العلاقة بين مقاومة شخصية "أبو عبد" في قصة "القميص المسروق" لغسّان كنفاني ومحاور نظرية تدرج الحاجات لإبراهام ماسلو

محورهای موضوعی : النقد الادبي

علی اکبر نورسیده ¹ , مدیحه کریمی ²

1 - دانشیار زبان و ادبیات عربی داشنگاه سمنان
2 - دانشجوی دکتری دانشگاه سمنان

تاریخ دریافت : 1404/04/30 تاریخ پذیرش : 1404/07/20 تاریخ انتشار : 1404/07/25

کلید واژه: أدب المقاومة, غسّان كنفاني, القميص المسروق, أبراهام ماسلو, نظریة تدرج الحاجات.,

چکیده مقاله :

ادبیات مقاومت، رنج انسان‌های درگیر با شرایط دشوار تحمیلی را از طریق بازتاب مشکلات بشری و پرده‌برداری از فشارهای اجتماعی و سیاسی به تصویر می‌کشد. این رویکرد، به روشن شدن پیوند‌های ادبیات، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و نیز شکل‌گیری نقد روان‌شناختی انجامیده‌است. در این حوزه، آبراهام مازلو نظریۀ سلسله مراتب نیازهای خود را بر مبنای رشد و تعالی انسانی ارائه داده‌است. این نظریه نشان می‌دهد که چگونه نیازهای انسان، بر کنش‌ها و روابط او تأثير می‌گذارند. پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی برآن است تا به بررسی ثبات یا تغییر الگوی مقاومتی شخصیت ابوعبد در داستان «القمیص المسروق» اثر غسّان کنفانی، نویسنده و روزنامه‌نگار فلسطینی بپردازد و چگونگی تأثير مقاومت ابوعبد در پرتو سلسله مراتب نیازهای آبراهام مازلو، بر رفتارها، روابط و تصمیم‌گیری‌های او را بررسی نماید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که مقاومت ابوعبد در ابتدا منفعلانه و درونی است، اما جوشش حقیقت و عدالت‌خواهی در وجودش، آن را به مقاومتی پرخاشگرانه مبدّل می‌سازد. علاوه‌ بر این، مقاومت او در برابر ناکامی نیازهای اساسی، به فعال شدن سازوکارهای دفاعی اجتناب، سرکوب و جابجایی در او منجر شده‌است. با این حال، دغدغۀ معاش مانع از مقاومت در برابر سردی روابط او گشته‌است، اما در سطح تصمیم‌گیری‌ها، مقاومت او را از پیروی وسوسه‌های نهاد و تن دادن به دزدی بازداشته‌است.

چکیده انگلیسی:

Resistance literature portrays the suffering of individuals caught in challenging imposed conditions by unveiling social and political pressures. This approach has illuminated the connections between literature, sociology, and psychology, leading to the development of psychological criticism. Within this field, Abraham Maslow introduced his Hierarchy of Needs theory, which demonstrates how human needs influence actions and relationships. The current research employs a descriptive-analytical method to investigate the stability or change in the resistance pattern of the character Abu Abd in Ghassan Kanafani's story "The Stolen Shirt," a work by the Palestinian author. It also examines how Abu Abd's resistance, viewed through Maslow's Hierarchy of Needs, impacts his behaviors, relationships, and decision-making. The findings indicate that Abu Abd's resistance is initially passive and internal, but a burgeoning sense of justice within him transforms it into aggressive resistance. Furthermore, his resistance to the frustration of basic needs has activated defensive mechanisms of avoidance, repression, and displacement. However, concerns about livelihood have prevented him from resisting the coldness of his relationships. Yet, at the level of decision-making, his resistance has deterred him from succumbing to id-driven temptations and engaging in theft.

منابع و مأخذ:

بصیري، محمد صادق و نسرین فلاح. (۲۰۱۴م). «مبانی نظری ادبیات مقاومت در آثار غسّان کنفانی». نشریه ادبیات پایداری. سال ششم. شماره ۱۰. صص ۹۰_ ۶۵.
ترابي، ضياءالدين. (٢٠١١م). آشنایی با ادبیات مقاومت جهان. تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس.
الجیوسي، سلمى الخضراء. (١٩٩٧م). موسوعة الأدب الفلسطيني المعاصر، انطولوجيا. بيروت: منشورات المؤسسة العربية للدراسات والنشر.
حساویان، میلاد. (۲۰۲۲م). ترجمه و شرح رمان "القمیص المسروق" از عربی به فارسی اثر غسّان کنفانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان.
خضیري نيسي، هنا. (٢٠٢٣م). جلوه‌های ادبیات پایداری در مجموعه داستان کوتاه الرجال والبنادق اثر غسّان کنفانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید چمران اهواز.
راس، آلن اُ. (۲۰۰۳م). روان‌شناسی شخصیت (نظریه‌ها و فرآیند‌ها). ترجمه سیاوش جمال‌فر. تهران: انتشارات روان.
زینی‌وند، تورج و سمیه صولتي. (۲۰۱۷م). «نشانه‌شناسی اجتماعی داستان کوتاه "القمیص المسروق" کنفانی با تکیه بر سازه‌های گفتمانی هلیدی». مجله زبان و ادبیات عربی. سال نهم. شماره ۱۶. صص ۱۶۰_ ۱۲۷.
سيّد عبد الرحمن، محمد. (١٩٩٨م). نظريات الشخصية. القاهرة: دار قباء للطباعة والنشر والتوزيع.
شولتز، دوان. (۱۹۹۰م الف). روان‌شناسی کمال: الگوهای شخصیت سالم. ترجمه گیتی خوش‌دل. چ ۵. تهران: انتشارات نو.
شولتز، دوان. (۱۹۹۰م ب). نظریه‌های شخصیت. ترجمه یوسف کریمی و همکاران. چ ۴. تهران: انتشارات ارسباران.
شولتز، دوان. (۲۰۰۶م). روان‌شناسی کمال: الگوهای شخصیت سالم. ترجمه گیتی خوش‌دل. چ ۱۳. تهران: انتشارات پیکان.
صالح بك، مجيد و هايده عجرش. (٢٠٢٥م). «شخصيت پردازی در رمان "ملک الهند" جبور دویهی بر پایه نظریه آبراهام مزلو». پژوهشنامه ادبیات داستانی.
صالحي، بیمان و كلثوم باقري. (٢٠٢٢م). «تحلیل شخصیت اصلی رمان ایام معه براساس نظریه خودشکوفایی آبراهام مزلو». مجله ادب عربی. سال سیزدهم. شماره ۴. صص ۱۰۷_ ۸۷.
عموری، نعیم و سیّد حسن نجاتی. (۲۰۱۹م). «تحلیل مؤلفه‌های ادبیات پایداری در رمان رجال فى الشمس اثر غسّان کنفانی». مجله پژوهش در آموزش زبان و ادبیات عرب. سال اول. شماره ۱. صص ۷۷_ ۵۹.
غنجي، مهدي. (٢٠١٣م). آسیب‌شناسی روانی براساس DSM-5. تهران: انتشارات ساوالان.
فرانك، برونو. (۱۹۹۱م). فرهنگ توصیفی روان‌شناسی. ترجمه مهشید یاسایی و فرزانه طاهری. تهران: انتشارات طرح نو.
فروید، آنا. (۲۰۱۸م). خود و مکانیسم‌های دفاع روانی. ترجمه فرزام حبیبی اصفهانی. چ ۱. تهران: انتشارات شبگون.
فيست، جس؛ فيست، جريجوري جي. (٢٠٠٥م). نظریه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سیّد محمدی. تهران: انتشارات روان.
فیست، جریجوري جي وآخرون. (٢٠٢٢م). نظريه‌های شخصیت. ترجمه یحیی سیّد محمدی. تهران: انتشارات روان.
قنجعلي، عباس و فائزه ایزي وسيّد مهدي نوري كيذقاني. (٢٠٢٤م). «بررسی شخصیت اصلی رمان "إختفاء السيد لاأحد" برمبناى نظریه آبراهام مزلو». مجله نقد ادب معاصر عربی.
كارفر، جارلز اس؛ شیر، مایکل اف. (٢٠٠٨م). نظريه‌های شخصیت. ترجمه احمد رضوانی. چ ۲. مشهد: آستان قدس رضوی، شرکت به‌نشر.
كنفاني، غسّان. (٢٠١٣م). القميص المسروق. قبرص: منشورات الرمال.
ماسلو، ابراهام. (١٩٨٨م). روان‌شناسی شخصیت سالم. ترجمه شیوا رویگریان. تهران: انتشارات هدف.
ماسلو، ابراهام. (١٩٩٣م الف). افق‌های والاتر فطرت انسان. ترجمه احمد رضوانی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
ماسلو، ابراهام. (١٩٩٣م ب). انگیزش و شخصیت. ترجمه احمد رضوانی. چ ۳. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
هريدي، عادل محمد. (٢٠١١م). نظريات الشخصية. ط ٢. القاهرة: دار إيتراك للطباعة والنشر والتوزيع.