اقتصاد چرخشی در زنجیره تأمین: یک مرور سیستماتیک و تحلیلی از مطالعات بینالمللی
محورهای موضوعی : مدیریت زنجیره تامینفرزاد یاوری 1 , نازنین پیله وری 2 , رضا رادفر 3
1 - گروه مدیریت صنعتی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - گروه مدیریت صنعتی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسالمی، تهران، ایران
3 - Associate Prof
کلید واژه: اقتصاد چرخشی, زنجیره تأمین, پایداری, دیجیتالسازی, شاخصهای چرخشی,
چکیده مقاله :
در دهههای اخیر، تغییرات اقلیمی، کاهش منابع طبیعی و افزایش تولید ضایعات به یکی از چالشهای عمده زیستمحیطی و اقتصادی در سطح جهانی تبدیل شدهاند. این چالشها منجر به افزایش انتقادها از مدلهای سنتی توسعه اقتصادی و صنعتی شده است که عمدتاً بر فرآیندهای خطی استخراج، تولید، مصرف و دفع متکی بودهاند. اقتصاد چرخشی (CE) در دهه گذشته به عنوان یک پارادایم کلیدی برای دستیابی به توسعه پایدار مطرح شده است. با جایگزینی مدل خطی سنتی "برداشت–تولید–دفع"، هدف اقتصاد چرخشی کاهش مصرف منابع، افزایش بهرهوری تولید و کاهش تولید ضایعات در سیستمهای صنعتی است. زنجیره تأمین به عنوان ساختار مرکزی مدیریت جریان مواد، اطلاعات و سرمایه، نقشی حیاتی در اجرایی کردن اصول اقتصاد چرخشی ایفا میکند. این مقاله از رویکرد مرور سیستماتیک و تحلیلی برای بررسی تحقیقات بینالمللی استفاده میکند و بر ابعاد مفهومی، چالشها و پیامدهای سیاستی زنجیره تأمین چرخشی (CSC) تمرکز دارد. یافتهها نشان میدهند که دیجیتالسازی زنجیرههای تأمین—از طریق فناوریهای نوظهور مانند اینترنت اشیاء (IoT)، بلاکچین و هوش مصنوعی (AI)—به طور قابل توجهی شفافیت، قابلیت ردیابی مواد و کارایی تصمیمگیری را افزایش میدهد. با این حال، موانع عمدهای باقی ماندهاند که شامل هزینههای بالای پیادهسازی، محدودیتهای زیرساخت دادهها، نبود شاخصهای استاندارد عملکرد و ضعف در اجرای مقررات هستند. تحلیل مقایسهای مطالعات نشان میدهد که همافزایی بین سیاستهای کلان، نوآوریهای فناوری و همکاریهای بینسازمانی عامل اصلی تحقق کامل اقتصاد چرخشی در زنجیرههای تأمین جهانی است. با ترکیب پیشرفتهای علمی اخیر و شناسایی مسیرهای تحقیقاتی آینده، این مطالعه یک چارچوب تحلیلی ارائه میدهد که از سیاستگذاران، مدیران و پژوهشگران برای انتقال به سمت زنجیرههای تأمین چرخشی ، مقاوم و پایدار پشتیبانی میکند.
The Circular Economy (CE) has emerged over the past decade as a key paradigm for achieving sustainable development. By replacing the traditional linear model of “take–make–dispose,” CEIn recent decades, climate change, depletion of natural resources, and increasing waste generation have become major environmental and economic challenges worldwide. These challenges have led to increasing criticism of traditional models of economic and industrial development, which have largely relied on linear processes of extraction, production, consumption, and disposal. aims to minimize resource consumption, enhance production efficiency, and reduce waste generation across industrial systems. The supply chain, as a central structure managing the flow of materials, information, and capital, plays a pivotal role in operationalizing CE principles. This paper adopts a systematic and analytical literature review approach to examine international research, focusing on the conceptual dimensions, challenges, and policy implications of the Circular Supply Chain (CSC). The findings reveal that the digitalization of supply chains—through emerging technologies such as the Internet of Things (IoT), blockchain, and artificial intelligence (AI)—significantly enhances transparency, material traceability, and decision-making efficiency. However, major barriers remain, including high implementation costs, data infrastructure limitations, a lack of standardized performance indicators, and insufficient regulatory enforcement. The comparative analysis of studies indicates that synergy among macro-level policies, technological innovation, and inter-organizational collaboration constitutes the primary driver for the full realization of CE within global supply chains. By synthesizing recent scientific advances and identifying future research directions, this study provides an analytical framework that supports policymakers, managers, and researchers in transitioning toward more circular, resilient, and sustainable supply chains.
Bag, S., Gupta, S., & Kumar, S. (2021). Industry 4.0 adoption and 10R advance manufacturing capabilities for sustainable development. International journal of production economics, 231, 107844.
Calzolari, T., Genovese, A., & Brint, A. (2022). Circular Economy indicators for supply chains: A systematic literature review. Environmental and Sustainability Indicators, 13, 100160.
Cano, J. A., Londoño-Pineda, A., Campo, E. A., Gruchmann, T., & Weyers, S. (2025). Circular Supply Chain Management Assessment: A Systematic Literature Review. Environments, 12(10), 374.
Centobelli, P., Cerchione, R., Cricelli, L., Esposito, E., & Strazzullo, S. (2022). The future of sustainable supply chains: a novel tertiary-systematic methodology. Supply Chain Management: An International Journal, 27(6), 762-784.
Centobelli, P., Cerchione, R., Esposito, E., & Passaro, R. (2021). Determinants of the transition towards circular economy in SMEs: A sustainable supply chain management perspective. International journal of production economics, 242, 108297.
Commission, E. (2020). Circular Economy Action Plan.
Corona, B., Shen, L., Reike, D., Carreón, J. R., & Worrell, E. (2019). Towards sustainable development through the circular economy—A review and critical assessment on current circularity metrics. Resources, Conservation and Recycling, 151, 104498.
Cucchi, M., Volpi, L., Ferrari, A. M., García-Muiña, F. E., & Settembre-Blundo, D. (2023). Industry 4.0 real-world testing of dynamic organizational life cycle assessment (O-LCA) of a ceramic tile manufacturer. Environmental Science and Pollution Research, 30(60), 124546-124565.
Dohale, V., Ambilkar, P., Kumar, A., Mangla, S. K., & Bilolikar, V. (2023). Analyzing the enablers of circular supply chain using Neutrosophic-ISM method: lessons from the Indian apparel industry. The International Journal of Logistics Management, 34(3), 611-643.
Esteban‐Amaro, R., Estelles‐Miguel, S., Lengua, I., Yannou, B., & Bouillass, G. (2025). Assessing circularity and sustainability of a value chain: A systematic literature review. Business strategy and the environment, 34(1), 634-647.
Farooque, M., Zhang, A., Thürer, M., Qu, T., & Huisingh, D. (2019). Circular supply chain management: A definition and structured literature review. Journal of cleaner production, 228, 882-900.
Geissdoerfer, M., Pieroni, M. P., Pigosso, D. C., & Soufani, K. (2020). Circular business models: A review. Journal of cleaner production, 277, 123741.
Ghisellini, P., & Ulgiati, S. (2020). Managing the transition to the circular economy Handbook of the circular economy (pp. 491-504): Edward Elgar Publishing.
Harun, S., Wahab, S., Daud, A., Yanamandra, R., & Marrouchi, M. (2025). Circular Supply Chain Barriers and Enablers: A Scoping Review. Operations and Supply Chain Management: An International Journal, 18(3), 441-453.
Hazen, B. T., Russo, I., Confente, I., & Pellathy, D. (2021). Supply chain management for circular economy: conceptual framework and research agenda. The International Journal of Logistics Management, 32(2), 510-537.
Hervani, A. A., Nandi, S., Sarkis, J., & Helms, M. M. (2022). Blockchain technology and socially sustainable supply chains—A valuation perspective Green Production Engineering and Management (pp. 39-60): Elsevier.
Kirchherr, J., Reike, D., & Hekkert, M. (2017). Conceptualizing the circular economy: An analysis of 114 definitions. Resources, Conservation and Recycling, 127, 221-232. doi:https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2017.09.005
Linder, M., & Williander, M. (2017). Circular business model innovation: inherent uncertainties. Business strategy and the environment, 26(2), 182-196.
Macarthur, E., & Heading, H. (2019). How the circular economy tackles climate change. Ellen MacArthur Found, 1, 1-71.
Mayanti, B., & Helo, P. (2024). Circular economy in supply chain management: a framework for database tool development to enhance sustainability. International Journal of Environmental Studies, 81(4), 1962-1979.
Pieroni, M., McAloone, T., & Pigosso, D. (2020). Business model innovation for circular economy: integrating literature and practice into a process model. Paper presented at the Proceedings of the Design Society: DESIGN Conference.
Rajput, S., & Singh, S. P. (2019). Connecting circular economy and industry 4.0. International Journal of Information Management, 49, 98-113.
Yavari, F., Pilevari, N., & Radfar, R. (2025). Circular Economy Approach in Product Life Cycle Assessment Using System Dynamics and Material Circularity Indicator: Case Study Wind Turbine 2.5 MW. Iranica Journal of Energy & Environment, e225980. doi:https://doi.org/10.5829/ijee.2026.17.01.11
