تأثیر تغییرات کالبدی و اجتماعی بر محیط‌های آموزشی فرهنگ‌مدار با رویکرد جامعه‌شناختی (نمونه‌‌پژوهی: کلان‌شهر قم)
محورهای موضوعی : محیطی
1 - گروه معماری، واحد ساوه، دانشگاه آزاداسلامی، ساوه، ایران.
2 - گروه معماری و شهرسازی، واحد ساوه، دانشگاه آزاداسلامی، ساوه، ایران.
کلید واژه:
چکیده مقاله :
محیط‌های آموزشی فرهنگ‌مدار نقشی فراتر از انتقال دانش داشته و به‌عنوان بستر بازتولید فرهنگی و اجتماعی، تأثیر مستقیمی بر کیفیت یادگیری و سلامتروان دانش‌آموزان دارند. در کلان‌شهر قم، ویژگی‌های کالبدی، مؤلفه‌های اجتماعی-فرهنگی همچون ادراک فضایی و الگوهای تعامل، بر کاهش استرس، ارتقای آرامش روانی و تقویت روابط اجتماعی دانش‌آموزان اثرگذار هستند. درمقابل، کم‌توجهی به استانداردهای کالبدی و اجتماعی می‌تواند موجب افت تحصیلی و اختلال در سلامتروان شود. این پژوهش با رویکرد جامعه‌شناختی و روش ترکیبی کیفی–کمی انجام گرفته است. جامعۀ آماری شامل دانش‌آموزان متوسطۀ دوم می‌باشد و بااستفاده‌از نرم‌افزار G*Power، حجم‌نمونه ۵۹۶نفر تعیین و پس‌از پالایش داده‌ها، ۵۸۷پرسش‌نامه معتبر (۵۱گویه براساس طیف لیکرت)، تحلیل شد. برای ارزیابی روایی و برازش مدل از تحلیل عاملی تأییدی کواریانس‌محور استفاده گردید. یافته‌ها نشان داد کیفیت کالبدی مدارس فرهنگ‌مدار رابطه‌ای معنادار با سلامتروان دانش‌آموزان دارد. این نتایج تأکید می‌کند که ارتقای کیفیت کالبدی و اجتماعی مدارس، از رهگذر طراحی و سازمان‌دهی مطلوب و تقویت زمینه‌های فرهنگی-اجتماعی، می‌تواند زمینه‌ساز رشد شناختی، سلامتروان و شکوفایی دانش‌آموزان و در سطح کلان، تقویت سرمایۀ اجتماعی جامعه باشد.
Culture-oriented educational environments play a role beyond mere knowledge transmission, serving as a platform for cultural and social reproduction, and exerting a direct influence on students’ learning quality and psychological well-being. In the metropolitan area of Qom, physical characteristics and socio-cultural components, such as spatial perception and interaction patterns, affect stress reduction, enhancement of mental tranquility, and reinforcement of students’ social relationships. Conversely, neglecting physical and social standards may result in academic decline and psychological disturbances. This study employs a sociological approach with a mixed-methods design (qualitative–quantitative). The statistical population comprised high school students, and using G*Power software, the sample size was determined as 596 individuals. After data screening, 587 valid questionnaires (51 items based on a Likert scale) were analyzed. Confirmatory factor analysis with a covariance-based approach was applied to evaluate validity and model fit. The findings indicate a significant relationship between the physical quality of culture-oriented schools and students’ psychological well-being. These results emphasize that enhancing the physical and social quality of schools—through optimal design, organization, and strengthening of cultural-social foundations—can facilitate cognitive development, mental health, and student flourishing, while at the macro level, reinforcing the social capital of the community.
