نقش زنان در برون رفت از اضطراب موقعیت در رمان آتش بدون دود

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

زهرا حسینی ¹ , رضا صادقی شهپر ² , محمداسماعیل ابراهیمی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
2 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران
3 - دانشیار گروه روانشناسی، واحد همدان، دانشگاه آزاد اسلامی، همدان، ایران

تاریخ دریافت : 1404/05/10 تاریخ پذیرش : 1404/06/03 تاریخ انتشار : 1404/09/28

کلید واژه: آتش بدون دود, نادر ابراهیمی, اضطراب موقعیت, نقش زنان, روان‌شناسی شخصیت, رمان معاصر ایران.,

چکیده مقاله :

رمان آتش بدون دود اثر نادر ابراهیمی، از جمله آثاری است که با نگاهی روان‌شناختی و جامعه‌شناختی، وضعیت درونی و بیرونی شخصیت‌ها را در مواجهه با بحران‌ها و نابرابری‌ها به تصویر می‌کشد .این مقاله با هدف بررسی نقش زنان در کاهش یا مدیریت وضعیت‌های اضطراب آفرین نگاشته شده است. پرسش اصلی مقاله این است که چگونه زنان در این رمان توانسته‌اند از طریق کنش‌های آگاهانه، جسورانه و معناگرایانه، بر اضطراب موقعیتی خود یا دیگر شخصیت‌ها غلبه کنند. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با اتکا بر تحلیل محتوای کیفی متن اصلی رمان انجام شده و کنش‌ها و گفتارهای شخصیت‌های زن مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد؛ زنانی همچون سولماز اوچی، مارال، کبتر، آیناز، کعبه و ملان، با اتکا بر ویژگی‌هایی چون شجاعت، تدبیر، خودآگاهی، معنویت و عقلانیت، نقش تعیین‌کننده‌ای در خروج شخصیت‌های اصلی از موقعیت‌های بحرانی ایفا می‌کنند. گاه با زبان تند، گاه با بی‌توجهی و گاه با همراهی فعال و هدفمند، مسیر تصمیم‌گیری و تعادل روانی دیگران را هموار می‌سازند. می‌توان گفت که زنان در آتش بدون دود نه‌تنها در مسیر تحولات اجتماعی و سیاسی کنش‌گر هستند، بلکه در عرصه‌های روانی و فردی نیز به‌عنوان عناصر نجات‌بخش و آرامش‌بخش عمل می‌کنند و از این منظر شایستۀ توجه خاص در تحلیل‌های روان‌شناختی و جامعه‌شناختی ادبیات معاصرند.

چکیده انگلیسی:

The novel Ātash Bedun-e Dood (Ātash Bedoon-e Dood) by Nader Ebrahimi is a literary work that, through psychological and sociological perspectives, explores the inner and outer experiences of its characters as they confront crises and inequalities. This article aims to investigate the role of women in reducing or managing anxiety-provoking situations. The central question is how female characters in the novel succeed—through conscious, courageous, and meaningful actions—in overcoming their own or others' situational anxiety. This research uses a descriptive-analytical method, based on qualitative content analysis of the novel's main text, focusing on the speech and behavior of female characters. The findings reveal that women such as Solmaz Ouchi, Maral, Kabtor, Aynaz, Kaabeh, and Malan, through traits like bravery, wisdom, self-awareness, spirituality, and rationality, play a pivotal role in guiding the main characters out of critical conditions. At times with harsh words, at others through silence or purposeful support, they help restore others’ decision-making and psychological balance. It can be concluded that the women in Ātash Bedun-e Dood are not only active agents in sociopolitical changes, but also act as rescuers and sources of inner peace in personal and psychological domains—making them especially worthy of attention in psychological and sociological readings of contemporary Iranian literature.

منابع و مأخذ:

منابع فارسی ابراهیمی، نادر. (۱۳۸۷). آتش بدون دود (۷ جلدی). تهران: روزبهان.
اصالتی، پروین. (۱۳۹۴). تأثیر معنا‌درمانی فرانکل بر بهزیستی روان‌شناختی و شفقت خود دانشجویان. نشریه پژوهش توانبخشی در پرستاری، ۵(۳)، ۲۵–۳۴.
حسینی، سید مجتبی. (۱۳۹۴). تحلیل روان‌شناسی دین از منظر یونگ. پژوهش‌نامه روان‌شناسی دین، ۳(۲)، ۳۴–۵۵.
خسروی، فاطمه، نادری، سارا و زمانی، مهدی. (۱۴۰۰). بررسی اضطراب اگزیستانسیال در شخصیت‌های زن رمان‌های معاصر فارسی. مطالعات ادبیات داستانی معاصر، ۶(۲)، ۵۱–۷۴.
سیکسو، هلن. (۱۳۸۳). «خندۀ مدوسا» در: گلرخ جوادی (مترجم)، زن و نوشتار. تهران: نشر شیرازه.
فرانکل، ویکتور. (۱۳۹۰). انسان در جستجوی معنا (مهوش حبیبی، مترجم). تهران: انتشارات درسا. (اثر اصلی منتشر شده در 1963)
ملکی، نوشین. (۱۳۹۵). زنان و اضطراب در رمان فارسی معاصر. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
می، رولو. (۱۴۰۰). شهامت آفریدن (سعید حبیب، مترجم). تهران: نشر آشیان.
یالوم، اروین د. (۱۳۹۳). روان‌درمانی اگزیستانسیال (مهدی عسگری، مترجم). تهران: نشر دانژه.
---------. (۱۳۹۹). روان‌درمانی اگزیستانسیال (سعید حبیب، مترجم). تهران: نشر قطره.
یونگ، کارل گوستاو. (۱۳۹۰). انسان و سمبول‌هایش (محمدعلی سلطانیه، مترجم). تهران: جامی.
----------. (۱۳۹۶). نمادهای تحول نفس (فاطمه خرم‌زاده، مترجم). تهران: نشر جامی. (اثر اصلی منتشر شده در 1969)
منابع انگلیسی Hélène Cixous Cixous, H. (1975). The Laugh of the Medusa. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 1(4), 875–893. https://doi.org/10.1086/493306
Viktor Emil Frankl Frankl, V. E. (1963). Man’s Search for Meaning. Boston: Beacon Press.
Lucien Goldmann Goldmann, L. (1975). Towards a Sociology of the Novel. London: Tavistock Publications.
Irvin David Yalom Yalom, I. D. (1980). Existential Psychotherapy. New York: Basic Books.
Carl Gustav Jung Jung, C. G. (1969). The Archetypes and the Collective Unconscious. Princeton: Princeton University Press.
Rollo May May, R. (1975). The Courage to Create. New York: W. W. Norton & Company
Translated Bibliography (Persian to English)