مروری بر گردشگری و اثرات آن: گامی به سوی توسعه پایدار فضایی مناطق روستایی شهرستان رشت
محورهای موضوعی : مدیریت گردشگری
فرهاد جوان
1
,
نازنین نعیم آبادی
2
1 - استادیار گروه مدیریت جهانگردی، دانشکدۀ میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران
2 - دکتری گروه جغرافیای انسانی، دانشکده علوم جغرافیایی، دانشگاه خورازمی، تهران، ایران.
کلید واژه: گردشگری, توسعه پایدار فضایی, مناطق روستایی, شهرستان رشت.,
چکیده مقاله :
مقدمه: گردشگری به عنوان یکی از عوامل محرک توسعه، نقشی کلیدی در تحول اقتصادی و اجتماعی مناطق روستایی ایفا می‌کند. با توجه به ظرفیت‌های طبیعی و فرهنگی شهرستان رشت، بررسی اثرات گردشگری می‌تواند مسیرهایی نو برای دستیابی به توسعه پایدار فضایی ارائه دهد. این مقاله به ارزیابی ابعاد مختلف این پدیده در نواحی روستایی رشت می‌پردازد.
هدف پژوهش: پژوهش حاضر با هدف بررسی گردشگری و اثرات آن در توسعه پایدار فضایی مناطق روستایی شهرستان رشت انجام گرفت.
روش شناسی تحقیق: تحقیق حاضر از نظر هدف در زمره تحقیقات کاربردی و از نظر روش در چارچوب روش اکتشافی، توصیفی-تحلیلی قرار گرفته است. به منظور بررسی مجموعه اثرات گردشگری در توسعه پایدار روستاهای شهرستان از روش دلفی استفاده شد، و برای بررسی ارتباط بین دو متغیر از آزمون همبستگی کای اسکوئر و همچنین به منظور بررسی وضعیت تطبیقی اثرات گردشگری در بخشهای شهرستان رشت و محاسبه تفاوت میزان اثرات گردشگری از نظر ابعاد توسعه پایدار فضایی از آزمونهای تعقیبی (Post Hoc)، (Tukey HSD)، استفاده شد.
قلمروجغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش، شهرستان رشت است.
یافته ها و بحث: پس از شناسایی مجموعه اثرات گردشگری در توسعه پایدار روستاهای شهرستان، نتایج ارتباط بین این دو متغیر نشان داد، بین گردشگری و توسعه پایدار فضایی رابطه معنیدار وجود دارد. در ادامه نیز نتایج تحلیل فضایی نشان داد، بین گردشگری و توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی در بخشهای شهرستان رشت، تفاوت معناداری وجود دارد. در ابعاد اقتصادی و زیست محیطی، بررسی اثرات گردشگری در توسعه فضایی بخشهای روستایی نشان داد، بخشهای مرکزی، خشکبیجار و کوچصفهان و خمام در طبقه دوم (پایداری متوسط)، قرار گرفتهاند، و بخشهای لشت نشاء و سنگر در طبقه اول (پایداری کم)، قرار گرفتهاند. در بعد اجتماعی، بخشهای مرکزی، خشکبیجا، کوچصفهان در طبقه دوم (پایداری متوسط)، و بخشهای خمام و لشت نشاء و سنگر در طبقه اول (پایداری کم) قرار گرفتهاند.
نتایج: نتایج تحقیق نشان داد که گردشگری نقش قابل توجهی در ارتقای توسعه پایدار فضایی روستاهای شهرستان رشت ایفا می‌کند. با وجود تفاوت‌های معنادار میان بخشهای مختلف، گردشگری در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی توانسته پایداری متوسطی را در برخی نواحی ایجاد کند، هرچند مناطقی با پایداری کمتر نیازمند توجه و برنامه‌ریزی بیشتری هستند. این یافته‌ها بیانگر ضرورت سیاست‌گذاری هدفمند جهت بهره‌برداری مؤثر از ظرفیت‌های گردشگری در مسیر توسعه پایدار هستند.
Introduction: Tourism, as one of the driving forces of development, plays a key role in the economic and social transformation of rural areas. Given the natural and cultural capacities of Rasht County, examining the impacts of tourism can offer new pathways toward achieving spatial sustainable development. This article evaluates various dimensions of this phenomenon in the rural regions of Rasht.
Research Objective: The present study was conducted with the aim of investigating tourism and its effects on the spatial sustainable development of rural areas in Rasht County.
Methodology: In terms of purpose, this research is applied, and methodologically, it follows an exploratory, descriptive-analytical approach. To assess the range of tourism impacts on sustainable rural development, the Delphi method was used. The relationship between the two variables was examined using the Chi-square correlation test, and to analyze the comparative status of tourism effects across different sectors of Rasht County and measure the differences in tourism impacts in terms of spatial sustainable development dimensions, Post Hoc tests (Tukey HSD) were applied.
Geographical Scope: The geographical scope of the study is Rasht County.
Findings and Discussion: After identifying the set of tourism impacts on sustainable rural development, the results revealed a significant relationship between tourism and spatial sustainable development. Further spatial analysis showed meaningful differences between tourism and sustainable economic, social, and environmental development across the sectors of Rasht County. In the economic and environmental dimensions, the central, Khomam, Khoshkebijar, and Kuchesfahan sectors were classified as having moderate sustainability, while Lasht-e Nesha and Sangar were categorized as having low sustainability. In the social dimension, the central, Khoshkebijar, and Kuchesfahan sectors were in the moderate sustainability category, while Khomam, Lasht-e Nesha, and Sangar were in the low sustainability category.
Conclusion: The findings indicate that tourism plays a significant role in enhancing spatial sustainable development in the rural areas of Rasht County. Despite notable differences among sectors, tourism has contributed to moderate sustainability in some regions across economic, social, and environmental dimensions. However, areas with lower sustainability require more attention and strategic planning. These results underscore the need for targeted policymaking to effectively leverage tourism potential in the path toward sustainable development.
اسدی ساروی، سید محسن. ایزانلو، مهدی. سید علی پور، سید خلیل. 1401. تدوین راهبردهای توسعه پایدار گردشگری در مناطق کویری شمال شرق استان کرمان. فصلنامه علمی و پژوهش نقش جهان. دوره 12. شماره 2.
رحمانی فضلی، ع. ر. عزیزپور، ف. شامانیان، م. 1398. تحلیل ظرفیت¬های توسعه کارآفرینی در ناحیه روستایی دامغان. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه وستایی، 8 (2). صص 133-156.
شیبانی نیا، کفاح. عبداللهی، صدیقه. محمدزاده، مرجان. 1400. مروری بر گردشگری و اثرات آن، گامی به سوی توسعه پایدار. فصلنامه انسان و محیط زیست. شماره 58. صص 201-213.
قادری، اسماعیل. اعرابی، سید سپهر. 1400. ، نیل به توسعه پایدار از رهگذر گردشگری شهری مورد پژوهی: شهر زیراب. پژوهش¬های دانش زمین، سال 12. شماره 46. صص 1-18.
قاسمی، معصومه. 1399. ارزیابی نقش گردشگری روستایی در توسعه پایدار: مطالعه موردی روستای میرآباد. دوفصلنامه جامعه¬شناسی اقتصادی و توسعه. سال 9. شماره اول. صص 243-259.
کارگر، بهمن. 1386. توسعه شهرنشینی و صنعت گردشگری در ایران، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
کشور دوست، مانا. آمار، تیمور. 1399. آسیب¬شناسی کالبدی-فضایی توسعه گردشگری در روستاهای ساحلی (مطالعه موردی: شهرستان رشت). مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی. 15 (4). 1102-1085.
رومیانی، احمد. شایان، حمید. سجاسی قیداری، حمدالله. رضوانی، محمدرضا. 1399. ارائه الگویی برای توسعه پایدار مقصد¬های گردشگری روستایی با رویکرد برنامه¬ریزی فضایی مورد مطالعه: شرق استان مازندران. فصلنامه علمی و پژوهشی گردشگری و توسعه. سال 10. شماره 4.
Baggio, R., 2019. Measuring Tourism: Methods, Indicators, and Needs. ©Springer International Publishing AG, part of Springer Nature 2019 E. FayosSolà, C. Cooper (eds.),The Future of Tourism, https://doi.org/10.1007/978-3- 319-89941-1_13.
Evgrafova, L.V., Ismailova, A.Z. and Kalinichev, V.L. 2020. Agrotourism as a factor of sustainable rural development. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 421 (2): 115- 136.
G.KO, James, 2001. Assessing Progress of Tourism Sustainability, Elsevier Science Ltd. All rights reserved, Annals of Tourism Research, 28(3): 817–820.
Gjorgievski, M., & Nakovski, D. 2012. Tourism-the Basis for Local Development of Rural Spaces in Maleshevo Region (Maleshevo Mountains). Journal of Settlements and Spatial Planning, 177
Hall, M. and Page, S., 2001. "The geography of tourism and recreation environment Place and space" Routledge, London.
Ibanescu Bogdan-Constant, Stoleriu Oana Mihaela , Munteanu Alina and Iat Corneliu (2018) The Impact of Tourism on Sustainable Development of Rural Areas: Evidence from Romania, Sustainability, 10, 3529, pp: 1-19
John J. Pigram and Salah Wahab. 2005. Sustainable tourism in a changing world, tourism, development and growth; The Challenge of Sustainability, Edited by Salah Wahab and John J. Pigram, London and New York.
Konakoglu, S.S.K., Hełdak, M., Kurdoglu, B.C. and Wysmułek, J., 2019. Evaluation of Sustainable Development of Tourism in Selected Cities in Turkey and Poland, Sustainability; doi: 10.3390/su11092552.
Lai, P. and Napal, S.K. 2006. ”Local perspectives of ecotourism development in Tawushan Nature Reserve, Taiwan”. Journal of Tourism Management, Vol. 27.
Mason, M.C. and Deventer Borg, J. 2002. Sustainable Tourism Development in Rural Areas, The case if the Dolomite Basin, Italy.
Muresan, I.C., Oroian, C.F., Harun, R., Arion, F.H., Chiciudean, A.P.G.O., Todea, A. and Lile, R., 2017. Local Residents’ Attitude Toward Sustainable Rural Tourism Development. Sustainability, doi: 10.3390/su8010100. www.mdpi.com/journal/sustainability.
Sharply, R. 2002. Rural tourism and the challenge of tourism diversification: the case of Cyprus, Tourism management 23, 233- 244.
STUKALO, Nataliia V. KRASNIKOVA, Nataliya A. KRUPSKYI, Oleksandr P. REDKO, Viktoriia Y . 2018. Fostering Sustainable Tourism in Global Economy, ESPACIOS, No: 42, Vol. 39, pp: 27-37
Walpole, M.J. and Goodwin, H.J. 2000. ”Local Economic Impacts of Daragon in Indonesia”. Journal of Annals of Tourism Research, 27(3).
