آسیب پذیری ساختمانی شهرها در برابر زلزله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی نمونه موردی: شهر جویم
محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطيمرضیه جوکاری 1 , مرضیه موغلی 2 , محمدابراهیم عفیفی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
3 - گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران
کلید واژه: آسیب پذیری, جویم, زلزله, سیستم اطلاعات جغرافیایی,
چکیده مقاله :
این پژوهش با هدف آسیب پذیری ساختمانی شهرها در برابر زلزله با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی نمونه موردی شهر جویم (GIS) انجام شده است. برای این منظور،معیارهای مختلفی از جمله جنس خاک، فاصله از گسل، شیب زمین، تعداد طبقات، نوع مصالح، تراکم ساختمانی و میزان پایداری سازهها مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتهاند. وزندهی معیارها بر اساس روش AHP انجام شده و سپس نقشههای آسیبپذیری با استفاده از GIS تولید شدهاند. قلمرو مکانی این مطالعه شهر جویم، واقع در استان فارس است که به دلیل موقعیت لرزهخیز خود نیازمند ارزیابی و تحلیل دقیق آسیبپذیری ساختمانها در برابر زلزله است. نتایج نشان میدهد که مناطقی که دارای خاک سست، شیب تند و نزدیکی به گسل هستند، بیشترین میزان آسیبپذیری را دارند. همچنین، ساختمانهای دارای تعداد طبقات بالا و مصالح کمدوام در معرض بیشترین خطر قرار دارند. در نقشههای خروجی، بخشهای جنوبی و مرکزی شهر به دلیل تراکم ساختمانی بالا و زیرساختهای ضعیفتر، دارای بالاترین میزان خطر هستند، درحالیکه مناطق شمالی به دلیل زیرساختهای بهتر و دسترسی مناسبتر به خدمات امدادی، شرایط پایدارتری دارند. این پژوهش میتواند در برنامهریزی شهری، مقاومسازی ساختمانها، مدیریت بحران و کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله مورد استفاده قرار گیرد.
This study aims to assess the structural vulnerability of cities to earthquakes using Geographic Information Systems (GIS), with the case study of Juyom city. For this purpose, various criteria, including soil type, distance from faults, slope, number of floors, type of materials, building density, and structural stability, were examined and analyzed. The criteria were weighted using the AHP method, and vulnerability maps were then generated using GIS. The study area is Juyom city, located in Fars Province, which, due to its seismically active location, requires a precise evaluation of building vulnerability to earthquakes. The results indicate that areas with loose soil, steep slopes, and proximity to faults have the highest levels of vulnerability. Additionally, buildings with more floors and low-durability materials face the greatest risk. In the generated maps, the southern and central parts of the city exhibit the highest risk due to high building density and weaker infrastructure, while the northern areas have a more stable condition due to better infrastructure and improved access to emergency services. This study can be used in urban planning, building reinforcement, disaster management, and earthquake risk reduction.
1) ارکانی، احسان. حاتمی نژاد، حسین. قره، سهیل.(1399). شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر افزایش ریسک زلزله در بافت های فرسوده شهری با رویکرد ترکیبی تکنیک دلفی فازی و مدل، صلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 20(59)، 186-204.
2) پویان، محمدحسن. صنایعی، علی. انصاری، آذرنوش. (1399). مدلسازی آسیبپذیری بافتهای شهری تحت سناریوهای مختلف بهمنظور مدیریت بحران در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: منطقۀ یک شهرداری تهران). پژوهشهای جغرافیای انسانی، 52(4)، 1275-1293.
3) حسینیان راد، امیر. بیرانوندزاده، مریم. فلاحی خوشحی، مصطفی. شرفی، سیامک . (1404). ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای ساختمانهای مهم و حیاتی در فضاهای شهری: مطالعه موردی: شهر خرم آباد. مهندسی جغرافیایی سرزمین، 9(3)، 59-78.
4) خدادادی، فاطمه. انتظاری، مژگان. ساسان پور، فرزانه. (1399). تحلیل آسیبپذیری شهری در برابر مخاطره زلزله با روش ELECTRE FUZZY (مطالعه موردی: کلانشهر کرج). تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۰ (۵۶):۱۱۳-۹۳.
5) شاهینی فر،حمیدرضا. باغانی، امین. ستائی مختاری، امین. مومن روانبخش، عماد. (1403). آسیب پذیری لرزه ای شهری با استفاده از مدل ANP مطالعه موردی: کلانشهر شیراز. نشریه انجمن زمین شناسی مهندسی ایران، 17(2)، 15-28.
6) لاله پور، منیژه. خیری زاده، منصور. ذاکری، مرتضی. (1401). ارزیابی آسیبپذیری محلات شهری در برابر بحران زلزله (نمونه موردی: محلات شهر ورزقان). مخاطرات محیط طبیعی، 11(31)، 1-24.
7) ملکی، سعید.مودت،الیاس . (1402). تحلیلی بر مدیریت بحران شهری ناشی از زلزله با تأکید برشاخص کالبدی(مطالعه موردی: استان ایلام). فصلنامه مطالعات توسعه پایدار شهری و منطقه ای، 4(4)، 24-38.
8) Afsari, R., Nadizadeh Shorabeh, S., Bakhshi Lomer, A. R., Homaee, M., & Arsanjani, J. J. (2023). Using artificial neural
networks to assess earthquake vulnerability in urban blocks of Tehran. Remote Sensing, 15(5), 1248. 9) Palazzi, N. C., Barrientos, M., Sandoval, C., & de la Llera, J. C. (2023). Seismic vulnerability assessment of the Yungay’s
historic Urban Center in Santiago, Chile. Journal of Earthquake Engineering, 27(7), 1821-1848. 10) Li, S. Q., Li, Y. R., Han, J. C., Qin, P. F., & Du, K. (2024). Seismic hazard models for typical urban masonry structures
considering optimized regression algorithms. Bulletin of Earthquake Engineering, 22(6), 2797-2827. 11) Nazmfar, H. (2019). An integrated approach of the analytic network process and fuzzy model mapping of evaluation of
urban vulnerability against earthquake. Geomatics Natural Hazards & Risk, 10(1), 1512-1528. 12) Pouryari, M., Mahboobi Ardakani, A. R., & Hassani, N. (2022). A Multi-Criteria Vulnerability of Urban Transportation Systems Analysis Against Earthquake Considering Topological and Geographical Method: A Case Study. Iranian Journal of
Science and Technology, Transactions of Civil Engineering, 46(3), 2147-2160. 13) He, C., Huang, Q., Bai, X., Robinson, D. T., Shi, P., Dou, Y., Zhao, B., Yan, J., Zhang, Q., Xu, F., & Daniell, J. (2021). A Global Analysis of the Relationship Between Urbanization and Fatalities in Earthquake-Prone Areas. International Journal of Disaster
Risk Science, 12(6), 805-820.
