واکاوی گفتمان سیاسی دکتر پزشکیان: نگاهی پیکره‌محور به نشانگرهای گفتمانی
محورهای موضوعی : تحولات سیاسی در ایران
1 - گروه علمی آموزش زبانهای خارجی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
کلید واژه: نشانگر گفتمانی, گفتمان سیاسی, تحلیل انتقادی گفتمان, زبان‌شناسی شناختی, دکتر مسعود پزشکیان, تحلیل پیکره‌محور,
چکیده مقاله :
نشانگرهای گفتمانی به‌عنوان واحدهای زبانی کوچک اما پرکارکرد نقشی اساسی در شکل‌دهی انسجام متن، جهت‌دهی استدلال و مدیریت روابط قدرت در گفتمان سیاسی ایفا می‌کنند. این پژوهش با رویکردی پیکره‌محور و شناختی به بررسی ده نشانگر گفتمانی منتخب در سخنرانی‌ها، مناظره‌ها و مصاحبه‌های دکتر مسعود پزشکیان در بازه زمانی فروردین ۱۴۰۰ تا مرداد ۱۴۰4 می‌پردازد. پیکره زبانی این مطالعه شامل داده‌هایی از مجالس رسمی، مناظره‌های انتخاباتی، گفت‌وگوهای رسانه‌ای و نشست‌های عمومی است که به روش نمونه‌گیری هدفمند گردآوری شده‌اند. تحلیل داده‌ها بر اساس چارچوب تحلیل انتقادی گفتمان (فرکلاف، 1995؛ ون‌دایک، 2008) و با تلفیق دیدگاه‌های زبان‌شناسی شناختی انجام شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که پزشکیان با بهره‌گیری از نشانگرهایی همچون «اما»، «البته»، «در واقع» و «اگر» ضمن ایجاد انسجام و پیشبرد تعامل، به تنظیم مسائل، ترسیم مرزهای ایدئولوژیک و تقویت مشروعیت مواضع سیاسی خود می‌پردازد. این نشانگرها علاوه بر کارکردهای زبانی ابزارهایی برای ایجاد و تولید قدرت در سطح گفتمان به‌شمار می‌روند. نتایج این پژوهش ضمن گسترش ادبیات موجود در زمینه پیوند زبان و سیاست می‌تواند در تحلیل گفتمان رهبران سیاسی و طراحی پیام‌های استراتژیک در بافت‌های سیاسی و دیپلماتیک به کار رود.
Discourse markers, as small yet highly functional linguistic units, play a pivotal role in shaping textual cohesion, guiding argumentation, and managing power relations in political discourse. Adopting a corpus-based and cognitive approach, this study investigates ten selected discourse markers in the speeches, debates, and interviews of Masoud Pezeshkian between April 2021 and August 2025. The linguistic corpus comprises data collected through purposive sampling from parliamentary sessions, electoral debates, media interviews, and public meetings. Data analysis is conducted within the framework of Critical Discourse Analysis (Fairclough, 1995; van Dijk, 2008), integrated with insights from Cognitive Linguistics. The findings reveal that Pezeshkian strategically employs markers such as but, of course, in fact, and if not only to establish cohesion and facilitate interaction, but also to frame issues, delineate ideological boundaries, and reinforce the legitimacy of his political stance. Beyond their linguistic functions, these markers serve as instruments for constructing and exercising power at the discourse level. The results of this study contribute to the existing literature on the nexus between language and politics and hold practical implications for the analysis of political leaders’ discourse and the design of strategic messages in political and diplomatic contexts.
فهرست منابع
Aijmer, K. (2013). English discourse particles: Evidence from a corpus. Amsterdam: John Benjamins.
Aydın, B. C. (2024). The role of critical discourse analysis in translation: A case of the political speech. Istanbul University Journal of Translation Studies, 20, 66–81.
Biber, D., Johansson, S., Leech, G., Conrad, S., & Finegan, E. (1999). Longman grammar of spoken and written English. London: Longman.
Blakemore, D. (2002). Relevance and linguistic meaning: The semantics and pragmatics of discourse markers. Cambridge: Cambridge University Press.
Bourdieu, P. (1991). Language and symbolic power (J. B. Thompson, Trans.). Harvard University Press.
Cap, P. (2017). The language of fear: communication threat in public discourse. Palgrave: McMillan
Chilton, P., & Schäffner, C. (2002). Politics as text and talk: Analytic approaches to political discourse. Amsterdam: John Benjamins.
Cifalinò, A., Di Silvestro, E., & Venuti, M. (2023). A corpus-based CDA of populist politicians’ strategies and public response on Twitter during the COVID-19 pandemic. Lingue Culture Mediazioni – Languages Cultures Mediation (LCM Journal), 10(2), 119–142. https://doi.org/10.7358/lcm-2023-002-cifa
Cummings, S. (2020). How to use critical discourse analysis for policy analysis: A guideline for policymakers and other professionals. Knowledge Management for Development Journal, 15(1). https://doi.org/10.18488/journal.473.2020.151.1.1
Evans, V., & Green, M. (2006). Cognitive linguistics: An introduction. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum.
Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis: The critical study of language. Longman.
Fairclough, N. (2010). Critical discourse analysis: The critical study of language (2nd ed.). Routledge.
Fraser, B. (1999). What are discourse markers? Journal of Pragmatics, 31(7), 931–952.
Fraser, B. (2009). An account of discourse markers. International Review of Pragmatics, 1(2), 293–320.
Halliday, M. A. K., & Hasan, R. (1976). Cohesion in English. Longman.
Nasir, M., Nazar, F., Jamil, M., Ahmad, J., & Ameer, Z. (2023). Reconstruction of political dogmas: A critical discourse study of political pages on Facebook. Al- Qanṭara, 9(4), 134–146.
Nawaz, M. H., Ikhtiar, A., Raza, A. M., & Nouman, M. (2023). Critical discourse analysis of political speeches in Pakistan: Power, ideology and language manipulation. Futurity Proceedings, 2(1), 77–86. https://doi.org/10.54690/fp.2023.020108
Randour, F., Perrez, J., & Reuchamps, M. (2020). Twenty years of research on political discourse: A systematic review and directions for future research. Discourse & Society, 31(4), 428–444. https://doi.org/10.1177/0957926520903526
Sanders, T., & Spooren, W. (2015). Causality and subjectivity in discourse: The meaning and use of causal connectives in discourse. Discourse Processes, 52(2), 75–93. https://doi.org/10.1080/0163853X.2014.904359
Sanders, T., & Sweetser, E. (2009). Causal relations in discourse: Evidence from connectives. Discourse Studies, 11(2), 155–182. https://doi.org/10.1177/1461445608101115
Schourup, L. (1999). Discourse markers. Cambridge University Press.
Schiffrin, D. (1987). Discourse markers. Cambridge University Press.
Sweetser, E. (1990). From etymology to pragmatics: Metaphorical and cultural aspects of semantic structure. Cambridge University Press
Van Dijk, T. A. (2005). Politics, ideology and discourse. In K. Brown (Ed.), Encyclopedia of language and linguistics (2nd ed., pp. 728–740). Oxford: Elsevier.
Van Dijk, T. A. (2008). Discourse and power. Palgrave Macmillan.
Wang, J. (2022). New political and communication agenda for political discourse analysis: Critical reflections on critical discourse analysis and political discourse analysis. International Journal of Communication, 16, 3801–3819.
آژانس خبری و تحلیلی نصر (1404، 4 تیر). فیلم مصاحبه کامل تاکر کارلسون با مسعود پزشکیان. کد خبر: 140409 بازیابی شده از: https://nasrnews.ir/video/140494
احمدی، م. (۱۴۰۰). تحلیل گفتمان سیاسی در رسانه‌های ایرانی: ابزارها و کارکردها. تهران: انتشارات سمت.
پایگاه خبری و تحلیلی انصاف نیوز. ( 1402، 24 خرداد). پزشکیان: عدالت، دریافت خدمات رایگان توسط تمامی مردم نیست. کد خبر: 174379. بازیابی شده از:
https://ensafnews.com/174379/
پایگاه خبری و تحلیلی انصاف نیوز. ( 1403، 23 تیر). گفتمان پزشکیان. کد خبر: 533274 بازیابی شده از: https://ensafnews.com/533274
پایگاه خبری انتخاب. (1403، 24 دی). پزشکیان: با شعار دادن که مشکل حل نمی‌شود / جرات ندارم یک سری حرف‌ها را بین مردم بزنم. کد خبر:844549. بازیابی شده از:
https://www.entekhab.ir/fa/news/844549/
پزشکیان، م. (۱۴۰۱). سخنرانی در دانشگاه تهران: آموزش رایگان و عدالت آموزشی. سایت آپارات. https://www.aparat.com/v/famc47e
حسینی، م. (۱۳۹۸). تحلیل گفتمان سیاسی در ایران: رویکرد پیکره‌محور. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). (۱۴۰۳، 21 خرداد). دکتر پزشکیان: قرار نیست مسیر را عوض کنیم. کد خبر: 85504750 بازیابی‌شده از https://www.irna.ir/news/
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). (1403، 8 آبان). رئیس‌جمهور: لایحه بودجه ۱۴۰۴ شفاف است/ توجه به ثبات، رشد اقتصادی، اشتغال و عدالت. کد خبر: 85641918 بازیابی شده از:
https://www.irna.ir/news/85641918/
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). (1403، 27 آذر). پزشکیان: اختلافات بخاطر این است که به حقوق دیگران احترام نمی‌گذاریم. کد خبر: 85692316 بازیابی شده از :
https://www.irna.ir/news/85692316/
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). (1403، 7 مرداد). پزشکیان: خدمت به مردم سرلوحه همه مدیران و وزیران باشد/ از امروز باید پاسخگو باشیم . کد خبر: 85550815 بازیابی شده از :
https://www.irna.ir/news/85550815/
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). (1403، 26 شهریور). ۱۰ سکانس برگزیده از اولین نشست خبری پزشکیان . کد خبر: 85598509 بازیابی شده از :
https://www.irna.ir/news/85598509/
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا). (1404، 7 تیر). پزشکیان: اگر پناه مردم باشیم، هیچ‌گاه به سوی بیگانگان گرایش نخواهند یافت. کد خبر: 85875312 بازیابی شده از :
https://www.irna.ir/news/85875312
خبرگزاری تسنیم. (1402، 10 اسفند). نگاهی به عملکرد دولت سیزدهم در حوزه سلامت؛ از افزایش ۱۶۰۰۰ تخت بیمارستانی تا صفر شدن صف کاشت حلزون شنوایی. کدخبر: 3046278ذ. بازیابی شده از:
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/12/10/3046278
خبرگزاری مشرق. (1403، 10 شهریور). پزشکیان در نخستین گفت‌وگوی تلویزیونی با مردم؛ شاخص دولت ما، رضایت مردم است/ قانون مدون برای فضای مجازی تدوین می‌کنیم/ مشکل پرستاران و گندم‌کاران حل می‌شود/ سفرهای استانی ادامه خواهد یافت. کد خبر: 1638383 بازیابی شده از:
https://www.mashreghnews.ir/news/1638383/
خبرگزاری میزان. (1403، 2 تیر). سخنان کامل پزشکیان در سومین مناظره انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۳ . کد خبر:4779385 بازیابی شده از:
https://www.mizanonline.ir/fa/news/4779385/
خبرگزاری مهر(1403، 21 خرداد). پزشکیان در اولین گفتگوی تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری چه گفت؟. کدخبر: 6132751 بازیابی شده از:
https://www.mehrnews.com/news/6132751/
حیدری، س. (۱۳۹۹). گفتمان و قدرت: مطالعه‌ای بر سخنرانی‌های سیاسی ایران. مشهد: دانشگاه فردوسی.
رفیعی، ن. (۱۴۰۱). بررسی گفتمان انتخاباتی در ایران: نقش نشانگرهای گفتمانی. فصلنامه زبان و گفتمان، ۱۲(۳)، 45–78.
رویداد 24 (1403، 20 دی). سخنرانی کامل پزشکیان در همایش گفت‌وگوی ملی درباره وفاق ملی. کد خبر:397196 بازیابی شده از:
https://www.rouydad24.ir/fa/news/397196
ریاست‌جمهوری اسلامی ایران. (۱۴۰۲). سخنان رئیس‌جمهور در دیدار با مسئولان حوزه سلامت. پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. بازیابی‌شده از: https://president.ir/fa/82484
روزنامه فرارو. (1403، 29 خرداد). مسعود پزشکیان در اولین مناظره انتخابات ریاست جمهوری چه گفت؟ کد خبر: 745988 بازیابی شده از:
https://fararu.com/fa/news/745988/
صادقی، ع.، محمدی، ف.، و رحیمی، س. (۱۳۹۹). مناظره‌های انتخاباتی و بازتولید قدرت سیاسی: تحلیل گفتمان. پژوهشنامه علوم انسانی، 21(4)، 101–130.
نجفی، ف. (۱۳۹۸). زبان و سیاست در ایران معاصر: بازنمایی قدرت از طریق گفتمان. تهران: نشر نی.
همشهری آنلاین (1403، 11 بهمن). پزشکیان: بالاخره باید گفتگو کنیم؛ چاره‌ای جز گفتگو نیست . جهل آنجاست که فکر کنیم همه چیز بلدیم. کد خبر:921615 بازیابی شده از:
https://www.hamshahrionline.ir/news/921615
