باستانشناسی شهر تاریخی ميبد؛ مروری بر گذشته، چالش‌ها، چشم‌انداز و ارائه پیشنهاد
محورهای موضوعی : باستانشناسیعبدالمهدی همت‌پور 1 , مریم کلبادی‌نژاد 2 , محمد اقبال چهری 3
1 - دانشجوی دکتری باستانشناسی دوران اسلامی، گروه تاریخ و باستانشناسی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه تاریخ و باستانشناسی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - استادیار گروه تاریخ و باستانشناسی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
کلید واژه: باستان شناسی, میبد, اطلس میراث فرهنگی, راهکار,
چکیده مقاله :
باستانشناسی در ميبد، بدون توجه به شناخت و فهم دقيق سير تحول تاریخی و لایه‌هاي متعدد این کهن شهر ميسر نخواهد شد. با توجه به نحوه شـکل‌گيري ميبد و ویژگی‌هاي خاص جغرافيائی آن، عدم آگاهی از سير گاهنگاری، رونـد مطالعات مرمت و معماري را تحت تـأثير قرار خواهد داد و نظم آن را مختل خواهد نمود. مطالعات باستانشناسی همپای سایر حوزه‌هاي دیگر مطالعات میراث فرهنگی شهر ميبد، رشد پيدا نکرده است. ابهام‌هاي فراوان در حـوزه باستان‌شناسـی ميبـد در ادوار مختلف وجود دارد و بررسی نتایج و بازخوردهـاي تحقيقـی باستانشناسی در ميبد، به سؤالهای بزرگتری چون سير تحول و تطور ادوار فرهنگی و تاریخی و موضوع مهم مناسبات اجتماعی، سياسی، اقتصادی حوزه ميبد با سایر حوزه‌های همجوار پاسخ خواهد داد. بیش از دو دهه از حضور باستانشناسی در ميبد می گذرد که در برهه ای پررنگ بوده و گاه هیچ گونه فعالیت باستانشناسی انجام نشده است. شناسایی و مستند نگاري مؤلفه‌های شکل‌گيري ميبد در قالب مطالعات باستانشناسی بایستی به‌صورت مستقل حضور پيدا کند. تا پيش ازاین باستانشناسی در ميبد به‌عنوان یك روند فرعی و در جهت هموار کردن بستر پژوهش برای مرمت مدنظر بوده است. اکنون باید براي سایت‌های ارزشمند تاریخی بر مدار باستانشناسی برنامه‌های متنوع مطالعه و پژوهش طراحی نمود و اطلس باستانشناسی شهرستان ميبد را در رویکردهای تاریخی و فرهنگی آن با سایر مناطق کشور به‌ویژه در حوزه فلات مرکزی ایران تطبیق داد. تکنيك‌های باستانشناسی مورداستفاده در ميبد باید مبتنی بر واقعيت‌های ميدانی، فرهنگی و اجتماعی آن باشد و به‌ویژه بر روی باستانشناسی شهری تمرکز نمود.
Archaeology in Meybod will not be possible without a precise understanding of the historical development and the many layers of this ancient city. Given the way Meybod was formed and its specific geographical features, lack of awareness of the chronology will affect the process of restoration and architectural studies and disrupt its order. Archaeological studies have not grown in line with other areas of cultural heritage studies in Meybod. There are many ambiguities in the archaeology of Meybod in different periods, and examining the results and feedback of archaeological research in Meybod will answer larger questions such as the development and evolution of cultural and historical periods and the important issue of social, political, and economic relations between the Meybod region and other neighboring regions. More than two decades have passed since the presence of archaeology in Meybod, which was at one time intense and at other times no archaeological activity was carried out. Identifying and documenting the components of the formation of Meybod should be present independently in the framework of archaeological studies. Until now, archaeology in Meybod has been considered as a secondary process and in order to pave the way for research for restoration. Now, various study and research programs should be designed for valuable historical sites on the archeological axis, and the archaeological atlas of Meybod county should be adapted in its historical and cultural approaches to other regions of the country, especially in the central plateau of Iran. The archaeological techniques used in Meybod should be based on its field, cultural and social realities, and should focus especially on urban archaeology.
اسفنجاري کناري، عيسی. ( 1385). ميبد شهری که هست، مجموعه پژوهش هاي تاریخ معماري و شهرسازي. تهران: سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری.
پویا، سیدعبدالعظیم. (1395). سیمای باستانی میبد سازواره و ساخت یک شهر کویری. میبد: دانشگاه آیت الله حایری.
ذاکرعاملی، لیلا. (1385). کهن شهر کویر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد. یزد: انتشارات نقش خورشید.
رضوانی، حسن. ( 1389). گزارش بررسی و شناسایی دشت میبد – اردکان (منتشر نشده).
رضوانی، حسن. ( 1391). گزارش بررسي باستان شناختي شهرستان ميبد، فصل دوم: شرق شهرستان ميبد ( منتشر نشده).
روستایی، کوروش. (1378). گزارش روزانه باستانشناسی نارین قلعه میبد (منتشر نشده).
طرح هادی میبد. (1365). یزد: دفتر فنی استانداری یزد.
عزیزی خرانقی, محمد حسین, اژدری, بهاره, دهقانی, محمد حسین و حسن زاده, مریم. (1404). باستان شناسی شهری و نقش آن در شناخت هویت تاریخی شهر کاوش های باستان شناختی بقعه سلطان شیخداد یزد. پژوهش‌های نوین ایران‌شناسی.
کاتب، احمد. (1357 ). تاریخ جدید یزد، به کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر؛ فرهنگ ایران زمین.
کریمیان, حسن و احمدی, عباسعلی. (1394). باستانشناسی فضایی؛ رویکردی علمی در مطالعه و تحلیل آثار معماری، فضاهای شهری و بافت‌های کهن. مطالعات باستان شناسی, 7(2), 103-116.
گروت، لیندا و وانگ، دیوید. ( ۱۳۸۴). روش‌های تحقیق در معماری، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران.
ملکزاده بیانی، سوسن. (1348). سکه‌های دوران پوراندخت، مجله بررسی‌های تاریخی، ۴(۱۹).
مهندسین مشاور عرصه. (1400) ، طرح جامع شهر میبد.
نیکزاد، ذات الله. (1381). پژوهش معماری مسجد جامع میبد، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه مرمت بناهای تاریخی فرهنگی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه تهران.
هادر، ایان. (1380). باستان شناسی تفسیری و نقش آن، ترجمه لیلا پاپلی یزدی و عمران گاراژیان، مجله باستان پژوهشی،( 8)، 31-37.
Caple, C. (2020). Introduction: The challenges of archaeological conservation. In Studies in Archaeological Conservation (pp. 3-28). Routledge.
Counsuil of Europe. (1992). Convention for the Protection of the Archaeological Heritage of Europe (revised) (Valletta, 1992)
Daniels DJ. Ground Penetrating Radar, the institution of electrical engineers. London, UK. 2004.
Demoule, J. P. (2012). Rescue archaeology: a European view. Annual Review of Anthropology, 41(1), 611-626.
Heilen, M., & Manney, S. A. (2023). Refining archaeological data collection and management. Advances in Archaeological Practice, 11(1), 1–10.
Machat, C., & Ziesemer, J. (2020). Heritage at risk world report 2016-2019 on monuments and sites in danger. hendrik Bäßler verlag.
Meister, N. B. (2019). A guide to the preventive care of archaeological collections. Advances Archaeological Practice, 7(3), 267-273.
Mirsafdari S, Mohammadifar Y. Recreating Information in Digital Archeology. Parseh J Archaeol Stud. 2020; 4 (13) :181-192
Price TD, Burton JH. Provenience and Provenance. In An Introduction to Archaeological Chemistry.Springer, New York, NY.2011: p. 213-42.
Renfrew, C., & Bahn, P. G. (1994). Archaeology: theories, methods and practice. Thames and Hudson.
Rivers Cofield, S., Childs, S. T., & Majewski, T. (2024). A survey of how archaeological repositories are managing digital associated records and data: A byte of the reality sandwich. Advances in Archaeological Practice, 12(1), 20–33.
Scott D.A.(2016). Art: Authenticity, Restoration, Forgery. ISD LLC.
Young, Megan. (2002). THE ARCHEOLOGY, Nebraska Anthropologist, p.p 29 – 35.
