تحلیل فرآیند طراحی و برنامه ریزی مشارکتی مدرسه با رویکرد معماری جمعی (نمونه موردی: مدرسه جدگال، روستای سیدبار
محورهای موضوعی : مطالعات میان فرهنگیمهدیس رحیمی 1 , محمود تیموری 2 , الهام اسفندیاری فرد 3 , سعید صالحی مرزیجرانی 4
1 - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده فنی مهندسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران
2 - استادیار گروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران
3 - استادیار گروه معماری، موسسه آموزش عالی رسام، کرج، ایران
4 - استادیار گروه معماری، دانشکده فنی مهندسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران
کلید واژه: مشارکت شهروندان, طراحی مدرسه, فرآیند مشارکتی, بازدهی, رضایت مندی ,
چکیده مقاله :
دموکراسی به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین در حوزه معماری، در سال های اخیر به ویژه در زمینه طراحی مشارکتی اهمیت فزایندهای یافته است. مشارکت کاربران در فرایند طراحی، به ویژه در فضاهای آموزشی، نه تنها موجب ارتقاء کیفیت عملکردی فضا می شود، بلکه به افزایش حس تعلق، بهره وری و ارزش آموزشی نیز می انجامد. دانش کاربران در خصوص نحوه استفاده و تجربه زیسته از فضا، اطلاعاتی ارزشمند در اختیار طراحان قرار می دهد که می تواند طراحی را متناسب تر با نیازهای واقعی شکل دهد. این پژوهش کیفی با هدف تحلیل فرایند طراحی مشارکتی در یکی از نمونه های برجسته معماری آموزشی ایران، یعنی مدرسه جدگال، انجام شده است. به منظور گردآوری داده ها، از روش های متنوعی همچون مصاحبه های ساختاریافته و نیمه ساختاریافته، پرسشنامه، مشاهده های میدانی (فردی و گروهی) و مطالعات کتابخانه ای بهره گرفته شده است. در مجموع، ۳۷ نفر دانش آموز که ۲۱ نفر از این تعداد دختر و تعداد 16 نفر هم پسر هستند، همچنین تعداد 27 نفر از والدین به همراه معلم و معمار پروژه نیز در تکمیل پرسشنامه و ارائه مصاحبه حضور داشته اند. یافته های پژوهش نشان میدهد که طراحی مشارکتی در مدرسه جدگال، در مقایسه با مدرسه قدیمی این منطقه، منجر به ارتقاء کیفیت فضاهای آموزشی، بهبود روابط اجتماعی، کاهش هزینه های نگهداری، و افزایش سطح رضایت کاربران شده است. تجزیه و تحلیل داده های کیفی از طریق تحلیل محتوا و داده های کمی با استفاده از نرم فزار SPSS صورت گرفته است. در نهایت، نتایج حاکی از آن است که مشارکت مؤثر کاربران در فرایند طراحی، تأثیر مستقیمی بر بهبود عملکرد فضا و رضایتمندی کاربران داشته و میتواند به عنوان الگویی موفق در طراحی مدارس دوستدار کودک مطرح شود.
1. آقا لطیفی، ع. (1387). مناسبسازی محیط برای خلاقیت کودکان. همایش ملی خلاقیت، ایران.
2. اشرفی، روشنک. (1393). توسعه مجتمع آموزشی دانشگاه فردوسی به روش طراحی مشارکتی. پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه آزاد بیرجند.
3. البرزی، م. (1389). رابطه سبکهای ارتباطی معلمان با خلاقیت شناختی دانشآموزان بر اساس باورهای شناختی و انگیزشی آنها. روانشناسی معاصر، 5(2)، 33–46.
4. اسلامی، سید غلامرضا؛ حناچی، پیروز؛ کاملنیا، حامد. (1388). رویکرد طراحی جمعی در معماری. مجله هنرهای زیبا – معماری و شهرسازی، شماره 39، پاییز 1387.
5. اسلامی، سید غلامرضا؛ کاملنیا، حامد. (1393). معماری جمعی (از نظریه تا عمل)، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
6. باقری و همکاران، م. (1390). فضای فیزیکی به عنوان یک برنامه درسی (ایجاد خلاقیت کودکان در محیط مدرسه). مطالعات برنامهدرسی ایران، 6(22)، 163–784.
7. پناهی ندرخانلو، ص. (1393). بررسی کیفیت فضایی مطلوب در تربیت کودکان در مدرسه دوستدار کودک. کنفرانس ICSAU.
8. داستان و همکاران، ف. (1394). بررسی تأثیر تجربه و کشف در بازی کودکان بر یادگیری و پرورش خلاقیت آنها. یافتههای جدید پژوهشی در روانشناسی و علوم تربیتی.
9. رستمی و همکاران، ن. (1392). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با گرایش دانشآموزان به رفتارهای نابهنجار. مطالعات جامعهشناسی، 5(20)، 55–75.
10. راهب، غزال. (1393). الگویی برای طراحی مسکن روستایی بر اساس مشارکت و رفع نیازهای ساکنان. مجله علمی-پژوهشی مسکن و محیط زیست روستایی، شماره 146، 3–22.
11. صباغی و همکاران، ن. (1392). بررسی اثربخشی مؤلفههای ارزشهای شهروندی در برنامهدرسی دوره ابتدایی. پژوهش در برنامهریزی درسی، 10(2)، 155–166.
12. قاسمی برمی، علی. صادقی لواسانی، نادر. (1396). بررسی نقش روابط عمومی شهرداری تهران در افزایش مشارکت شهروندان. پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شرق.
13. قرهبیگلو، م. (1391). نقش عوامل محیطی در پرورش خلاقیت کودکان. فصلنامه منظر، 4(19)، 86–91.
14. کاملنیا، حامد. (1388). دستور زبان طراحی محیطهای یادگیری (مفاهیم و تجربیات)، چاپ دوم، تهران: انتشارات سبان نور.
15. کاملنیا، حامد. حقیر، سعید. (1388). الگوهای طراحی فضای سبز در «شهر دوستدار کودک» (نمونه موردی: شهر دوستدار کودک بم). باغ نظر، 6(12)، 77–88.
16. کیانی و همکاران، ع. (1391). تحلیل CFC و برنامهریزی شهر دوستدار کودک از دیدگاه کودکان. باغ نظر، 9(20)، 34–51.
17. مختارمنش، س. و قمیشی، م. (1398). طراحی مشارکتی برای یک محیط پایدار: ادغام اولویتهای دانشآموزان در طراحی پایدار. شهرها و جامعه، 51، مقاله شماره 101762.
18. ملکزاده، محمد شریف. (1384). مدیریت مشارکتی. قزوین: دانشگاه آزاد اسلامی.
19. نیازی، محسن. (1385). تبیین مشارکت اجتماعی شهروندان کاشانی. فصلنامه شناخت کاشان، شماره 2، 127–147.
20. نوروزی، س. و جوانفروزنده، ع. (1400). تحلیل جنبههای مفهوم مشارکت در فرآیند طراحی فضای عمومی. مطالب شهری، 10(38)، 49–62.
1. Atkinson, R. L., et al. (2000). An Introduction to Psychology by Atkinson and Hilgard. Harcourt Brace.
2. Crofton, F. S. (2001). Tools and Methods of Participation in Planning and Sustainable Development of Society. Canada: Orcad Consulting.
3. Davis, D., Meyer, J., Singh, A., Wright, M., & Zykowski, P. (2013). [Incomplete entry – please provide full title and publication].
4. Jalali, T., Fallahi, A., Islami, S. G., & Sabernjad, J. (2018). The witness framework of the participatory design process in reconstruction after earthquakes. Moskon and Mahite Rosta Quarterly, 38(168), 35–50.
5. Mandeli, K. (2019). Public space and the challenge of urban transformation in cities of emerging economies: Jeddah case study. Cities, 95, 102409.
6. Moatasim, F. (2005). The Practice of Community Architecture: A Case Study of the Opportunity Housing Cooperative. Unpublished Master’s Thesis, McGill University, Montreal.
7. Peng, Y., Feng, T., & Timmermans, H. (2019). A path analysis of outdoor comfort in urban public spaces. Building and Environment, 148, 459–467.
8. Salama, A. (1995). New Trends in Architecture Education: Design Studio Design, Appropriate Text and Unlimited Potentials. Raleigh, NC: USA.
9. Sanoff, H. (2000). Methods of Community Participation in Design and Planning. New York: John Wiley & Sons.
10. US Department of Education. (2003). Schools as Community Centers: A Citizen’s Guide to Planning and Design. Washington, DC: USDOE.
11. UNICEF. (2004). Building child friendly cities: A framework for action. UNICEF Innocenti Research
12. Valladares, A. (2017). Successes and failures of participation-in-design: Cases from Old Havana, Cuba. Frontiers of Architectural Research, 6(3),401–411
