تحلیل وضعیت دسترسي زنان روستایی به خدمات بهداشتي درماني در استان خراسان رضوی
محورهای موضوعی : برنامه ریزی فضایی
1 - دانشگاه فردوسی مشهد
2 -
کلید واژه: زنان روستایی, خدمات بهداشتی درمانی, مدل PSI, تحلیل خوشه ای, استان خراسان رضوی,
چکیده مقاله :
دسترسی مطلوب به خدمات و امکانات درمانی و سلامت انسان، از شاخص‌های مهم توسعه روستایی و از پیش نیازهای اساسی برای تحقق توسعه پایدار انسانی و پیش زمینه ایجاد عدالت در جامعه است. هدف اصلی تحقیق بررسی و تحلیل وضعیت دسترسی زنان به خدمات بهداشتی درمانی در سال-های 1385 و 1390 بوده و اینکه در این دوره دسترسی زنان به خدمات بهداشتی درمانی بهبود یافته است یا خیر. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و از داده¬های مرکز آمار ایران در سال 1385 و 1390استفاده شد. واحد تحلیل دهستان بوده و تحلیل داده¬ها به کمک مدل شاخص ارجحیت PSI و تحلیل خوشه¬ای سلسله مراتبی و ضریب تغییرات انجام شد. طبق نتایج از میان 154 دهستان در سال 1385 دسترسی زنان روستایی به خدمات بهداشتی درمانی %15 از دهستان‌های استان در سطح مطلوب، 35% در سطح متوسط و 50% در سطح ضعیف بوده است. همچنین از میان 164 دهستان در سال 1390، دسترسی زنان به شاخص¬های بهداشتی درمانی %7 از دهستان¬های استان در سطح مطلوب، 28% در سطح متوسط و 68% دهستان¬ها در سطح ضعیف بوده است. نتایج پژوهش نشان می¬دهد نوعی محرومیت کلی در زمینه برخورداری از شاخص¬های بهداشتی و سلامت بر مناطق روستایی استان حاکم است و شاخص‌های خدمات بهداشتی درمانی خاص زنان به طور متوازن میان نواحی جغرافیایی استان خراسان‌رضوی توزیع نشده است این در حالی است که دسترسی به امکانات بهداشتی درمانی بخصوص برای زنان روستایی حتی در دورافتاده¬ترین و محروم¬ترین مناطق ضروری است.
optimal access to services and medical facilities and human health is one of the important indicators of rural development and one of the basic prerequisites for the realization of sustainable human development and the background for creating justice in society. The main objective of the research is to investigate and analyze the status of women's access to health care services in 2015 and 2016 and whether women's access to health care services has improved in this period. The research method is descriptive-analytical and the data of Iran Statistics Center was used in 2015 and 2016. The unit of analysis was Dehistan and the data analysis was done with the help of PSI preference index model and hierarchical cluster analysis and coefficient of variation. According to the results of 154 rural women's access to health care services in 2006, %15 of rural villages in the province were at a favorable level, 35% at an average level, and %50 at a poor level. Also, among the 164 villages in 2013, women's access to health indicators was at the optimal level in %7 of the villages in the province, %28 at the average level and 68% of the villages at the poor level. Conclusion: The results of the research show that a kind of general deprivation in the field of enjoying health and health indicators prevails in the rural areas of the province, and the indicators of women's specific health care services are not evenly distributed among the geographical areas of Razavi Khorasan province. Access to healthcare facilities is essential especially for rural women, even in the most remote and deprived areas.
احمدی، بتول، فرزدی، فرانک، و علی محمدیان، معصومه. (1386). سیمای سلامت زنان (1) کلیات، نشر: روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
پویا، علیرضا، و علوی طبری، سید جواد. (1391). طراحی طراحی مدل تصمیم‌گیری فازی برای مسأله انتخاب طرح چیدمان تسهیلات با توسعه فازی روش PSI، مجله چشم انداز مدیریت صنعتی، شماره 5، 71- 49.
تقدیسی، احمد، پیری، سیامک، و بهاری، عیسی. (1391). تحلیل فضایی و سطح‌بندی شاخص¬های توسعه خدمات بهداشتی-درمانی با استفاده از تحلیل عاملی و تکنیک خوشه¬ای (مطالعه موردی: شهرستان¬های استان گیلان)، فصلنامه آمایش محیط، 5 (18)، 146- 176.
زنگی آبادی، علی؛ بهاری، عیسی و رضا قادری (1392). تحلیل فضایی و سطح¬بندی شاخص¬های بهداشتی- درمانی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی)، تحقیقات جغرافیایی، 28 (1)، 75- 106.
شیخی، داود، پازکی، معصومه و مختار یوردخانی. (1394). بررسی و تحلیل نابرابری فضایی شهرستان¬های استان همدان براساس شاخص¬های بهداشتی- درمانی، فصلنامه نگرش¬های نو در جغرافیای انسانی، 8 (1)، 140- 151.
صالح‌پور، شمسی و حسن افراخته. (1395). تحلیل سطح توسعه خدمات بهداشتی- درمانی از منظر عدالت فضایی (مطالعه موردی: سکونتگاه‌های روستایی استان آذربایجان غربی) ، مجله مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 11 (36): 38-19.
ضرابی، اصغر، محمدی، جمال و رخشانی نسب، حمیدرضا (1387)، تحلیل فضایی شاخص¬های توسعه خدمات بهداشت و درمان، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 17 (234)، 27- 213.
غضنفرپور، حسین؛ کاکادزفولی، امین و انیس کاکادزفولی. (1395). ارزیابی و تحلیل فضایی شاخص¬های توسعه خدمات بهداشتی و درمانی شهرستان¬های استان فارس با استفاده از روش‌های ترکیبی چندشاخصه(SAW ،VIKOR ،TOPSIS)، فصلنامه علمی- پژوهشی جغرافیا (برنامه¬ریزی منطقه¬ای)، 7 (2): 110- 91.
غلامحسینی، لیلا؛ نریمانی، فاطمه؛ صادقیان، باقر و محمد نریمانی. (1393). عوامل موثر سلامت زنان روستایی و تاثیر آن بر محیط زیست، همایش ملی زن و توسعه پایدار روستایی، 1393.
محمدی، جمال، باقری، کیوان، و مرادی هوسین، نصرت. (1394). تحلیل فضایی و سطح‌بندی شاخص¬های توسعه خدمات بهداشت و درمان شهرستان¬های استان همدان (با استفاده از تکنیک TOPSIS، AHP و تحلیل خوشه¬ای)، مجله راهبرد توسعه، 45 (5)، 112- 137.
مرکز آمار ایران (1385)، سالنامه آماری استان خراسان رضوی، 1385.
مرکز آمار ایران (1390)، سالنامه آماری استان خراسان رضوی، 139
موسوی، میرنجف، مرادی، هوشنگ، و ملکی، محمد. (1396). تحلیل فضایی و سنجش وضعیت شهرستان¬های استان ایلام از لحاظ برخورداری از شاخص¬های بهداشتی- درمانی، فصلنامه علمی- ترویجی فرهنگ ایلام، 18 (56)، 55- 71.
وارثی، حمیدرضا، باقری، کیوان، زندی، کیهان، و نادی پور، نعمت الله. (1394). تحلیل فضایی برخورداری شهرستان¬های استان فارس از شاخص¬های بهداشتی درمانی با استفاده از تکنیک¬های برنامه¬ریزی منطقه¬ای، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 4 (16)، 105- 117.
References
Abbaszadeh, A., Eskandari, M., & Borhani, F. (2013). Changing the care process: A new concept in Iranian rural health care. Asian nursing research, 7(1), 38-43.
Aghajanian A, Mehryar AH, Ahmadnia S, Kazemipour S. (2007). Impact of rural health development programme in the Islamic Republic of Iran on rural-urban disparities in health indicators. East Mediterr Health J 2007; 13(6): 1466-75. 4.
Ahmadi, B; Farzadi, F., Ali Mohammadian, M. (2007). The image of women's health (1) Koliat, published by: Public Relations of the Women's Cultural and Social Council.(In Persian).
Ajala, O. L. (2005). Accessibility to Health Care Facilities: A Panacea for Sustainable Rural Development in Osun State Southwestern, Nigeria . J. Hum. Ecol., 18(2) , 121-128.
Barton,H., tsourou,C,.(2000). Healthy urban planning.Spon press.
Black M, Mooney G. (2002). Equity in health care from a communitarian standpoint. Health Care Anal 2002; 10(2):193-208.
Bywaters P, McLeod E, Napier L.(2009). Social work and global health inequalities: Practice and policy developments. Bristol, UK: Policy Press.
Connolly, P. (2004). Campaigns & Communications Manager . Department for Transport guidance on accessibility planning Newington ; Sydney Accessibility and Sustainability Local Urban Communities .
Department of Health.(2004). Accessibility Planning : An Introduction for the NHS. UK Health Inequalities Unit.
Distaso, A. (2007), Well-being and/or quality of life in EU countries through a multidimensional index of sustainability, Ecological Economics(64), 163-18
Douthit, N., Kiv, S. T.Dwolatzky, S.Biswas.(2015). Exposing some important barriers to health care access in the rural USA.
Doyal, L.(2000), Gender equity in health: debates and dilemmas, Social Science & Medicine, Vol. 51 No. 6, 931-9
Ghazanfar Pour, H., Kakadezfuli, A., Kakadezfuli, A. (2018). Evaluation and analysis of spatial development indices of health services in Fars province using a combination of several indicators (TOPSIS, VIKOR, SAW), Scientific Research Quarterly of Geography (Regional Planning), 7 (26): 91- 11 (In Persian).
Gholamhosseini, L., Narimani, F., Sadeghian, B and Narimani, M. (2013). The Effective Factors Of Rural Women's Health And Its Impact On The Environment, National Conference on Women and Sustainable Rural Development, 2013. (In Persian).
Gulliford M., Morgan M. (2003). Access to health care: Routledge. London: New Fetler LAN; 2003.
Hamiduzzaman, M., De Bellis, A., Kalaitzidis, E. (2016). Factors Impacting on Elderly Women's Access to Healthcare in Rural Bangladesh, Indian Journal of Gerontology, 2016, Vol. 30, No. 2, 235–26
Hendryx, M., Ahern, M., Lovrich, N., McCurdy A. (2002). Access to health care and community social capital. Health Serv Res 2002; 37(1): 85-101.
Holt, G. L.(2005). Measuring spatial accessibility to primary health care. Presented at SIRC 2005 – The 17th Annual Colloquium of the Spatial Information Research Centre University of Otago, Dunedin, New Zealand November 24th-25t.
https://sdgs.un.org/goals
Iran Statistics Center (2015). Khorasan Razavi Province Statistical Yearbook, 2015
Iran Statistics Center (2019). Khorasan Razavi Province Statistical Yearbook, 2019
Jackman, D., Myrick, F., & Yonge, O. J.(2010). Rural nursing in Canada: a voice
unheard. Online Journal of Rural Nursing and Health Care, 10(1), 1e10
Jamal, M ., Bagheri, K and Moradi Housin, N. (2014), Spatial analysis and stratification of indicators of development of health and treatment services in the cities of Hamedan province (using TOPSIS, AHP and cluster analysis techniques), Development Strategy Journal, 45 (5), 112-137. (In Persian).
Jordan, H., Roderick, P., Martin, D., Barnett, S. (2004), Rurality And The Need For Care: Access To Health Services In South West England. Int J Health Geogr 2004; 3: 21.
McLaughlin, C., Wyszewianski, L. (2002). Access to care: remembering old lessons. Health Serv Res 2002; 37(6), 1441-3.
Moosavi, M., Moradi, H., Maleki, M. (2018). Spatial Analysis and Measurement of the Status of Townships of Ilam Province from the Aspect of Having Health- Indicators Treatment, Ilam Culture Promotional Scientific Quarterly, 18 (56), 55-71. (In Persian).
Oladipo, J. A.(2014). Utilization of health care services in rural and urban areas: a determinant factor in planning and managing health care delivery systems. African Health Sciences, 14,(2), 322-333.
Pong RW, DesMeules, M., Heng, D., Lagacé, C., Guernsey, JR., Kazanjian, A., Manuel, D., Pitblado, JR., Bollman, R., Koren, I., Dressler, MP., Wang, F., Luo, W.(2011). Patterns of health services utilization in rural Canada. Chronic Dis Inj Can, 31(Suppl), 1-36
Salehpour, Sh., Afrakhteh, H. (2012). the Analysis of Health Services Development Level from the Spatial Equity Point of View (Case Study: Rural Settlements of West Azerbaijan Province), Journal of human settlements planning studies, 11 (36): 38 19. (In Persian).
Sheikhi, D., Pazuki, M & Yordkhani, Mokhtar. (2014). The study and analysis of spatial inequality of Hamedan province townships Based on Health indicators, New Attitudes in Human Geography Quarterly, 8 (1), 140-151
Sibley, L.M., & Weiner, JP.(2011). An Evaluation Of Access To Health Care Services Along The Rural-Urban Continuum In Canada. BMC Health Serv Res, 31, 11-2 (In Persian).
Sulemana, A., Romanus D.dinye.(2014). Access To Healthcare In Rural Communities In Ghana: A Study Of Some Selected Communities In The Pru District. European Journal of Research in Social Sciences, Vol. 2 No. 4, 2014, ISSN 2056-5429, www.idpublications.org . pp. 123-132.
Taghdisi, A., Piri, Siamak., Bahari, Issa. (2012), Spatial Analyzing and Ranking Indexes of Medical Care Services Development Using Factor and Cluster Analysis (Case Study: Townships of Gilan Province), Environmental study quarterly, 5 (18), 146- 176. (In Persian).
Tarar, M, A., Tahreem, F., Salik, M, H., Akhtar, S., Nawaz Khan, Y. (2016). Health Problems Faced by Female Farm Workers in Rural Areas of Tehsil Dera Ghazi Khan: A Sociological Investigation, journal of the Dow University of Health Sciences Karachi 2016, 10(1): 35-38
Thomlinson, E., McDonagh, M. K., Crook, K. B., & Lees, M.(2004). Health beliefs of rural Canadians: implications for practice. The Australian Journal of Rural Health, 12(6), 258-263.
United Nations Organization. (2009). Human Development Report 2009 Overcoming Barriers: Human Mobility and Development, the United Nations Development Programme
Varesi, H. R., Bagheri, K., Zandi, K & Nadipour, N. (2014), Spatial analysis of Fars province's health indicators using regional planning techniques, Geography and Environmental Studies, 4 (16), 105 -117. (In Persian).
Yao, J., Murray, AT., Agadjanian V. A . (2013). geographical perspective on access to sexual and reproductive health care for women in rural Africa. Soc Sci Med 2013, 96: 60-8.
Zarabi, A., Mohammadi, J., Rakhshaninasab, H. R. (2007). Spatial Analysis Of Health And Medical Services Development Indices, Journal: Social Welfare, 17 (234), 27- 213. (In Persian).
