تحلیل روان‌شناختی کارکتر اصلی رمان عادت می‌کنیم با تمرکز بر نظریۀ آرکی‌تایپ‌ زنانۀ یونگ و دیدگاه انیاگرام

محورهای موضوعی : زبان و ادبیات فارسی

ادریس قویطاسی ¹ , برات محمدی ² , فروغ جلیلی ³

1 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران.

تاریخ دریافت : 1404/05/07 تاریخ پذیرش : 1404/06/22 تاریخ انتشار : 1404/04/01

کلید واژه: روان‌شناسی یونگ, آرکی‌تایپ زنانه, انیاگرام, آرتمیس, عادت می‌کنیم, زویا پیرزاد.,

چکیده مقاله :

نظریه‌های روان‌شناسی شخصیت، خواننده را متوجه بُعد جدیدی از آثار نویسندگان و شخصیت‌های داستانی می‌کند؛ نظریه‌هایی مانند آرکی‌تایپ زنانۀ یونگ، سبب می‌شود تا خواننده به ناخودآگاۀ ذهنی نویسندگان پی ببرد و نیز درک بهتر و عمیق‌تری از اندیشه‌ها و ذهنیات آنان داشته باشد. بر اساس نظریۀ یونگ، پانزده نوع آرکی‌تایپ وجود دارد که هفت نوع آن زنانه هستند که خصوصیات، توانمندی‌ها، استعدادها، علاقه‌مندی‌ها و سبک زندگی مختص به خود را دارند. از دیگر نظریه‌های روان‌شناسی شخصیت، دیدگاه انیاگرام است. این دیدگاه نیز دارای نُه تیپ شخصیتی است که هر کدام دارای ویژگی‌های رفتاری مختص به خود هستند. از این‌رو، با تحلیل اثر ادبی بر مبنای این دو دیدگاه، خواننده با احوال درونی نویسنده آشنا می‌شود و نیز عواملی را  که منجر به  خلق اثر و شکل‌گیری شخصیت‌ها شده است، کشف و شناسایی می‌کند. این پژوهش با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و به بررسی شخصیت قهرمان داستان «عادت می‌کنیم» اثر زویا پیرزاد بر اساس نظریۀ آرکی‌تایپ‌ زنانۀ یونگ و دیدگاه انیاگرام پرداخته ‌است. هدف اصلی این جستار، واکاوی شخصیت قهرمان داستان و میزان انطباق‌پذیری او با این دو دیدگاه است. یافته‌ها و نتایج به‌دست آمده، بیانگر آن است که قهرمان داستان، دارای ویژگی‌های رفتاری آرکی‌تایپ زنانۀ از نوع آرتمیس است و نیز خصوصیات تیپ هشتم انیاگرام را از خود به نمایش می‌گذارد؛ همچنین این دو نظریۀ روان‌شناسی، دارای ویژگی‌های رفتاری مشترک هستند که با یکدیگر همخوانی دارند و هر دو به طور یکسان در رفتار قهرمان داستان، قابل مشاهده هستند.

چکیده انگلیسی:

Personality psychology theories provide readers with a new perspective on literary works. Theories such as Jung’s feminine archetypes offer insight into the unconscious mind of female writers, enabling readers to gain a deeper understanding of their thoughts and perspectives. Another significant personality psychology framework is the Enneagram, which, like Jung’s archetype theory, familiarizes readers with the emotions, inner world, and psychological states of authors. It also helps uncover the factors influencing the creation of literary works and the development of characters. This research, conducted through a descriptive–analytical approach and grounded in library-based study, undertakes a critical examination of the protagonist in Zoya Pirzad’s We Get Used to It within the theoretical framework of Jung’s feminine archetypes and the Enneagram typology. The principal aim of this scholarly inquiry is to elucidate the characterological dimensions of the protagonist and to evaluate the extent to which her traits and behavioral patterns correspond with these two conceptual models. The results show that the protagonist embodies the traits of the Artemis archetype and corresponds to Enneagram Type Eight, with her behavior aligning closely with both theories. Furthermore, these two psychological theories share common characteristics, both of which are observable in the protagonist’s behavior throughout the novel.

منابع و مأخذ:

1. آریانی، مژگان (۱۴۰۰). شناخت تیپ شخصیتی و مردم‌شناختی در یک نگاه. کرج: پارسیان البرز.
2. ایخازو، اسکار (۱۳۸۹). نه‌گانۀ شخصیت. ترجمۀ مجید آصفی. تهران: فرهنگ نور.
3. بولن، شینودا (1373). نمادهای اسطوره‌ای و روانشناسی زنان. تهران: روشنگران.
4. پیرزاد، زویا (1401). عادت می‌کنیم. تهران: مرکز.
5. پالمر، هلن (۱۴۰۰). انیاگرام: تیپ‌های شخصیتی و روابط آن‌ها در زندگی. ترجمۀ غلامحسین علی مازندزانی. تهران: آرایان.
6. پالمر، هلن (۱۴۰۱). انیاگرام در کار و زندگی. ترجمۀ احسان الوندی. تهران: رسا.
7. پیری، فرهاد (۱۳۹۸). روابط عاطفی بین تیپ‌های شخصیتی بر اساس قوی‌ترین مدل شخصیت‌شناسی انیاگرام. تهران: سخنوران.
8. دقیقیان، پروین (۱۳۸۸). روان‌شناسی تیپ‌های شخصیتی نه‌گانه. تهران: آشیانۀ کتاب.
9. ریسو، دان‌ریچارد؛ هودسن، راس (۱۳۹۸). انیاگرام دریچه‌ای به فراسوی شخصیت. ترجمۀ وجیه‌الله گلنواز و مسعود حسین‌چاری. تهران: ارجمند.
10. ریسو، دان‌ریچارد؛ هادسون، راس (۱۴۰۰). تیپ‌های شخصیتی. ترجمۀ محمد ابراهیم گوهریان و شهاب شالچیان. تهران: بازرگانی.
11. شولتز، دوان (1389). نظریه‌های شخصیت. ترجمۀ یوسف کریمی و همکاران. تهران: ارسباران.
12. صنعتگر، نوذر (۱۳۹۳). انیاگرام فارسی. تهران: رادیان.
13. فتاحی، زهرا (1398). شخصیت‌شناسی بر اساس آرکی‌تایپ‌ها. تهران: ذهن موفق.
14. مظفری، سولماز؛ کاکه‌رش، فرهاد (1392). بررسی تکامل شخصیت در رمان شوهر آهو خانم با تکیه بر کهن‌الگوهای بیداری قهرمان درون. فصلنامۀ ادبیات داستانی. 2 (5)، 123-145.
15. واعظی، جعفر (1397). سفری کوتاه همراه 9 تیپ شخصیتی. تهران: بازاریابی.