بررسی ساختارهای فکری و مفاهیم کلیدی در آینده‌پژوهی و ارائه چارچوب اجرای مطالعات آینده‌پژوهی
محورهای موضوعی : آینده پژوهی
اردشیر سیاح مفضلی
1
(
کارشناس گروه پژوهشی آینده پژوهی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی و دانشجوی دکتری آینده پژوهی
)
علیرضا اسدی
2
(
کارشناس گروه پژوهشی آینده پژوهی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی و دانشجوی دکتری آینده پژوهی
)
کلید واژه: آینده پژوهی پیش بینی آینده های,
چکیده مقاله :
شناخت و آگاهی نسبت به آینده، رویایی است که از دیرباز تلاش افراد بسیاری را در طول تاریخ به خود معطوف داشته است که با کوشش متفکران دوره جدید برای پیوند میان شناخت علمی با رویای شناخت آینده، حوزه دانشی جدیدی با عنوان آینده پژوهی شکل گرفت. امروزه نگاه به آینده روز به روز در حال تکامل است و آینده‌پژوهی به عنوان یک علم درجه دوم با نظریه‌ها، مکاتب و پارادایم‌های جدید نوعی رویکرد تکاملی را به مولفه‌ها و ابعاد مختلف آینده فراهم کرده است. سال‌ها است که تلاش‌‌های مختلفی در دنیا در این حوزه انجام شده است و ابزارهای گوناگونی برای شناخت و شکل‌دهی به آینده تدوین و بکارگرفته شده‌اند و بارها در مطالعات مختلف جهانی مورد آزمون واقع شده‌اند. این حوزه اگرچه به عنوان یک رشته دانشگاهی نسبت به برخی دیگر از حوزه‌ها دیرتر ظهور کرده است اما بسیار فراگیر شده است. در این مقاله نگارندگان تلاش دارند تا با مرور ساختارهای فکری این حوزه، مفاهیم کلیدی آن را مورد بحث و بررسی قرار دهند. از آن‌جمله می‌توان به مفاهیمی همچون آرمان‌شهرها و نحوه تحول و توسعه تفکر درباره آن‌ها از قرن 16 میلادی تا کنون، رابطه آینده‌پژوهی با پیش‌بینی، مفهوم آینده‌های بدیل در آینده‌پژوهی، مولفه‌ها و اجزای تشکیل دهنده آینده، وابستگی به مسیر و حال بسیط، ابزارها و روش‌های آینده‌پژوهی، اشاره کرد. در انتها تلاش شده است تا چارچوبی مفهومی از موضوعات کلیدی مطرح در آینده‌پژوهی ارائه شود تا مسیری برای انتخاب مناسب استراتژی‌های آینده‌پژوهی فراهم شود و ارتباط علمی اجزای مختلف علم آینده‌پژوهی نشان داده شود. نگاهی علمی به موضوع آینده‌پژوهی، اقدامات و مطالعات این حوزه را اثربخش و خروجی‌های آن برای کشور را کارآمدتر خواهد کرد. نیاز امروز شناخت و استفاده علمی و سیستماتیک از مفاهیم و روش‌های آینده‌پژوهی در مقابل پرداختن سطحی و عوامانه به آینده است
Futures studies as an academic field is a new era of social science that concerns a historical issue knowing future, in scientific approach. Futures Studies as a branch of social science has its own paradigms, theories and schools of thoughts that explains future dimension. During decades many methods and tools has been developed to study trends, emerging issues and events by scholars and professionals. In this paper authors are reviewing the evolution of theoretical foundations of futures studies to explain the key concepts and basis of this era; Including the development of thinking about future of civilization and utopia since the 16th century to the present, differences between prediction and futures study, alternative futures versus single predefined future, dimensions of the future, path dependencies versus future breaking, tools and methods of futures studies. In light of this review, a conceptual framework has been developed to choose appropriate strategy for futures studies research. However without deep understanding and systematic methodology of futures research, applying tools could not meet the complicated needs of societies and organization in face of emerging issues in further new world.
