کد مقاله : 140405081213573 بازدید : 17 صفحه: -

نوع مقاله: مروری

تبیین اثربخشی قصه‌گویی دیجیتال بر فرهنگ آموزشی و یادگیری درس ریاضی؛ مطالعۀ موردی پایۀ ششم ابتدایی

محورهای موضوعی : خانواده

1 - گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.
2 - گروه علوم تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/06/08 تاریخ پذیرش : 1402/11/18 تاریخ انتشار : 1403/02/22

کلید واژه: قصه‌گویی دیجیتال, تجربۀ یادگیری, فرهنگسراهای آموزشی, توسعه, مهارت‌های اجتماعی.,

چکیده مقاله :

قصه‌گویی دیجیتال به‌عنوان روشی نُوین در آموزش، با تلفیق فناوری و روایت، می‌تواند تجربۀ یادگیری فعال و تعامل اجتماعی را تقویت کند. هدف این پژوهش بررسی تأثیر قصه‌گویی دیجیتال در فرهنگسراهای آموزشی بر توسعۀ مهارت‌های اجتماعی و یادگیری شرکت‌کنندگان بود. روش‌تحقیق نیمه‌تجربی با طرح گروه کنترل نابرابر به‌کار گرفته شده است. جامعۀ آماری شامل شرکت‌کنندگان دختر به‌صورت تصادفی بود و نمونه 34نفر (17نفر گروه آزمایش و 17نفر گروه کنترل)، به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل آزمون‌های تشریحی معلم‌ساخته و مقیاس‌های سنجش عملکرد یادگیری و مشارکت اجتماعی بود. روایی ابزارها توسط متخصصان و پایایی آن‌ها با آلفای کرونباخ 85/0 تأیید شد. داده‌ها بااستفاده‌از نرم‌افزار SPSS و آزمون t مستقل و تحلیل کوواریانس چندمتغیری تحلیل شدند. نتایج نشان‌دادکه قصه‌گویی دیجیتال به‌طور معناداری (001/0P<)، عملکرد تحصیلی (میانگین پس‌آزمون: 51/3)، مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال (میانگین پس‌آزمون: 88/3)، گروه آزمایش را بهبود بخشید و انگیزه، تعامل و یادگیری پایدار را تقویت کرد. یافته‌ها حاکی از آن است‌که قصه‌گویی دیجیتال در محیط‌های آموزشی، ازجمله فرهنگسراها، می‌تواند به‌عنوان راهکاری مؤثر برای تقویت مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال مورداستفاده قرار گیرد

چکیده انگلیسی:

Digital storytelling, as an innovative pedagogical approach, integrates technology and narrative to enhance active learning experiences and social interaction. This study aimed to investigate the impact of digital storytelling conducted in educational cultural centers on the development of participants’ social skills and learning outcomes. A quasi-experimental design with a nonequivalent control group was employed. The statistical population consisted of female participants selected randomly, and a sample of 34 individuals (17 in the experimental group and 17 in the control group) was chosen using a multistage cluster sampling method. Data collection instruments included teacher-constructed descriptive tests and scales measuring learning performance and social participation. The validity of the instruments was confirmed by experts, and their reliability was established with a Cronbach's alpha of 0.85. Data were analyzed using SPSS software through independent t-tests and multivariate analysis of covariance (MANCOVA). Results indicated that digital storytelling significantly improved academic performance (post-test mean: 3.51), social skills, and active learning (post-test mean: 3.88) in the experimental group (p < 0.001), enhancing motivation, engagement, and sustainable learning. The findings suggest that digital storytelling in educational settings, including cultural centers, can serve as an effective strategy for promoting social skills and active learning.

منابع و مأخذ:

ابارشی، ربابه. تیموری، سعید. (1391). تأثیر قصه‌گویی همراه‌با ایفای نقش بر یادگیری مهارت‌های اجتماعی کودکان ناتوان ذهنی آموزش‌پذیر. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهشنامۀ تربیتی، دورۀ 7، شمارۀ 31، 18-1.
اصغری، فرهاد. اخوان، محمد. قاسمی‌جوبنه، رضا. (1397). تأثیر روش قصه‌گویی بر مهارت‌های اجتماعی کودکان مبتلا به نشانگان داون. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-سلامت‌روان کودک، دورۀ 5، شمارۀ 3، 10-1.
باقریان، حدیث. زارع، امین. گل‌محمدیان، محسن. (1399). اثربخشی قصه‌گویی بر آموزش هوش اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی شهرستان کرمانشاه. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-کتابداری و اطلاع‌رسانی، دورۀ 23، شمارۀ 4؛ (پیاپی 92)، 172-155.
بهارلو، سودابه. (1402). تأثیر قصه‌گویی بر پرورش مهارت اجتماعی، هوش اخلاقی و اظطراب دانش‌آموزان مقطع ابتدایی. دومین کنفرانس ملی تازه‌های روان‌شناسی تکاملی و تربیتی، بندرعباس، 7-1.
پودات، فاطمه. (1398). تأثیر قصه‌گویی بر پرورش مهارت، هوش و فعالیت‌های اجتماعی دانش‌آموزان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهشنامۀ اورمزد، شمارۀ 44، 19-6.
حسن‌زاده‌ویائی، حسین. نوایی، سمیه. (1399). بررسی اثربخشی قصه‌گویی بر رشد مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پسر دورۀ دوم ابتدایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پویش در آموزش علوم‌انسانی، دورۀ 6، شمارۀ 21، 71-61.
داداش‌زاده، سپیده. پیرخائفی، علیرضا. (1394). بررسی اثر بخشی استفاده‌از روش‌های قصه‌گویی بر افزایش هوش اجتماعی دانش‌آموزان دختر مقطع چهارم و پنجم ابتدایی در سال 91-90. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-آموزش و ارزشیابی (علوم‌تربیتی)، دورۀ 8، شمارۀ 29، 29-21.
درنجفی‌شیرازی، مهناز. علی‌اکبری، مهناز. علیپور، احمد. (1396). اثر بخشی قصه‌گویی بر مؤلفه‌های هوش اخلاقی کودکان دختر پیش‌دبستانی در شهر اصفهان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-شناخت‌اجتماعی، دورۀ 3، شمارۀ 2؛ (پیاپی 6)، 43-33.
روشن‌چسلی، رسول. (1392). تأثیر قصه‌گویی مبتنی‌بر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر بهبود مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش‌آموزان پسر 8تا10ساله مبتلا به اختلال رفتار مقابله‌ای و بی‌اعتنائی (ODD). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات روان‌شناسی بالینی، دورۀ 4، شمارۀ 10، 94-73.
شریفی‌اردانی، علیرضا. خرمائی، فرهاد. (1401). رابطۀ‌ سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی والدین با مهارت‌های اجتماعی فرزندان: نقش واسطه‌ای سبک‌های والدین دربرخوردبا هیجانات منفی کودکان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، دورۀ 12، شمارۀ 45، 142-121.
شعبانی، سمیه. تاج‌آبادی، رضا. موحدیان، سمیه. (1397). کاربرد و تأثیر فناوری قصه‌گویی دیجیتال در توسعۀ فرهنگ مطالعه، یادگیری باتأکیدبر افزایش سواد اطلاعاتی در دانش‌آموزان. دومین همایش بین‌المللی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی با موضوع خانواده، تهران-ایران، 23-1.
الوندی، حمیرا. کوچک‌انتظار، رویا. قدسی، پروانه. ابوالمعالی، خدیجه. شهریاری‌احمدی، منصوره. (1402). تأثیر قصه‌گویی بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پسر ششم‌دبستان شهر تهران. دوماهنامۀ علمی‌پژوهشی-طب توانبخشی، دورۀ 12، شمارۀ 6، 1135-1126.
Karakuş, Memet. Turhan Türkkan, Buket. Arslan Namlı, Nihan. (2020). Investigation Of The Effect Of Digital Storytelling On Cultural Awareness And Creative Thinking. Education and Science, 45(203): 1-18.
Kim, Deoksoon. Long, Yinru. Zhao, Yi. Zhou, Shuyue. Alexander, Jeremy. (2021). Teacher Professional Identity Development Through Digital Stories. Computers & Education, 162(1): 1-12.
Liguori, Antonia, Rappoport, Philippa 2019. Digital Storytelling In Cultural And Heritage Education: Reflecting On Storytelling Practices Applied With The Smithsonian Learning Lab To Enhance 21st-Century Learning. Figshare, 1-14.
Zarifsanaiey, Nahid. Mehrabi, Zahra. Kashefian-Naeeini, Sara. Mustapha, Ramlee. (2022). The Effects Of Digital Storytelling With Group Discussion On Social And Emotional Intelligence Among Female Elementary School Students. Cogent Psychology, 9(1): 1-16.

متن کامل:

Journal Of Socio-Cultural Changes Vol.20 , No.4, (78), Winter 2023

$C:\Users\majaleh\Desktop\Untitled.png$

Exploring The Effectiveness Of Digital Storytelling On Educational Culture And Mathematics Learning: A Case Study Of Sixth-Grade Students

Leyla Mehranian ¹, Farideh Goudarzi²*

(Received Date: 2023/08/30 - Accepted Date: 2024/02/07)

Abstract

Keywords: Digital Storytelling, Learning Experience, Educational Cultural Centers, Development, Social Skills.

تبیین اثربخشی قصه‌گویی دیجیتال بر فرهنگ آموزشی و یادگیری درس ریاضی؛ مطالعۀ موردی پایۀ ششم ابتدایی

لیلا مهرانیان³، فریده گودرزی⁴*

(تاریخ دریافت: 08/06/1402 - تاریخ پذیرش: 18/11/1403)

چکیده

واژگان کلیدی: قصه‌گویی دیجیتال، تجربۀ یادگیری، فرهنگسراهای آموزشی، توسعه، مهارت‌های اجتماعی.

1- مقدّمه

در دهه‌های اخیر، آموزش با دگرگونی‌های بنیادین روبه‌رو شده است؛ به‌ویژه ظهور فناوری‌های دیجیتال که فرصت‌های تازه‌ای برای بازاندیشی در فرایند یاددهی و یادگیری فراهم کرده‌اند (بهارلو، 1402: 2؛ باقریان، زارع، گل‌محمدیان، 1399: 156). این فناوری‌ها صرفاً ابزار انتقال دانش نیستند، بلکه شیوه‌های ادراک، تعامل و یادگیری را به‌طور اساسی تغییر داده‌اند. در چنین فضایی، رویکردهای آموزشی باید پیوندی میان خلاقیت، فناوری و نیازهای اجتماعی برقرار کنند. یکی‌از این رویکردها «قصه‌گویی دیجیتال»، است‌که با تلفیق روایت‌گری سنتی و رسانه‌های نوین، بستری جذاب و مشارکت‌آفرین برای انتقال تجربیات، ارزش‌ها و مفاهیم آموزشی پدید می‌آورد. قصه‌گویی همواره نقش مهمی در انتقال دانش و فرهنگ داشته است. امروزه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیجیتال، این سنت آموزشی توانسته امکان افزایش انگیزه، تعامل و یادگیری معنادار را فراهم آورد (روشن‌چسلی، 1392: 75؛ پودات، 1398: 7). ازسویی مهارت‌های اجتماعی از ارکان توسعۀ انسانی محسوب می‌شوند. توانایی برقراری ارتباط مؤثر، همدلی، مسئولیت‌پذیری و مشارکت اجتماعی نه‌تنها در موفقیت تحصیلی نقش دارند، بلکه کیفیت زندگی فردی و جمعی را نیز ارتقاء می‌دهند. دراین میان، فرهنگسراها به‌عنوان نهادهای فرهنگی-آموزشی شهری جایگاهی ویژه دارند؛ زیرا علاوه‌بر ارائۀ آموزش‌های رسمی، محیطی برای تعامل اجتماعی، تبادل فرهنگی و پرورش مهارت‌های نرم فراهم می‌کنند، به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان که در مرحلۀ شکل‌گیری شخصیت اجتماعی قرار دارند. ضرورت تحقیق بررسی تأثیر قصه‌گویی دیجیتال در فرهنگسراهای آموزشی بر رشد مهارت‌های اجتماعی و ارتقای یادگیری است. فرهنگسراها به‌عنوان محیط‌هایی نیمه‌رسمی و مشارکتی، بستر مناسبی برای کاربست روش‌های نوین آموزشی به‌شمار می‌آیند، بااین‌حال شواهد علمی اندکی دربارۀ کارایی این شیوه در چنین فضاهایی ارائه شده است. براین‌اساس، پرسش پژوهش آن است‌که - آیا قصه‌گویی دیجیتال در فرهنگسراهای آموزشی موجب بهبود معنادار مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال می‌شود؟ فرض نیز براین مبناست‌که قصه‌گویی دیجیتال در‌مقایسه‌با شیوه‌های سنتی آموزش، اثر مثبت و معناداری بر رشد مهارت‌های اجتماعی، افزایش تعامل و ارتقای عملکرد یادگیری دارد.

2- چارچوب پژوهش-(مبانی‌نظری/پیشینۀ پژوهش)

1-2- مبانی‌نظری

نظریۀ «سازه‌گرایی اجتماعی»؛ لِو ویگوتسکی⁵ بنیانی برای درک نقش تعاملات‌اجتماعی در یادگیری فراهم می‌آورد. وی تأکید داشت‌که یادگیری در بستر اجتماعی و با کمک ابزارهای فرهنگی شکل می‌گیرد، و قصه‌گویی دیجیتال دقیقاً درهمین‌راستا قرار دارد زیرا بااستفاده‌از ابزارهای فناورانه امکان انتقال تجربه و معنا را تسهیل می‌کند. دراین چارچوب، روایت‌های دیجیتال به‌عنوان ابزار میانجی، رشد شناختی و اجتماعی یادگیرندگان را ارتقاء می‌دهند (درنجفی‌شیرازی، علی‌اکبری، علیپور، 1396: 34؛ داداش‌زاده، پیرخائفی، 1394: 22). جان دیویی⁶ در نظریۀ «یادگیری تجربه‌گرا»؛ بر اهمیت تجربۀ عملی و مشارکتی در فرایند آموزش تأکید داشت. او یادگیری را نه یک فعالیت منفعل، بلکه تجربه‌ای پویا و معنادار می‌دانست. برهمین‌مبنا، دیوید کالب⁷ نیز با «مدل چرخۀ یادگیری»؛ بر نقش تجربۀ فعال، بازاندیشی و کاربرد درونی دانش تأکید کرد. قصه‌گویی دیجیتال به‌واسطۀ فراهم‌کردن فضایی برای بازنمایی تجربیات فردی و گروهی، می‌تواند بستری برای تحقق چرخۀ یادگیری تجربه‌گرا باشد. به‌طورخاص، پیوند میان نظریه‌های ویگوتسکی، دیویی و کالب نشان می‌دهد که قصه‌گویی دیجیتال صرفاً یک ابزار فناورانه نیست، بلکه چارچوبی آموزشی است‌که می‌تواند با ایجاد تعاملات اجتماعی معنادار و تجربه‌های آموزشی عمیق، یادگیری پایدار و توسعۀ مهارت‌های اجتماعی را تسهیل کند (الوندی و دیگران، 1402: 1127؛ اصغری، اخوان، قاسمی‌جوبنه، 1397: 2). نظریۀ «پارادایم روایی»؛ والتر فیشر⁸ بر این فرض استوار است‌که انسان‌ها اساساً موجوداتی روایت‌محور هستند و داستان‌ها بیش‌از استدلال‌های منطقی توانایی انتقال معنا را دارند. در زمینۀ آموزش، این نظریه بیان می‌کند که استفاده‌از روایت، به‌ویژه در قالب‌های دیجیتال، می‌تواند پیچیده‌ترین مفاهیم را به زبانی ساده و قابل‌فهم منتقل کند. نظریۀ «یادگیری روایی»؛ جک میکالوف⁹ به‌اتفاق‌آراء تأکیدبر بازاندیشی و معناسازی در تجربه‌های فردی و جمعی است. طوری‌که قصه‌گویی دیجیتال با ترکیب متن، تصویر و صدا، ظرفیت آن را دارد که نه‌تنها به یادگیری شناختی بلکه به یادگیری عاطفی و اجتماعی نیز یاری رساند. مگان لمبرت¹⁰ نشان داده است‌که روایت‌های دیجیتال در آموزش کودکان، توجه، همدلی و مهارت‌های اجتماعی آنان را تقویت می‌کند. نظریۀ یادگیری «چندرسانه‌ای»؛ ریچارد مایر¹¹ نشان می‌دهد استفادۀ هم‌زمان از کلمات و تصاویر می‌تواند یادگیری را عمیق‌تر و پایدارتر سازد. قصه‌گویی دیجیتال دقیقاً این رویکرد را به‌کار می‌گیرد و ازطریق ترکیب متن، صدا، تصویر و ویدئو، امکان خلق تجربه‌ای چندحسی و غنی را برای یادگیرندگان فراهم می‌آورد (ابارشی، تیموری، 1391: 2؛ حسن‌زاده‌ویائی، نوایی، 1399: 62). جیمز گی¹² استفاده‌از رسانه‌های دیجیتال نه‌تنها انگیزۀ یادگیری را افزایش می‌دهد، بلکه مهارت‌های شناختی و اجتماعی را نیز ارتقاء می‌بخشد می‌داند. به‌ویژه زمانی‌که یادگیرندگان در قالب پروژه‌های گروهی داستان‌های دیجیتال تولید می‌کنند، مهارت‌هایی چون همکاری، همیاری و حل‌مسئله به‌طور طبیعی تقویت می‌شود. از منظر توسعۀ مهارت‌های اجتماعی، آلیسون جیمز¹³ تأیید می‌کند که مشارکت در فرایند خلق داستان‌های دیجیتال، توانایی بیان خود، همدلی و ارتباط میان‌فردی را افزایش می‌دهد. بدین‌ترتیب، قصه‌گویی دیجیتال فراتر از ابزاری آموزشی، به ابزاری برای پرورش «سواد رسانه‌ای» و «مهارت‌های زندگی»، بدل می‌شود (Karakuş, Turhan Türkkan, Arslan Namlı, 2020: 2-6). نظریۀ «اتصال‌گرایی»؛ جرج سیمنز¹⁴ براین نکته تأکید دارد که دانش در شبکه‌ها توزیع شده و یادگیری فرایندی است‌که از طریق اتصال به منابع و افراد گسترش می‌یابد. قصه‌گویی دیجیتال به‌عنوان بستری مشارکتی، دقیقاً دراین بُعد قرار می‌گیرد؛ زیرا افراد با اشتراک روایت‌های خود در محیط‌های دیجیتال، به بخشی از شبکۀ یادگیری بدل می‌شوند. دیوید گانتلت¹⁵ نیز در نظریۀ «هویت و خلاقیت دیجیتال»؛ بر اهمیت تولید رسانه‌ای و داستان‌پردازی دیجیتال در فرایند شکل‌گیری هویت فردی و اجتماعی تأکید دارد. او معتقد است‌که از رهگذر خلق و به‌اشتراک‌گذاری روایت‌های دیجیتال، افراد فرصت می‌یابند خودرا بازنمایی کرده و احساس تعلق اجتماعی عمیق‌تری بیابند (Kim et al., 2021: 2-8). و ژیائو فانگ لیو¹⁶ باور دارد که قصه‌گویی دیجیتال نه‌تنها ابزاری برای یادگیری، بلکه سازوکاری برای هویت‌سازی، خودبیانگری و تقویت تعامل اجتماعی در بسترهای آموزشی و فرهنگی است. این یافته‌ها بیانگر آن است‌که قصه‌گویی دیجیتال نقشی دوگانه ایفاء می‌کند: هم به‌عنوان ابزاری برای ارتقای یادگیری، و هم به‌عنوان وسیله‌ای برای تقویت پیوندهای اجتماعی و فرهنگی.

2-2- پیشینۀ پژوهش

شریفی‌اردانی و خرمائی (1401)، در بررسی «رابطۀ‌ سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی والدین با مهارت‌های اجتماعی فرزندان: نقش واسطه‌ای سبک‌های والدین دربرخوردبا هیجانات منفی کودکان»؛ از نوه کاربردی و توصیفی-هم‌بستگی است. جامعۀ آماری شامل والدین دانش‌آموزان ابتدایی شهر یزد بود و داده‌ها از 400نفر با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای گردآوری شد. ابزارهای مورداستفاده پرسش‌نامه‌های استاندارد مهارت‌های اجتماعی، سبک‌های برخورد والدین با هیجانات منفی و منش‌های اخلاقی بودند و تحلیل داده‌ها ازطریق مدل‌سازی معادلات ساختاری با کمترین مربعات جزئی انجام شد. برآیند تحقیق نشان از منش‌های اخلاقی والدین به‌طور مستقیم و ازطریق کاهش سبک‌های منفی برخورد با هیجانات منفی، توانمندی اجتماعی فرزندان را ارتقاء می‌دهند. همچنین سبک‌های حمایتی والدین با مهارت‌های اجتماعی فرزندان رابطۀ مثبت و معنی‌داری دارند. این یافته‌ها بر اهمیت نقش اخلاق و سبک‌های فرزندپروری در فرایند اجتماعی‌سازی هیجانی کودکان تأکید می‌کنند (شریفی‌اردانی، خرمائی 1401: 142-121). شعبانی، تاج‌آبادی و موحدیان (1397)، باعنوان «کاربرد و تأثیر فناوری قصه‌گویی دیجیتال در توسعۀ فرهنگ مطالعه، یادگیری باتأکیدبر افزایش سواد اطلاعاتی در دانش‌آموزان»؛ با تبیین تحلیلی و روش مطالعۀ اسنادی و کتابخانه‌ای انجام گرفته است. هدف این پژوهش واکاوی جایگاه قصه‌گویی دیجیتال به‌عنوان یک ابزار آموزشی و نقش آن در ایجاد تعامل، مشارکت و انگیزۀ مطالعه در دانش‌آموزان بود. برآیند پژوهش نشان می‌دهد قصه‌گویی دیجیتال با ویژگی‌هایی چون انعطاف‌پذیری، تنوع و دسترسی آسان، مرز میان مخاطب و تولیدکنندۀ اثر را کمرنگ کرده و سطح تعامل و مشارکت را به حداکثر می‌رساند. همچنین، ترکیب مؤثر تصویر (ثابت یا متحرک)، با متن و بهره‌گیری از مهارت‌های دیجیتال و سواد انتقادی قصه‌گوی دیجیتال، اهمیت قابل‌توجهی در ارتقای تجربۀ یادگیری و علاقه‌مندی به مطالعه دارد. درواقع قصه‌گویی دیجیتال می‌تواند به‌عنوان ابزار آموزشی نوظهور، هم‌زمان سواد خواندن و دیجیتال را تقویت کرده و مسیرهای جدیدی برای آموزش، خلاقیت و تعامل اجتماعی دانش‌آموزان فراهم آورد (شعبانی، تاج‌آبادی، موحدیان، 1397: 23-1). ظریف‌صنایی و همکاران (2022)، “The Effects Of Digital Storytelling With Group Discussion On Social And Emotional Intelligence Among Female Elementary School Students”؛ با تبیین نیمه‌تجربی، به‌بررسی تأثیر قصه‌گویی دیجیتال همراه‌با بحث گروهی بر هوش اجتماعی و هوش هیجانی دانش‌آموزان دختر مقطع ابتدایی پرداختند. هدف اصلی این مطالعه ارزیابی نقش ترکیبی قصه‌گویی دیجیتال و تعامل گروهی در ارتقای توانمندی‌های اجتماعی و هیجانی دانش‌آموزان بود. جامعۀ آماری شامل تمام دانش‌آموزان کلاس سوم دختر یک مدرسه ابتدایی در شیراز بود (60N=)، که به‌طور تصادفی در گروه مداخله‌ای (قصه‌گویی دیجیتال همراه‌با بحث گروهی) و گروه کنترل (بدون مداخله)، تقسیم شدند. ابزارهای سنجش شامل مقیاس هوش اجتماعی ترومسو و پرسش‌نامۀ هوش هیجانی بار-آن بودند. برآیند پژوهش نشان دادکه ترکیب قصه‌گویی دیجیتال با بحث گروهی منجربه بهبود معنادار هوش اجتماعی و هوش هیجانی دانش‌آموزان شد، درحالی‌که در گروه کنترل هیچ تغییر قابل‌توجهی مشاهده نشد. این رویکرد آموزشی می‌تواند به‌عنوان یک روش مؤثر و نوین در ارتقای توانمندی‌های اجتماعی و هیجانی دانش‌آموزان دختر در مدارس ابتدایی مورد بهره‌برداری قرار گیرد (Zarifsanaiey et al., 2022: 1-16). لیگوری و راپوپورت (2018)، “Digital Storytelling In Cultural And Heritage Education: Reflecting On Storytelling Practices Applied With The Smithsonian Learning Lab To Enhance 21st-Century Learning”؛ در پژوهشی عملی-محور، به‌بررسی کاربرد قصه‌گویی دیجیتال در آموزش فرهنگ و میراث‌فرهنگی پرداختند و تمرکز ویژه‌ای بر نحوۀ ایجاد یادگیری عمیق و تعامل هیجانی شرکت‌کنندگان داشتند. هدف پژوهش، تبیین این بود که چگونه فرایند قصه‌گویی دیجیتال، با الهام از اشیاء موزه‌ای و بهره‌گیری از پلتفرمSmithsonian Learning Lab ، می‌تواند اطلاعات را به‌صورت احساسی زنده کند و مشارکت فعال مخاطبان را در محیط‌های رسمی و غیررسمی افزایش دهد. برآیند پژوهش نشان‌دادکه روش 5مرحله‌ای قصه‌گویی دیجیتال، زمانی‌که در بستر پلتفرم دیجیتال به‌کار گرفته شد، توانست مهارت‌های قرن 21میلادی شامل خلاقیت، تفکر انتقادی، همکاری و ارتباط مؤثر (چهار C)، را ارتقاء دهد و تأثیر مثبتی بر یادگیری فردی و تعامل اجتماعی شرکت‌کنندگان و جوامع آن‌ها داشته باشد. این یافته‌ها اهمیت قصه‌گویی دیجیتال را به‌عنوان ابزاری کارآمد برای آموزش فرهنگی و توسعۀ مهارت‌های چندبعدی در قرن 21 نشان می‌دهد (Liguori, Rappoport, 2019: 1-14).

3- روش‌شناسی

این پژوهش باهدف بررسی تأثیر قصه‌گویی دیجیتال بر توسعۀ مهارت‌های اجتماعی و یادگیری شرکت‌کنندگان در فرهنگسراهای آموزشی به‌صورت نیمه‌تجربی انجام شد. طرح پژوهش از نوع گروه کنترل نابرابر بود. جامعۀ آماری شامل کلیۀ شرکت‌کنندگان دختر نوجوان در فرهنگسراهای آموزشی کاملاً تصادفی بود. نمونه‌ای با حجم 34نفر به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش (17نفر)، و کنترل (17نفر)، قرار گرفتند. برنامۀ آموزشی قصه‌گویی دیجیتال طی 10جلسۀ 45دقیقه‌ای برای گروه آزمایش اجرا شد، درحالی‌که گروه کنترل در همان مدت از روش‌های معمول و سنتی آموزش بهره‌مند گردید. ارزیابی عملکرد شرکت‌کنندگان از طریق آزمون‌های تشریحی معلم‌ساخته، پرسش‌نامه‌های استاندارد سنجش مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال صورت گرفت. همچنین برای سنجش پایداری یادگیری، آزمون یادداری 2هفته پس‌از پایان جلسات برگزار شد. اعتبار ابزارهای پژوهش بانظر متخصصان تأیید و پایایی آن‌ها با ضریب آلفای کرونباخ 58/0 محاسبه شد. داده‌ها پس‌از گردآوری بااستفاده‌از نرم‌افزار SPSS و به‌کارگیری آمار توصیفی و آمار استنباطی مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفتند. وجود گروه کنترل در کنار گروه آزمایش امکان مقایسۀ دقیق‌تر نتایج و بررسی تأثیر روش قصه‌گویی دیجیتال بر عملکرد تحصیلی، یادگیری فعال و تعامل اجتماعی را فراهم ساخت.

4- بحث و یافته‌ها

یافته‌های توصیفی نشان‌داد ترکیب گروه‌های آزمایش و کنترل ازنظر تعداد افراد همسان بوده و شرایط اولیه دو گروه تفاوت معناداری نداشت. بدین‌ترتیب تغییرات مشاهده‌شده در پس‌آزمون را می‌توان ناشی‌از مداخلۀ آموزشی قصه‌گویی دیجیتال دانست. مقایسۀ میانگین‌ها نیز بیانگر بهبود عملکرد تحصیلی، تعامل اجتماعی و یادگیری فعال در گروه آزمایش نسبت‌به گروه کنترل بود.

تحلیل شاخص‌های توصیفی به‌مانند میانگین و انحراف معیار مبنای اولیه‌ای برای مقایسۀ گروه‌های آزمایش و کنترل و بررسی اثربخشی قصه‌گویی دیجیتال فراهم می‌آورد. (جدول 1)، میانگین و انحراف معیار نمرات متغیرهای «عملکرد تحصیلی» و «مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال»، را در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون نشان می‌دهد. نتایج بیانگر آن است‌که میانگین عملکرد تحصیلی گروه آزمایش از 16/3 در پیش‌آزمون به 51/3 در پس‌آزمون افزایش یافته است، درحالی‌که میانگین گروه کنترل تغییر چندانی نداشته (از 12/3 به 14/3). همچنین، در متغیر مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال، میانگین گروه آزمایش از 63/3 در پیش‌آزمون به 88/3 در پس‌آزمون ارتقاء یافته است؛ درحالی‌که گروه کنترل در هر دو مرحله تقریباً ثابت (67/3)، باقی مانده است. کاهش نسبی انحراف معیار در گروه آزمایش در پس‌آزمون (27/0 برای عملکرد تحصیلی و 21/0 برای مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال)، درمقایسه‌با گروه کنترل، نشان‌دهندۀ پراکندگی کمتر و همگنی بیشتر نمرات درپی مداخلۀ آموزشی است. این الگو به‌طور توصیفی تأیید می‌کند که قصه‌گویی دیجیتال توانسته است در بهبود عملکرد و ارتقای مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال نقش مثبتی ایفاء کند.

جدول 1. میانگین و انحراف معیار نمرات در بین دو گروه-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1402)
متغیر	گروه	پیش‌آزمون		پس‌آزمون
متغیر	گروه	میانگین	انحراف معیار	میانگین	انحراف معیار
عملکرد تحصیلی	گواه	12/3	35/0	14/3	34/0
عملکرد تحصیلی	آزمایش	16/3	31/0	51/3	27/0
مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال	گواه	67/3	15/0	67/3	16/0
مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال	آزمایش	63/3	15/0	88/3	21/0

(جدول 2)، باتمرکزبر گروه آزمایش شاخص‌های توصیفی متغیرهای «عملکرد تحصیلی» و «مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال»، را در مراحل پیش‌آزمون و پس‌آزمون نشان می‌دهد.

جدول 4. آمار توصیفی متغیرهای اصلی در گروه آزمایش-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1402)
متغییر	تعداد	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار	واریانس	چولگی		کشیدگی
متغییر	تعداد	حداقل	حداکثر	میانگین	انحراف معیار	واریانس	آماره	خطای معیار	آماره	خطای معیار
عملکرد تحصیلی	34	00/1	42/4	16/3	31/0	87/0	06/0	37/0	78/0-	73/0
عملکرد تحصیلی		00/1	71/3	51/3	27/0	59/0	77/0	37/0	14/0-	73/0
مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال		03/1	98/4	63/3	15/0	64/1	49/0-	37/0	06/1-	73/0
مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال		17/1	63/4	88/3	21/0	83/0	41/0-	37/0	46/0-	73/0
تعداد کل		-

آزمون کولموگروف-اسمیرنوف (جدول 3)، با مقادیر p بیشتر از 05/0 (200/0، 129/0، 064/0، 200/0)، نرمال بودن داده‌ها را تأیید می‌کند، که امکان استفاده‌از آزمون‌های پارامتری مانند تحلیل کوواریانس را فراهم می‌کند. طوری‌که این نتایج از اعتبار آماری تحلیل‌های بعدی پشتیبانی می‌کنند.

جدول 3. نتایج آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای نرمال‌سازی دادهها برای متغیرها-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1402)
تبیین		عملکرد تحصیلی		مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال
گروه		پیش‌آزمون	پس‌آزمون	پیش‌آزمون	پس‌آزمون
تعداد		34	34	34	34
پارامترهای نرمال a,b	میانگین	16/3	51/3	63/3	88/3
پارامترهای نرمال a,b	انحراف معیار	31/0	27/0	15/0	21/0
شدیدترین تفاوت‌ها	مطلق	066/0	123/0	153/0	082/0
	مثبت	052/0	123/0	134/0	070/0
	منفی	066/0-	117/0-	153/0-	082/0-
آمارۀ آزمون		066/0	123/0	153/0	082/0
Asymp. Sig. (2-tailed)		200/0	129/0	064/0	200/0

(جدول 4)، نتایج تحلیل مانکوا را برای ارزیابی تفاوت‌های بین گروه‌های آزمایش و کنترل در متغیرهای عملکرد تحصیلی و مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال با کنترل نمرات پیش‌آزمون ارائه می‌دهد.

جدول 4. نتایج آزمون تحلیل مانکوا در بین دو گروه-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1402)
نام آزمون	مقدار	f	df	df	سطح معنیداری
اثر پیلای	979/0	64/414	4	36	000/0
لامبدای ویلکز	021/0	64/414	4	36	000/0
اثر هتلینگ	071/46	64/414	4	36	000/0
بزرگترین ریشه‌روی	071/46	64/414	4	36	000/0

(جدول 5)، نتایج این تحلیل را برای متغیرهای عملکرد تحصیلی و مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال با کنترل نمرات پیش‌آزمون ارائه می‌دهد. این جدول با ارائۀ مقادیر F، مجموع مجذورات و سطح معناداری، میزان تأثیر مداخله قصه‌گویی دیجیتال را به‌صورت جداگانه برای هر متغیر مشخص می‌کند و مبنایی برای تأیید یا رد فرضیات پژوهش است.

جدول 5. نتایج آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیری در متن مانکوا-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1402)
متغیرهای وابسته	مجموع مجذورات	درجۀ آزادی	میانگین مجذورات	فیشر	معنیداری
عملکرد تحصیلی	953/33	23	476/1	685/75	000/0
مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال	274/64	36	702/468	86/333	001/0

فرضیۀ اول: آموزش قصه‌گویی دیجیتال در فرهنگسراهای آموزشی اثرات مثبت و معناداری بر عملکرد تحصیلی شرکت‌کنندگان دارد برپایۀ (جدول 6).

جدول 6. نتایج تحلیل کواریانس نمرات کل پس‌آزمون تأثیر عملکرد تحصیلی-(مأخذ: یافته‌های پژوهشی، 1402)
شاخصهای آماری متغیر	درجۀ آزادی	میانگین مجذورات	F	معنیداری	میزان تأثیر	توان آماری
پیش‌آزمون	1	34/895	734/25	000/0	397/0	00/1
عضویت گروهی	1	12/671	296/29	000/0	522/0	962/0

فرضیۀ دوم: آموزش قصه‌گویی دیجیتال در فرهنگسراهای آموزشی اثرات مثبت و معناداری بر مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال شرکت‌کنندگان دارد برپایۀ (جدول 7).

جدول 7. نتایج تحلیل کواریانس نمرات کل پس‌آزمون تأثیر مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال
شاخصهای آماری متغیر	درجه آزادی	میانگین مجذورات	F	معنیداری	میزان تأثیر	توان آماری
پیش‌آزمون	1	86/754	007/31	000/0	362/0	00/1
عضویت گروهی	1	07/837	104/47	000/0	471/0	00/1

5- نتیجه‌گیری

پژوهش حاضر نشان‌دادکه قصه‌گویی دیجیتال در فرهنگسراهای آموزشی اثرات مثبت و معناداری بر عملکرد تحصیلی و مهارت‌های اجتماعی شرکت‌کنندگان دارد. تحلیل داده‌ها، شامل آزمون‌های توصیفی و تحلیل کوواریانس، حاکی از آن است‌که میانگین نمرات گروه آزمایش درمقایسه‌با گروه کنترل به‌طور معناداری افزایش یافته است (عملکرد تحصیلی: 16/3 → 51/3، مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال: 63/3 → 88/3). این نتایج تأکید می‌کند که روش‌های آموزشی مبتنی‌بر روایت دیجیتال می‌توانند یادگیری فعال و مشارکتی را تقویت کرده و فراتر از شیوه‌های سنتی عمل نمایند. یکی‌از دستاوردهای اصلی این تحقیق، ارتقای مهارت‌های اجتماعی ازطریق قصه‌گویی دیجیتال بود. توانایی‌های همکاری، همدلی، بیان مؤثر و مشارکت گروهی شرکت‌کنندگان در گروه آزمایش افزایش یافت. این یافته‌ها با نظریۀ سازه‌گرایی اجتماعی ویگوتسکی و یادگیری تجربه‌گرا دیویی همسو است، زیرا نشان می‌دهد یادگیری در بستر اجتماعی و مشارکتی با ابزارهای فناورانه به شکل مؤثری تقویت می‌شود. قصه‌گویی دیجیتال همچنین انگیزه و علاقه‌مندی یادگیرندگان را افزایش داد. ترکیب چندرسانه‌ای شامل متن، تصویر، صدا و ویدئو، یادگیری را جذاب‌تر و پایدارتر ساخت و تجربه‌ای غنی و چندحسی برای شرکت‌کنندگان ایجاد کرد. این ویژگی‌ها با نظریۀ یادگیری چندرسانه‌ای مایر و پارادایم روایی فیشر همخوانی دارد و نشان می‌دهد که استفاده‌از روایت دیجیتال قادر است مفاهیم پیچیده را به‌شکلی ساده و قابل‌فهم منتقل کند و یادگیری عاطفی و شناختی را هم‌زمان تقویت نماید. این پژوهش همچنین اهمیت فرهنگسراها را به‌عنوان محیط‌های آموزشی-فرهنگی نیمه‌رسمی و مشارکتی برجسته ساخت. فرهنگسراها فرصت‌هایی برای تمرین مهارت‌های اجتماعی و یادگیری فعال نوجوانان فراهم می‌آورند و محیطی امن برای فعالیت‌های گروهی ایجاد می‌کنند. یافته‌ها نشان می‌دهند که پیاده‌سازی برنامه‌های آموزشی دیجیتال در این محیط‌ها می‌تواند اثرات بلندمدت بر توسعۀ شناختی و اجتماعی نوجوانان داشته باشد. درنتیجه می‌توان اذعان داشت‌که قصه‌گویی دیجیتال نه‌تنها یک ابزار مؤثر برای ارتقای یادگیری و عملکرد تحصیلی است، بلکه بستری برای تقویت تعاملات اجتماعی، خودبیانگری و هویت‌سازی دیجیتال نیز فراهم می‌آورد. به‌طورخاص توصیه می‌شود نهادهای آموزشی و فرهنگی، به‌ویژه فرهنگسراها، برنامه‌های آموزشی خودرا با محوریت قصه‌گویی دیجیتال طراحی کنند تا یادگیری فعال و توسعۀ مهارت‌های اجتماعی نوجوانان به شکل چندبعدی تقویت شود.

منابع

− ابارشی، ربابه. تیموری، سعید. (1391). تأثیر قصه‌گویی همراه‌با ایفای نقش بر یادگیری مهارت‌های اجتماعی کودکان ناتوان ذهنی آموزش‌پذیر. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهشنامۀ تربیتی، دورۀ 7، شمارۀ 31، 18-1.

− اصغری، فرهاد. اخوان، محمد. قاسمی‌جوبنه، رضا. (1397). تأثیر روش قصه‌گویی بر مهارت‌های اجتماعی کودکان مبتلا به نشانگان داون. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-سلامت‌روان کودک، دورۀ 5، شمارۀ 3، 10-1.

− باقریان، حدیث. زارع، امین. گل‌محمدیان، محسن. (1399). اثربخشی قصه‌گویی بر آموزش هوش اجتماعی کودکان پیش‌دبستانی شهرستان کرمانشاه. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-کتابداری و اطلاع‌رسانی، دورۀ 23، شمارۀ 4؛ (پیاپی 92)، 172-155.

− بهارلو، سودابه. (1402). تأثیر قصه‌گویی بر پرورش مهارت اجتماعی، هوش اخلاقی و اظطراب دانش‌آموزان مقطع ابتدایی. دومین کنفرانس ملی تازه‌های روان‌شناسی تکاملی و تربیتی، بندرعباس، 7-1.

− پودات، فاطمه. (1398). تأثیر قصه‌گویی بر پرورش مهارت، هوش و فعالیت‌های اجتماعی دانش‌آموزان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهشنامۀ اورمزد، شمارۀ 44، 19-6.

− حسن‌زاده‌ویائی، حسین. نوایی، سمیه. (1399). بررسی اثربخشی قصه‌گویی بر رشد مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پسر دورۀ دوم ابتدایی. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پویش در آموزش علوم‌انسانی، دورۀ 6، شمارۀ 21، 71-61.

− داداش‌زاده، سپیده. پیرخائفی، علیرضا. (1394). بررسی اثر بخشی استفاده‌از روش‌های قصه‌گویی بر افزایش هوش اجتماعی دانش‌آموزان دختر مقطع چهارم و پنجم ابتدایی در سال 91-90. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-آموزش و ارزشیابی (علوم‌تربیتی)، دورۀ 8، شمارۀ 29، 29-21.

− درنجفی‌شیرازی، مهناز. علی‌اکبری، مهناز. علیپور، احمد. (1396). اثر بخشی قصه‌گویی بر مؤلفه‌های هوش اخلاقی کودکان دختر پیش‌دبستانی در شهر اصفهان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-شناخت‌اجتماعی، دورۀ 3، شمارۀ 2؛ (پیاپی 6)، 43-33.

− روشن‌چسلی، رسول. (1392). تأثیر قصه‌گویی مبتنی‌بر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر بهبود مهارت‌های اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش‌آموزان پسر 8تا10ساله مبتلا به اختلال رفتار مقابله‌ای و بی‌اعتنائی (ODD). فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-مطالعات روان‌شناسی بالینی، دورۀ 4، شمارۀ 10، 94-73.

− شریفی‌اردانی، علیرضا. خرمائی، فرهاد. (1401). رابطۀ‌ سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی والدین با مهارت‌های اجتماعی فرزندان: نقش واسطه‌ای سبک‌های والدین دربرخوردبا هیجانات منفی کودکان. فصلنامۀ علمی‌پژوهشی-پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، دورۀ 12، شمارۀ 45، 142-121.

− شعبانی، سمیه. تاج‌آبادی، رضا. موحدیان، سمیه. (1397). کاربرد و تأثیر فناوری قصه‌گویی دیجیتال در توسعۀ فرهنگ مطالعه، یادگیری باتأکیدبر افزایش سواد اطلاعاتی در دانش‌آموزان. دومین همایش بین‌المللی سواد رسانه‌ای و اطلاعاتی با موضوع خانواده، تهران-ایران، 23-1.

− الوندی، حمیرا. کوچک‌انتظار، رویا. قدسی، پروانه. ابوالمعالی، خدیجه. شهریاری‌احمدی، منصوره. (1402). تأثیر قصه‌گویی بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پسر ششم‌دبستان شهر تهران. دوماهنامۀ علمی‌پژوهشی-طب توانبخشی، دورۀ 12، شمارۀ 6، 1135-1126.

− Karakuş, Memet. Turhan Türkkan, Buket. Arslan Namlı, Nihan. (2020). Investigation Of The Effect Of Digital Storytelling On Cultural Awareness And Creative Thinking. Education and Science, 45(203): 1-18.

− Kim, Deoksoon. Long, Yinru. Zhao, Yi. Zhou, Shuyue. Alexander, Jeremy. (2021). Teacher Professional Identity Development Through Digital Stories. Computers & Education, 162(1): 1-12.

− Liguori, Antonia, Rappoport, Philippa 2019. Digital Storytelling In Cultural And Heritage Education: Reflecting On Storytelling Practices Applied With The Smithsonian Learning Lab To Enhance 21st-Century Learning. Figshare, 1-14.

− Zarifsanaiey, Nahid. Mehrabi, Zahra. Kashefian-Naeeini, Sara. Mustapha, Ramlee. (2022). The Effects Of Digital Storytelling With Group Discussion On Social And Emotional Intelligence Among Female Elementary School Students. Cogent Psychology, 9(1): 1-16.

[1] Department of Educational Sciences, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran.

3962611568@iau.ir

[2] *Department of Educational Sciences, Malayer Branch, Islamic Azad University, Malayer, Iran.

(Corresponding Author): goudarzi4130@iau.ir

[3] گروه علوم‌تربیتی، واحد ملایر، دانشگاه آزاداسلامی، ملایر، ایران.

3962611568@iau.ir

[5] Lev Vygotsky

[6] John Dewey

[7] David Kolb

[8] Walter Fisher

[9] Jack Mezirow

[10] Megan Lambert

[11] Richard Mayer

[12] James Gee

[13] Alison James

[14] George Siemens

[15] David Gauntlett

[16] Xiaofang Liu

اشتراک گذاری

آدرس مقاله

تبیین اثربخشی قصه‌گویی دیجیتال بر فرهنگ آموزشی و یادگیری درس ریاضی؛ مطالعۀ موردی پایۀ ششم ابتدایی

سکوی نشر دانش

پیوندهای سایت

مراکز مرتبط

پشتیبانی

صفحات رسمی