تحلیل معیارهای محله بندی شهری به منظور ارائه تقسیمات جدید محله ای (مطالعه موردی: شهر لشت نشاء، شهرستان رشت)
محورهای موضوعی : مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای
1 - گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
کلید واژه: برنامه ریزی شهری, محله بندی, تقسیمات فضایی شهر, توسعه پایدار محله ای, شهر لشت نشاء,
چکیده مقاله :
محلهها به عنوان يكي از عناصر اصلي مديريت شهري از گذشته تا امروز مورد توجـه برنامهريزان قرار گرفتهاند. امروزه به دلایل گوناگونی ضوابط جدید برای تقسیم بندی محلات مورد استفاده قرارگرفته که تا حد قابل توجهی متفاوت از تقسیم بندیهای تاریخی این محلات است. هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی محلهبندی برنامهریزی و تهیه اطلس تقسیمات فضایی شهر لشت نشاء است که برای رسیدن به این هدف از مطالعات اسنادی، مشاهدات میدانی و مصاحبه استفاده شده است. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از منظر روش توصیفی – تحلیلی است. گردآوري اطلاعات با استفاده از توزیع پرسشنامه در میان شهروندان لشت نشاء انجام شده است. معیارهای پژوهش بر اساس معیارها و اصول دستورالعمل محله بندی ابلاغی وزارت کشور و همچنین از طریق مشاهده و مصاحبه حضــوری و تهیه پرسشــنامه در میان اهالی محلهها مشخص شده و با بهره گیری از روش خوشه بندی، به ارائه محله بندی شهر مبادرت شده است. جامعه هدف، ساکنین هر محله بودند که با اســتفاده از روش کوکران به تعداد 376 نفر تعیین گردید. اعتبارتحقیق با اســتفاده از نظرات اصــلاحی صــاحبنظران و کارشـناسـان و پایایی آن از طریق آزمون آلفای کرونباخ به میزان 86/0 بدست آمد. روایی محتوایی پرسشنامه نیز با تأیید گروهی از متخصصان حوزه جغرافیا و برنامهریزی شهری احراز شد. برای تحلیل اطلاعات از آمار مکانی و با استفاد ه از نرمافزار Arc GIS انجام گرفت. در ادامه، با روی هم گذاری نقشههای حاصله، الگوی محله بندی پیشنهادی ارائه شده است. بر اساس یافتههای این پژوهش در نهایت تعداد 8 محله برای شهر لشت نشاء که عبارتند از: محله "مروان کلایه" با جمعیت 1705 نفر و مساحت7/53 هکتار، محله "جورشر" با جمعیت 1889 نفر و مساحت 4/56 هکتار، محله "کوی آبنده" با جمعیت 766 نفر و مساحت 7/14 هکتار، محله "بالاجورشر"با جمعیت 1451 نفر و مساحت 6/80 هکتار، محله "توچاه" با جمعیت 1607 نفر و مساحت 5/65 هکتار، محله "گنجا محله" با جمعیت 488 نفر و مساحت 8/42 هکتار، محله "سادات محله"با جمعیت 1309 نفر و مساحت 5/36 هکتار و محله "ولم" با جمعیت 1324 نفر و مساحت 9/40 هکتار با مشخصات جمعیتی و مکانی همگن در راستای برنامهریزی اطلس تقسیمات فضایی شهر تعیین شد که در کاربست آن میتواند در آینده زمینههای توسعه پایدار محلهای را فراهم آورد.
Neighborhoods, as one of the main elements of urban management, have long attracted the attention of planners from the past to the present. Today, for various reasons, new criteria for neighborhood classification are being used, which differ considerably from the historical divisions of these neighborhoods. The purpose of this study is to present a neighborhood planning model and to prepare an atlas of spatial divisions for the city of Lashtenesha. To achieve this goal, documentary studies, field observations, and interviews were conducted. This research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of methodology. Data collection was carried out by distributing questionnaires among the citizens of Lashtenesha.
The research criteria were determined based on the guidelines and principles of the neighborhood classification instructions issued by the Ministry of Interior, as well as through field observations, interviews, and questionnaires among residents. Using a clustering method, the proposed neighborhood division of the city was developed. The target population consisted of residents of each neighborhood, and using Cochran’s formula, a sample size of 376 individuals was determined. The validity of the research was confirmed through expert reviews and corrective feedback from specialists, while its reliability was verified using Cronbach’s alpha coefficient, which yielded a value of 0.86. The content validity of the questionnaire was also confirmed by a group of experts in geography and urban planning. For data analysis, spatial statistics and ArcGIS software were used. Subsequently, by overlaying the resulting maps, the proposed neighborhood classification pattern was presented. Based on the findings of this study, a total of eight neighborhoods were identified for Lashtenesha city These neighborhoods, with homogeneous demographic and spatial characteristics, were identified to support the planning of the city’s spatial division atlas. The application of this model can serve as a foundation for promoting sustainable neighborhood development in the future.
احدنژاد روشتی، محسن، محمدی حمیدی، سمیه، سبحانی، نوبخت.(1396). سنجش پایداری محلات شهری((SUN، مورد مطالعه شهر میاندواب. فصلنامه جغرافیا . برنامه ریزی منطقه ای، 7(3)، 94-77.
آذری، نرگس. (1389).شــرحی بر مفهوم محله و تغییرات محله ای. مجله جستارهای شهرسازی. 9(34)، 44-37
برنون، وحیـد؛ ناصـــر براتی؛ آزاده شـــاهچراغی.(1395). تعریف قلمرو محلات: تحلیلی مفهومی با تاکید بر ابعاد روانی- ادراکی و ارائه مدل مفهومی، مدیریت شهري، 326، 42-313.
پوراحمد، احمد؛ قدمی، مصطفی؛ جهان محمدی، غلامرضا. ( .)1384بررســي روشهای محلهبندي شهري (مطالعه موردي: شهر نوشهر و کلاردشت.) فصلنامه جغرافیایي سرزمین، 2(8)، .5-37
ثقه الاسـلامی، عمید الاسـلام؛ امین زاده، بهناز.(1388). رویکردي تحلیلی به شناخت مفهوم محله در شهرهاي معاصر ایران، مجله هنرهاي زیبا، 39، 92-81
ثقه الاسلامي، عميدالاسلام.(1398). تحليلي مفهومي از قلمرو محله بر پايه ادراک ساکنين با بهره گيري از سيستم اطلاعات جغرافيايي) (GIS)نمونه مطالعاتي: محلات شهر مشهد(، 10(18)، 193-209
خالقیان، سیما و قندهاری، سیما. (1401). معیارهای تعیین مرز محلات تاریخی اصفهان (نمونۀ مطالعاتی: منطقۀ 9 شهر اصفهان. پژوهشهای مکانی فضایی، 7(25)، 69-85
درویشی، یوسف؛ قزوینه، نیلا و امیرى، فرشته. (1401). بررسی ابعاد پایداری و رتبه بندی محلات شهری (مورد مطالعه: شهر گمیشان). توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 4(6)، 47-31. doi: 10.52547/sdge.4.6.31
رضایی، میثم و خدایی، زهرا. (1396). ویژگی ها و موانع ایجاد نهادهای اجتماعی محله محور از نگاه شهروندان محلات واقع شده در شهر فردوسیه - شهرستان شهریار. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17(45)، 49-25.
زنگانه، احمد؛ پریزادی، طاهر و ساکی، معصوم. (1396). توسعه محله محور بخش مرکزی شهر بروجرد. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 17(45)، 183-165.
شکری پور دیزج، حسین، پیری، عیسی و محمد ، علیرضا.(1401). تبیین پرابلماتیک شهر بر مبنای برنامه ریزی محلّه ای مطالعه موردی: شهر اردبیل. مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، 17(61)، 917-901.
صفایی پور، مسعود و مدانلو جویباری، مسعود. (1394). سنجش توسعه پایدار محلات شهری با استفاده از تحلیل شبکه ای در محلات مطالعه موردی: منطقه 17 شهر تهران. مجله شهر پایدار، 2(4)، 130-111.
عبدالهي مجید، مظفرصرافــي؛ و جمیله توکلي نیا. (1389). ررســي نظري مفهوم محله و بازتعریف آن با تأکید بر شرایط محله های شهري ایران. مجله پژوهش های جغرافیاي انساني. 7، 102-83
قـدمي، مـصطفي؛ (1383). پیـشنهاد روش ترکیـبي در فراینـد محلـه بنـدي شـهري. همـایش توسـعه محله ای، توسـعه شـهر تهـران: شهرداري تهران
لینچ، کوین. (1381) سیمای شهر. مترجم: منوچهر مزینی. تهران: موسســه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
محمدی، علیرضا و رفیعی، فریبا. ( 1395). بررسی نقش برنامه¬ریزی محله مبنا در توسعه پایدارمحله¬ای (مطالعه موردی: محله حسینیه زنجان). پژوهش¬های جغرافیای برنامه¬ریزی شهری، 4(3)، 367-347.
ملکی، سعید، زارعی، جواد و زادولی خواجه، شاهرخ.(1397). ارزیابی شاخص های حکمروایی مطلوب شهری با رویکرد مدیریت محله محور(مورد شناسی: محلات شهر همدان). جغرافیا و آمایش شهری منطقه ای، 8(29)، 74-61.
نیک پور، عامر؛ لطفی، صدیقه و منصورلکورج، زبیده . (1400). ارزیابی تأثیر فرم بر پایداری محله¬های شهری (مورد مطالعه: آمل). مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی، 2(2)30-5. doi: 10.22124/gscaj.2021.19638.1079
Ali, N. K. M., & Ahmed, Z. A. (2021, April). Planning sustainable environmental neighborhoods is a step towards the direction of sustainable cities. In IOPConference Series: Earth and Environmental Science (Vol. 754, No. 1, p. 012033). IOP Publishing.
Choldin, Harvey, 1985.citie s and suburbs introduction to urban seciology. M.C. Graw.Hill, Inc.
Clark, J., & Wise, N. (Eds.). (2018). Urban renewal, community and participation. Springer International Publishing.
Coulton, C. (2012). Defining Neighborhoods for Research and Policy. Cityscape, 14(2), 231-234.
Darvishi, Y., Ghazvineh, N., Amiri, F. (2022). Investigating Effective Spatial Structures in Neighborhood Sustainability Based on Urban Planning Science (Case Study: Gomishan City). Sustainable Development of Geographical Environment, 4(6), 31-47. doi: 10.52547/sdge.4.6.31.
Halsall, J., Oberoi, R., Cooke, I. G., & Wankhade, P. (2013). Understanding community governance: A global perspective. International Journal of Asian Social Science, 3(5), 1112-1127.
Hawley, K. (2014). examines how urban areas are evolving to be sustainable—their challenges, trends and solutions. ISET International university in Colorado, USA
Martin, R., Pike, A., Tyler, P., & Gardiner, B. (2015). Spatially rebalancing the UK economy: The need for a new policy model
Nikpour, َA., Lotfi, S., & Mansour lakuraj, Z. (2021). Studying The Impact of form on the sustainability of neighborhoodsEvaluating the Effect of Form on the Sustainability of the Urban Neighborhoods (Case study: Amol) (Case study: Amol). Geographical Studies of Coastal Areas Journal, 2(2), 5-30.
doi: 10.22124/gscaj.2021.19638.1079
Puppim de Oliveira, J. A. (2019). Sustainability challenges in an urban century: can we change urbanization paths to make cities the solutions for rather than the drivers of global problems?. Challenges in Sustainability, 7(1), 1-4
Smith ME (2010). The archaeological study of neighborhoods and districts in ancient cities, Journal of Anthropological Archaeology, Vol. 29, No. 2, pp. 137-154
Wills, J. (2016). Emerging geographies of English localism: The case of neighbourhood planning. Political Geography, 53, 43-53
Dalton, N. S., & Hurrell, M. (2023). Methods for neighbourhood Mapping, boundary agreement. Environment and Planning B: Urban Analytics and City Science, 50(2), 401-415.
Hatuka, T. (2024). A conceptual framework for understanding neighbourhoods in the digital age. Urban Studies, 61(16), 3232-3246.
Tang, V., & Painho, M. (2023). Exploring the relationships between perceived neighborhood boundaries and street network orientation. Transactions in GIS, 27(3), 877-899.
Linning, S. J., Mierzwa, T., Cheung, J., & Eck, J. E. (2025). What is a neighborhood? A concept consensus review of recent criminological literature. Journal of Criminal Justice, 97, 102370.
Khatibi, M., Khaidzir, K. A. M., Mahdzar, S. S. S., & Sharifi, A. (2025). Revisiting the neighborhood definition in view of the 15-minute neighborhood and sustainable neighborhood concepts. Cities, 162, 105986.
