ارزیابی والویت‌سنجی پارک‌های شهری (مطالعه‌موردی: منطقه 13شهری‌کلان‌شهرمشهد)

محورهای موضوعی : جغرافیا و برنامه ریزی شهری

زهرا پارسانیک ¹

1 - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحدماهشهر، دانشگاه آزاداسلامی، ماهشهر، ایران

تاریخ دریافت : 1402/06/14 تاریخ پذیرش : 1402/06/22 تاریخ انتشار : 1402/07/21

کلید واژه: پارک‌های شهری, فضای‌سبز, منطقه13 شهری, کلان‌شهر مشهد, مدل تاپسیس,

چکیده مقاله :

پارک‌های شهری؛ منطقه‌ای پوشیده از گیاه در داخل و اطراف شهر است که دارای دو کارکرد مهم برای شهر است. تعدیل‌دما، تلطیف هوا و زیبایی. با توجه به کمبود سرانه فضای سبز و توزیع نامناسب آن درکلان‌شهرمشهد و اهمیت این موضوع در این پژوهش به ارزیابی واولویت‌سنجی پارک‌های موجود در منطقه 13 شهری کلانشهرمشهد بر اساس6 شاخص؛ امکانات، زیبایی، امنیت، دسترسی، توزیع- پراکندگی، مساحت – وسعت؛ و استفاده از مدل تاپسیس پرداخته شده است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی با تاکید بر جنبه کاربردی و جمع آوري اطلاعات بر اساس پیمایش میدانی بوده است. نتایج حاصل از یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد؛ از میان 13 پارک موجود در منطقه ثامن کلانشهرمشهد؛ تنها پارک امورشهراست که شاخص¬های مطلوبیت و کیفیت آن تا حدی ارتقاء یافته است. همچنین نتایج حاصل از مدل تاپسیس حاکی از آن است که پارک امور شهر با رتبه (CL) 993/0، پارک شهید فهمیده با رتبه(CL) 773/0، پارک میر با رتبه(CL) 625/0 دارای بالاترین و پارک کوچه عیدگاه با رتبه(CL)240/0، و پارک جاویدان با رتبه(CL)185/0 و پارک بهاالتولیه با رتبه(CL) 140/0 دارای کمترین کیفیت و مطلوبیت می¬باشند.

چکیده انگلیسی:

City parks embody regions covered with plants that capture in and around cities, with two eminent functions including temperature adjustment, weather moderation and beauty. Due to the lack of green spaces per capita and its inappropriate distribution in mashhad metropoli the current study tends to draw more attention toward evaluating and prioritizing the existing parks in the region 13th mashhad metropolis. The indicators such as Facilities, beauty, security, access, distribution-scattering, space and the use of the TOPSIS model have been discussed. The descriptive-analytical research method was based on field survey with emphasis on the practical aspect and data collection. The results of the research findings show; among the 13 parks in the samen region of mashhad metropolis; the only park is omurshahr that its desirability and quality indicators have been upgraded to some extent. Also, the results of the TOPSIS model indicate that the park of the Amurshahr with score 0/993, shahid fahmideh park with score 0/773, mir park 0/625 places the highest. Eidgah alley with score 0/240 and javidan park 0/185 and bah al-tolieh park 0/140 have the lowest quality and desirability.

منابع و مأخذ:

1.ابراهیم زاده، عیسی، وعبادی‌جوکندان، اسماعیل (1387). تحلیلی برتوزیع فضایی- مکانی فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان. فصل‌نامه جغرافیا و توسعه، 6(11)، 39-58.
2.استادی، مهری، سلطانی‌فرد، هادی، ادب، حامد، قلیچی‌پور، زهرا، و پهلوانی، عباس (1396). ارزیابی و رتبه‌بندی مناطق‌شهری با تأکید بر کیفیت اکولوژیکی پارک‌ها و فضای‌سبز به روش تاپسیس در مناطق شهری مشهد. فصل‌نامه محیط شناسی، 43(2)، 329-347.
3.ایران¬نژادپاریزی، محمدحسین، و تجملیان، مهدیه (1390). بوستان‌ها و فضای‌سبزشهری. انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول، 416 صفحه.
4.بهرامی، اردشیر (1390). بررسى رابطه احداث فضاى سبز بر امنيت اجتماعى و جرايم(موردمطالعه: بوستان باغ حکیم). فصل‌نامه مطالعات امنیت اجتماعی، 2(26)، 13-38.
5.پریزادی، طاهر، شیخی، حجت، و ابراهیم‌پور، مریم (1391). مکان‌یابی فضای سبز شهری(پارک‌های درون شهری) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی در منطقه 9 کلان‌شهر مشهد. فصل‌نامه برنامه‌ریزی فضایی، 2(3)، 111-134.
6.پوراحمد، احمد، گروسی، علیرضا، و توکلی‌نغمه (1394). تحلیل فضایی توزیع و پراکنش پارك‌هاي شهري کرج. فصل‌نامه مطالعات نواحی شهری، 2(4)، 1-21.
7.تقوایی، مسعود، وشاهوردیان، مرضیه (1382). برنامه‌ریزی و طراحی فضای سبز شهری و تاثیرات متقابل آن بر انسان و طبیعت. مجله اطلاعات جغرافیایی(سپهر)، 47، 46-55.
8.جیکوبز، جین (1386). مرگ وزندگی درشهرهای بزرگ آمریکایی. ترجمه، آرزو افلاطونی حمیدرضا پارسی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، 554 صفحه.
9.رستم‌خانی، پروانه، لقایی، حسنعلی (۱۳۸3). اصول طراحی فضای سبز در محیط‌های مسکونی. انتشارات مرکز تحقیقات راه مسکن وشهرسازی، چاپ اول، 168 صفحه.
10.سرور، رحیم، ومحمدی‌ده‌چشمه، پژمان (1396). تحلیلی بر وضعیت فضای سبز شهری در شهر شهرکرد. فصل‌نامه جغرافیا(برنامه ریزی منطقه ای)، 7(3)، 301-320.
11.سعیدنیا، احمد (1382). کتاب‌سبز شهرداری جلد اول شهرسازی. انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور، چاپ‌سوم، 92 صفحه.
12.شکور، علی، قائدشرفی، یاسمن، و مشک‌سار، پریسا (1402). تحلیلی بر نقش پارک‌ها و فضای‌سبز شهری در ارتقای کیفیت زندگی در منطقه 6 شهرداری شهر شیراز. فصل‌نامه‌جغرافیا ومطالعات محیطی، 12(46)، 110-129.
13.صالحی، اسماعیل، رمضانی‌مهربان، مجید، افراسیابی، هادی، داوودی، سیدمجید، وبصیری‌مژدهی، رضا (1392). ارزیابی توزیع مکانی پارک¬های شهری با استفاده از تحلیل شبکه. فصلنامه مدیریت شهری وروستایی، 32، 185-196.
14.خاکپور، براتعلی، صالحی‌فرد، محمد، رفیعی، هادی، و توانگر، معصومه (1389). تحلیلی بر ابعاد اجتماعی فضاهای سبز شهری با تاکید بر دیدگاه شهروندان(مطالعه موردی:کلان‌شهر مشهد). فصل‌نامه فضای جغرافیایی، 10(29)، شماره29، 51-93.
15.قرخلو، مهدی، وجان‌بابانژادطوری، محمدحسین (۱۳۸۷). استانداردها و مقررات کاربردی در زمینه کاشت درختان و طراحی فضای‌سبز در سطح شهر. فصل‌نامه اطلاعات جغرافیایی(سپهر)، 17(65)، 35-41.
16.قشقائی، رضا، و منصوریان، الهام (1400). مولفه‌های تاثیرگذار برارتقای کیفیت فضای سبز شهری(نمونه موردی پیاده روهای شهر یاسوج). فصل‌نامه جغرافیا و روابط انسانی، 4(3)، 50-64.
17.مجنونیان، هنریک (1374). مباحثی پیرامون پارک‌ها، فضای‌سبز و تفرجگاه‌ها. انتشارات‌سازمان‌ پارک‌ها وفضای سبز شهرتهران، چاپ اول، 260صفحه.
18.مروتی، مریم، و بیدکانی، سمیرا (1399). ارزيابی وضعيت پارک‌ها و فضای سبز شهری با استفاده از مدل الکتره در شهر اردکان. فصل‌نامه علوم وتکنولوژی محیط زیست، 22(4)، 209-225.
19.معروف‌نژاد، عباس، و امیری، ابراهیم (1400). ارزیابی مطلوبیت پارک‌ها از منظر گردشگری شهری و گذران اوقات فراغت شهروندان با استفاده از مدل کوپراس در منطقه2 شهری کلان‌شهر اهواز. فصل‌نامه فضای گردشگری، 10(39)، 20-1.
20.مهدی‌نژاد، محمود (۱۳۷0). فضای سبز و اثرات آن بر آلودگی هوا و تحلیلی بر وضعیت فضای سبز در شهراصفهان. مجله رشد آموزش‌جغرافیا، 25(1)، 28-34.
21.Chang, H.,Sh. & Liao, C., H. (2011). Exploring an integrated method for measuring the relative spatial equity in public facilities in the context of urban parks, Journal of Cities, 28(5):361-371.
22.Morgan,H.Walsemann,K,.M.Child,S.Powers,A.Reed,J,.A.& Kaczynski, A,. T. (2016) .Using an environmental justice approach to examine the relationships between park availability and quality indicators,neighborhood disadvantage,and racial/ethnic composition, Journal of Landscape and Urban Planning,148:159-169.
23. R. Kaplan. (1992). The psychological benefits of nearby nature. In D. Relf (Ed.) The role of horticulture in human well-being and social development. Portland, OR: Timber Press. Pp. 125-133.
24.Ulrich. R.S. (2002). Health Benefits of Gardens in Hospitals. Plants for People International Exhibition Florida, Florida, USA.
25.Wen, M. Zhang, X,. H. Carmen, D. Holt, J,. B & Crroft, J,. B. (2013). Spatial Disparities in the Distribution of Parks and Green spaces in the USA, Annals of behave medicine, 45(11):2-18.
26.Wright.F.L, (2000), Brodacre city: A new community plan, in:"City Reader" (Legate, R.T. and stout. F.Eds), Routledge, London and New York.pp 344-349.