ملاحظاتی در تصحیح مخطوطات کهن قرآنی برمبنای شیوه کارل لاخمان در تصحیح متون
محورهای موضوعی : تاریخ و تمدن اسلامی
آلاء وحید نیا
1
(استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران)
کلید واژه: تصحیح متن, مخطوطات قرآنی, روش لاخمان, قرآن صنعاء,
چکیده مقاله :
فهم دقیق اصطلاحات مربوط به شیوه های توسعه یافته در غرب جهت تصحیح متون می تواند در رویکرد محققان نسبت به تصحیح متن نسخه های خطی قرآن بسیار مؤثر باشد و مانع از بدفهمی های احتمالی و در پی آن نتایج نادرست در تحقیقات تخصصی این حوزه شود. این مقاله با تکیه بر روش لاخمان به بیان اصطلاحات مربوط به این شیوه در حوزه مطالعه دست نویس های کهن قرآنی می پردازد و می کوشد نشان دهد که درمرحله نخست از این روش یعنی گردآوری و طبقه بندی شواهد باقی مانده، ارائه مصادیق دقیق ایناصطلاحاتتا چه اندازه می تواند در تعیین وزنِ هر نسخه در فرآیند تصحیح و شکل گیری شجره نسبِدست نویس های کهنِ به جامانده از قرآن مؤثر باشد. هم‌چنین نوشتارحاضر درمرحله تصحیح و گزینش در روش لاخمان نیز برآن است که امکان تطبیق هریک از اصول آن در خصوص نُسخ قرآنیرا بررسی کردهو نیز ثمره بنانهادن سازواره انتقادی از متن دست نویس های کهن قرآنرا تبیین کند.
Accurate understanding of terms related to methods of text editing which developed in the West, can impact the researchers’ approach to editing the manuscripts of the Qur’an and can prevent possible misunderstandings and consequent incorrect results. This article, draws on the Lachmann method to express the terms related to this method in the study of early Qur'anic manuscripts. This work attempts to show that in the first step of this method called “recension”, (i.e., gathering and categorizing the surviving evidence) to what extent providing the exact instances for each term can be effective in determining the weight of each evidence in the process of editing and forming the “stemmacodicum”. The present paper also attempts to study the applicability of each of these methods principles of emendatio regarding the Qur'anic text and to examine the fruit of establishing an “apparatus criticus” of the text of the ancient Qur'anic manuscripts.
ابن سلام الجمحی، محمد، طبقات فحول الشعراء، تحقیق محمود محمد شاکر، قاهرة، دار المعارف.
ابوعبید، قاسم بن سلام، فضائل القرآن، تحقیق مروان عطیة و دیگران، دمشق، بیروت، دار ابن کثیر، 1۴15ﻫ.
امید سالار، محمود، «تاریخچه‌ای از تصحیح متن در مغرب زمین»، آینه میراث، سال 4، شماره 2 و 3، تابستان و پاییز 1385.
امید سالار، محمود، «آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا میکرد:پیشنهاداتی در باب اصطلاحات فن تصحیح متن»، آینه پژوهش، شماره 163، فروردین و اردیبهشت 1396.
جهانبخش، جویا، راهنمای تصحیح متون، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1384ش.
خسروی، محمد علی، «شیوه تصحیح نسخه خطی قرآن اوقاف»، میراث جاویدان، سال 13، شماره 51.
سجستانی، عبدالله بن ابی داود سلیمان بن الاشعث، المصاحف، تحقیق القمحاوی، بیروت، دار الکتب العلمیة، 1985م.
سوری، محمد، «شیوه سازواره انتقادی در تصحیح نسخههای خطی»، دو فصلنامه پژوهش، سال 2، شماره 3، بهار و تابستان 1389.
فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، تحقیق أحمد یوسف النجاتی وآخرون، مصر، دار المصریة للتألیف و الترجمة.
منجد، صلاح الدین، قواعد تحقیق المخطوطات، بیروت، دار الکتاب الجدید، 1987م.
همو، روش تصحیح نسخههای خطی، ترجمه حسین خدیوجم، درباره تصحیح متون، آینه میراث، سال 1، شماره 3 و 4.
وحیدنیا، آلاء، «تاریخ‌گذاری مخطوطات قرآنی در پرتو روش‌های نوین علمی(آزمایش کربن 14)»، مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی، دوره 2 شماره 3، پاییز 1397.
Bengel, Johann Albrecht, Gnomon Novi Testamenti, Tübingen, 1742.
Idem, Alberti Bengelii Apparatus criticus ad Novum Testamentum, Tubingae, sumtibus Io. Georgii Cottae, Editio secunda, 1763.
Bergsträßer, Gotthelf, Plan eines Apparatus criticus zum Koran, München, 1930.
Bloom, Jonathan, M., Paper before Print, the History and Impact of Paper in the Islamic World, Yale University Press, New Haven and London, 2001.
Cook, Michael, “the Stemma of the Regional Codices of the Koran”, Graeco-Arabica 9,10, 2004, 89–104
Déroche, François, Qur'ans of the Umayyads, A First Overview, Leiden, Brill, "Leiden Studies in Islam and Society", 2014.
Goudarzi, Mohsen, & Behnam Sadeghi, “Ṣanʿāʾ 1 and the Origins of the Qurʾān” , Der Islam: Zeitschrift für Geschichte und Kultur des islamischen Orients 87i-ii, 2012.
Housman, A. E., ed. M. Manilii: Astronomicon, Liber Primus. London, 1903.
Jeffery, Arthur, Materials for the History of the Text of the Quran, 1937.
Idem, “Progress in the Study of the Qurān Text”, Muslim World, 25, 1935.
Maas, P., Textual Criticism, Trans. B. Flower. Oxford, 1958.
Metzger, B. M., The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration, 3rd ed. Oxford, 1992.
Metzger, Bruce M. & Ehrman, Bart D., The Text of the New Testament, Its Transmission, Corruption, and Restoration, Fourth Edition, 2005.
O. Pretzl, Die Fortführung des Apparatus Criticus zum Koran, München, 1934.
Stussi, Alfredo, La Critica del Testo, Bologna, il Mulino, 1985.
Wansbrough, John, Quranic Studies: Sources and Methods of Scriptural Interpretation, ed. Andrew Rippin, New York, Prometheus Books, 2004.
West, Martin L., Textual Criticism and Editorial Technique Applicable to Greek and Latin Texts, Stuttgart
_||_