چالشهای قوه قضائیه در تحقق احقاق حقوق عامه
محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامیمجتبی شفیعی علویجه 1 , سید محسن میرحسینی 2 , محمد کاظم عمادزاده 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، یزد، ایران
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه یزد، یزد، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.
کلید واژه: قوه قضاییه, حقوق عامه, عدالت اجتماعی, آزادی مشروع, چالشها.,
چکیده مقاله :
در جمهوری اسلامی ایران، حقوق عامه بهعنوان رکن اصلی عدالت اجتماعی و ضامن آزادیهای اساسی شهروندان شناخته میشود. اصول ۲۳، ۲۹ و ۱۵۹ قانون اساسی بر آزادیهای مشروع و کرامت انسانی بر محوریت تمامی قوانین تأکید دارد و قوه قضائیه به استناد بند ۲ اصل ۱۵۶ قانون اساسی بهعنوان دژ مستحکم احقاق حقوق عامه موظف است تمام تلاش خود را برای مقابله با تعرض به این حقوق به کار گیرد. کرامت انسانی و عدالت بهعنوان حقوق ذاتی برای همه انسانها شناخته شدهاند که رفع چالشهای آن باعث انتظام و اقتدار قوه قضائیه و نظام جمهوری اسلامی میشود. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سؤال اصلی است که چالشهای اساسی قوه قضائیه در تحقق احقاق حقوق عامه چیست؟ شاخصترین چالشها پیشرو شامل ابهام در تبیین حقوق عامه، عدم وجود قوانین عادی و نبود نهاد نظارتی مؤثر هستند. برای رفع این چالشها، اصلاحات ساختاری در نظارت قضائی، کنترل جامعه متکثر و ارتقا نهادهای زیرمجموعه قوه قضائیه مانند دادستانی و سازمان بازرسی کل کشور ضروری است. این اقدامات میتوانند به توسعه حقوق عامه کمک کنند. همچنین، اصل هشتم قانون اساسی باید موردتوجه قرار گیرد و کارگروه ویژهای برای پیادهسازی آن ایجاد شود. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است.
Extended abstract Introduction: In the Islamic Republic of Iran, public rights embody justice and guarantee the sanctity of human dignity based on Sharia principles and the Constitution. Articles 22, 23, and 29 of the Constitution, inspired by Shiite jurisprudence, emphasize the protection of people's rights and legitimate freedoms. The Judiciary, in accordance with Clause 2 of Article 156 of the Constitution and the directives of the Supreme Leader, is tasked with safeguarding these rights as the guardian of the people's rights and the enforcer of Islamic justice, ensuring their protection against any violation. Public rights (Huqūq al-`Ammah) in the Islamic Republic of Iran are considered a fundamental pillar of justice and a guarantor of human dignity under the framework of Sharia and the Constitution. According to Article 156 of the Constitution and the directives of the Supreme Leader, the Judiciary is mandated to act as the protector of these rights against any encroachment. This study examines the critical challenges faced by the Judiciary in the effective realization of these public rights, focusing on the perspective of the Supreme Leader. The core research question is: What are the most significant structural and executive challenges of the Judiciary in ensuring public rights from the viewpoint of the Supreme Leader? Methodology: This research employs a descriptive-analytical method, drawing upon jurisprudential and legal foundations, to examine the challenges faced by the Judiciary in realizing public rights. It relies on a rigorous analysis of Fiqhi (Islamic Jurisprudential) and legal foundations, alongside authoritative documents, legal doctrines, and the explicit guidance of the Supreme Leader. Results: The findings indicate that ambiguity in the legal definition of public rights, deficiencies in ordinary laws, and weak supervisory mechanisms are among the primary obstacles. From the perspective of governmental jurisprudence (Fiqh al-Hukumi) and the Supreme Leader’s emphasis, key solutions include:Reforming judicial oversight structures, Enacting more precise legislation with an Islamic approach, Enhancing the performance of subordinate institutions such as the Prosecutor’s Office and the General Inspection Organization. The findings identify three primary structural and executive obstacles: 1. Ambiguity in the precise legal definition of public rights in legal texts. 2. Deficiencies and shortcomings in ordinary laws concerning the enforcement of these rights. 3. Weak or ineffective judicial and supervisory mechanisms. To address these challenges, the study, based on Governmental Jurisprudence (Fiqh al-Hukumi) and the Supreme Leader’s emphasis, proposes several key solutions: • Reforming the structure of judicial oversight. • Enacting more precise legislation with an Islamic approach. • Enhancing the performance of subordinate institutions, such such as the Prosecutor's Office and the General Inspection Organization. • Fully implementing Article 8 of the Constitution (enjoining good and forbidding evil) and forming specialized task forces. Conclusion: Public Rights (Huqūq al-`Ammah) are derived from citizenship law, and true justice is achieved when laws are enforced for all members of society without any distinction or arbitrary interpretation. The policy of "Reviving Public Rights" (or "Restoration of Public Rights"), based on the country's legal and judicial capacities and the demands of the Supreme Leader, requires becoming a public understanding, leading the way in its implementation, and ensuring success through continuous effort and the publicizing of results.Cooperation and interaction between the branches of government have various dimensions for improving internal performance and resolving the country's major issues, but the independence of the Judiciary among the three branches holds greater significance. The Islamic system, inspired by the separation of powers, has been able to combat oppression and despotism while establishing coexistence. In the Islamic Republic, the three branches operate based on the Constitution and under the supervision of the Supreme Leader, in a state of relative independence and on a par with one another. Articles 57, 58, 60, and 61 of the Constitution elaborate on this separation of powers.Based on Article 61, the Judiciary is responsible for the administration and management of the country's judicial criminal policy through the courts of justice. Additionally, Article 60 states that the Executive Branch is responsible for establishing order and implementing laws, a duty carried out by the President and the Cabinet (elected by the people). Despite the interaction between the Executive and Judicial branches for implementing the system's policies, both possess relative independence in their respective duties.Overall, the revival of public rights is dependent on a fundamental redefinition of the normative and structural framework of the Judiciary, and until these changes are realized, its improvement and expansion within society appear difficult.
منابع
احمدوند، یاسر(۱۳۹۱). عدالت اداری در حقوق ایران. تهران: انتشارات جنگل.
افشاری، فاطمه و تفت، آرین (۱۴۰۰). موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن. فصلنامه دانش حقوق عمومی، ۱۰(۳۳)، ۱۱۱-۱۴۰.
ایزدی، حسین (۱۴۰۱). عدالت و توسعه اجتماعی. فصلنامه توسعه اجتماعی (توسعه انسانی سابق)، ۱۶(۴).
تنگستانی، محمدقاسم و همکاران (۱۳۹۷). گفتارهایی در باب نهاد دادستانی و احیای حقوق عامه. تهران: انتشارات قوه قضاییه، چاپ اول.
دادیار، هادی (۱۳۹۰). نقش دادستان در حفظ حقوق عامه و چالش¬های قانونی و اجرایی آن، رساله دکتری حقوق جزا و جرمشناسی، دانشگاه تهران، چاپ سوم.
رحمتی فر، سمانه و گرجی، علیاکبر (۱۳۹۶). استقلال قضایی بهمثابه پیششرط توسعه حقوق شهروندی. مجله جستارهای حقوق عمومی، ۱.
سلطانی، سید ناصر (۱۳۹۳). جرائم علیه حقوق اساسی ملت، چاپ دوم. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضاییه، پژوهشکده حقوق عمومی و بین¬الملل.
صادق منش، جعفر (۱۳۸۷). سیاست جنائی قانونگذار ایران در قانون احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی. مجله حقوقی دادگستری، ۶۳.
طلابکی، اکبر (۱۳۹۸). راهبردهای گسترش آزادیهای مشروع در دستگاه قضا، شبکه تحلیلی نخبگان، قابلدسترس در: https://farsi.khamenei.ir/
عباسی، محمود و همکاران (۱۳۹۸). حقوق شهروندی؛ از حقوق ملت تا احیای حقوق عامه. تهران: انتشارات حقوقی.
غمامی، محمدمهدی (۱۳۹۷). الگوی احیای حقوق عامه با تحول در نظام هنجارها و ساختارهای قضائی. مجله حقوق اسلامی، ۱۵(۵۸).
مصلح، محمد (۱۳۹۶). حقوق شهروندی در قوانین ایران و قوانین بینالمللی، اولین همایش بینالمللی و سومین همایش ملی پژوهش¬های مدیریت و علومانسانی، تهران.
مهر¬آرام، پرهام(۱۳۹۵). جایگاه و صلاحیت دادستانی. تهران: پژوهشگاه قوه قضائیه.
نقرهکار، محمد صالح (۱۳۸۸)؛ نقش دادستان در صیانت از حقوق عامه. تهران: انتشارات جنگل جاودانه، چاپ سوم.
یوسفی، رسول. (۱۳۹۹). بررسی نوع و میزان مداخله دادستان در موارد نقض حقوق عامه در پروژههای دولتی، پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز.
بی¬نام( ۱۳۹۷). بازنگری در سیاستهای قضایی بر محور احیای حقوق عامه. مجله کیهان فرهنگی، شماره ۳۷۸ و ۳۷۹.
بی¬نام(۱۳۹۷). تحول در قوه قضاییه و تعهد به احیاء حقوق عامه. مجله حقوقی سپهر، شماره ۶۸۵۵.
Abbasi, Mahmoud et al. (2019). Citizenship Rights: From National Rights to Revival of Public Rights. Tehran: Legal Publications. (In persian)
Afshari, Fatemeh; & Taft, Arian. (2021). Barriers to Reviving Public Rights in Iranian Law and Strategies for Their Optimal Realization. Quarterly Journal of Public Law Knowledge, 10(33), 111-140. (In persian)
Ahmadvand, Yaser. (2012). Administrative Justice in Iranian Law. Tehran: Jungle Publications. (In persian)
Dadiyar, Hadi. (2011). The Role of Prosecutors in Preserving Public Rights and Its Legal and Executive Challenges. PhD Dissertation in Criminal Law and Criminology, University of Tehran, Third Edition. (In persian)
Ghamami, Mohammad Mehdi. (2018). A Model for Reviving Public Rights Through Transformation in Normative Systems and Judicial Structures. Islamic Law Journal, 15(58). (In persian)
Izadi, Hossein (2022). Justice and Social Development. Quarterly Journal of Social Development (Formerly Human Development), Vol. 16, No. 4. (In persian)
Mehr Aram, Parham. (2016). Position and Jurisdiction of Prosecutors. Tehran: Judiciary Research Institute. (In persian)
Mosleh, Mohammad. (2017). Citizenship Rights in Iranian and International Laws. First International Conference and Third National Conference on Management and Humanities Researches, Tehran. (In persian)
Rahmati Far, Samaneh; & Gorji, Ali Akbar. (2017). Judicial Independence as a Prerequisite for the Development of Citizenship Rights. Journal of Public Law Studies, Vol. 1. (In persian)
Sadegh Manesh, Jafar. (2008). The Criminal Policy of Iranian Legislators Regarding the Law on Respect for Legitimate Freedoms and Protection of Citizenship Rights. Judiciary Legal Journal, Issue 63. (In persian)
Soltani, Seyyed Nasser. (2014). Crimes Against the Fundamental Rights of the Nation. Tehran: Center for Judiciary Press and Publications, Research Institute for Public and International Law, Second Edition. (in persian)
Talabaki, Akbar. (2019). Strategies for Expanding Legitimate Freedoms in the Judiciary. Analytical Network of Elites. Available at: https://farsi.khamenei.ir/(In persian)
Tangestani, Mohammad Ghasem et al. (2018). Essays on the Institution of Prosecutor and Revival of Public Rights. Tehran: Judiciary Publications, First Edition. (In persian)
------(2018). Revisiting Judicial Policies Focused on Reviving Public Rights. Kayhan Cultural Magazine, Issues 378 & 379. (In persian)
-----2018)). Transformation in the Judiciary and Commitment to Reviving Public Rights. Sepehr Legal Journal, Issue 6855. (In persian)
Noghrehkar, Mohammad Saleh. (2009). The Role of Prosecutors in Safeguarding Public Rights. Tehran: Jungle Javdaneh Publications, Third Edition. (In persian)
Yousefi, Rasoul. (2020). Examining the Type and Extent of Prosecutorial Intervention in Cases of Public Rights Violations in Government Projects. Master’s Thesis, Islamic Azad University Shiraz Branch. (In persian)
