تحلیل جامعه شناختی ترس از در حاشیه ماندن در زیست جهان دیجیتال (مدل سازی ساختاری تأثیرات اجتماعی و روان شناختی برکاربران رسانه های اجتماعی شهر اهواز)
محورهای موضوعی : فصلنامه علوم اجتماعی
نرگس درویشی
1
,
سمیرا حیدری اصل
2
,
نسرین درویشی
3
1 - عضو گروه روان شناسی، واحد امیدیه، دانشگاه آزاد اسلامی، امیدیه، ایران.
2 - دکتری جامعه شناسی، واحد دهاقان، دانشگاه آزاد¬، دهاقان، اصفهان، ایران.
3 - دکتری جامعه شناسی، دبیر دبیرستان های اهواز، ایران.
کلید واژه: فومو, رسانه‌های اجتماعی , رضایت اجتماعی, احساس انزوای اجتماعی, احساس محرومیت نسبی, زیست جهان دیجیتال, مدل سازی.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر، در راستای کاوشی عمیق و روش مند، به تحلیل جامعه‌شناختی پدیدۀ ترس از در حاشیه ماندن (FoMO) در زیست‌جهان دیجیتال کاربران رسانه‌های اجتماعی در شهر اهواز می‌پردازد. این مطالعه، با بهره‌مندی از تئوری های سترگ؛ مقایسه اجتماعی، سلسله‌مراتب نیازها، خودتعیین‌گری و سرمایه اجتماعی، زمینه‌ای استوار برای تبیین این تجربۀ نوپدید در سپهر دیجیتال فراهم آورده و فرضیاتی دقیق و منسجم از درون این دیدگاه‌ها استخراج نموده است. این تحقیق، در قالبی پیمایشی و با اتکا به پرسشنامه‌ای سنجیده و برخوردار از اعتبار علمی، به گردآوری داده‌ها پرداخته است. جامعه آماری، تمامی شهروندان بالای 15 سال شهر اهواز را در برمی‌گیرد که مطابق با آخرین سرشماری در سال 1395، تعداد آنها 1200000 نفر بوده است و حجم نمونه، با بهره‌گیری از ابزار پیشرفته Sample Power و به منظور اجرای آزمون همبستگی پیرسون، 459 نفر تعیین گردیده است. داده‌ها در سال 1402، از طریق روش نمونه‌گیری سهمیه‌ای و با التزامی بی‌وقفه به اصول علمی گردآوری شده و با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و AMOS مورد تحلیل قرار گرفته‌اند. نتایج این پژوهش نشان داد؛ میان متغیرهایی چون؛ احساس انزوای اجتماعی، احساس محرومیت نسبی، مشارکت در رسانه‌های اجتماعی، رضایت از زندگی، جنسیت، سن و وضعیت اشتغال با متغیر فومو، پیوندهای معنادار وجود دارد. بخش ساختاری مدل حاکی از آن است که عواملی چون متغیر مشارکت در رسانه‌های اجتماعی با دارا بودن ضریب (71/0) و رضایت از زندگی با دارا بودن ضریب (21/0-) و احساس محرومیت نسبی با دارا بودن ضریب (17/0) دارای همبستگی بیشتری با سازه فومو هستند. در مقابل، متغیر احساس انزوای اجتماعی با دارا بودن ضریب (13/0) دارای همبستگی کمتری با سازه فومو می‌باشد. این یافته‌ها، نه‌تنها بازتاب‌دهندۀ پیچیدگی‌های پنهان در زیست‌جهان دیجیتال‌اند، بلکه بر ضرورت بازاندیشی عمیق در تجربۀ زیسته کاربران در مواجهه با پویایی‌های اجتماعی عصر دیجیتال تأکید دارد.
فومو، رسانه‌های اجتماعی ، رضایت اجتماعی، احساس انزوای اجتماعی، احساس محرومیت نسبی.
This study offers an in-depth sociological examination of the Fear of Missing Out (FoMO) within the digital lifeworld of social media users in Ahvaz, Iran. Drawing upon well-established sociological and psychological frameworks, including social comparison theory, Maslow’s hierarchy of needs, self-determination theory, and social capital, this research establishes a comprehensive foundation for understanding FoMO as a complex and socially constructed phenomenon in the digital sphere. These theoretical lenses guide the formulation of precise hypotheses to investigate the psychological and sociocultural determinants of FoMO in contemporary digital spaces.
The study employs a robust survey methodology, utilizing a carefully validated questionnaire to gather data from a representative sample of 459 participants, selected from a population of over 1.2 million residents of Ahvaz aged 15 and older. The sample size was calculated using Sample Power software, ensuring statistical robustness for conducting Pearson correlation analysis. Data collection occurred in 2023 through quota sampling, adhering rigorously to scientific standards. The data were then analyzed using SPSS and AMOS software to evaluate the relationships between various variables.
The findings reveal significant associations between FoMO and a range of socio-demographic and psychological variables, including social isolation, relative deprivation, social media engagement, life satisfaction, gender, age, and employment status. Structural equation modeling (SEM) shows that social media engagement (β = 0.71), life satisfaction (β = -0.21), and relative deprivation (β = 0.17) exhibit the strongest correlations with FoMO, while social isolation (β = 0.13) shows a relatively weaker association.
findings underscore the intricate dynamics of the digital lifeworld and highlight the urgent need for sociological reflection on the impact of digital engagement on individuals' mental and social well-being. The study emphasizes the growing importance of understanding the role of digital interactions in shaping contemporary social behavior and individual identities in the digital era
• منابع - اسدی،هانا؛شریفی،فواد.(1401). تدوین و اعتبارسنجی مقیاس ترس از درحاشیه ماندن در جامعۀ ایرانی. فصلنامه پژوهش های کاربردی در مشاوره.5(2).169-147.
- بایرامی، رقیه؛ مقدم تبریزی، فاطمه؛طالبی، عرفانه؛ابراهیمی،سمیرا.(1398). بررسی ارتباط ترس از درحاشیه ماندن و استفاده از شبکه های اجتماعی در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ارومیه.مجله پرستاری و مامایی،17(5)،362-355.
- چلبی،مسعود؛ امیرکافی،مهدی.(1383).«تحلیل چند سطحی انزوای اجتماعی».مجله جامعه شناسی ایران،دوره پنجم،شماره دوم،صص 31-3.زمستان.
- قاسمی،وحید؛ عدلی پور،صمد؛برندگی،بدری .(1395).«تبیین رابطه استفاده از شبکه اجتماعی فیسبوک با هویت جنسی دانشجویان دانشگاه اصفهان ».مجله علمی-پژوهشی رسانه و فرهنگ،سال ششم،شماره دوم،صص 100-77.پاییز و زمستان.
- كوهن،آلوين استانفورد.(1396).تئوري‌‌ها‌ي انقلاب(ترجمه عليرضا طبيب).تهران،نشر: قومس.
- مازلو،آبراهام .(1376).انگيزش و شخصيت(ترجمه احمد رضواني).مشهد،آستان قدس،چاپ اول.
- ممتاز،فريده .(1385).انحرافات اجتماعي،نظريه‌‌ها وديدگاه‌‌ها،تهران: شرکت سهامی‌انتشار.
- هزار جریبی،جعفر ،صفری شالی،رضا .(1388).بررسی رضایت از زندگی وجایگاه احساس امنیت در آن ،پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد ،فصلنامه علمی– پژوهشی انتظام اجتماعی ،سال اول ،شماره سوم.
- Abel, Jessica P., Cheryl L.Buff, and Sarah A.Burr.(2016).Social media and the fear of missing out: Scale development and assessment." Journal of Business & Economics Research (Online) 14.1 (2016): 33.
- Cargill, M.(2019).The relationship between social media addiction, anxiety, the fear of missing out, and interpersonal problems (Doctoral dissertation, University of Akron).
- Dempsey, A.E., O'Brien, K.D., Tiamiyu, M.F., & Elhai, J.D.(2019).Fear of missing out (FoMO) and rumination mediate relations between social anxiety and problematic Facebook use.Addictive Behaviors Reports, 9, 100150.
- Fuster,H.Chamarro,A and oberst,U (2017).Fear of Missing Out, online socials networking and mobile phone addiction: A latent profile approach, Revista de Psicologia, Ciències de l’Educació i de l’Esport: Aloma 35(1), 23-30.
- Gezgin, D.M., Hamutoglu, N.B., Gemikonakli, O., & Raman, I.(2017).Social networks users: fear of missing out in preservice teachers.Journal of Education and Practice, 8(17), 156-168.
- Intelligence, J.W.T.(2011).Fear of Missing Out.Retrieved May 10, 2013, from http://www.jwtintelligence.com/production/FOMO_JWT_TrendReport_May2011.pdf.
- Jood, T.E.(2017).Missing the present for the unknown: the relationship between fear of missing out (FoMO) and life satisfaction.University of South Africa, Master Thesis.
- Michot, D., Blancot, C., & Munoz, B.B.B.(2016).Relationship between fear of missing out and social media engagement in a French population sample.
- Przybylski, A.K., Murayama, K., DeHaan, C.R., & Gladwell, V.(2013).Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out.Computers in Human Behavior, 29(4), 1841-1848.
- Przybylski, A.K., Murayama, K., DeHaan, C.R., & Gladwell, V.(2013).Fear of missing out scale.PsycTESTS Dataset.DOI, 10.
- Swar, B., & Hameed, T.(2017, February).Fear of missing out, social media engagement, smartphone addiction and distraction: Moderating role of self-help mobile apps-based interventions in the youth.In International Conference on Health Informatics (Vol.6, pp.139-146).scitepress.
- Cargill, M. (2019). The Fear of Missing Out: A Psychological Perspective. Journal of Media Psychology, 6(1), 1-12.
- DataReportal. (2023). Global social media statistics 2023. Retrieved from https://datareportal.come.
- Judd, S. (2017). FOMO and the Modern Digital Landscape. CyberPsychology Journal, 10(2), 5-15.
- Judd, S. (2019). Anxiety and Digital Comparison: The Social Cost of FOMO. Journal of Digital Behavior, 30(3), 25-40.
- Przybylski, A. K., Murayama, K., DeHaan, C. R., & Gladwell, V. (2013). Motivational, emotional, and behavioral correlates of fear of missing out. Computers in Human Behavior, 29(4), 1841-1848.
- Turkle, S. (2023). Reclaiming Conversation: The Power of Talk in a Digital Age. Penguin Books.
- Oxford English Dictionary. (2015). Definition of "Fear of Missing Out (FOMO)". Retrieved from https://www.oed.com.
- Shin, S. J., Lee, S. M., & Kim, J. H. (2015). Social isolation and its effects on well-being: A psychological perspective. Journal of Social and Personal Relationships, 32(3), 10-25.
- Cohen, S. (2008). Relative deprivation and its impact on mental health and behavior. Social Science & Medicine, 67(7), 1082-1089.
- Presti, G., & Schwab, C. (2018). The effects of social media engagement on social identity and psychological well-being. Journal of Digital Psychology, 22(2), 47-62.
- -Hailey, S., & Kenny, P. (2019). Life satisfaction in the digital age: The role of social comparison and FOMO. Journal of Cyberpsychology, 30(4), 123-137.
