رابطه استراتژی‌های تجاری آینده‌نگر و تدافعی با خوانایی گزارشگری مالی

محورهای موضوعی : آینده پژوهی

ذبیح اله خانی ¹ ( استادیار گروه حسابداری، واحد فسا، دانشگاه آزاد اسلامی، فسا، ایران )
حسین رجب دری ² ( دانشجوی دکتری حسابداری و عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد بندرعباس، دانشگاه آزاد اسلامی، بندرعباس، )
نسیم شرفی ³ ( دانشجوی کارشناسی ارشد حسابداری، واحد فسا،دانشگاه آزاد اسلامی ، فسا، ایران )

تاریخ دریافت : 1397/12/10 تاریخ پذیرش : 1398/10/23 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: استراتژی تدافعی, خوانایی گزارشگری مالی, استراتژی آینده‌نگر, استراتژی تجاری,

چکیده مقاله :

هدف مطالعه حاضر، بررسی رابطه استراتژی‌های تجاری آینده‌نگر و تدافعی با خوانایی گزارشگری مالی است. شرکت‌های دارای استراتژی‌های مختلف، محیط اطلاعاتی متفاوتی دارند که می‌تواند نشان‌دهنده رابطه استراتژی تجاری با خوانایی گزارشگری مالی باشد. برای بررسی خوانایی گزارشگری مالی نیز از شاخص فوگ و طول متن استفاده شد. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی بوده و دوره زمانی آن شامل سال‌های 1392 تا 1396 و نمونه برگزیده متشکل از 163 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است. برای آزمون فرضیه‌های پژوهش نیز از روش حداقل مربعات معمولی در نرم‌افزار Eviews استفاده شد. یافته‌های حاصل از آزمون فرضیه‌های پژوهش نشان می‌دهد که بین استراتژی تجاری آینده‌نگر و تدافعی با ناخوانایی گزارشگری مالی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد که این رابطه در شرکت‌های آینده‌نگر قوی‌تر است. بررسی جزئی فرضیه‌های پژوهش نیز نشان‌دهنده آن است که سطح روابط بین استراتژی‌ تجاری آینده‌نگر و شاخص فوگ (فرضیه فرعی اول) و طول متن (فرضیه فرعی دوم) به ترتیب 46 و 49 درصد است. همچنین، سطح روابط بین استراتژی‌ تجاری تدافعی و شاخص فوگ (فرضیه فرعی سوم) و طول متن (فرضیه فرعی چهارم) به ترتیب 31 و 29 درصد است. درنتیجه، در راستای شفافیت و خوانایی بیشتر، توجه به استراتژی تجاری شرکت ضروری است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study is to investigate the relationship between prospective and defenders business strategies and the readability of financial reporting. Companies with different strategies have different information environments that may indicate the relationship between business strategy and financial reporting legibility. The Fog index and the length of the text were used to examine the readability of financial reporting. This research is an applied objective and its period is from 2013 to 2017 and a sample of 163 companies accepted in Tehran Stock Exchange. To test the research hypotheses, the least squares method was used in Eviews software. The findings of the research hypothesis test indicate that there is a positive and significant relationship between prospective and Defenders business with financial reporting scruple, which is stronger in future Prospectors companies. A partial review of the research hypotheses suggests that the level of relationship between the Prospectors business strategy and the Fog (H 1) index and the length of the text (H 2) is 46% and 49%, respectively. Also, the level of relationship between the Defenders business strategy and the Fog index (H 3) and the length of the text (H 4) is 31% and 29%, respectively. Consequently, in the interests of greater transparency and clarity, more attention is needed to the company's business strategy.

متن کامل:



به نام خدا

رابطه استراتژی‌های تجاری آینده‌نگر و تدافعی با خوانایی گزارشگری مالی

 

چکیده

هدف مطالعه حاضر، بررسی رابطه استراتژی‌های تجاری آینده‌نگر و تدافعی با خوانایی گزارشگری مالی است. شرکت‌های دارای استراتژی­های مختلف، محیط اطلاعاتی متفاوتی دارند که می‌تواند نشان‌دهنده رابطه استراتژی تجاری با خوانایی گزارشگری مالی باشد. برای بررسی خوانایی گزارشگری مالی نیز از شاخص فوگ و طول متن استفاده شد. این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی بوده و دوره زمانی آن شامل سال‌های 1392 تا 1396 و نمونه برگزیده متشکل از 163 شرکت پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است. برای آزمون فرضیه‌های پژوهش نیز از روش حداقل مربعات معمولی در نرم‌افزار Eviews استفاده شد. یافته‌های حاصل از آزمون فرضیه‌های پژوهش نشان می‌دهد که بین استراتژی تجاری آینده‌نگر و تدافعی با ناخوانایی گزارشگری مالی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد که این رابطه در شرکت­های آینده‌نگر قوی‌تر است. بررسی جزئی فرضیه­های پژوهش نیز نشان­دهنده آن است که سطح روابط بین استراتژی‌ تجاری آینده‌نگر و شاخص فوگ (فرضیه فرعی اول) و طول متن (فرضیه فرعی دوم) به ترتیب 46 و 49 درصد است. همچنین، سطح روابط بین استراتژی‌ تجاری تدافعی و شاخص فوگ (فرضیه فرعی سوم) و طول متن (فرضیه فرعی چهارم) به ترتیب 31 و 29 درصد است. درنتیجه، در راستای شفافیت و خوانایی بیشتر، توجه به استراتژی تجاری شرکت ضروری است.

واژگان کلیدی: استراتژی تجاری، خوانایی گزارشگری مالی، استراتژی آینده‌نگر، استراتژی تدافعی.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1- مقدمه

خوانایی در حوزه برقراری ارتباط، روانشناسی و آموزش به‌عنوان سهولت ادراک و همچنین، پیام‌های مربوط به سبک نوشتن تعریف‌شده است (بارنت و لئوفلر¹، 1979). افشای اطلاعات شرکت نیز شامل مطالب ارائه‌شده در گزارش‌های سالیانه و حاوی اطلاعات متنی است (لی²، 2010). افشاء اطلاعات معمولاً از سه بخش شامل محتوا، زمان‌بندی و نحوه ارائه اطلاعات تشکیل‌شده است که سودمندی هر یک از آن‌ها به خوانایی و قابلیت فهم گزارش‌های مالی بستگی دارد (کورتیس³، 2004). پژوهش‌های پیشین نشان داده­اند که ناخوانایی گزارش‌های مالی، برای سرمایه‌گذاران مشکل‌آفرین است (لی و توئیدی⁴، 1975؛ کورتیس، 1982؛ بارتلت و چاندلر⁵، 1997؛ هاینز و بکسلی⁶، 2004). در این راستا، دیویس و تام سوئیت⁷ (2012) بیان می‌کنند که مدیران در مورد میزان جزئیات، محتوا و همچنین، واژه‌های استفاده‌شده در گزارش‌های مالی و اطلاعات افشاشده، قدرت و اختیاردارند. برای نمونه، یافته‌های بیاتای⁸ (2014) در حسابداری نشان داد اگرچه می‌توان شفافیت گزارش‌های افشایی را بهبود بخشید و نیاز اطلاعاتی سهامداران را برآورده کرد، اما این نگرانی وجود دارد که گزارش‌های افشاشده ممکن است با ابهام، سبک نوشتار و ناخوانایی، سودمندی خود را از دست بدهد و همچنین، استفاده‌کنندگان را سردرگم و از اهداف اصلی منحرف کند (روسرفورد⁹، 2003؛ کورتیس، 2004).

با توجه به پژوهش­های صورت گرفته، سرمایه‌گذاران نسبت به اطلاعاتی که پردازش آن‌ها سخت‌تر است، واکنشی کُند و ناقص نشان می‌دهند (گروسمن و استیگلیتز¹⁰، 1980؛ بلومفیلد¹¹، 2002)، زیرا اطلاعات پیچیده سرمایه‌گذاران را وادار می‌سازد تا تلاش‌های شناختی بیشتری انجام دهند و این مسئله باعث کاهش درک و توانایی ارزیابی چشم‌انداز شرکت بر اساس اطلاعات می‌شود و می‌تواند تصمیم‌گیری آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد (لی، 2012)

در هنگام تهیه گزارش‌های سالانه، مدیران می‌توانند در مورد محتوا، زبان و سبک نوشتن گزارش‌ها تصمیم بگیرند (لوگران و مک‌دونالد¹²، 2011؛ هنری و لئون¹³، 2016). لی¹⁴ (2010) بیان می‌کند که موارد مبهم در گزارش‌های مالی، بی‌نظمی و فرصت‌طلبی مدیریت را نشان می‌دهد. ازآنجاکه سرمایه‌گذاران به اطلاعات ارائه‌شده برای تصمیم‌گیری در امور تجاری تکیه می‌کنند (گریفین¹⁵، 2003؛ کازیر و پفیفر¹⁶، 2016) و گزارش­های مالی که خوانایی کمتری دارند، می‌توانند توانایی پردازش اطلاعات کاربران را ضعیف کنند؛ ازاین‌رو، ابهام در ارائه اطلاعات بر قضاوت و تصمیم‌گیری آن‌ها تأثیرگذار است (لی، 2008؛ یو و ژانگ¹⁷، 2009؛ میلر¹⁸، 2010). درنتیجه، مدیران و فعالان مختلف در بازار سرمایه، به گونه فزاینده‌ای نگران خوانایی گزارش‌های مالی هستند، زیرا قابلیت درک و اخذ تصمیم‌های سودمند توسط سرمایه‌گذاران و استفاده‌کنندگان، به اطلاعات گزارش‌های مالی و خوانایی آن بستگی دارد (لیما، چالمرز و هانلون¹⁹، 2018). همچنین، استراتژی تجاری بر پیچیدگی عملیات شرکت تأثیر می­گذارد (میلز و اسنو²⁰، 1978؛ همبریک²¹، 1983؛ بنتلی، امر و شارپ²²، 2013) و می‌تواند سطح، جمله‌بندی و پیچیدگی گزارش‌های مالی را تحت تأثیر قرار دهد (لیما و همکاران، 2018). لازم به ذکر است که هر شرکت برای حرکت به سمت ناشناخته‌ها نیازمند نقشه‌ راهی است که آن را استراتژی یا راهبرد تجاری می­نامند. درنتیجه، این پژوهش به بررسی رابطه استراتژی تجاری آینده‌نگر²³ و تدافعی²⁴ شرکت با خوانایی گزارشگری مالی می‌پردازد. در این راستا، بنتلی و همکاران (2013) معتقد هستند شرکت‌های دارای استراتژی­های مختلف، قاعده­های مختلفی را در گزارش‌های مالی خود دارند. همچنین، بنتلی، امر و توئیدت²⁵ (2018) نیز معتقدند شرکت‌های دارای استراتژی­های مختلف، محیط اطلاعاتی متفاوتی دارند که می‌تواند نشان‌دهنده رابطه استراتژی تجاری با خوانایی گزارشگری مالی باشد (لیما و همکاران، 2018).

با توجه به مطالب بیان‌شده، مطالعه خوانایی گزارشگری مالی دارای اهمیت است. همچنین، با عنایت به وجود رابطه استراتژی‌های تجاری شرکت و خوانایی گزارشگری مالی (لیما و همکاران، 2018) و عدم وجود پژوهش مشابه در کشور، لازم است تا این مسئله موردبررسی تجربی قرار گیرد. لذا، سؤال پژوهش را می‌توان به این صورت مطرح نمود که آیا بین استراتژی‌های تجاری آینده‌نگر و تدافعی با خوانایی گزارشگری مالی رابطه معناداری وجود دارد؟ درصورتی‌که این رابطه وجود دارد جهت آن به چه سمتی است؟ پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به پرسش‌های ذکرشده است.

در ادامه، ابتدا مبانی نظری و پیشینه پژوهش بیان‌شده و سپس، روش پژوهش، یافته‌ها و بحث و نتیجه‌گیری آورده شده است.

 

2- مبانی نظری

استراتژی کسب‌وکار در مراحل اولیه چرخه عمر شرکت مشخص می‌شود و نیازمند تعهدهای طولانی‌مدت منابع است و درنتیجه، مشخص می‌کند که شرکت‌ها چگونه به عملکرد خود دست یابند، آن را حفظ کنند و بهبود بخشند (بورگلمن²⁶، 2002؛ بنتلی و همکاران، 2013). برای حفظ رقابت‌پذیری، شرکت‌ها استراتژی‌های مربوط را با الگوهای مختلف تولید و بازار، فناوری و ساختار و فرآیند سازمانی هماهنگ می‌کنند (میلز و اسنو، 1978؛ 1984؛ 1986؛ میلگورم و روبرتز²⁷، 1995؛ نویسی، سریدهاران، خدمتی، لیم و اودوکمو²⁸، 2017). شرکت‌های آینده‌نگر به‌صورت تهاجمی فنّاوری خود را تغییر می‌دهند تا محصولات و فرصت‌های جدید بازار را کشف و راه­اندازی کنند. پژوهش‌های پیشین نشان داده است که عدم قطعیت در بازار و عدم قطعیت در فناوری و شدت رقابت، عدم قطعیت محیطی را تعیین می‌کنند (کوهلی و جاوروسکی²⁹، 1990؛ جاوروسکی و کوهلی، 1993). عدم قطعیت محیطی نیز به درجه تغییرهایی اشاره دارد که بر عملیات و طرح سازمانی یک شرکت تأثیر می‌گذارد و توسط اقدام‌های غیرقابل‌پیش‌بینی و مدام در حال تغییر مشتریان، تأمین‌کنندگان و رقبا تحریک می‌شود (چیلد³⁰، 1972؛ دس و بئارد³¹، 1984؛ قوش و اولسن³²، 2009). در شرکت‌های آینده‌نگر، فعالیت‌های تحقیق و توسعه مکرر وجود دارد که این موضوع باعث تغییرهای مداوم در سطح فناوری مورداستفاده آن­ها می‌شود (کلارک³³، 1985؛ ساویوتی³⁴، 1998؛ هیل، مارتین و هاریس³⁵، 2000). افزون بر این، وجود رقابت و انتخاب‌های غیرقابل‌پیش‌بینی مشتریان نیز باعث می‌شود تا برآورد خروجی محصول­ها در چنین محیط‌های متغیری، دشوار باشد (سانگ و مونتویا ویز³⁶، 2001؛ سو، ژی و پنگ³⁷، 2010). به‌این‌ترتیب، شرکت‌های آینده‌نگر در معرض پیچیدگی و عدم قطعیت محیطی بیشتری قرار می‌گیرند (کوتها و نایر³⁸، 1995؛ ایتنر و لارکر³⁹، 2001؛ دساربو، دیبندتو، سانگ و سینها⁴⁰، 2005). لی (2008) نیز استدلال کرده است که پیچیدگی عملیات و عدم قطعیت محیطی، خوانایی گزارشگری مالی را کاهش می‌دهد. همچنین، ازآنجاکه عدم قطعیت محیطی، تنوع عملکرد شرکت را کاهش می‌دهد (چنگ و کسنر⁴¹، 1997) و باعث افزایش سطح عدم تقارن اطلاعات بین مدیران شرکت و سهامداران می‌شود (قوش و اولسن، 2009) که این موضوع، وضوح اطلاعات افشاشده توسط مدیران را کاهش می‌دهد (لیفار و میلز⁴²، 1996) و درنتیجه، اطلاعات افشاشده در گزارش‌های مالی را پیچیده‌تر می‌کند (بارس، کازنیک و مک­نیکولاس⁴³، 2001؛ بنتلی و همکاران، 2013). این مسئله نیز باعث پیچیده‌تر شدن افشای اطلاعات شرکت‌های آینده‌نگر می‌شود (لیما و همکاران، 2018). برای نمونه، ددمن، موسلی، شن و استارک⁴⁴ (2009) نشان داده‌اند که شرکت‌های آینده‌نگر تمایل به افشای بیشتر اطلاعات تحقیق و توسعه خود دارند، اما تائید می‌کنند که اطلاعات افشاشده، حاوی پیچیدگی علمی و کلمات فنی است که برقراری ارتباط با این فعالیت‌ها را دشوار می‌سازد. ازآنجاکه فعالیت‌های شرکت‌های آینده‌نگر دارای ریسک بیشتری است (صالح و وانگ⁴⁵، 1993؛ هوانگ، چو و چیانگ⁴⁶، 2008)، با توجه به نظریه اِسناد⁴⁷ (بلومفیلد، 2008) انتظار می‌رود که شرکت‌های آینده‌نگر اخبار بد در مورد مشکل­های خود را با توضیح­های خسته‌کننده بیشتری همراه کنند. برای نمونه، مدیران می‌توانند سرمایه‌گذاری‌های ناموفق را به بدشانسی نسبت دهند که مستلزم طول و جملات پیچیده اضافی برای گره زدن عملکرد ضعیف به آن رویدادها است (میلر و رس⁴⁸، 1975)؛ بنابراین، افشای اطلاعات در شرکت‌های آینده‌نگر پیچیده‌تر و فنی‌تر بوده و حاوی کلمات مبهم بیشتری است که خوانایی گزارشگری مالی را کاهش می‌دهد (لیما و همکاران، 2018). بنتلی (2012) و بنتلی و همکاران (2013) نیز نشان دادند که شرکت‌های آینده‌نگر انگیزه (برای نمونه، رشد سریع و پراکنده، نیاز بیشتر به تأمین مالی خارجی و عملکرد مالی ضعیف‌تر)، فرصت‌ها (برای نمونه، عدم نظارت، ضعف کنترل داخلی، ساختار سازمانی پیچیده‌تر و ناپایدارتر) و توجیه (مانند فرهنگ و اقلیم اخلاقی مبتنی بر خودبینی و فرد محوری) بیشتری به گزارش­های اشتباه نسبت به شرکت‌های تدافعی، از خود نشان می‌دهند (لیما و همکاران، 2018). مطالعات اخیر وابستگی شرکت‌های آینده‌نگر با بی‌نظمی بیشتر در گزارش‌های مالی و هزینه‌های بیشتر حسابرسی (بنتلی و همکاران، 2013)، اجتناب از مالیات (هیگینست، اومر و فیلیپس⁴⁹، 2015)، کنترل داخلی ضعیف‌تر (بنتلی­گوده، اومر و توئدت⁵⁰، 2018) را نشان داده‌اند. لو و همکاران (2017) نیز رابطه مدیریت سود با خوانایی کمتر گزارش‌های سالیانه را نشان داده‌اند؛ بنابراین، شرکت‌های آینده‌نگر تمایل بیشتری به مبهم کردن اطلاعات نامطلوب با کلمات پیچیده یا ساختار جمله‌های مبهم در گزارش‌های سالیانه دارند و این اقدام مدیریتی، خوانایی گزارشگری مالی را کاهش می‌دهد (لیما و همکاران، 2018). درنتیجه، بین استراتژی تجاری آینده­نگر و ناخوانایی گزارش مالی، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. بدین معنا که در شرکت­های دارای استراتژی تجاری آینده­نگر، پیچیدگی اطلاعات وجود دارد.

در مقابل، شرکت‌های تدافعی به دنبال ارائه محصولات باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه، با تمرکز محدود بر تحقیق و توسعه، به مشتریان در بازار هستند؛ بنابراین، پیچیدگی عملیات و عدم قطعیت محیطی کمتری دارند (میلز و اسنو، 1978، 2003؛ نایکر، نویسی و سریدهاران⁵¹، 2008). درنتیجه، شرکت‌های تدافعی اختیار کمتری به مدیران و کارفرمایان می‌دهند و این کار می‌تواند فرصت‌طلبی و عدم تقارن اطلاعات آنان را محدودتر سازد (ایتنر و لارکر، 1997؛ نایکر و همکاران، 2008؛ بنتلی و همکاران، 2013). البته این موضوع بدین معنا نیست که پیچیدگی گزارشگری مالی در این شرکت­ها وجود ندارد، بلکه شرکت‌های دارای استراتژی تدافعی نیز می‌توانند اطلاعات افشاشده را با ابهام ارائه کنند و یا به­گونه فعالانه در مورد خبرهای بد بحث کنند و خبرهای خوب را در گزارش‌ها بی‌اهمیت جلوه دهند. به همین ترتیب، به دلیل اجتناب آن‌ها از ریسک (نویسی و همکاران، 2017)، شرکت‌های تدافعی ممکن است اطلاعات مازادی را افشا کنند تا انطباق با ملزومات گزارش دهی اجباری را تضمین کنند و خبرهای بد بیشتری نسبت به خبرهای خوب افشا کنند تا اظهارات مالی مورد انتظار کاربران را مدیریت کنند و چنین افشای سرشاری می‌تواند در گزارش شرکت‌های تدافعی اختلال به وجود آورد و خوانایی آن‌ها را محدود کند (لیما و همکاران، 2018).

 

3- پیشینه پژوهش

بررسی پیشینه پژوهش نشان داد که در میان پژوهشگران داخلی برای نمونه، نمازی، دهقان و قوهستانی (1396) به بررسی خودشیفتگی مدیران و استراتژی شرکت­ها پرداخته و دریافتند که در بین گروه­های دارای استراتژی تجاری مختلف، خودشیفتگی مدیران اختلاف معناداری با یکدیگر دارند که در این راستا، بیشترین تأثیر خودشیفتگی مدیران روی استراتژی تدافعی و کمترین تأثیر آن روی استراتژی آینده­نگر است. صفری­گرایلی، رضائی و نوروزی (1396) دریافتند که با افزایش مدیریت سود، خوانایی گزارشگری مالی کاهش می­یابد. در پژوهشی دیگر نیز صفری­گرایلی و رضائی (1397) دریافتند که توانایی مدیریت، موجب افزایش خوانایی گزارشگری مالی می­شود. رنجبر و رجب­دری (1397) نیز در پژوهشی دریافتند که بین استراتژی تجاری آینده­نگر و خطر سقوط قیمت سهام در دو حالت چولگی منفی بازده سهام و نوسان پایین به بالا، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین، بیش ارزیابی سهام، رابطه بین استراتژی تجاری آینده­نگر و خطر سقوط قیمت سهام در دو حالت چولگی منفی بازده سهام و نوسان پایین به بالا را به گونه مثبت و معناداری تعدیل می­کند. یافته­های خانی و رجب­دری نیز نشان داد که بین خوانایی گزارش­های مالی و سیاست مالیاتی متهورانه رابطه دوسویه و معناداری وجود دارد. یافته­ها نشان داد که با افزایش خوانایی گزارش­های مالی، سیاست مالیاتی متهورانه کاهش می­یابد. همچنین، با افزایش سطح سیاست مالیاتی متهورانه، خوانایی گزارش­های مالی کاهش خواهد یافت.

پژوهش­های خارجی پیشین نیز به مطالعه رابطه خوانایی گزارشگری مالی با متغیرهای مؤثر بر بازار سرمایه پرداخته‌اند که با توجه به یافته­ها، گزارش­های با خوانایی کمتر، مانع از مطلع شدن سرمایه‌گذاران از معاملات می‌شود (هیرشلیفار و تئوه⁵²، 2003؛ میلر، 2010؛ لاورنس⁵³، 2013)، بر واکنش بازار تأثیر می‌گذارد (یو و ژانگ، 2009)، فرآیند کشف قیمت را طولانی‌تر کرده و سرعت انتشار اعلامیه‌ها را کاهش می‌دهد (لی، 2012)، به گونه غیرمستقیم انتظارهای سرمایه‌گذاران نسبت به اعتبار مدیریت را کاهش می‌دهد (رنکامپ⁵⁴، 2012) و همچنین، خطا و پراکندگی پیش‌بینی تحلیلگران را افزایش می‌دهد (لهاوی، لی و مرکلی⁵⁵، 2011؛ لوگران و مک­دونالد، 2011). افزون بر آن، لی (2008) رابطه بین درآمد و خوانایی گزارشگری مالی را مورد برسی قرار داد و این موضوع را با فرضیه ابهام مدیریت مرتبط دانست و بیان نمود که مدیران می‌توانند از زبان مبهم و پیچیده‌ای برای پوشاندن اطلاعات متناقض و اجتناب از واکنش منفی بازار استفاده کنند. کومار⁵⁶ (2014) نیز تأثیر فرهنگ‌سازمانی بر خوانایی گزارشگری مالی را موردبررسی قرار داد. وی دریافت شرکت‌های آسیایی افشای اطلاعات محدودتری انجام می‌دهند و درنتیجه، خوانایی گزارشگری سالانه کمتری دارند، اما شرکت‌هایی که پراکندگی مالکیت بالاتری دارند، گزارشگری سالیانه خواناتری ارائه می‌دهند تا منافع متناقض بین مالکان را تحت چنین ساختار مالکیتی، تعدیل کنند. لو، راموس و روگو⁵⁷ (2017) نیز بیان می‌کنند در شرکت‌هایی که مدیریت سود وجود دارد، خوانایی گزارشگری مالی کمتر است. حبیب و منظورحسن⁵⁸ (2017) نیز دریافتند که بین استراتژی شرکت و خطر سقوط قیمت سهام رابطه معناداری وجود دارد و این رابطه، به‌وسیله متغیر بیش ارزیابی سهام تعدیل می­شود. لیما و همکاران (2018) نیز دریافتند شرکت‌هایی که استراتژی تجاری آینده­نگر را دنبال می‌کنند، نسبت به شرکت‌هایی که استراتژی تدافعی را دنبال می‌کنند، خوانایی گزارشگری کمتری دارند. همچنین، بین استراتژی تجاری و خوانایی گزارشگری مالی نیز رابطه معناداری وجود دارد. به‌تازگی نیز بای، دونگ و هو⁵⁹ (2019) دریافتند که بین ناخوانایی گزارش­های مالی و هم‌زمانی قیمت سهام رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین، این رابطه به‌وسیله مالکیت نهادی به‌صورت مثبت و با عدم تقارن اطلاعاتی به گونه منفی تعدیل می­شود.

بررسی پیشینه پژوهش نشان داد که تاکنون در کشور خوانایی گزارشگری مالی به گونه شایسته موردتوجه پژوهشگران قرار نگرفته است و مطالعه آن می­تواند ضمن کمک به ادبیات این حوزه، برای استفاده­کنندگان و مدیران نیز سودمند باشد. همچنین، رابطه استراتژی تجاری آیند نگر و تدافعی با خوانایی گزارشگری مالی نیز در کشور موردمطالعه قرار نگرفته که این مسئله نیازمند بررسی تجربی است تا بتوان بر اساس یافته­ها، برنامه­ریزی­های بهتری انجام داد.

 

4- فرضیه­های پژوهش

با توجه به مطالب بیان‌شده، فرضیه­های پژوهش به‌صورت زیر است:

فرضیه اصلی اول: بین استراتژی تجاری آینده‌نگر و خوانایی گزارشگری مالی رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی اول: بین استراتژی تجاری آینده‌نگر و خوانایی گزارشگری مالی (شاخص فوگ) رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی دوم: بین استراتژی تجاری آینده‌نگر و خوانایی گزارشگری مالی (شاخص طول متن) رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه اصلی دوم: بین استراتژی تجاری تدافعی و خوانایی گزارشگری مالی رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی سوم: بین استراتژی تجاری تدافعی و خوانایی گزارشگری مالی (شاخص فوگ) رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه فرعی چهارم: بین استراتژی تجاری تدافعی و خوانایی گزارشگری (شاخص طول متن) رابطه معناداری وجود دارد.

 

5- روش پژوهش

این پژوهش از نوع پژوهش‌های کمّی است که در آن از روش علمی ساخت و اثبات تجربی استفاده‌شده و بر اساس فرضیه‌ها و طرح‌های پژوهشی از قبل تعیین‌شده، انجام‌شده است. از این دسته پژوهش‌ها زمانی استفاده می‌شود که معیار اندازه‌گیری داده‌ها کمّی است و برای استخراج نتیجه‌ها از روش‌های آماری استفاده می‌شود.

 

1-5- متغیرهای پژوهش

در این پژوهش از سه دسته متغیرهای مستقل (استراتژی تجاری)، وابسته (خوانایی گزارشگری مالی) و کنترلی (مدیریت سود، عملکرد، نسبت ارزش بازار به ارزش دفتری سهام و سن شرکت) استفاده شد که به شرح زیر قابل‌اندازه‌گیری است.

 

·       استراتژی تجاری

متغیر مستقل پژوهش حاضر استراتژی تجاری شرکتی است که مشابه با پژوهش­های بنتلی و همکاران (2013) و هایگینز، امر و فیلیپس⁶⁰ (2015) به شرح جدول­های شماره 1 و 2 محاسبه می­شود.

 

جدول 1- معيارهای اندازه­گيری استراتژی تجاری شركتی بنتلی و همکاران (2013: 810)

ردیف	شرح
1	نسبت هزینه تحقیق و توسعه به فروش کل
2	درصد تغییر یک‌ساله در فروش کل
3	نسبت هزینه عمومی، اداری و فروش به فروش کل
4	نسبت تعداد کارکنان به فروش کل
5	انحراف معیار تعداد کارکنان در سال
6	شدت سرمایه (خالص اموال، ماشین­آلات و تجهیزات یا دارایی­های ثابت استانداردشده به‌وسیله جمع دارایی­های پایان سال)

 

جدول 2- نحوه امتيازدهی نهایی برای استراتژی تجاری شركتی بنتلی و همکاران (2013: 810)

ردیف	1	2	3	4	5	6	جمع
پنجک اول	1	1	1	1	1	1	6
پنجک دوم	2	2	2	2	2	2	12
پنجک سوم	3	3	3	3	3	3	18
پنجک چهارم	4	4	4	4	4	4	24
پنجک پنجم	5	5	5	5	5	5	30
از امتیازهای حاصل برای تشخیص نوع استراتژی به شرح زیر در سه دسته طبقه­بندی خواهند شد: امتیاز 6- 12 (استراتژی تدافعی)- امتیاز 23- 13 (استراتژی تحلیل­گرانه)- امتیاز 24- 30 (استراتژی آینده­نگر)

 

 

·       خوانایی گزارشگری مالی

متغیر وابسته پژوهش حاضر، خوانایی گزارشگری مالی است که برای اندازه‌گیری آن همسو با پژوهش بوباکر و همکاران (2018)، صفری­گرایلی و رضایی (1397) و صفری­گرایلی و همکاران (1396) از دو شاخص زیر که روایی و اعتبار آن برای سنجش خوانایی متون فارسی توسط برخی پژوهشگران داخلی مانند فضل­الهی و ملکی توانا (1389) و دیانی (1379) مورد تائید قرارگرفته است، استفاده شد. شاخص اول خوانایی گزارشگری مالی، شاخص فوگ است که تابعی از دو متغیر طول جمله (برحسب کلمات) و کلمات پیچیده (تعریف‌شده به‌صورت تعداد کلمات با سه یا چند بخش) است که به‌صورت رابطه 1 محاسبه می‌شود:

 

رابطه (1)      (میانگین تعداد کلمات در هر جمله + درصد کلمات پیچیده) 4/0= شاخص فوگ

 

فرایند و نحوه تعیین سطح خوانایی گزارشگری مالی در شاخص فوق به ترتیب زیر است:

1- انتخاب نمونه صدکلمه‌ای از ابتدا، یک نمونه صدکلمه‌ای از وسط و یک نمونه صدکلمه‌ای از اواخر گزارش به‌صورت تصادفی.

2- شمارش تعداد جملات هر یک از نمونه‌ها.

3- مشخص کردن متوسط طول جملات از طریق تقسیم تعداد کلمات به تعداد جملات کامل هر نمونه صدکلمه‌ای.

4- شمارش تعداد کلمات سه‌هجایی و بیش از سه‌هجایی موجود (کلمات پیچیده) در هرکدام از متون صدکلمه‌ای.

5- جمع‌کردن تعداد کلمات پیچیده با تعداد متوسط کلمات در جملات.

6- ضرب کردن حاصل جمع تعداد کلمات دشوار و متوسط کلمات در جملات با عدد ثابت 4/0.

7- انجام محاسبات بندهای 4، 5 و 6 برای دو نمونه صدکلمه‌ای دیگر.

8- محاسبه میانگین نتایج هر سه نمونه از طریق جمع‌کردن و تقسیم به تعداد (فضل­الهی و ملکی­توانا، 1389).

رابطه بین شاخص فوگ و خوانایی گزارشگری مالی به شرح جدول 3 است:

 

جدول 3- رابطه بین شاخص فوگ و خوانایی گزارشگری مالی

شاخص فوگ	بالاتر از 18	14- 18	12- 14	10- 12	8- 10
خوانایی	پیچیده	سخت	مناسب	قابل‌قبول	آسان

 

دومین شاخص خوانایی گزارشگری مالی، شاخص طول متن است که به‌صورت رابطه 2 محاسبه می‌شود.

 

رابطه (2)       (تعداد کلمات متن) LN= شاخص طول متن

 

ازآنجاکه مقادیر بیشتر شاخص‌های فوق، بیانگر میزان خوانایی کمتر گزارش‌های مالی است، لذا هر یک از شاخص‌های محاسبه‌شده مذکور در عدد منفی یک ‌ضرب می‌شود تا معیار مستقیمی از شاخص خوانایی گزارشگری مالی به دست آید.

 

·       متغیرهای کنترلی

مدیریت سود: ازآنجاکه با استناد به پژوهش لو و همکاران (2017) بین مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی رابطه معناداری وجود دارد و با افزایش مدیریت سود، خوانایی گزارشگری مالی کم می­شود، این متغیر به‌عنوان متغیر کنترلی در نظر گرفته شد. برای بررسی مدیریت سود، از الگوی جونز⁶¹ (1991) نیز بر اساس رابطه 3 استفاده ‌شد.

 

ACCRit = α0 + α1 Δ REVit + α2 PPEit + εit رابطه (3)

 

که در آن:

ACCRit = کل اقلام تعهدی،

Δ REVit = تغییر در درآمد از سال t-1 تا سال t و

PPEit = ناخالص اموال، ماشین­آلات و تجهیزات در سال t.

عملکرد: ازآنجاکه شرکت­هایی که عملکرد ضعیف‌تری دارند، خوانایی گزارشگری مالی کمتری دارند (بلومفیلد، 2008)، اثر این متغیر کنترل شد. برای ارزیابی عملکرد، مانند وانگ⁶² (2010) از نسبتQ  توبین استفاده شد که بر اساس رابطه 4 محاسبه می­شود.

 

رابطه (4)

 

که در آن:

MVA: ارزش بازار حقوق صاحبان سهام عادی،

Debt: مبلغ دفتری مجموع بدهی­ها،

PS: ارزش بازار حقوق صاحبان سهام ممتاز و

TAB: مبلغ دفتری مجموع دارایی­ها است.

ازآنجاکه در ایران سهام ممتاز وجود ندارد، در محاسبه این متغیر تنها ارزش بازار حقوق صاحبان سهام عادی لحاظ شد.

اندازه شرکت: این متغیر با لگاریتم فروش شرکت اندازه‌گیری می‌شود و منعکس‌کننده پیچیدگی عملیات شرکت و محیط کسب‌وکار است. این انتظار وجود دارد که با افزایش اندازه، خوانایی گزارشگری مالی کمتر شود (لیما و همکاران، 2018).

نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام: این متغیر به‌عنوان ارزش بازار سهام به‌علاوه ارزش دفتری بدهی­ها تقسیم‌بر ارزش دفتری دارایی‌ها در پایان سال مالی محاسبه می‌شود که توانایی رشد شرکت را اندازه‌گیری می‌کند و ازاین‌رو مدل‌های کسب‌وکار نامعلوم و پیچیده را تشخیص می‌دهد. این انتظار وجود دارد که با افزایش این نسبت، خوانایی گزارشگری مالی کمتر شود (لیما و همکاران، 2018).

سن شرکت: سن شرکت به میزان سال­های گذشته از زمان تأسیس شرکت اشاره دارد. همچنین، انتظار وجود رابطه منفی بین سن شرکت و خوانایی گزارشگری مالی وجود دارد، زیرا سرمایه‌گذاران با الگو‌های کسب‌وکار آن‌ها آشنایی بیشتر دارند و این باعث پیچیدگی کمتر شده و ازاین‌رو خوانایی گزارشگری سالانه بیشتری دارند.

 

2-5- جامعه آماري و نمونه پژوهش

جامعه آماری موردمطالعه در این پژوه را شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار طی سال­های 1392 تا 1396 تشکیل می­دهد. برای انتخاب نمونه نیز شرایط زیر در نظر گرفته شد:

1- شرکت قبل از سال 1392 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته‌شده و تا انتهای سال 1396 فعال باشد.

2- به‌منظور افزایش قابلیت مقایسه، سال مالی آن‌ها منتهی به پایان اسفندماه باشد.

3- در سال­های مذکور تغییر فعالیت یا تغییر سال مالی نداده باشد.

4- با توجه به تفاوت شرکت­های واسطه­گری و سرمایه­گذاری، جزء شرکت­های ذکرشده نباشد.

5- وقفه معاملاتی در شرکت بیش از 6 ماه نباشد.

6- اطلاعات موردنیاز در دسترس باشد.

با توجه به موارد ذکرشده، 163 شرکت به‌عنوان نمونه انتخاب شد. لازم به‌ ذکر است که تعداد مشاهده‌های موردبررسی برای محاسبه متغیرهای وابسته، مستقل و کنترلی ذکرشده، 815 سال- شرکت است.

همچنین، لازم به ذکر است که از 815 سال- شرکت موردبررسی، 189 سال- شرکت دارای استراتژی تدافعی و 58 سال- شرکت دارای استراتژی آینده­نگر بوده­اند. افزون بر آن، سایر سال- شرکت­های موردبررسی در طیف استراتژی تدافعی و آینده­نگر قرار نداشته و ازآنجاکه در بررسی این پژوهش نیازی به در نظر گرفتن آن­ها نبوده است، موردتوجه قرار نگرفته است.

 

6- یافته­های پژوهش

1-6- آمار توصیفی متغیرهای پژوهش

جدول 4 آماره‌های توصیفی مربوط به متغیرهای موردمطالعه را نشان می‌دهد.

 

جدول 4- آماره‌های توصیفی متغیرهای پژوهش
نام متغیر	میانگین	بیشینه	کمینه	انحراف معیار
استراتژی تجاری	8527/14	28	6	1537/3
ناخوانایی گزارشگری مالی (شاخص فوگ)	2985/10	7040/13	0280/8	2067/1
ناخوانایی گزارشگری مالی (شاخص طول متن)	6869/6	1670/7	4377/6	1798/0
مدیریت سود	6346/1	7004/0	9427/0-	1206/0
عملکرد	7190/1	5275/6	6919/0	7207/0
اندازه شرکت	0151/6	4975/8	6934/3	6756/0
نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام	0222/2	9978/3	8479/3-	2756/1
سن شرکت	1655/41	67	15	6254/12

 

در میان متغیرهای پژوهش عمر شرکت دارای بیشترین میانگین و انحراف معیار است. میانگین خوانایی گزارش مالی نیز نشان می­دهد که عموم گزارش­های مالی در سطح قابل‌قبول قرار دارند (با استناد به جدول 3) که به درک بهتر گزارش­ها از سوی استفاده­کنندگان کمک می­کند.

 

2-6- آزمون فرضیه‌های پژوهش

جهت بررسی فرضیه‌ها، ابتدا باید الگوی مناسب انتخاب شود. جدول 5 یافته‌های آزمون‌های انتخاب الگو را نشان می‌دهد.

 

جدول 5- یافته‌های مربوط به انتخاب الگوی آزمون هر فرضیه
فرضیه	آزمون	آماره آزمون	معناداری	الگوی انتخابی
فرضیه فرعی اول	آزمون چاو آزمون هاسمن	3804/10 6239/15	0000/0 0159/0	اثرات ثابت
فرضیه فرعی دوم	آزمون چاو آزمون هاسمن	5804/10 7833/17	0000/0 0000/0	اثرات ثابت
فرضیه فرعی سوم	آزمون چاو آزمون هاسمن	2034/7 7549/13	0000/0 0000/0	اثرات ثابت
فرضیه فرعی چهارم	آزمون چاو آزمون هاسمن	8546/6 6275/13	0000/0 0000/0	اثرات ثابت

 

 

با توجه به یافته‌های ارائه‌شده در جدول 5، ازآنجاکه در هر چهار فرضیه سطح معناداری آزمون چاو و هاسمن کمتر از 05/0 است، درنتیجه، برای آزمون آن‌ها می‌توان از الگوی اثرات ثابت استفاده کرد. در ادامه نیز جدول‌های 6 یافته‌های آزمون فرضیه‌ فرعی اول پژوهش را نشان می‌دهد⁶³.

 

جدول 6- یافته‌های تخمین الگوی رگرسیون مربوط به آزمون فرضیه اول
FOGit= B0+ B1PROSTGit+ B2 EMit+ B3 PERit+ B4 SIZEit+ B5 MTBit+ B6 AGEit+ϵt
متغیر وابسته: ناخوانایی گزارشگری مالی (شاخص فوگ)
متغیرها	ضریب	آماره t	معناداری
استراتژی تجاری آینده‌نگر	8901/2	1238/5	0000/0	ضریب تعیین	5068/0
مدیریت سود	4024/2	4192/4	0025/0	ضریب تعیین تعدیل‌شده	4619/0
عملکرد	3096/0	6024/0	1128/0	دوربین- واتسون	0458/2
اندازه	7506/1	8077/3	0117/0	آماره F	2028/31
سن شرکت	8625/0	0651/1	0942/0	معناداری آماره F	0000/0
نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام	9438/0	8694/1	0589/0
مقدار ثابت	2012/0-	4468/0-	9091/0

 

یافته‌های این بخش از پژوهش نشان می‌دهد که بین استراتژی آینده‌نگر و ناخوانایی گزارشگری مالی (شاخص فوگ)، رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

در ادامه، جدول 7 یافته‌های فرضیه فرعی دوم پژوهش را نشان می‌دهد.

 

جدول 7- یافته‌های تخمین الگوی رگرسیون مربوط به آزمون فرضیه دوم
LOGit= B0+ B1PROSTGit+ B2 EMit+ B3 PERit+ B4 SIZEit+ B5 MTBit+ B6 AGEit+ϵt
متغیر وابسته: ناخوانایی گزارشگری مالی (شاخص طول متن)
متغیرها	ضریب	آماره t	معناداری
استراتژی تجاری آینده‌نگر	7192/2	3451/6	0000/0	ضریب تعیین	4312/0
مدیریت سود	3451/2	1180/5	0081/0	ضریب تعیین تعدیل‌شده	4916/0
عملکرد	7145/0	3544/1	1294/0	دوربین- واتسون	9907/1
اندازه	6283/1	4661/3	0268/0	آماره F	6971/30
سن شرکت	9324/0	8567/1	0846/0	معناداری آماره F	0000/0
نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام	5136/0	0022/1	3507/0
مقدار ثابت	1165/0-	2420/0-	7534/0

 

یافته‌های این بخش نیز نشان داد که استراتژی آینده‌نگر، رابطه مثبت و معناداری با ناخوانایی گزارش مالی (شاخص طول متن) دارد.

جدول 8 نیز یافته­های فرضیه سوم پژوهش را نشان می­دهد.

 

جدول 8- یافته‌های تخمین الگوی رگرسیون مربوط به آزمون فرضیه سوم
FOGit= B0+ B1DEFEit+ B2 EMit+ B3 PERit+ B4 SIZEit+ B5 MTBit+ B6 AGEit+ϵt
متغیر وابسته: ناخوانایی گزارشگری مالی (شاخص فوگ)
متغیرها	ضریب	آماره t	معناداری
استراتژی تجاری تدافعی	1019/1	7486/2	0116/0	ضریب تعیین	4016/0
مدیریت سود	7621/1	8669/3	0000/0	ضریب تعیین تعدیل‌شده	3183/0
عملکرد	8328/0	4233/1	3518/0	دوربین- واتسون	1170/2
اندازه	4416/1	2037/3	0092/0	آماره F	4536/13
سن شرکت	9846/0	7914/1	1682/0	معناداری آماره F	0000/0
نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام	7175/0	1127/1	4612/0
مقدار ثابت	3014/0-	8467/0-	7324/0

 

یافته‌های این بخش از پژوهش نشان داد که بین استراتژی تدافعی و ناخوانایی گزارشگری مالی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

جدول 9 نیز یافته­های فرضیه سوم پژوهش را نشان می­دهد.

 

جدول 9- یافته‌های تخمین الگوی رگرسیون مربوط به آزمون فرضیه سوم
LOGit= B0+ B1DEFEit+ B2 EMit+ B3 PERit+ B4 SIZEit+ B5 MTBit+ B6 AGEit+ϵt
متغیر وابسته: ناخوانایی گزارشگری مالی (شاخص طول متن)
متغیرها	ضریب	آماره t	معناداری
استراتژی تجاری تدافعی	1737/2	3915/2	0238/0	ضریب تعیین	3812/0
مدیریت سود	8710/2	2937/3	0062/0	ضریب تعیین تعدیل‌شده	2977/0
عملکرد	8645/1	3126/1	2913/0	دوربین- واتسون	1114/2
اندازه	2083/2	4033/2	0211/0	آماره F	2563/12
سن شرکت	5318/1	0172/1	4719/0	معناداری آماره F	0000/0
نسبت ارزش بازار به ارزش دفتري سهام	1142/1	9717/0	6034/0
مقدار ثابت	9334/0-	7066/0-	8526/0

 

یافته‌های این بخش از پژوهش نشان داد که بین استراتژی تدافعی و ناخوانایی گزارشگری مالی (شاخص طول متن) رابطه مثبت و معناداری وجود دارد.

همچنین، همان­گونه که در یافته­های فوق ملاحظه می­شود، سطح معناداری در همه متغیرهای مربوط به فرضیه­های پژوهش، کمتر از 05/0 است که این امر، بیانگر وجود رابطه معناداری در سطح اطمینان 95 درصد بین متغیرهای مورد آزمون است. افزون بر آن، یافته­های حاصل از بررسی خودهمبستگی جمله­های خطا با استفاده از آماره دوربین- ‌واتسون نیز نشان­دهنده نبود خطای خودهمبستگی است. همچنین، مقدار آماره F و سطح معناداری مربوط به این آماره، بیانگر این است که فرضیه معنادار نبودن کل الگو (صفر بودن تمام ضرایب) رد می­شود و الگوی رگرسیون برآورده شده در کل معنادار است.

 

7- بحث و نتیجه­گیری

یافته­های فرضیه اصلی اول (فرعی اول و دوم) پژوهش مؤید وجود رابطه مثبت و معنادار بین استراتژی تجاری آینده‌نگر و ناخوانایی گزارشگری مالی است. شرکت­های آینده‌نگر برای کشف فرصت­های جدید تغییرهای فناوری سریع و غیرقابل‌پیش‌بینی دارند که در کنار فعالیت­های گسترده تحقیق و توسعه و رقابت زیاد، باعث مشکل بودن برآورد خروجی محصولات در چنین محیطی می­شود که پیچیدگی و ابهام بیشتری را در پی دارد و موجب ناخوانایی بیشتر در این شرکت­ها خواهد شد. این مسئله نیز عدم تقارن اطلاعاتی را افزایش و وضوح اطلاعات افشاشده توسط مدیران را کاهش می‌دهد و درنتیجه، اطلاعات افشاشده در گزارش‌های مالی پیچیده‌تر خواهند بود. یافته‌های این بخش همسو با ددمن و همکاران (2009) و لیما و همکاران (2018) است.

یافته­های فرضیه اصلی دوم (فرعی سوم و چهارم) پژوهش نیز نشان داد که بین استراتژی تجاری تدافعی و ناخوانایی گزارشگری مالی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. ازآنجاکه شرکت‌های تدافعی پیچیدگی عملیات و عدم قطعیت محیطی کمتری دارند، این کار می‌تواند فرصت‌طلبی و عدم تقارن اطلاعات آنان را محدودتر سازد، اما به دلیل اجتناب آن‌ها از ریسک شرکت‌های تدافعی ممکن است اطلاعات مازادی را افشا کنند تا انطباق با ملزومات گزارش دهی اجباری را تضمین کنند و خبرهای بد بیشتری نسبت به خبرهای خوب افشا کنند تا اظهارات مالی مورد انتظار کاربران را مدیریت کنند و چنین افشای سرشاری می‌تواند در گزارش شرکت‌های تدافعی اختلال به وجود آورد و خوانایی آن‌ها را محدود کند. یافته‌های این بخش نیز همسو با لیما و همکاران (2018) است.

بررسی متغیرهای کنترلی در فرضیه­های پژوهش نیز نشان داد که بین مدیریت سود، اندازه و ناخوانایی گزارش­های مالی نیز رابطه مثبت و معناداری در سطح 95 درصد وجود دارد. این مسئله نشان می­دهد که همسو با پژوهش لو و همکاران (2017) بین مدیریت سود و ناخوانایی گزارشگری مالی رابطه مثبت معناداری وجود دارد و با افزایش مدیریت سود، خوانایی گزارشگری مالی کم می­شود. همچنین، اندازه شرکت نیز منعکس‌کننده پیچیدگی عملیات شرکت و محیط کسب‌وکار است و با افزایش اندازه، ناخوانایی گزارشگری مالی بیشتر می­شود که این بخش نیز همسو با لیما و همکاران (2018) است.

با توجه به یافته­های پژوهش پیشنهاد می­شود که برنامه­ریزان کلان مانند سازمان بورس و اوراق بهادار و نهادهای تضمین‌کننده کیفیت مانند سازمان حسابرسی و جامعه حسابداران رسمی توجه بیشتری به خوانایی گزارشگری نمایند تا بتوان بر اساس آن، به کیفیت و کارایی بازار تأثیر مثبت گذاشت. به پژوهشگران آتی نیز پیشنهاد می­شود تا به بررسی مواردی مانند احتیاط مدیریت، بیش اعتمادی مدیران و حضور زنان در هیئت‌مدیره و خوانایی گزارشگری مالی بپردازند تا جنبه­های مختلف این مسئله روشن شود. همچنین، این پژوهش با محدودیت‌هایی مانند حذف شرکت­های واسطه­گری و هولدینگ و محدود بودن دوره پژوهش به 5 سال روبرو بوده است که در تعمیم یافته­ها باید به آن توجه نمود.

 

یادداشت

---

[1]  Barnett and Leoffler

[2]  Li

[3]  Courtis

[4]  Lee and Tweedie

[5]  Bartlett and Chandler

[6]  Hynes and Bexley

[7]  Davis and Tama-Sweet

[8]  Beattie

[9]  Rutherford

[10]  Grossman and Stiglitz

[11]  Bloomfield

[12]  Loughran and McDonald

[13]  Henry and Leone

[14]  Li

[15]  Griffin

[16]  Cazier and Pfeiffer

[17]  You and Zhang

[18]  Miller

[19]  Lima, Chalmersb and Hanlon

[20]  Miles and Snow

[21]  Hambrick

[22]  Bentley, Omer and Sharp

[23]  Prospectors

[24]  Defenders

[25]  Bentley, Omer and Twedt

[26]  Burgelman

[27]  Milgrom and Roberts

[28]  Navissi, Sridharan, Khedmati, Lim and Evdokimov

[29]  Kohli and Jaworski

[30]  Child

[31]  Dess and Beard

[32]  Ghosh and Olsen

[33]  Clark

[34]  Saviotti

[35]  Hill, Martin and Harris

[36]  Song and Montoya-Weiss

[37]  Su, Xie and Peng

[38]  Kotha and Nair

[39]  Ittner and Larcker

[40]  DeSarbo, Di Benedetto, Song and Sinha

[41]  Cheng and Kesner

[42]  Leifer and Mills

[43]  Barth, Kasznik and McNichols

[44]  Dedman, Mouselli, Shen and Stark

[45]  Saleh and Wang

[46]  Huang, Chu and Chiang

[47]  Attribution Theory

اِسناد، آباژه یا نظریه اِسناد بر آن است تا تبیین کند که چگونه انسان تلاش می‌ورزد تا علت‌های رخ دادن رفتارهای آشکار فردی را بر پایه عوامل درونی یا بیرونی برای خود یا دیگران بازشناسد. اسناد فرایندی است که فرد از طریق آن در پی کسب اطلاعات درباره فهم چرایی رفتار برمی‌آید. به گونه ساده‌تر، اسناد به کوشش انسان‌ها در دریافتن چرایی رفتار خود و رفتار دیگران اشاره دارد.

[48]  Miller and Ross

[49]  Higgins, Omer and Phillips

[50]  Bentley-Goode, Omer and Twedt

[51] Naiker, Navissi and Sridharan

[52]  Hirshleifer and Teoh

[53]  Lawrence

[54]  Rennekamp

[55]  Lehavy, Li and Merkley

[56]  Kumar

[57]  Lo, Ramos and Rogo

[58]  Habib and Monzur Hasan

[59]  Bai, Dong and Hu

[60]  Higgins, Omer and Phillips

[61]  Jones

[62]  Wang

[63] . با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 3، با افزایش میزان شاخص فوگ، خوانایی گزارشگری مالی کمتر می­شود. درنتیجه، در بررسی فرضیه­ها ناخوانایی عنوان‌شده است.

 

منابع

خانی، ذبیح­اله و حسین رجب­دری. (1398). رابطۀ خوانایی گزارش‌های مالی و سیاست متهورانۀ مالیاتی با استفاده از سیستم معادلات هم‌زمان. پژوهش­های حسابداری مالی. 11 (1): 41- 54.

دیانی، محمدحسین. (1379). سنجش خوانایی نوشته­های فارسی، خوانا نویسی برای کودکان، نو سوادان و نوجوانان. انتشارات کتابخانه رایانه­ای، مشهد.

رنجبر، محمدحسین و حسین رجب­دری. (1397). رابطه استراتژی تجاری آینده­نگر و خطر سقوط قیمت سهام با نقش تعدیل­گر بیش ارزیابی سهام. آینده‌پژوهی مدیریت. 30 (116): 119- 139.

صفری گرایلی، مهدی و یاسر رضائی و محمد نوروزی. (1396). مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصت­طلبانه. دانش حسابرسی. 17 (69): 217- 230.

صفری گرایلی، مهدی و یاسر رضائی. (1397). توانایی مدیریت و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون نظریه علامت‌دهی. دانش حسابداری. 9 (2): 191- 218.

فضل­الهی، سیف­اله و منصوره ملکی­توانا. (1389). روش­شناسی تحلیل محتوا با تأکید بر تکنیک­های خوانایی سنجی و تعیین ضریب درگیری متون. پژوهش. 2 (1): 71- 94.

نمازی، محمد و علی‌اصغر دهقان و سمانه قوهستانی. (1396). خودشیفتگی مدیران و استراتژی تجاری شرکت­ها. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت. 6 (22): 37- 51.

Bai, X., Dong, Y., and Hu, N. 2019. Financial report readability and stock return synchronicity. Applied Economics 51 (1): 1- 18.

Barnett, A., Leoffler, K., 1979. Readability of accounting and auditing messages. J. Bus. Commun. 16, 49–59.

Barth, M.E., Kasznik, R., McNichols, M.F., 2001. Analyst coverage and intangible assets. J. Account. Res. 39, 1–34.

Bartlett, S., Chandler, R., 1997. The corporate report and the private shareholder: Lee and Tweedie twenty years on. Br. Account. Rev. 29, 245–261.

Beattie, V., 2014. Accounting narratives and the narrative turn in accounting research: issues, theory, methodology, methods and a research framework. Br. Account. Rev. 46, 111–134.

Bentley, K.A., 2012. Antecedents to Financial Statement Misreporting: The Influence of Organizational Business Strategy, Ethical Culture and Climate. Doctoral dissertation, Texas A&M University, College Station.

Bentley, K.A., Omer, T.C., Sharp, N.Y., 2013. Business strategy, financial reporting irregularities, and audit effort. Contemp. Account. Res. 30, 780–817.

Bentley-Goode, K.A., Omer, T.C., Twedt, D.J., 2018. Does business strategy impact a firm’s information environment? J. Account. Audit. Financ forthcoming.

Bloomfield, R., 2002. The ‘Incomplete Revelation Hypothesis’ and financial reporting. Account. Horizons 16, 233–243.

Burgelman, R.A., 2002. Strategy is Destiny: How strategy-making Shapes a Company’s Future. The Free Press, New York.

Cazier, R.A., Pfeiffer, R., 2016. Why are 10-K filings so long? Account Horizons 30, 1–21.

Cheng, J.L.C., Kesner, I.F., 1997. Organizational slack and response to environmental shifts: the impact of resource allocation patterns. J. Manage. 23, 68–86.

Child, J., 1972. Organizational structure, environment and performance: the role of strategic choice. Sociology 6, 2–22.

Clark, K.B., 1985. The interaction of design hierarchies and market concepts in technological evolution. Res. Policy 14 (5), 235–251.

Courtis, J., 1982. Private shareholders’ response to corporate annual reports. Account. Financ. 22, 53–72.

Courtis, J., 2004. Corporate report obfuscation: artefact or phenomenon? Br. Account. Rev. 36, 291–312.

Davis, A., Tama-Sweet, I., 2012. Managers' use of language across alternative disclosure outlets: earnings press release versus MD&A. Contem. Account. Res. 29, 804–837.

Dedman, E., Mouselli, S., Shen, Y., Stark, A., 2009. Accounting, intangible assets, stock market activity, and measurement and disclosure policy- Views from the U.K. Abacus 45, 312–341.

DeSarbo, W.S., Di Benedetto, A.C., Song, M., Sinha, I., 2005. Revisiting the Miles and Snow strategic framework: uncovering interrelationships between strategic types,

Dess, G., Beard, D., 1984. Dimensions of organizational environments. Adm. Sci. Q. 29, 313–327.

Ghosh, D., Olsen, L., 2009. Environmental uncertainty and managers’ use of discretionary accruals. Account. Organ. Soc. 34, 188–205.

Griffin, P.A., 2003. Got information? Investor response to Form 10-K and Form 10-Q EDGAR filings. Rev. Account. Stud. 8, 433–460.

Grossman, S., Stiglitz, J., 1980. On the impossibility of informationally efficient markets. Am. Econ. Rev. 70 (3), 393–408.

Habib, A., and Monzur Hasan, M. 2017. Business strategy, overvalued equities, and stock price crash risk”. Research in International Business and Finance, 39, 389–405.

Hambrick, D.C., 1983. Some tests of the effectiveness and functional attributes of Miles and Snow’s strategic types. Acad. Manage. J. 26, 5–26.

Henry, E., Leone, A., 2016. Measuring qualitative information in capital markets research: comparison of alternative methodologies to measure disclosure tone. Account. Rev. 91, 153–178.

Higgins, D., Omer, T. and Phillips, J. D. 2015. The Influence of a Firm's Business Strategy on its Tax Aggressiveness, Contemporary Accounting Research, 32 (2): 674-702.

Hill, S., Martin, R., Harris, M., 2000. Decentralization, integration and the post-bureaucratic organization: the case of R&D. J. Manage. Stud. 37, 563–585.

Hirshleifer, D., Teoh, S., 2003. Limited attention, information disclosure, and financial reporting. J. Account. Econ. 36, 337–386.

Huang, C., Chu, P., Chiang, Y., 2008. A fuzzy AHP application in government-sponsored R&D project selection. Omega 36, 1038–1052.

Hynes, G., Bexley, J., 2004. Understandability of banks’ annual reports. Educ. Rev. Bus. Commun. 1, 81–96.

Ittner, C., Larcker, D., 1997. Quality strategy, strategic control systems and organizational performance. Account. Organ. Soc. 22, 293–314.

Ittner, C., Larcker, D., 2001. Assessing empirical research in managerial accounting: a value-based management perspective. J. Account. Econ. 32, 349–410.

Jaworski, B.J., Kohli, A.K., 1993. Market orientation: antecedents and consequences. J. Mark. 57, 53–70.

Jones J. 1991. Earnings Management during Import Relief Investigations. Journal of Accounting Research. 29: 193-228.

Kohli, A.K., Jaworski, B.J., 1990. Market orientation: The construct, research propositions, and managerial implications. J. Mark. 54, 1–18.

Kotha, S., Nair, A., 1995. Strategy and environment as determinants of performance: evidence from the Japanese machine tool industry. Strateg. Manage. J. 16, 497–518.

Kumar, G., 2014. Determinants of readability of financial reports of U.S. listed Asian companies. Asian J. Financ. Account. 6, 1–18.

Lawrence, A., 2013. Individual investors and financial disclosure. J. Account. Econ. 56, 130–147.

Lee, T., Tweedie, D., 1975. Accounting information: an investigation of private shareholder usage. Account. Bus. Res. 6, 280–291.

Lee, Y., 2012. The effect of quarterly report readability on information efficiency of stock prices. Contem. Account. Res. 29, 1137–1170.

Lehavy, R., Li, F., Merkley, K., 2011. The effect of annual report readability on analyst following and the properties of their earnings forecasts. Account. Rev. 86, 1087–1115.

Leifer, R., Mills, P., 1996. An information processing approach for deciding upon control strategies and reducing control loss in emerging organisations. J. Manage. 22, 113–137.

Li, F., 2008. Annual report readability, current earnings, and earnings persistence. Fog data from Li (2008). http://webuser.bus.umich.edu/feng/. J. Account. Econ. 45, 221–247.

Li, F., 2010. Textual analysis of corporate disclosures. A survey of the literature. J. Account. Lit. 29, 143–164.

Lima, E., Chalmers, K., Hanlonc, D., 2018. The influence of business strategy on annual report readability. Journal of Accounting and Public Policy. 37 (1), 65-81.

Lo, K., Ramos, F., Rogo, R. 2017. Earnings management and annual report readability. Journal of Accounting and Economics 63, 1-25.

Loughran, T., McDonald, B., 2011. When is a liability not a liability? Textual analysis, dictionaries, and 10-Ks. J. Financ. 66, 35–65.

Miles, R.E., Snow, C.C., 1978. Organizational Strategy, Structure, and Process. McGraw-Hill, San Francisco.

Miles, R.E., Snow, C.C., 1984. Fit, failure and the hall of fame. Calif. Manage. Rev. 26, 10–28.

Miles, R.E., Snow, C.C., 1986. Organizations: New concepts for new forms. Calif. Manage. Rev. 28, 62–73.

Milgrom, P., Roberts, J., 1995. Complementarities and fit: strategy, structure, and organizational change in manufacturing. J. Account. Econ. 19, 179–208.

Miller, B., 2010. The effects of reporting complexity on small and large investor trading. Account. Rev. 85, 2107–2143.

Miller, D., Ross, M., 1975. Self-serving biases in the attribution of causality: fact or fiction? Psychol. Bull. 82, 213–225.

Naiker, V., Navissi, F., Sridharan, V., 2008. The agency cost effects of unionization on firm value. J. Manage. Account. Res. 20, 133–152.

Navissi, F., Sridharan, V., Khedmati, M., Lim, E.K.Y., Evdokimov, E., 2017. Business strategy, over- (under-) investment and managerial compensation. J. Manage. Account. Res. 29, 63–86.

Rennekamp, K., 2012. Processing fluency and investors’ reactions to disclosure readability. J. Account. Res. 50, 1319–1354.

Rutherford, B., 2003. Obfuscation, textual complexity and the role of regulated narrative accounting disclosure in corporate governance. J. Manage. Gov. 7, 187–210.

Saleh, S.D., Wang, C.K., 1993. The management of innovation: Strategy, structure, and organizational climate. IEEE Trans. Eng. Manage. 40, 14–21.

Saviotti, P., 1998. On the dynamics of appropriability, of tacit and of codified knowledge. Res. Policy 26, 843–856.

Song, M., Montoya-Weiss, M.M., 2001. The effects of perceived technological uncertainty on Japanese new product development. Acad. Manage. J. 44, 61–80.

Su, Z., Xie, E., Peng, J., 2010. Impacts of environmental uncertainty and firm’s capabilities on R&D investment: evidence from China. Innov. Manage. Policy Pract. 12, 269–282.

Wang, G. Y. 2010. The Impacts of Free Cash Flow and Agency Costs on Firm Performance. Journal of Service Science & Management. 3: 408 – 418.

You, H., Zhang, X., 2009. Financial reporting complexity and investor under-reaction to 10-K information. Rev. Account. Stud. 14, 559–586.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

The Relationship between Prospectors and Defenders Business Strategies with Financial Reporting Readability

 

Zabihallah Khani (Ph.D.), Assistant Professor, Department of Accounting, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran

Hossein Rajabdoori, Ph.D. Student of Accounting and Member of Young Researchers and Elite Club, Bandar Abbas Branch, Islamic Azad University, Bandar Abbas, Iran

Nasim Sharafi, MSc. Student of Accounting, Fasa Branch, Islamic Azad University, Fasa, Iran

 

Abstract

The purpose of this study is to investigate the relationship between prospective and defenders business strategies and the readability of financial reporting. Companies with different strategies have different information environments that may indicate the relationship between business strategy and financial reporting legibility. The Fog index and the length of the text were used to examine the readability of financial reporting. This research is an applied objective and its period is from 2013 to 2017 and a sample of 163 companies accepted in Tehran Stock Exchange. To test the research hypotheses, the least squares method was used in Eviews software. The findings of the research hypothesis test indicate that there is a positive and significant relationship between prospective and Defenders business with financial reporting scruple, which is stronger in future Prospectors companies. A partial review of the research hypotheses suggests that the level of relationship between the Prospectors business strategy and the Fog (H 1) index and the length of the text (H 2) is 46% and 49%, respectively. Also, the level of relationship between the Defenders business strategy and the Fog index (H 3) and the length of the text (H 4) is 31% and 29%, respectively. Consequently, in the interests of greater transparency and clarity, more attention is needed to the company's business strategy.

Keywords: Business Strategy, Financial Reporting Readability, Prospectors Strategy, Defenders Strategy.

---