تأثیر روشنفکری بر تحولات اجتماعی و سیاسی در ایران معاصر: مطالعه‌ای بر آثار جلال آل احمد و علی شریعتی
محورهای موضوعی : جامعه شناسی سیاسی
حکمت رحیمی
1
,
محمدرضا محمدجانی
2
,
سید احمدرضا دستغیب
3
1 - گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران، دانشجوی دکتری
2 - استادیار گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز
3 - گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ایران، استادیار علوم سیاسی
کلید واژه: ایران معاصر, تحولات اجتماعی و سیاسی, جلال آل احمد, روشنفکری, علی شریعتی.,
چکیده مقاله :
این تحقیق به بررسی تأثیر روشنفکری بر تحولات اجتماعی و سیاسی در ایران معاصر با تمرکز بر دو چهره برجسته، جلال آل احمد و علی شریعتی می‌پردازد. روش تحقیق به‌صورت تحلیل کیفی و محتوایی آثار این دو روشنفکر انجام شده است. نتایج نشان می‌دهد که روشنفکری به‌عنوان نیرویی مؤثر در شکل‌گیری آگاهی اجتماعی و سیاسی، نقشی کلیدی در نقد وضعیت موجود و هدایت تحولات فرهنگی ایفا کرده است. جلال آل احمد با انتقاد از غرب‌زدگی و تأکید بر احیای هویت ملی، به تبیین تأثیرات منفی مدرنیته پرداخته و تلاش کرده است تا هویت فرهنگی جامعه را تقویت کند. آثار او، به‌ویژه «غرب‌زدگی» به ضرورت حفظ هویت ملی در برابر فرهنگ غربی می‌پردازد. از سوی دیگر، علی شریعتی با تأکید بر مفاهیم دینی و عدالت اجتماعی، آگاهی سیاسی و اجتماعی را در میان جوانان ترویج کرده است. شریعتی با زبان جذاب و ادبی خود، نسل جوان را به عمل اجتماعی ترغیب می‌کند. روشنفکری، با توجه به تاریخچه غنی و چالش‌های معاصر، می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مؤثر در دستیابی به توسعه پایدار و عدالت اجتماعی در ایران معاصر عمل کند. این پدیده باید به‌عنوان یک منبع الهام‌بخش برای نسل‌های آینده در نظر گرفته شود تا آن‌ها بتوانند با تکیه بر اصول روشنفکری، به ساختن آینده‌ای بهتر و عادلانه‌تر برای جامعه خود بپردازند. این تحقیق همچنین به بررسی چالش‌ها و فرصت‌های روشنفکری درشرایط کنونی می‌پردازد و ضرورت بازنگری در رویکردهای روشنفکری را تأکید می‌کند. در نهایت روشنفکری به‌عنوان پدیده‌ای پویا و در حال تحول، نیازمند توجه و حمایت است تا به بهبود شرایط اجتماعی و سیاسی جامعه کمک کند.
This research examines the influence of intellectuals on social and political developments in contemporary Iran, focusing on two prominent figures, Jalal Al-Ahmad and Ali Shariati. The research method was a qualitative and content analysis of the works of these two intellectuals. The results show that intellectuals, as an effective force in the formation of social and political awareness, have played a key role in criticizing the existing situation and guiding cultural developments. By criticizing Westernization and emphasizing the revival of national identity, Jalal Al-Ahmad has explained the negative effects of modernity and has tried to strengthen the cultural identity of society. His works, especially "Westernization", address the necessity of preserving national identity against Western culture. On the other hand, Ali Shariati, by emphasizing religious concepts and social justice, has promoted political and social awareness among the youth. Shariati, with his attractive and literary language, encourages the young generation to take social action. Intellectualism, given its rich history and contemporary challenges, can serve as an effective tool in achieving sustainable development and social justice in contemporary Iran. This phenomenon should be considered as a source of inspiration for future generations so that they can build a better and more just future for their society by relying on the principles of intellectualism. This research also examines the challenges and opportunities of intellectualism in the current conditions and emphasizes the need to review intellectual approaches. Ultimately, intellectualism, as a dynamic and evolving phenomenon, requires attention and support to help improve the social and political conditions of society.
1 - آل احمد، جلال. (1341). غرب‌زدگی.تهران. نشر نی.
2 - چامسکی، نوام. (2000). کنترل رسانه: دستاوردهای شگفت‌انگیز تبلیغات.(ترجمه محمد غلامی). چاپ 1. تهران. انتشارات علم.
3 - حسینی، رضا. (1401). نقد روشنفکری در ایران. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
4 - شریعتی، علی. (1349). حسین، وارث آدم. تهران. انتشارات امیرکبیر.
5 - شریعتی، علی. (1350). مذهب علیه مذهب. تهران انتشارات امیرکبیر.
6 - شریفی، فاطمه. (1400). نقش روشنفکران در گفتمان‌های سیاسی. تهران. انتشارات آگاه.
7 - کاظمی، مهدی. (1402). جایگاه روشنفکران در تحولات اجتماعی ایران. تهران. انتشارات علم.
8 - محمودی، ناصر. (1399). روشنفکری و فرهنگ ایرانی. تهران. انتشارات خوارزمی.
9 - گیدنز، آنتونی. (1990). پیامدهای مدرنیته.(ترجمه محسن ثلاثی). چاپ 11. تهران. انتشارات مرکز.
10 - هابرماس، یورگن. (1989). تحول ساختاری حوزه عمومی.(ترجمه جمال محمدی). چاپ7. تهران. انتشارات افکار.
11 - احمدی، یوسف. (1399). "نقد نظریات جلال آل احمد در زمینه مدرنیته." فصلنامه پژوهش‌های اجتماعی، دوره 12، شماره 3، 45-62.
12 - حسینی، مهدی. (1400). "چالش‌های روشنفکری در ایران معاصر." پژوهش‌های فرهنگی، دوره 15، شماره 1، 78-95.
13 - خسروپناه، حسن. (1394). "علی شریعتی و تأثیر او بر جوانان." مجله تاریخ معاصر ایران، دوره 8، شماره 2، 23-40.
14 - سجادی، فرهاد. (1401). "نقد اجتماعی در آثار علی شریعتی." مجله علوم انسانی، دوره 9، شماره 3، 34-50.
15 - فروغی، علی. (1396). "تأثیر روشنفکری بر انقلاب اسلامی." فصلنامه مطالعات سیاسی، دوره10، شماره 2، 15-30.
16 - محمودی، سارا. (1402). "نقش روشنفکران در انقلاب اسلامی." فصلنامه مطالعات اجتماعی، دوره11، شماره 1، 101-120.
17- مومنی، محمد. (1400). "نقد هویت ملی در آثار جلال آل احمد." مجله ادبیات و فرهنگ، دوره6، شماره 4، 55-70.
1 Suzuki, Mina. (2023). “Tradition and Modernity: The Cultural Dilemmas of Asian Societies.” Asian Journal of Social Science, 51(2), 123-145.
2 Johnson, Mark. (2021). “Social Capital and Political Change: The Role of Intellectuals.” Journal of Political Sociology, 29(4), 567-589.
3 McCoy, Alice, et al. (2021). “Globalization and Local Identities: The Cultural Impact of Westernization.” Cultural Studies Review, 27(1), 45-67.
4 Kim, Seong, et al. (2022). “Religion as a Catalyst for Social and Political Participation.” Journal of Religion and Society, 24(1), 78-99.
5 Frederick, Sarah, et al. (2022). “Cultural and Social Impacts of Modernity on Non-Western Societies.” International Journal of Cultural Studies, 25(3), 345-367. 6 McNeil, James, et al. (2023). “The Role of Religion In Social Movements In the Middle East.” Middle Eastern Studies, 59(1), 101-120.
7 Garcia, Ana, et al. (2022). “The Effects of Modernity on Social and Cultural Structures In Traditional Societies.” Journal of Social Issues, 78(4), 789-804.
8 Winter, Alexander, et al. (2023). “Cultural Capital and Political Participation In Diverse Societies.” Political Behavior, 45(2), 455-478.
9 Zarif, M. (2023). “Globalization and Local Cultures: Challenges for Iranian Intellectuals.” Journal of Globalization Studies, 14(2), 45-60.
10 Baker, R. (2022). “Intellectual Discourse in the Middle East: Historical Perspectives.” Arab Studies Quarterly, 44(3), 201-217.
11 Hosseini, A. (2023). “The Impact of Globalization on Iranian Cultural Identity.” Iranian Journal of Cultural Studies, 9(1), 75-90.
