندان و اساس هر رژیم حقوقی دموکراتیک بشمار می­آید (ویتلی، 2002: 18). مظلوم خراسانی و عظیمی در پژوهشی به بررسی توسعه و نابرابريهاي اجتماعی در هند و نحوه ارتباط بین بهبود ظرفیت نظامهاي اقتصادي، سیاسی و توزیعی و مشارکت شهروندان پرداخته­اند. براساس نتایج تحقیق آنها، آنچه در جامعه هند می­تواند تعامل بین توسعه و دموکراسی را به منظور کاستن از نابرابريهاي منزلتی و درآمدي و کیفیت زندگی بهبود بخشد، حکمرانی خوب و ایجاد زمینه­هاي تقویت کنش دموکراتیک با دخالت عامه مردم، جامعه مدنی و نخبگان سیاسی در امور کشور است. همچنین مشارکت اکثریت مردم و تسهیل فرآیندهاي دموکراتیک مسیر روشنی تا محو و یا کاهش تبعیضهاي اجتماعی در پیش دارد و با افزایش ظرفیتهاي اقتصادي می­تواند منابع درآمدي کشور را افزایش داده، و از میزان فقر و نابرابريهای موجود بکاهد (مظلوم خراسانی و عظیمی، 1390: 46). شیرزادی به بحث پیرامون دولت و توسعه سیاسی در مالزی و چگونگی فرآیند توسعه سیاسی و دموکراسی در این کشور پرداخته است. وی بیان می­کند روند توسعه اقتصادی - اجتماعی مالزی در دوره بعد از جنگ جهانی دوم و به طور مشخص در دهه 1970 آغاز شده که با بهره­گیری از مدیریت دقیق اقتصادی، آزادسازی اقتصاد، جذب سرمایه­گذاری خارجی و الگوبردای از کشورهای موفق مانند ژاپن و کره جنوبی، یکی از کشورهای توسعه­یافته به شمار می­رود. اگر چه در این کشور همانند ممالک توسعه­یافته، دموکراتیک نیست، اما در مسیر دموکراسی قرار دارد و در حال نزدیک شدن به آن است. به نظر محقق مالزي از لحاظ دستیابی به دموکراسی، ثبات سیاسی و توسعه اقتصادي کامیاب­ترین کشور آسیاي جنوب شرقی است (شیرزادی، 1389: 178). اطاعت نیز به مطالعه فرایند دموکراتیزاسیون در ایران با رویکردی مبنتی بر دموکراتیزاسیون و تحول گفتمان‏های سیاسی در ایران سده حاضر پرداخته است. وی رابطه تعاملی میان نظام انتخاباتی و نظام سیاسی که مجموعه‏ای از کنشها و واکنشهای متقابل تعریف می‏شود، مورد پژوهش قرار داده است، و به این نتیجه رسیده چالش میان اقتدارگرایی و دموکراسی­خواهی علاوه بر شکل­دهی به دوره‏های گذار و تحول در مبانی مشروعیت نظام پاتریمونیالیستی قاجار گفتمان‏های متفاوتی را به وجود آورده است. همچنین استدلال می‏کند که برای ایجاد تغییر در ساختار قدرت سیاسی می‏توان دگرگونی‏هایی در نظام انتخاباتی و تغییر در نحوه مشارکت مردم به وجود آورد و یا بالعکس (اطاعت، 1383: 1). تاچتون³⁰ و وامپلر³¹ در مطالعه­ای به بررسی بهبود رفاه اجتماعی از طریق نهادهای دموکراتیک جدید پرداخته و به این نتیجه رسیدند نهادهای مشارکتی در بهبود شرایط مطلوب فقرا نقش موثری ایفا کرده و در تقویت حکومت­داری، توانمندسازی شهروندان و کیفیت دموکراسی بسیار تاثیرگذار هستند. آنها بیان می­کنند فعالیتهای این نهادها، افزایش سازمانهای مردم نهاد را به دنبال داشته و باعث افزایش مراقبتهای بهداشتی، و کاهش میزان مرگ و میر نوزادان شده است. علاوه بر این، پیامد دیگر آن نزدیکی افکار عمومی به سیاستهای اتخاذ شده و در نهایت رسیدن به توسعه سیاسی است (تاچتون و وامپلر، 2014: 1462). میشلز³² و گراف³³ در مطالعه­ای تحت عنوان بررسی مشارکت شهروندان: سیاست­گذاری مشارکتی محلی و دموکراسی بازبینی شده، ادعا می­کنند مشارکت سیاسی شهروندان تاثیر مثبتی بر کیفیت دموکراسی داشته و به حکومت محلی (شهرداریهای) را در استقرار یک دموکراسی قوی­تر کمک می­کند (میشلز و گراف، 2017: 877). پوگربینچی³⁴ و رایان³⁵ با مطالعه و تجزیه و تحلیل تطبیقی 31 مورد از کنفرانسهای ملی سیاست در برزیل ادعا می­کنند مشارکت سیاسی در سیستم­های نمایندگی عامل کلیدی در تقویت فرایندهای دموکراتیک است. اثربخشی مشارکت سیاسی، مشروعیت ویژه برای نظامهای سیاسی است که توان بالقوه برای طراحی نهادهای دموکراتیک و حل نقایض آن دارند. آنها معتقدند زمانی که جامعه مدنی در سازمان­دهی فرآیند دموکراتیک عقب می­نشیند، مشارکت جمعی در حالت غیرمتمرکز با اثربخشی کمتر وجود دارد (پوگربینچی و رایان، 2018: 152).

در خصوص تبیین ارتباط مشارکت و نظام دموکراتیک با فرهنگ سیاسی می­توان بر این امر تاکید کرد مشارکت سیاسی مردم در چارچوب عقیده، نگرش و باور آنها به سیستم و نظام سیاسی حاکم شکل عملی پیدا می­کند، که این عقاید و باورها تبیین­کننده فرهنگ ­سیاسی جامعه است. به عبارت دیگر فرهنگ سیاسی بازتابی از نحوه عملکرد ساختار سیاسی جامعه محسوب می­شود. مردم با مشارکت در امور سیاسی می­توانند در انتخاب صاحب­منصبان سیاسی و فرآیند سیاست­گذاری نقش مهم و کلیدی داشته باشند و یک اقدام عملی جهت نیل به دموکراسی محسوب می­شود. دموکراسی نیز  زمینه­ساز شکل­گیری ارزشها و باورهای شهروندان نسبت به فرآیندهای سیاسی می­شود و این دیدگاه را در فرهنگ عامه ترویج می­دهد که همگان می­توانند نقش مهم و موثری در آینده سیاسی کشور ایفا کنند. در کل فرهنگ­سیاسی جامعه حاصل رفتار و عملکرد سیاسی در یک نظام اجتماعی است و رفتار سیاسی نیز بیان خواسته­ها و تقاضاها از سوی شهروندان و پاسخ به این خواسته­ها از سوی منتخبین سیاسی و صاحبان قدرت قلمداد می­شود. همچنین الزامات زندگی اجتماعی، شرایطی را ایجاد می­کند تا شهروندان در فعالیتهای سیاسی درگیر شوند و از طریق نهادها و ساختارهای موجود، در رسیدن به این خواسته­ها خود تلاش کنند. این نوع فعالیتهای سبب خواهد شد شهروندان انتخاب بهتری نسبت به خواسته­های خود داشته باشند و نتیجه عمل سیاسی برای همگان سودمندی باشد. بر این اساس می­توان گفت ارزشهای و باورهای دموکراتیک مردم پیش­ شرطی برای ایجاد و کارگزاری دموکراسی نیستند، بلکه پیامد آنند، و فرهنگ دموکراتیک حاکم بر جامعه در راستای زندگی در محیطی است که ریشه­های دموکراسی در آن نهادینه شده­ است (دیاموند، 1999: 161؛ دوتوکویل³⁶ به نقل از اینگلهارت و ولزل، 1394: 326؛ دال³⁷ به نقل از هانتیگتون، 1993: 6؛ عالم، 1393: 115؛ پای³⁸، 1373: 40؛ کات،³⁹ 1999: 13-12). برخی از نویسندگان پیدایش و استقرار دموکراسی را پیش­ فرض یک فرهنگ سیاسی خاص می­دانند که اولاً تساهل نسبت به عقاید مختلف و ثانیاً اعتماد نسبت به دیگران در آن برجسته باشد (بشیریه، 1392: 333). دیاموند بیان می­کند یک سیستم دموکراسی شکل­دهنده مجموعه­ای از ارزشهای سیاسی و جهت­گیریهای شهروندان مانند تعادل، تساهل، مدنیت، اثربخشی، دانش و مشارکت است و فرهنگ­ سیاسی عامل مهمی و اصلی در تحکیم دموکراسی قلمداد می­شود (دیاموند، 1999: 161). پژوهشگران فرهنگ سیاسی ادعا کرده­اند که کارگزای و بقاء نهادهای دموکراتیک در سطح نظام با نگرشهای ارزشی سطح فردی ارتباط بسیاری دارند و مفهوم پیوستگی نظام - جمعیت که نهادی سیاسی را با تمایلات توده در ارزشهای سطح فردی پیوند می­دهد، برای کل ادبیات فرهنگ­سیاسی ضروری است. از این دیدگاه سرنوشت نظام سیاسی، عمدتاً به وسیله نگرشهای سیاسی و نگرشهای ارزشی مردم تعیین می­شوند و تقریباً تمامی مطالعات برآنند که تمایلات توده مردم در نگرشهای سطح فردی و نگرشهای ارزشی برای کارگزاری دموکراسی در سطح نظام مهم هستند و این فرض پایه استدلال زیربنایی تحقیق درباره فرهنگ سیاسی است (اینگلهارت و ولزل، 1394: 324-323). همچنین پای بیان می­کند فرهنگ سياسي، پيامد تاريخ جمعي يك نظام سياسي و تاريخ زندگي افرادي است كه آن نظام را مي­سازند. به همين دليل، به يكسان در رخدادهاي عمومي و تجربه­هاي شخصي ريشه دار (پای، 1373: 40). از نظر دوتوکویل در یک نظام دموکراتیک، شهروندان هنجارهای دموکراتیک را در زندگی روازنه تجربه کرده و به آن عمل می­کنند، در نتیجه کارآمدی دموکراسی به اموری بیش از اعتماد به نهادها و نیازمند است، یعنی به مجموعه گسترده­ای از ارزشها و باورهای شهروندی نیاز است (اینگلهارت و ولزل، 1394: 326). در فرهنگ ­سیاسی (مشارکتی) مردم به طور نسبي در طرح درخواستها و نيز داده­ها (راهبردها، قوانين و طبقه­بندي اولويتها) نقش دارند و درباره رفتار نخبگان سياسي حساسند. در كشورهاي برخوردار از اين فرهنگ سياسي، شهروندان از نظر رواني، معتقدند مي­توانند به نظام سياسي كمك كنند و بر تصميم­هاي سياسي اثر بگذارند (قوام، 1394: 73). دال می­نویسد، دموکراسی دو بعد اساسی را در بر می­گیرد: رقابت و مشارکت. این دو بعد شامل شرایطی مانند آزادی مدنی و سیاسی برای بیان عقاید و نظرات، نشر افکار، اجتماعات، و سازماندهی در کمپین­های انتخاباتی و مناظره­های سیاسی است (هانتینگتون، 1993: 6). عالم بر این باور است در جوامع توسعه­یافته مردم در زندگی سیاسی مشارکت می­کنند و این امر ایستارها، نگرشها و ارزشهای خاص و مختلفی نسبت به ساختارهای سیاسی (مانند احزاب و گروههای ذی­نفوذ و نقشهای آنها) در بین مشارکت­کنندگان سیاسی ایجاد می­کند (عالم، 1393: 115). کات بیان می­کند در دموکراسی مشارکتی مردم به وسیله مباحثات و گفتگوهای جمعی در مورد مسائل مورد نیاز و انتخاب بهترین راه­حل برای گروهها نقش ایفا می­کنند. مشارکت مردم ضمانتهای قانونی برای انجام انتخابهای آزاد در فعالیتهای عمومی و خصوصی را فراهم می­سازد که توسط یک نظام دموکراتیک نهادینه شده­اند. از این رو که انتخاب انسانی در کانون دموکراسی جای دارد، ارزشهای مدنی که فعالیت دموکراسی را کارآمد می­سازد، ارزشهای هستند که بر انتخابهای انسانی تاکید می­کنند (کات، 1999: 13-12). پژوهشهای مختلفی در مورد رابطه مشارکت و نظامهای دموکراتیک با فرهنگ سیاسی جوامع صورت گرفته است که می­توان به چند نمونه از آنها اشاره کرد. مثلاً؛ كيربيس⁴⁰ در بررسی ارتباط بين مشاركت سياسي و فرهنگ سياسي استدلال می­کند كه مردم در كشورهايي كه به لحاظ اقتصادي ـ اجتماعي توسعه­یافته­ترند از نظر سياسي نيز فعالترند و افرادي كه گرايشهاي غيردموكراتيك دارند، از نظر سياسي نيز كمتر فعالاند. وی در اين پژوهش، نتايج تحقيق نشان مي­دهد شهروندان و زنان در كشورهاي پساكمونيست، كه فرهنگ سياسي محدودتري دارند، از لحاظ سياسي كمتر فعالاند و در مقايسه با همتاهاي غربي خود در فرآيندهاي سياسي كمتر مشاركت می­کنند (کیربیس، 2012: 142). گیسیر⁴¹ و ریجیک⁴² در تحقیقی مشارکت سیاسی جوانان آلمانی در اروپا را مورد مطالعه قرار دادند. نتیجه تحقیق حاکی از آن بود کشورهای آلمان، دانمارک، هلند و تا حدودی انگلیس از فرهنگ مدنی پیشرفته‏تری برخوردارند در نتیجه میزان مشارکت آنها بالا است و علاقه سیاسی جوانان عاملی مهم برای شرکت در فعالیتهای سیاسی است. البته تفاوت میان کشورها به لحاظ مشارکت سیاسی تا حدودی به دلیل سنتهای فرهنگ سیاسی آنان است (گیسیر و ریجیک، 2008: 552). گراهام⁴³ و رگولسكا⁴⁴ فضاي سياسي در دسترس زنان در كشور لهستان را بررسی کردند بیان مي­نمودند دموكراسي نوظهور در لهستان تاكنون راه را براي فعاليت سياسي زنان باز كرده است و فرهنگ سياسي موجود در لهستان توانسته مشاركت سياسي زنان را بـه شكلي برابر تضمين كند (گراهام و رگولسکا، 1997: 79). گراف و همکاران در تحقیقی راههای افزایش مشارکت در محله­های محروم، را بررسی کردند و دریافتند مکانیزم نمایندگی در دولتهای محلی، می­تواند سطح مشارکت شهروندان را در محله­های محروم افزایش دهد و ارتباطات رو در دو تصمیم­گیرندگان با مردم، منجر به بهبود دیدگاه و نگرشهای آنها نسبت به سیاستهای جاری می­شود که نتیجه آن ایجاد فرصت مناسب برای شهروندان است تا وظایف شهروندی و نگرشهای سیاسی خود را توسعه دهند و به یک شرکت­کننده فعال در جوامع محلی تبدیل شوند (گراف و همکاران، 2015: 58). کرمی­فرد به مطالعه مشارکت سیاسی در آذربایجان­غربی با تاکید بر قوم کرد پرداخته و نتیجه گرفته است مشارکت سیاسی شهروندان بیشتر برای تاثیرگذاری بر گزینش اعضای دولت، یا برنامه­ها و فعالیتهای آنها انجام می­شود و اهمیت مشارکت سیاسی اقوام و اقلیت­ها در عرصه­های سیاسی، بویژه کنشهای سیاسی مسالمت­آمیز و قانونی و در تامین امنیت تاثیر­گذار بوده است. در ادامه محقق تاکید نموده یک نظام سیاسی هر اندازه از میزان مشارکت سیاسی مردمی یا مشارکت عمومی بیشتری در اداره امور جامعه برخوردار باشد، به همان میزان از مشروعیت بیشتری بهره­مند می­گردد. به نظر او بهره­مندی نظام سیاسی از میزان بالای مشارکت عمومی، عامل ثبات و تداوم بیشتر آن و موجب شکل­گیری ارزشها و باورهای شهروندان به نظام سیاسی است و در یک دهه گذشته یکی از مهمترین عوامل ترغیب کردها به مشارکت در اعتماد متقابل میان کردها و حاکمیت است (کرمی­فرد، 1389: 1). پاتنام⁴⁵ درباره سنتهای مدنی ایتالیا، تحقیقی در زمینه ارتباط فرهنگ سیاسی و دموکراسی انجام داده است. وی با سنجش دقیق عملکرد دموکراسی در بیست منطقه شمال و جنوب ایتالیا و سپس با آزمون همبستگی­های آماری میان عواملی از قبیل سطح درآمد، میزان شهر نشینی، میزان صنعتی شدن، مقدار منابع موجود و نظایر آن متوجه شد که مهمترین متغیر برای تبیین موفقیتهای دموکراتیک، میزان توسعه جامعه مدنی است. و تفاوت در عملکرد حکومت با وجود تشکیلات و ترتیبات نهادی یکسان، ناشی از متغیر فرهنگ سیاسی متفاوت نهفته در بافت و زمینه اجتماعی این مناطق می­باشد (پاتنام، 1993: 122). دایموند⁴⁶ در كتاب خود با عنوان دموكراسي در حال توسعه، به سوي تحكيم و در آزمون فرآيندهاي تحكيم دموكراسي در كشورهايي كه پس از موج سوم دموكراتيزاسيون جهاني بالاتر از آستانه دموكراسي انتخاباتي قرار داشتند، بر عوامل فرهنگي و سياسي و جامعه مدني تمركز کرده است. او يادآور شده دموكراسي نيازمند مجموعه­اي از ارزشهاي سياسي و جهت­گيريهاي شهروندان مانند تعادل، تساهل، مدنيت، اثربخشي، دانش و مشاركت است، و فرهنگ سياسي عاملي مهم و اصلي در تحكيم دموكراسي قلمداد مي­شود (دایموند، 1999: 287). تسلر⁴⁷ در پژوهشی درباره فرهنگ سیاسی خاورمیانه و کشورهای عربی، رابطه و تاثیر سنتهای مذهبی حاکم و فرآیندهای دموکراتیک بر ظهور فرهنگ سیاسی مشارکتی در این کشورها بررسی کرده است. نتایج بدست آمده در این مطالعه فرضیه تاثیر منفی جهت­گیریهای مذهبی را بر گرایشها و جهت­گیریهای افراد نسبت به دموکراسی آزمون کرده و نظر کسانی را که اسلام را مانع ظهور گرایشهای سیاسی حامی دموکراسی می­دانند به چالش کشیده است. البته محقق محدودیتهای مطالعه خود را از نظر زمانی و مکانی و از حیث سطح تحلیل به منظور ارائه یک تعمیم معتبر می­پذیرد و معتقد است مطالعه­اش در این زمینه درباره کشورهای عربی تنها در حد یک شروع است و می­تواند زمینه­ای را برای مطالعات بیشتر در باب فهم دموکراسی و ارزشهای دموکراتیک و تاثیر آن بر آینده تحولات جهان عرب، و به علاوه میزان تجانس و یا تعارض آن با فرهنگ سیاسی دموکراتیک فراهم آورد (تسلر، 2002: 350). بهمنی­طراز در رساله دکتری خود به بررسی میزان گرایش به فرهنگ سیاسی دموکراتیک در بین طبقه متوسط جدید و عوامل موثر بر آن در بین استادان دانشگاه و دبیران دبیرستانهای شهر همدان پرداخته است. نتایج این تحقیق نشان می­دهد از بین شاخصه­های توسعه گرایش به ارزشهای فرامادی، سطح آموزش و میزان استفاده از رسانه­ها و از بین شاخصه­های سرمایه اجتماعی، اعتماد اجتماعی و مشارکت اجتماعی بیشترین رابطه را با دموکراسی دارند و متغیرهای آزادی بیان، برابری جنسیتی، تساهل و تسامح دینی نیز در کنار متغیرهای فوق تاثیر­پذیری معناداری از گرایش به دموکراسی دارد (بهمنی­طراز، 1394: 2). عبدالهی و حسین­بر در مطالعه­ای با عنوان هویت جمعی و نگرش به دموکراسی در ایران، بر اهمیت هویتهای قومی برای دموکراسی و به ویژه نگرش به آن تاکید نموده­اند. آنها با رتبه­بندی اقوام ایرانی در راستای نگرش به دموکراسی به این نتیجه رسیدند که نگرش اقوام به دموکراسی مثبت یا نسبتاً مثبت است، و علاوه بر این، نتایج بیانگر تاثیر مثبت و معنادار دموکراسی بر ارزشهای فرهنگی و هویت جمعی است (عبدالهی و حسین­بر، 1385: 31). اکستین⁴⁸ و همکارانش بیان می­کنند رژیمهاي سیاسی فقط تا زمانی ثبات دارند که الگوهاي اقتدارشان با عقاید و دیدگاههای مردم در مورد نوع اقتدار سیاسی آن جامعه منطبق باشد. بر مبناي ایده انطباق، رژیمهاي اقتدارگرا تا زمانی باثبات خواهند بود که مردم به مشروعیت قدرتهاي دیکتاتوري باور داشته باشند، و رژیمهاي دموکراتیک تا زمانی باثبات هستند که مردم به کنترل عمومی اقتدار سیاسی و فرآیند دموکراتیک اعتماد دارند (اکستین و همکارانش، 1978: 141). کیوریتو⁴⁹ و نیمایر⁵⁰ در مطالعه­ای با عنوان غلبه بر بی­نظمی سیاسی: ایجاد ظرفیت مشارکتی از طریق نمایندگی مشورتی، به این نتیجه رسیدند با ارتباط موثر بین مردم و تصمیم­گیرندگان (مسئولان) سیاسی انگیزه و تمایل شهروندان جهت شرکت در فرایندهای مشارکتی بیشتر می­شود. همچنین آنها بیان می­کنند شهروندان با تحصیلات بالاتر، شهروندانی فعال و سیاسی و در انواع مشارکتها حضور دارند، و عدم موفقیت در ارزشهای دموکراتیک مربوط به شهروندانی است که کمتر به سیاست علاقه دارند و کمتر درگیر فعالیتهای سیاسی می­شوند. این افراد ممکن است بر نتیجه مشارکتها تاثیر بگذارند و در نهایت مشروعیت و ارزشهای دموکراتیک فرهنگی را تضعیف کنند (کیوریتو و نیمایر، 2013: 380). اوسر⁵¹ و هوگه⁵² در تحقیقی با عنوان آرمانهای دموکراتیک و سطوح مشارکت سیاسی: نقش مفهوم سازی سیاسی و اجتماعی دموکراسی، رابطه بین آرمانهای دموکراتیک شهروندان و رفتار سیاسی آنها را در 29 کشور بررسی کردند. نتایج تحقیق آنها منجر به شناسایی دو گروه از شهروندان شد که بر مفاهیم شهروندی یعنی حقوق اجتماعی و حقوق سیاسی و یک مفهوم تاکید داشتند. براساس داده­ها این تحقیق کسانی که بر حقوق اجتماعی تاکید می­کنند، مشارکت سیاسی غیرواقعی در سطح نسبتاً بالایی دارند، اما کمتر درگیر مشارکت نهادینه شده­اند.  در مقابل، کسانی که بر ارزشهای حقوق سیاسی (فرهنگ سیاسی) تاکید می کنند، در تمام انواع مشارکت فعال هستند (اوسر و هوگه، 2018: 140).

این پژوهش در منطقه خودمختار کردستان عراق انجام شده که در یک دهه اخیر شاهد تغییرات متعددی در زمینه­های گوناگون سیاسی و اداری بوده است. با توجه به ظرفیتهای بالای سیاسی و اقتصادی این منطقه، مشارکت سیاسی شهروندان می­تواند گامی نخست در راستای ایجاد یک جامعه مدرن و توانمند باشد که با بهره­گیری از ساختارهای دموکراتیک، فرایند دموکراتیزه کردن را تسریع بخشد. همچنین با ایجاد تعامل موثر بین دولت و مردم، ارزشها و دیدگاههای مختلف سیاسی در یک راستا قرار گیرند که این موضوع هم به شهروندان در دستیابی به آزادیهای مدنی و سیاسی یاری می­کند، و هم دستاوردی مهم در جهت استقلال کامل از دولت مرکزی تلقی می­­شود. بر این مبنا هدف از انجام این تحقیق بررسی نقش مشارکت سیاسی شهروندان کردستان عراق در دستیابی به نظام دموکراتیک، و تاثیر فرایندهای دموکراتیک در شکل­دهی به ارزشهای فرهنگ سیاسی مردم کردستان است. با توجه به مبانی نظری و تجربی تحقیق، و با در نظر گرفتن به اهمیت مشارکت سیاسی در استقرار نظام دموکراتیک و نقش ساختارهای دموکراتیک در شکل­دهی فرهنگ سیاسی، سوالاتی که  تحقیق حاضر سعی در تبیین آنها دارد عبارتند از: الف. مشارکت سیاسی شهروندان کرد چه تاثیری بر استقرار نظام دموکراتیک دارد؟ ب. مشارکت سیاسی تا چه اندازه در شکل­گیری فرهنگ سیاسی دموکراتیک دخیل است؟ ج. دموکراسی تا چه اندازه در شکل­گیری فرهنگ سیاسی دموکراتیک موثر است؟

شکل (1) مدل مفهومی تحقیق را براساس روابط متغیرها نشان می­دهد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

روش تحقیق

تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش گردآوری داده­ها نیز، توصیفی (پیمایشی)، و از نظر روابط بین متغیرها جزو تحقیقات همبستگی است. جامعه آماری تحقیق شامل معاونان و مدیران منطقه کردستان عراق بود که از سال 2003 میلادی در 13 وزارتخانه (از مجموع 17 وزارتخانه) به صورت رسمی استخدام و مشغول بکار شده­اند. وزارتخانه­های مورد مطالعه عبارتند از: وزارتخانه­های داخلی، دادگستری، برنامه­ریزی، حمل و نقل، برق و منابع طبیعی، منابع آب و کشاورزی و محیط زیست، امور شهرداریها، اقتصاد، بازرگانی و صنعت، آموزش و پرورش، آموزش عالی، کار و امور اجتماعی، امور فرهنگی. این وزارتخانه­ها در حوزه­های حاکمیتی، زیربنایی، اقتصادی- دارایی، آموزشی، اجتماعی و فرهنگی فعالیت می­کردند. افراد مذکور به دلیل اینکه به کارهای اداری و اجرایی (فرآیندهای بوروکراتیک) مشغول بودند، برای انجام این تحقیق انتخاب شده­اند. جهت تعیین حجم نمونه ابتدا به بخش کارگرینی وزارتخانه­ها مراجعه شد و مشخص گردید تعداد معاونان و مدیران آنها 90 نفر هستند که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه آماری 73 نفر برآورد گردید. برای انتخاب نمونه­های آماری از روش نمونه­گیری خوشه­ای استفاده گردید که در آن وزارتخانه­ها به عنوان خوشه اصلی، و بخشهای اداری- مالی، آموزش- منابع انسانی، عمرانی، تحقیق و توسعه، به عنوان خوشه فرعی در نظر گرفته شدند و از بین آنها عضوهای نمونه انتخاب شده­اند. در این تحقیق برای گردآوری داده­ها از پرسشنامه­های محقق­ساخته استفاده گردید. این پرسشنامه­ها حاوی سوالات بسته بوده که گویه­های آن به صورت ترتیبی ­(رتبه­ای) و با مقیاس 5 ارزشی (طیف لیکرت) جهت اندازه­گیری تعریف شده­اند. جدول (1) منابعی که گویه­های پرسشنامه­ها از آنها استخراج شده را نشان می­دهد. 

جدول (1): منابع مورد استفاده در استخراج گویه­های پرسشنامه­ها
میلبرث، لستر، گوئل، لیل .(1386). مشارکت سیاسی، ترجمه سید رحیم ابوالحسنی، تهران: نشر میزان. راش، مایکل .(1393). جامعه و سیاست، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: انتشارات سمت. Tam Cho, W, Rudolph, T. (2008), Emanating political participation: untangling the social structure behind participation, British Journal of Political Science, 38) 2(, 273-289. Gaiser, W., & Rijike, J. (2008), Political participation of youth young germans in the European context, Asia Europe journal, Springer, January, 5(4), 541-555.	مشارکت سیاسی
اینگلهارت، رونالد و ولزل، کریستین .(1394). نوسازی و تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، تهران: نشر کویر. Catt, H. (1999), Democracy in practice, Rutledge, U. S. A and Canada. Terence, B., & Dagger, R. (2013), Political ideologies and the democratic ideal, New York: Palgrave Macmillan.	دموکراسی
Tessler, M., (2002), Islam and democracy in the Middle East: the impact of religious orientations, an attitude toward democracy in four Arab countries, Comparative Politics, 34(3), 337-354. Inglehart, R., & Pippa, N. (2003), Rising tide: gender equality and cultural change around the world, Cambridge: Cambridge University Press.	فرهنگ سیاسی

قبل از توزیع پرسشنامه­ها لازم بود از روایی و پایایی آنها اطمینان حاصل می­شد، بنابراین پرسشنامه­ها در اختیار 25 نفر از خبرگان قرار گرفت تا نظرات تخصصی خود را نسبت به گویه­ها آن بیان کنند. جهت سنجش میزان روایی گویه­ها، مقادیر روایی محتوا (نسبت روایی و شاخص روایی)، روایی صوری و روایی سازه آنها اندازه­گیری شد. به طوری که در نسبت روایی مقدار عددی گویه­ها 37/0 و در شاخص روایی مقادیر عددی هر یک از گویه­ها بیشتر از 79/0 بدست آمد که این بدان معناست نسبت و شاخص روایی محتوا برای همه گویه­ها مورد تایید است. جهت اندازه­گیری روایی صوری، از آزمون نمره تاثیر آیتم استفاده گردید که در این آزمون تمامی گویه­ها مقدار عددی بالاتر از 5/1 (حد قابل قبول برای روایی صوری) داشتند. همچنین جهت روایی سازه، آزمون تحلیل عاملی اکتشافی انجام شد که در آن شاخص کفایت نمونه­گیری KMO بیشتر از 6/0 بود و مقدار کای دو ]آزمون بارتلت[ برای متغیرهای مشارکت سیاسی، دموکراسی و فرهنگ سیاسی به ترتیب مقادیر (722/1)، (785/0) و (790/0) بدست آمد. به منظور سنجش پایایی پرسشنامه آزمون آلفای کرونباخ انجام شد که مقادیر بدست آمده برای متغیرهای مشارکت سیاسی (942/0)، دموکراسی (943/0) و فرهنگ سیاسی (952/0) بود.

جهت تجزیه و تحلیل داده­های تحقیق، در سطح آمار توصیفی (شاخصهای ­مرکزی و پراکندگی) و در سطح استنباطی (آزمونهای کولموگروف- اسمیرنف، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر) از نرم افزارهای SPSS22 و LISREL8.5 استفاده گردید.

یافته‌های تحقیق

در بخش آمار توصیفی داده­ها، شاخصهای مرکزی (مانند میانگین، میانه و مد)، و شاخصهای پراکندگی (مانند واریانس، انحراف معیار، انحراف استاندارد از میانگین و دامنه تغییرات)و  شاخصهای توزیع (مانند چولگی و کشیدگی) بررسی شد که نتایج آن در جدول (2) ارائه شده است.

 

 

 

 

 

جدول (2): نتایج آمار توصیفی داده­ها
فرهنگ سیاسی	مشارکت سیاسی	دموکراسی	آماره­ها	شاخص
08/32	38/34	19/32	میانگین	مرکزی
30	35	32	میانه
22	24	32	مد
71/69	87/81	74/62	واریانس	پراکندگی
34/8	04/9	92/7	انحراف معیار
977/0	05/1	927/0	انحراف استاندارد از میانگین
36	37	37	دامنه
574/0	244/0	568/0	چولگی	توزیع
230/0 -	756/0 -	000/0	کشیدگی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در قسمت آمار استنباطی ابتدا به منظور تعیین نحوه توزیع داده­ها، آزمون کولموگروف-اسمیرنف انجام شد، و مشخص گردید خطای محاسبه شده در این آزمون بیشتر از خطای آلفا است که این امر نرمال بودن توزیع داده­ها را نشان داد. نتایج این آزمون در جدول (3)، ارائه شده است.

جدول (3): آزمون کولموگروف- اسمیرنف
متغیرها	Zآماره	Sig	تایید فرضیه	نتیجه­گیری
میزان مشارکت سیاسی	097/0	086/0	H0	نرمال است
میزان دموکراسی	099/0	075/0	H0	نرمال است
فرهنگ سیاسی	098/0	079/0	H0	نرمال است

 

 

 

در ادامه با توجه به توزیع نرمال داده­ها، به منظور بررسی میزان، جهت و شدت رابطه بین متغیرها آزمون ضریب پیرسون انجام شد که در ذیل به جزئیات آن اشاره می­شود:

 فرضیه اول: به نظر می­رسد بین مشارکت سیاسی و استقرار نظام دموکراتیک رابطه معنادار وجود دارد. در این آزمون با توجه به اینکه خطای محاسبه شده کمتر از مقدار خطای آلفا است، فرضیهH0  رد و فرضیه H1 تایید می­شود. همچنین با توجه به مقدار (785/0) ضریب همبستگی بین دو متغیر می­توان نتیجه گرفت همبستگی مثبت و قوی بین آنها برقرار است. 

فرضیه دوم: به نظر می­رسد بین مشارکت سیاسی و ارزشهای فرهنگ سیاسی رابطه معنادار وجود دارد. در این آزمون خطای محاسبه شده کمتر از مقدار خطای آلفا است، لذا فرض H0 رد و فرض H1 مورد تایید است. ضریب همبستگی بین متغیرها مقدار عددی (794/0) است که این مقدار وجود یک رابطه مثبت و قوی بین دو متغیر را نشان می­دهد.

فرضیه سوم: به نظر می­رسد بین دموکراسی و ارزشهای فرهنگ سیاسی رابطه معنادار وجود دارد. در این آزمون با توجه پایین بودن خطای محاسبه شده نسبت به خطای آلفا، فرض H0 رد و فرض H1 تایید گردید. ضریب همبستگی (774/0) بین دموکراسی و فرهنگ سیاسی دلالت بر وجود همبستگی مثبت و قوی بین دو متغیر دارد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای تحقیق در جدول (4)، ارائه شده است.

جدول (4): نتایج آزمون همبستگی پیرسون بین متغیرهای تحقیق
متغیرها		میزان مشارکت سیاسی	میزان دموکراسی	فرهنگ سیاسی
میزان مشارکت سیاسی	همبستگی پیرسون	1	785/0	794/0
	sig (دو دامنه)	000/0	000/0	000/0
میزان دموکراسی	همبستگی پیرسون	785/0	1	774/0
	sig (دو دامنه)	000/0	000/0	000/0
مجموع		73

در نهایت برای تعیین میزان اثرگذاری متغیرها، لازم بود معناداری مسیرها (یعنی مقادیر T-value) بررسی شود که پس از انجام آزمون تحلیل مسیر، نتایج حاکی از معناداری مسیرهای اثرگذاری بود. به طوری که در مسیر اثرگذاری مشارکت سیاسی به دموکراسی (فرضیه اول) مقدار عددی (93/5) بدست آمد که نشان­دهنده تاثیر بالای مشارکت سیاسی در استقرار نظام دموکراتیک است. همچنین در مسیر اثرگذاری مشارکت سیاسی به فرهنگ سیاسی (فرضیه دوم) مقدار عددی (01/2) حاصل شد که این مقدار تاثیر مطلوب مشارکت سیاسی بر شکل­دهی به ارزشهای فرهنگ سیاسی را نشان می­دهد. نهایتاً در مسیر اثرگذاری دموکراسی به فرهنگ سیاسی (فرضیه سوم) مقدار عددی (22/2) بدست آمد که این مقدار بیان ­کننده تاثیر قابل قبول سیستم دموکراتیک در شکل­دهی ارزشهای سیاسی است. لازم به ذکر است در مدل تحقیق از حروف انگلیسیM ، D، F به ترتیب برای شناسایی متغیرهای مشارکت سیاسی، دموکراسی و فرهنگ سیاسی استفاده گردید.

شکل (2)، مقادیر T-value را در مسیرهای مختلف نشان می­دهد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل (2): مقادیر T-value متغیرها

 

بحث و نتیجه­گیری 

با توجه به تایید فرضیه اول مبنی بر وجود رابطه معنادار بین مشارکت سیاسی شهروندان و استقرار نظام دموکراتیک در منطقه کردستان عراق، می­توان بیان داشت این نتایج با یافته­های پژوهشی (ویتلی، 2002: 18؛ مظلوم خراسانی و عظیمی هاشمی، 1390: 46؛ شیرزادی، 1389: 178؛ اطاعت، 1383: 1؛ تاچتون و وامپلر، 2014: 1462؛ میشلز و گراف، 2017: 877؛ پوگربینچی و رایان، 2018: 152) مطابقت دارد. در کل استنباط بر این است فرآیندهای مشارکتی اقدامی عملی جهت افزایش و توزیع فرصتهای برابر بین مردم، و شرکت در تصمیم­گیریهای جمعی به منظور استقرار یک نظام دموکراتیک بشمار می­روند. نتیجه اینکه مردم با حضور در عرصه­های مختلف اداره جامعه، پایه­های دموکراتیزه شدن سیستم سیاسی پی­ریزی می­نمایند و حضور و مشارکت آنها هم در اصل تاسیس و پیدایش نظام سیاسی دموکراتیک تاثیر می­گذارد، و هم در تداوم و استمرار آن. لازم به ذکر است تفکیک نظامهای سیاسی در جوامع بشری به جوامع دموکراتیک یا غیردموکراتیک، براساس میزان مشارکت و نقش شهروندان در حکومت و امور جامعه قابل ارزیابی می­باشد و به لحاظ نظری، هنگامی که مردم در انتخابات شرکت می­کنند در واقع، برنامه­ها و سیاستهای احزاب گوناگون را قبول با رد می­کنند. به عبارتی مردم به تک تک برنامه­ها رای نمی­دهند، بلکه انتخاب آنها مبتنی بر پذیرش یا رد مجموعه­ای از سیاستها و ارزشها است. در این راستا ستوکس نیز بیان می­کند از موثرترین راههای رسیدن به توسعه واقعی و با ثبات، جلب مشارکت مردم در فرآیند توسعه از مرحله تصمیم­گیری تا اجرا است (ستوکس، 2003: 267).

با تایید فرضیه دوم، که به رابطه بین مشارکت سیاسی و شکل­گیری ارزشهای فرهنگ سیاسی اشاره داشت، می­توان عنوان نمود این نتایج با یافته­های تحقیقاتی (کیربیس، 2012: 142؛ گیسیر و ریجیک، 2008: 552؛ گراهام و رگولسکا، 1997: 79؛ کرمی­فرد، 1389: 1؛ گراف و همکاران، 2015: 58) همخوانی دارد. از آنجایی که در طول تاریخ جوامع در هر دوره مجموعه منسجمی از ارزشها و نگرشها سیاسی و فرهنگی را در خود داشته­اند، برای تثبیت و ترویج آن ارزشها از هیچ کاری دریغ نمی­کردند. در عصر حاضر تبلیغ و تسری ارزشهای دموکراتیک تقریباً در تمامی کشورها وجود دارد و از آن به عنوان دیدگاه توسعه ارزشهای انسانی (بدون در نظر گرفتن جنسیت و طبقه خاص اجتماعی) یاد می­شود. این دیدگاه شاخص­هایی چون رضایت سیاسی، اعتماد به نمایندگان منتخب، میزان بالای بحثهای سیاسی و حمایت از نظم اجتماعی را در خود جای داده و در واقع زمینه­ای برای ترویج ارزشهای فرامادی­گرایانه فراهم کرده است. نتیجه این روند ارتباط موثر مسئولان و شهروندان و نیز حمایت از سیاستها و خط­مشی­ها را به دنبال داشته است. در این رابطه تامچو و رودولف بیان می­کنند مشارکت سیاسی رابطه­ای بین شهروندان و دولت ایجاد می­کند و اجازه می­دهد که شهروندان به صورت مستقیم و غیرمستقیم منافع، نگرانیها و خواسته­هایشان را به دولت و صاحبان قدرت منتقل کنند (تامچو⁵³ و رودولف⁵⁴، 2008: 278).

همچنین با تایید فرضیه سوم، که بر رابطه بین سیستم دموکراتیک و شکل­گیری ارزشهای فرهنگ سیاسی تاکید داشت، می­توان عنوان نمود نتایج این فرضیه در راستای یافته­های پژوهشی (تسلر، 2002: 350؛ دایموند، 1999: 287؛ اکستین و همکاران، 1978: 141؛ بهمنی­طراز، 1394: 2؛ پانتام، 1993: 122؛ عبداللهی و حسین­بر، 1385: 31؛ کیوریتو و نیمایر، 2013: 380؛ اوسر و هوگه، 2018: 140) است. با بررسی مبانی نظری جوامع دموکراتیک می­توان دریافت ایجاد و تثبیت ارزشهای دموکراتیک در جامعه، منوط به وجود ساختارهای دموکراتیک مانند احزاب سیاسی، رسانه­ها و مطبوعات آزاد، رقابت سیاسی آزاد و... است که در شکل­دهی به دیدگاههای شهروندان نسبت به عملکرد نظام سیاسی تاثیرگذار هستند. لذا تحقق جامعه­ای دموکراتیک و توسعه­یافته نیازمند نهادهایی است که به آموزش و پرورش ارزشهای فرهنگ سیاسی مردم کمک کند تا ساختارهای حکومتی و کارکردهای آن را تحت تاثیر قرار دهند. در این باره استریان⁵⁵ و دیویت⁵⁶ معتقدند فرهنگ سیاسی تا حد زیادی تحت تاثیر دموکراسی قرار دارد و دموکراسی نیز به نوعی ارتباطات میان شهروندان، و همچنین بین شهروندان و نمایندگان را شفاف­تر کرده، و افزایش آگاهی در سطح جامعه به همراه دارد، که این امر فرصت تصمیم­گیری بیشتری در مسائل سیاسی برای شهروندان فراهم می­کند. زیرا هنگامی که شهروندان از حقوق دموکراتیک برخوردار باشند، مسئولیت بیشتری در قبال جامعه خود خواهند داشت (استریان و دیویت، 2015: 303).

پیشنهادات

در خصوص فرضیه اول، نظر به ارتباط تنگاتنگ مشارکت سیاسی و دموکراسی و نیز با در نظر گرفتن نتایج آزمونهای آماری پیشنهاد می­شود نظام سیاسی حاکم بر منطقه کردستان عراق با حمایتهای قانونی از احزاب، بستر مناسبی مطابق با ارزشهای دموکراتیک جهت فعالیت تبلیغاتی و سازمانی آنها فراهم آورد تا احزاب بدون دغدغه اقدام به عضو­گیری نمایند و فرصتی برای تبلیغ برنامه­های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... داشته باشند. همچنین هنگام شرکت در انتخابات (ملی و محلی) و مراسم سیاسی، امنیت شرکت­کنندگان را تامین نماید تا شهروندان و طرفداران احزاب سیاسی بتوانند در فضای امن از احزاب­شان حمایت کنند و به آنها رای دهند. چنین رویکردی می­تواند نقش موثری در استقرار نظام دموکراتیک به همراه داشته باشد.

در ارتباط با فرضیه دوم، و با استناد به داده­های بدست آمده پیشنهاد می­شود نظام سیاسی منطقه کردستان با تدوین و اجرای برنامه­های آموزشی (دانش سیاسی) نقش فعالتری در جهت جامعه­پذیر کردن طبقات مختلف جامعه ایفا کند. تصویب قوانین در راستای حمایت از آزادیهای فردی گامی دیگر در نهادینه کردن ارزشهای فرهنگ سیاسی در بین شهروندان است که از طریق آن مسئولان کردستان می­توانند دیدگا­هها و نگرشهای دموکراتیک را به آنها القا نماید. به علاوه سیستم سیاسی باید به حاکمیت مردم و برابری همه در برابر قانون (بدون در نظر گرفتن جایگاه سیاسی و اجتماعی افراد) متعهد باشد تا افراد صاحب­منصب هنگام تخطی از مسئولیت­هایشان همانند سایر مردم بازخواست شوند و قانون در مورد آنها تصمیم­گیری کند. چنین رویکردی می­تواند منجر به بهبود دیدگا­هها و نگرشهای سیاسی مردم نسبت به نظام حاکم شود که این موضوع قرابت بیشتر شهروندان سیستم سیاسی را به دنبال خواهد داشت.

در نهایت با در نظر گرفتن نتایج فرضیه سوم، پیشنهاد می­شود سیستم سیاسی با کمک ساختارهای دموکراتیک مانند احزاب سیاسی فعالیت بیشتری در خصوص آموزش سیاسی شهروندان در مراکز علمی و آموزشی داشته باشند. به طوری برگزاری کنفرانسها و نشستهای سیاسی با حضور نمایندگان دولت و احزاب مختلف می­تواند مسیر توسعه را از طریق گفتمان سیاسی در منطقه کردستان بیش از پیش هموار کند. همچنین سیستم سیاسی حاکم باید اقدامات لازم برای رقابت احزاب در فضای باز سیاسی را فراهم نماید تا شهروندان حق انتخاب بیشتری داشته باشند و براساس واقعیتهای موجود به نمایندگان خود رای دهند. در ادامه دموکراتیزه شدن جامعه، نهادهای دموکراتیک باید با توسل به قوانین مدرن و مدون از طریق رسانه­های جمعی و مطبوعات آزادانه خواسته­های مردم را از نظام سیاسی حاکم مطالبه نمایند. این فرایند می­تواند حق قانونی برای تک تک شهروندان ایجاد کند تا از رفتار متساهلانه دیگران نسبت به گرایشهای سیاسی مختلف و متضاد بهره­مند شوند.

منابع

اطاعت، جواد .(1383). نظام انتخاباتی و نظام سیاسی، مطالعه فرایند دموکراتیزاسیون در ایران، رساله دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.

اوکلی، پیتر، مارسدن، دیوید .(1370). رهیافتهای مشارکت در توسعه روستایی، ترجمه­ منصور محمودنژاد، تهران: انتشارات جهاد سازندگی.

اينگلهارت، رونالد .(1373). تحول فرهنگي در جامعه پيشرفته صنعتي، ترجمه مريم وتر، تهران: نشر کویر.

اینگلهارت، رونالد، ولزل، کریستین .(1394). نوسازی تغییر فرهنگی و دموکراسی، ترجمه یعقوب احمدی، تهران: نشر کویر.

بال، آلن، پیترز، گای .(1390). سیاست و حکومت جدید، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: انتشارات قومس.

بروکر، پل .(1388). رژیمهای غیردموکراتیک (نظریه­ها، سیاست و حکومت)، ترجمه علیرضا سمیعی اصفهانی، تهران: انتشارات کویر.

بشيريه، حسين .(1384). گذار به دموکراسي، تهران: انتشارات نگاه معاصر.

بشیریه، حسین .(1392). آموزش دانش سیاسی، تهران: نشر نگاه معاصر.

بهمنی­طراز، غدیر .(1394). بررسی میزان گرایش به فرهنگ سیاسی دموکراتیک در بین طبقه متوسط جدید و عوامل موثر بر آن (مورد مطالعه: استادان دانشگاه و دبیران دبیرستانهای شهر همدان)، رساله دکتری جامعه­شناسی سیاسی، دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامي، واحد تهران مرکزي.

پاى، لوسين .(1373). فرهنگ­سياسى و توسعه­­سياسى، ترجمه مجيد محمدى، فصلنامه فرهنگ، سال 2، شماره 2-1، 47-37.

پوپر، کارل .(1396). درس این قرن، ترجمه علی پایا، تهران: انتشارات طرح نو.

راش، مایکل .(1393). جامعه و سیاست (مقدمه­ای بر جامعه شناسی سیاسی)، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: انتشارات سمت.

سيف­زاده، حسين .(1392). پانزده مدل نوسازی، توسعه و دگرگونی سیاسی، تهران: نشر قومس.

شومپیتر، جوزف .(1375). کاپیتالیسم، سوسیالیسم و دموکراسی، ترجمه حسن منصور، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شیرزادی، رضا .(1389). دولت و توسعه سیاسی در مالزی، نشریه مطالعات سیاسی، دوره 3، شماره 9، 179-153.

عالم، عبدالرحمن .(1393). بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی.

عبداللهی، محمد و محمد عثمان حسین­بر .(1385). هویت جمعی و نگرش به دموکراسی در ایران، مجله جامعه­ شناسی ایران، دوره 7، شماره 4، 33-3.

قوام، عبدالعلی .(1394). سیاستهای مقایسه­ای، تهران: انشارات سمت.

کر­می­فرد، محمدرضا .(1389). بررسی مشارکت سیاسی در آذربایجان­غربی با تاکید بر قوم کرد، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

کوهن، کارل .(1371). دموکراسي، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر ني.

کیویستو، پیتر .(1392). اندیشه­های بنیادی در جامعه­شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

مظلوم خراسانی، محمد و مژگان عظیمی هاشمی .(1390). توسعه و نابرابری در هند، فصلنامه مطالعات جهان، دوره 1، شماره 2، 48-7.

میلبرث، لستر، گوئل، لیل .(1386). مشارکت سیاسی، ترجمه رحیم ابوالحسنی، تهران: نشر میزان.

هانتینگتون، ساموئل .(1390). موج سوم دموکراسی در پایان سده بیستم، ترجمه احمد شهسا، تهران: انتشارات روزنه.

هیوود، اندرو .(۱۳90). مقدمه نظریه سیاسی، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشر قومس.

Almond, G. (1987), The development of political development, understanding political development, (ed), Myron Weiner and Samuel Huntington. Boston: Little Brown. 

Asatryana, Z., & Dewitte, K. (2015), Direct democracy, and local government efficiency, European Journal of Political Economy, 39 (3), 58-66.

Catt, H. (1999), Democracy in practice, Rutledge, U. S. A and Canada.

Cord, R.,  Medeiros, J., & Jones, W. (1985), Political science, New Jersey: Prentice Hall.

Curato, N., & Niemeyer, S. (2013), Reaching out to overcome political apathy: building participatory capacity through deliberative engagement, Politics & Policy, 41(3), 355-383.

Deutsch, K. (1961), Social mobilization and political development, American Political Science Review, 53(3), 493-511.

Diamond, L. (1999), Developing democracy toward consolidation, Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.

Eckstein, Sh., Donald, G., Horton, D., & Carroll, T. (1978), Land reform in Latin America: Bolivia, Chile, Mexico, Peru and Venezuela, World Bank Staff Working Paper, Washington DC, No 275.

Frederickson, G. (1980), New public administration, Tuscaloosa: University of Alabama Press.

Gaiser, W., & Rijike, J. (2008), Political participation of youth young Germans in the European context, Asia Europe journal, Springer, January, 5(4), 541-555.

Gendzier, I. (2017), Development against democracy: manipulating political change in the third world, London: Pluto Press.

Goulet, D. (1995), Development ethics: a guide to theory and practice, New York: The Apex Press and, London: Zed.

Graaf, L., Van Hulst., & Michels, A. (2015), Enhancing participation in disadvantaged urban neighborhoods, Journal Local Government Studies, 41(1), 44-62.

Graham, A., & Regulska, J. (1997), Expanding political space for women in Poland: an analysis of three communities, Communist and Post-Communist Studies, 30(1), 65-82.

Huntington, S. (1993), The third wave democratization in the late twentieth century, Norman: University of Oklahoma Press.

Inglehart, R., & Pippa, N. (2003), Rising tide: gender equality and cultural change around the world, Cambridge: Cambridge University Press.

Jackman, R., & Miller, R. (1998), Social capital and politics, Annual Review of Political Science, 1, 47-73.

Kirbis, A. (2012), Political participation and non-democratic political culture in Western Europe, East-Central Europe and Post-Yugoslav Countries, Democracy in Transition, 225-251.

Lerner, D. (1958), The passing of traditional society, Glencoe: Free Press.

Lipset, M. (1959), Some social requisites of democracy: economic development and political legitimacy, The American Political Science Review, 53(1), 69-105.

Lipset, M. (1996), American exceptionalism: a double-edged sword, New York: Norton.

Michels, A., & Graaf, L. (2017), Examining citizen participation: local participatory policymaking and democracy revisited, Journal Local Government Studies, 43(6), 875-881.

Miller, A. (2012), Political issue and trust government: 1964-1970, American Political Science Review, 68 (3): 951-972.

Oser, J., & Hooghe, M. (2018), Democratic ideals and levels of political participation: the role of political and social conceptualizations of democracy, The British Journal of Politics and International Relations, 37(1), 124-143.

Pogrebinschi, T., & Ryan, M. (2018), Moving beyond input legitimacy: when do democratic innovations affect policy making? European Journal of Political Research, 57 (1), 135-152.

Putnam, R. (1993), Making democracy works: civic traditions in modern Italy, Princeton: Princeton University Press.

Robertson, D. (1988), The penguin dictionary of politics, Penguin Books, London.

Stokes, A. K. (2003), Latino group consciousness and political participation, American Politics Research, 31(4), 361-378.

Tam Cho, W., & Rudolph, T. (2008), Emanating political participation: untangling the social structure behind participation, British Journal of Political Science, 38) 2(, 273-289.

Terence, B., & Dagger, R. (2013), Political ideologies and the democratic ideal, New York: Palgrave Macmillan.

Tessler, M., (2002), Islam and democracy in the Middle East: the impact of religious orientations, an attitude toward democracy in four Arab countries, Comparative Politics, 34(3), 337-354.

Touchton, M., & Wampler, B. (2014), Improving social well-being through new democratic institutions, Comparative Political Studies, 47(10), 1442–1469.

Wheatley, S. (2002), Non-discrimination and equality in the right of political participation for minorities, Journal on Ethno Politics and Minority Issues in Europe, Issue 3, 1-20.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The role of political participation and democratic system in shaping political culture
(Case study: Kurdish Citizens in the Iraqi Kurdistan Region)

 

Abstract

Background and Objective: Citizen participation in public affairs shows special relations in terms of the type of political structure and its functions, which in turn determines the views and attitudes of citizens towards the functioning of the political system. This study has been done with the aim of examining the effectiveness of political participation in the establishment of the democratic system and determining the participatory mechanisms on the formation of the values of the political culture of Kurdish citizens in the Kurdistan region of Iraq.

Research method: This research is in terms of objective, applied and in terms of nature and method, descriptive (survey) and in terms of relations between variables, is one of the correlation studies. According to Cochran's formula73 people are as a statistical sample and were selected by cluster sampling. The data gathering tool are researcher-made questionnaires to measure the variables of political participation, democracy, and values of political culture that were designed based on the five-value Likert scale. Before distributing questionnaires, they were provided to 25 experts to ensure their validity and reliability. Data were tested by Kolmogorov-Smirnov test, Pearson correlation and path analysis.

Findings: The results showed Collected data has a normal distribution, and there is a strong, positive and significant correlations between the research variables, as well as the results of the path analysis of variables are acceptable.

Conclusion: The results are as follows, political participation of citizens is effective in establishing a democratic system, and democratic processes influence in shaping the values political culture. 

Key Words: Political Participation, Democracy and Political Culture, Kurdish Citizens, the Iraqi Kurdistan Region

 

 

 

 

16

 

---

[1]  John Locke

[2]  Jon Stuart Mill

[3]  Terence

[4]  Dagger

[5]  Almond

[6]  Verba

[7]  Gendzier

[8]  Goulet

[9]  Inglehart

[10]  pippa

[11]  Lipset

[12]  Jackman

[13]  Broker

[14]  Cord

[15]  Oakley

[16]  Marsden

[17]  Robertson

[18]  Huntington

[19]  Rush

[20]  Schumpeter

[21]  Ball

[22]  Peters

[23]  Jacobson

[24]  Stokes

[25]  Lerner

[26]  Deutsch

[27]  Frederickson

[28]  Rousseau

[29]  Wheatley

[30]  Touchton

[31]  Wampler

[32]  Michels

[33]  Graaf

[34]  Pogrebinschi

[35]  Ryan

[36]  De Tocqueville

[37]  Dahl

[38]  Pye

[39]  Catt

[40]  Kirbis

[41]  Gaiser

[42]  Rijike

[43]  Graham

[44]  Regulska

[45]  Putnam

[46]  Diamond

[47]  Tessler

[48]  Eckstein

[49]  Curato

[50]  Niemeyer

[51]  Oser

[52]  Hooghe

[53]  Tam Cho

[54]  Rudolph

[55]  Asatryana

[56]  Dewitte

---